chéng cái liàng zhī, yán rú shēng wén lì zhī cái bù néng xiāng guò yǐ rú shēng xiū dà dào, yǐ wén lì xiǎo bù shū, dào shèng yú shì, gù wèi rú shēng pō yù wén lì yě. cǐ zhí yè wài xiāng chéng xiāng liàng yě, qí nèi gè yǒu suǒ yǐ wéi duǎn, wèi shí xiè yě. fū rú shēng néng shuō yī jīng, zì wèi tōng dà dào, yǐ jiāo wén lì wén lì xiǎo bù shū, zì wèi wén wú hài, yǐ xì rú shēng. gè chí mǎn ér zì zāng, fēi bǐ ér shì wǒ, bù zhī suǒ wéi duǎn, bù wù yú jǐ wèi zú. lùn héng zhī, jiāng shǐ xin shì rán gè zhī suǒ fá. xùn fū rú shēng suǒ duǎn, bù tú yǐ bù xiǎo bù shū wén lì suǒ liè, bù tú yǐ bù tōng dà dào yě, fǎn yǐ bì àn bù lǎn gǔ jīn, bù néng gè zì zhī qí suǒ yè zhī shì wèi jù zú yě. èr jiā gè duǎn, bù néng zì zhī yě. shì zhī lùn zhě, ér yì bù néng xùn zhī, rú hé? fū rú shēng zhī yè, wǔ jīng yě, nán miàn wèi shī, dàn xī jiǎng shòu zhāng jù, huá xí yì lǐ, jiū bèi yú wǔ jīng kě yě. wǔ jīng zhī hòu, qín hàn zhī shì, bù néng zhī zhě, duǎn yě. fū zhī gǔ bù zhī jīn, wèi zhī lù chén, rán zé rú shēng, suǒ wèi lù chén zhě yě. wǔ jīng zhī qián, zhì yú tiān dì shǐ kāi dì wáng chū lì zhě, zhǔ míng wéi shuí, rú shēng yòu bù zhī yě. fū zhī jīn bù zhī gǔ, wèi zhī máng gǔ. wǔ jīng bǐ yú shàng gǔ, yóu wèi jīn yě. tú néng shuō jīng, bù xiǎo shàng gǔ, rán zé rú shēng, suǒ wèi máng gǔ zhě yě.
《程材》、《量知》,言儒生、