chéng cái liàng zhī, yán rú shēng wén lì zhī cái bù néng xiāng guò yǐ rú shēng xiū dà dào, yǐ wén lì xiǎo bù shū, dào shèng yú shì, gù wèi rú shēng pō yù wén lì yě. cǐ zhí yè wài xiāng chéng xiāng liàng yě, qí nèi gè yǒu suǒ yǐ wèi duǎn, wèi shí xiè yě. fū rú shēng néng shuō yī jīng, zì wèi tōng dà dào, yǐ jiāo wén lì wén lì xiǎo bù shū, zì wèi wén wú hài, yǐ xì rú shēng. gè chí mǎn ér zì zāng, fēi bǐ ér shì wǒ, bù zhī suǒ wèi duǎn, bù wù yú jǐ wèi zú. lùn héng zhī, jiāng shǐ xin shì rán gè zhī suǒ fá. xùn fū rú shēng suǒ duǎn, bù tú yǐ bù xiǎo bù shū wén lì suǒ liè, bù tú yǐ bù tōng dà dào yě, fǎn yǐ bì àn bù lǎn gǔ jīn, bù néng gè zì zhī qí suǒ yè zhī shì wèi jù zú yě. èr jiā gè duǎn, bù néng zì zhī yě. shì zhī lùn zhě, ér yì bù néng xùn zhī, rú hé? fū rú shēng zhī yè, wǔ jīng yě, nán miàn wèi shī, dàn xī jiǎng shòu zhāng jù, huá xí yì lǐ, jiū bèi yú wǔ jīng kě yě. wǔ jīng zhī hòu, qín hàn zhī shì, bù néng zhī zhě, duǎn yě. fū zhī gǔ bù zhī jīn, wèi zhī lù chén, rán zé rú shēng, suǒ wèi lù chén zhě yě. wǔ jīng zhī qián, zhì yú tiān dì shǐ kāi dì wáng chū lì zhě, zhǔ míng wèi shuí, rú shēng yòu bù zhī yě. fū zhī jīn bù zhī gǔ, wèi zhī máng gǔ. wǔ jīng bǐ yú shàng gǔ, yóu wèi jīn yě. tú néng shuō jīng, bù xiǎo shàng gǔ, rán zé rú shēng, suǒ wèi máng gǔ zhě yě.
《程材》、《量知》,言儒生、文吏之材不能相過;以儒生修大道,以文吏曉簿書,道勝於事,故謂儒生頗愈文吏也。此職業外相程相量也,其內各有所以為短,未實謝也。夫儒生能說一經,自謂通大道,以驕文吏;文吏曉簿書,自謂文無害,以戲儒生。各持滿而自〔臧〕,非彼而是我,不知所為短,不悟於己未足。《論衡》之,將使忄奭然各知所〔乏〕。訓夫儒生所短,不徒以不曉簿書;文吏所劣,不徒以不通大道也,反以閉暗不覽古今,不能各自知其所業之事未具足也。二家各短,不能自知也。世之論者,而亦不能訓之,如何?夫儒生之業,《五經》也,南面為師,旦夕講授章句,滑習義理,究備於《五經》可也。《五經》之後,秦、漢之事,不能知者,短也。夫知古不知今,謂之陸沉,然則儒生,所謂陸沉者也。《五經》之前,至於天地始開、帝王初立者,主名為誰,儒生又不知也。夫知今不知古,謂之盲瞽。《五經》比於上古,猶為今也。徒能說經,不曉上古,然則儒生,所謂盲瞽者也。
rú shēng yóu yuē: shàng gǔ jiǔ yuǎn, qí shì àn mèi, gù jīng bù zài ér shī bù shuō yě. fū sān wáng zhī shì suī jìn yǐ, jīng suī bù zài, yì suǒ lián jí, wǔ jīng suǒ dāng gòng zhī, rú shēng suǒ dāng shěn shuō yě. xià zì yǔ xiàng guó, jǐ zài ér zhì yú yīn? yīn zì tāng jǐ sì ér zhì yú zhōu? zhōu zì wén wáng jǐ nián ér zhì yú qín? jié wáng xià ér zhòu qì yīn, miè zhōu zhě hé wáng yě? zhōu yóu wèi yuǎn, qín zé hàn zhī suǒ fá yě. xià shǐ yú yǔ, yīn běn yú tāng, zhōu zǔ hòu jì, qín chū wèi rén zhě shuí? qín fán wǔ jīng, kēng shā rú shì, wǔ jīng zhī jiā suǒ gòng wén yě. qín hé qǐ ér fán wǔ jīng, hé gǎn ér kēng rú shēng? qín zé qián dài yě. hàn guó zì rú shēng zhī jiā yě, cóng gāo zǔ zhì jīn zhāo jǐ shì? lì nián qì jīn jǐ zài? chū shòu hé mìng? fù huò hé ruì? dé tiān xià nán yì shú yǔ yīn zhōu? jiā rén zǐ dì xué wèn lì jǐ suì, rén wèn zhī yuē: jū zhái jǐ nián? zǔ xiān hé wèi? bù néng zhī zhě, yú zǐ dì yě. rán zé rú shēng bù néng zhī hàn shì, shì zhī yú bì rén yě. wēn gù zhī xīn, kě yǐ wèi shī. gǔ jīn bù zhī, chēng shī rú hé? bǐ rén wèn yuē: èr chǐ sì cùn, shèng rén wén yǔ, zhāo xī jiǎng xí, yì lèi suǒ jí, gù kě wù zhī. hàn shì wèi zài yú jīng, míng wèi chǐ jí duǎn shū, bǐ yú xiǎo dào, qí néng zhī, fēi rú zhě zhī guì yě. rú bù néng dōu xiǎo gǔ jīn, yù gè bié shuō qí jīng jīng shì yì lèi, nǎi yǐ bù zhī wèi guì yě?
儒生猶曰:「上古久遠,其事暗昧,故經不載而師不說也。」夫三王之事雖近矣,經雖不載,義所連及,《五經》所當共知,儒生所當審說也。夏自禹向國,幾載而至於殷?殷自湯幾祀而至於周?周自文王幾年而至於秦?桀亡夏而紂棄殷,滅周者何王也?周猶為遠,秦則漢之所伐也。夏始於禹,殷本於湯,周祖后稷,秦初為人者誰?秦燔《五經》,坑殺儒士,《五經》之家所共聞也。秦何起而燔《五經》,何感而坑儒生?秦則前代也。漢國自儒生之家也,從高祖至今朝幾世?歷年訖今幾載?初受何命?復獲何瑞?得天下難易孰與殷、周?家人子弟學問歷幾歲,人問之曰:「居宅幾年?祖先何為?」不能知者,愚子弟也。然則儒生不能知漢事,世之愚蔽人也。「溫故知新,可以為師。」古今不知,稱師如何?彼人問曰:「二尺四寸,聖人文語,朝夕講習,義類所及,故可務知。漢事未載於經,名為尺籍短書,比於小道,其能知,非儒者之貴也。」儒不能都曉古今,欲各別說其經;經事義類,乃以不知為貴也?
shì bù xiǎo, bù yǐ wèi duǎn! qǐng fù bié wèn rú shēng, gè yǐ qí jīng, dàn xī zhī suǒ jiǎng shuō. xiān wèn yì jiā: yì běn hé suǒ qǐ? zào zuò zhī zhě wèi shuí? bǐ jiāng yīng yuē: fú xī zuò bā guà, wén wáng yǎn wèi liù shí sì, kǒng zǐ zuò tuàn xiàng xì cí. sān shèng zhòng yè, yì nǎi jù zú. wèn zhī yuē: yì yǒu sān jiā, yī yuē lián shān, èr yuē guī cáng, sān yuē zhōu yì. fú xī suǒ zuò, wén wáng suǒ zào, lián shān hū? guī cáng zhōu yì yě? qín fán wǔ jīng, yì hé yǐ dé tuō? hàn xìng jǐ nián ér fù lì? xuān dì zhī shí, hé nèi nǚ zǐ huài lǎo wū, dé yì yī piān, míng wèi hé yì? cǐ shí yì jù zú wèi? wèn shàng shū jiā yuē: jīn dàn xī suǒ shòu èr shí jiǔ piān, qí yǒu bǎi èr piān, yòu yǒu bǎi piān. èr shí jiǔ piān hé suǒ qǐ? bǎi èr piān hé suǒ zào? qín fén zhū shū zhī shí, shàng shū zhū piān jiē hé zài? hàn xìng, shǐ lù shàng shū zhě hé dì? chū shòu xué zhě hé rén? wèn lǐ jiā yuē: qián kǒng zǐ shí, zhōu yǐ zhì lǐ, yīn lǐ, xià lǐ, fán sān wáng yīn shí sǔn yì, piān yǒu duō shǎo, wén yǒu zēng jiǎn. bù zhī jīn lǐ, zhōu hū? yīn xià yě? bǐ bì yǐ hàn chéng zhōu, jiāng yuē: zhōu lǐ. fū zhōu lǐ liù diǎn, yòu liù zhuǎn, liù liù sān shí liù, sān bǎi liù shí, shì yǐ zhōu guān sān bǎi liù shí yě. àn jīn lǐ bù jiàn liù diǎn, wú sān bǎi liù shí guān, yòu bù jiàn tiān zǐ. tiān zǐ lǐ fèi hé shí? qǐ qín miè zhī zāi? xuān dì shí, hé nèi nǚ zǐ huài lǎo wū, dé yì lǐ yī piān, liù shí piān zhōng, shì hé piān shì zhě? gāo zǔ zhào shū sūn tōng zhì zuò yí pǐn, shí èr piān hé zài? ér fù dìng yí lǐ, jiàn zài shí liù piān, qín huǒ zhī yú yě. gèng qín zhī shí, piān fán yǒu jǐ? wèn shī jiā yuē: shī zuò hé dì wáng shí yě? bǐ jiāng yuē: zhōu shuāi ér shī zuò, gài kāng wáng shí yě. kāng wáng dé quē yú fáng, dà chén cì yàn, gù shī zuò. fū wén wǔ zhī lóng guì zài chéng kāng, kāng wáng wèi shuāi, shī ān dé zuò? zhōu fēi yī wáng, hé zhī qí kāng wáng yě? èr wáng zhī mò jiē shuāi, xià yīn shuāi shí, shī hé bù zuò? shàng shū yuē shī yán zhì, gē yǒng yán, cǐ shí yǐ yǒu shī yě, duàn qǔ zhōu yǐ lái, ér wèi xìng yú zhōu. gǔ zhě cǎi shī, shī yǒu wén yě, jīn shī wú shū, hé zhī fēi qín fán wǔ jīng, shī dú wú yú zhá yě? wèn chūn qiū jiā yuē: kǒng zǐ zuò chūn qiū, zhōu hé wáng shí yě? zì wèi fǎn lǔ, rán hòu lè zhèng, chūn qiū zuò yǐ. zì wèi fǎn lǔ, āi gōng shí yě. zì wèi, hé jūn yě? qí kǒng zǐ yǐ hé lǐ, ér kǒng zǐ fǎn lǔ zuò chūn qiū hū? kǒng zǐ lù shǐ jì yǐ zuò chūn qiū, shǐ jì běn míng chūn qiū hū? zhì zuò yǐ wèi jīng, nǎi guī chūn qiū yě?
事不曉,不以為短!請復別問儒生,各以其經,旦夕之所講說。先問《易》家:「《易》本何所起?造作之者為誰?」彼將應曰:「伏羲作八卦,文王演為六十四,孔子作《彖》、《象》、《繫辭》。三聖重業,《易》乃具足。」問之曰:「《易》有三家,一曰《連山》,二曰《歸藏》,三曰《周易》。伏羲所作,文王所造,《連山》乎?《歸藏》、《周易》也?秦燔《五經》,《易》何以得脫?漢興幾年而復立?宣帝之時,河內女子壞老屋,得《易》一篇,名為何《易》?此時《易》具足未?」問《尚書》家曰:「今旦夕所授二十九篇,奇有百二篇,又有百篇。二十九篇何所起?百二篇何所造?秦焚諸書之時,《尚書》諸篇皆何在?漢興,始錄《尚書》者何帝?初受學者何人?」問《禮》家曰:「前孔子時,周已制禮,殷禮,夏禮,凡三王因時損益,篇有多少,文有增減。不知今《禮》,周乎?殷、夏也?」彼必以漢承周,將曰:「周禮。」夫周禮六典,又六轉,六六三十六,三百六十,是以周官三百六十也。案今《禮》不見六典,無三百六十官,又不見天子。天子禮廢何時?豈秦滅之哉?宣帝時,河內女子壞老屋,得佚《禮》一篇,六十篇中,是何篇是者?高祖詔叔孫通製作《儀品》,十〔二〕篇何在?而復定《儀禮》,見在十六篇,秦火之餘也。更秦之時,篇凡有幾?問《詩》家曰:「《詩》作何帝王時也?」彼將曰:「周衰而《詩》作,蓋康王時也。康王德缺於房,大臣刺晏,故《詩》作。」夫文、武之隆貴在成、康,康王未衰,《詩》安得作?周非一王,何知其康王也?二王之末皆衰,夏、殷衰時,《詩》何不作?《尚書》曰「詩言志,歌詠言」,此時已有詩也,斷取周以來,而謂興於周。古者采詩,詩有文也,今《詩》無書,何知非秦燔《五經》,《詩》獨無餘〔札〕也?問《春秋》家曰:「孔子作《春秋》,周何王時也?自衛反魯,然後樂正,《春秋》作矣。自衛反魯,哀公時也。自衛,何君也?俟孔子以何禮,而孔子反魯作《春秋》乎?孔子錄《史記》以作《春秋》,《史記》本名《春秋》乎?製作以為經,乃歸《春秋》也?
fǎ lǜ zhī jiā, yì wèi rú shēng. wèn yuē: jiǔ zhāng, shuí suǒ zuò yě? bǐ wén gāo yáo zuò yù, bì jiāng yuē: gāo yáo shān. jié yuē: gāo yáo, táng yú shí, táng yú zhī xíng wǔ xíng, àn jīn lǜ wú wǔ xíng zhī wén. huò yuē: xiāo hé yě. jié yuē: xiāo hé, gāo zǔ shí yě, xiào wén zhī shí, qí tài cāng lìng chún yú yì yǒu zuì, zhēng yì zhǎng ān, qí nǚ tí yíng wèi fù shàng shū, yán ròu xíng yī shī, bù dé gǎi huǐ. wén dì tòng qí yán, nǎi gǎi ròu xíng. àn jīn jiǔ zhāng xiàng xíng, fēi ròu xíng yě. wén dì zài xiāo hé hòu, zhī shí ròu xíng yě. xiāo hé suǒ zào, fǎn jù xiàng xíng yě? ér yún jiǔ zhāng xiāo hé suǒ zào hū? gǔ lǐ sān bǎi, wēi yí sān qiān, xíng yì zhèng xíng sān bǎi, kē tiáo sān qiān. chū yú lǐ, rù yú xíng, lǐ zhī suǒ qù, xíng zhī suǒ qǔ, gù qí duō shǎo tóng yī shù yě. jīn lǐ jīng shí liù, xiāo hé lǜ yǒu jiǔ zhāng, bù xiāng yīng, yòu hé? wǔ jīng tí piān, jiē yǐ shì yì bié zhī, zhì lǐ yǔ lǜ dú jīng yě, tí zhī, lǐ yán hūn lǐ, lǜ yán dào lǜ hé?
法律之家,亦為儒生。問曰:「《九章》,誰所作也?」彼聞皋陶作獄,必將曰:「皋陶山。」詰曰:「皋陶,唐、虞時,唐、虞之刑五刑,案今律無五刑之文。」或曰:「蕭何也。」詰曰:「蕭何,高祖時也,孝文之時,齊太倉令淳于〔意〕有罪,征詣長安,其女緹縈為父上書,言肉刑壹施,不得改悔。文帝痛其言,乃改肉刑。案今《九章》象刑,非肉刑也。文帝在蕭何後,知時肉刑也。蕭何所造,反具〔象〕刑也?而雲《九章》蕭何所造乎?」古禮三百,威儀三千,刑亦正刑三百,科條三千。出於禮,入於刑,禮之所去,刑之所取,故其多少同一數也。今《禮經》十六,蕭何律有九章,不相應,又何?《五經》題篇,皆以事義別之,至禮與律獨經也,題之,禮言昏禮,律言盜律何?
fū zǒng wèn rú shēng yǐ gǔ jīn zhī yì, rú shēng bù néng zhī, bié gè yǐ qí jīng shì wèn zhī, yòu bù néng xiǎo, sī zé zuò shǒu xìn shī fǎ bù pō bó lǎn zhī jiù yě. wén lì zì wèi zhī guān shì, xiǎo bù shū. wèn zhī yuē: xiǎo zhī qí shì, dāng néng jiū dá qí yì, tōng jiàn qí yì fǒu? wén lì bì jiāng wǎng rán. wèn zhī yuē: gǔ zhě fēng hóu, gè zhuān guó tǔ, jīn zhì tài shǒu lìng zhǎng, hé yì? gǔ rén jǐng tián, mín wèi gōng jiā gēng, jīn liàng zū chú, hé yì? yī suì shǐ mín jū gèng yī yuè, hé jù? nián èr shí sān fù, shí wǔ fù, qī suì tóu qián èr shí sān, hé yuán? yǒu là, hé dì wáng shí? mén hù jǐng zào, hé lì? shè jì xiān nóng líng xīng, bǎo cí? suì zhōng zhú yì, hé qū? shǐ lì táo xiàng rén yú mén hù, hé zhǐ? guà lú suǒ yú hù shàng, huà hǔ yú mén lán, hé fàng? chú qiáng bì shū huà yàn huǒ zhàng fū, hé jiàn? bù zhī liù chǐ, guān zhī liù cùn, hé yīng? yǒu wèi shǐ lìng shǐ, wú chéng zhǎng shǐ, hé zhì? liǎng jùn yí shū, yuē: gǎn gào zú rén, liǎng xiàn bù yán, hé jiě? jùn yán shì èr fǔ, yuē gǎn yán zhī , sī kōng yuē shàng, hé zhuàng? cì mín jué bā jí, hé fǎ? míng yuē zān niǎo shàng zào, hé wèi? lì shàng gōng yuē fá yuè, míng jí mò zhuàng, hé zhǐ? qī shí cì wáng zhàng, hé qǐ? zhe jiū yú zhàng mò, bù zhe jué, hé zhàng? gǒu yǐ jiū wèi shàn, bù cì ér cì jiū zhàng, ér bù jué, hé shuō? rì fēn liù shí, lòu zhī jǐn bǎi, gǔ zhī zhì wǔ, hé gù? lì yī hēi yī, gōng què chì dān, hé shèn? fú gé yú yāo, pèi dāo yú yòu, dài jiàn yú zuǒ, hé bèi? zhe gōu yú lǚ, guān zài yú shǒu, hé xiàng? lì jū chéng guō, chū chéng chē mǎ, zuò zhì wén shū, qǐ chéng guō, hé wáng? zào chē yú, hé gōng? shēng mǎ, hé dì? zuò shū, hé rén? zào chéng guō jí mǎ suǒ shēng, nán zhī yě, yuǎn yě. zào chē zuò shū, yì xiǎo yě, bì jiāng yīng yuē: cāng xié zuò shū, xī zhòng zuò chē. jié yuē: cāng xié hé gǎn ér zuò shū? xī zhòng hé qǐ ér zuò chē? yòu bù zhī yě. wén lì suǒ dāng zhī, rán ér bù zhī, yì bù bó lǎn zhī guò yě. fū rú shēng bù lǎn gǔ jīn, suǒ zhī bù guò shǒu xìn jīng wén, huá xí zhāng jù, jiě bō hù cuò, fēn míng guāi yì. wén lì bù xiǎo lì dào, suǒ néng bù guò àn yù kǎo shì, yí shū xià jì, duì xiāng biàn gěi. zhǔn zhī wú yī yuè bèi, jiē qiǎn lüè bù jí, piān bó bù chún, jù yǒu què yí, hé yǐ xiāng yán?
夫總問儒生以古今之義,儒生不能知,別〔各〕以其經事問之,又不能曉,斯則坐守〔信〕師法、不頗博覽之咎也。文吏自謂知官事,曉簿書。問之曰:「 曉知其事,當能究達其義,通見其意否?」文吏必將罔然。問之曰:「古者封侯,各專國土,今置太守令長,何義?古人井田,民為公家耕,今量租芻,何意?一〔歲〕使民居更一月,何據?年二十三〔傅〕,十五賦,七歲頭錢二十三,何緣?有臈,何帝王時?門戶井灶,何立?社稷、先農、靈星,保祠?歲終逐疫,何驅?使立桃象人於門戶,何旨?掛蘆索於戶上,畫虎於門闌,何放?除牆壁書畫厭火丈夫,何見?步之六尺,冠之六寸,何應?有尉史令史,無〔丞〕長史,何制?兩郡移書,曰:「敢告卒人」,兩縣不言,何解?郡言事二府,曰「敢言之」 ,司空曰「上」,何狀?賜民爵八級,何法?名曰簪褭、上造,何謂?吏上功曰伐閱,名籍墨〔狀〕,何指?七十賜王杖,何起?著鳩於杖末,不著爵,何杖?苟以鳩為善,不賜而賜鳩杖,而不爵,何說?日分六十,漏之盡〔百〕,鼓之致五,何故?吏衣黑衣,宮闕赤單,何慎?服革於腰,佩刀於右,〔帶〕劍於左,何備?著鈎於履,冠在於首,何象?吏居城郭,出乘車馬,坐治文書,起城郭,何王?造車輿,何工?生馬,何地?作書,何人?造城郭及馬所生,難知也,遠也。造車作書,易曉也,必將應曰:「倉頡作書,奚仲作車。」詰曰:「倉頡何感而作書?奚仲何起而作車?」又不知也。文吏所當知,然而不知,亦不博覽之過也。夫儒生不覽古今,〔所〕知不過守信經文,滑習章句,解剝互錯,分明乖異。文吏不曉吏道,所能不過案獄考事,移書下記,對〔鄉〕便給。准〔之〕無一閱備,皆淺略不及,偏駁不純,俱有闕遺,何以相言?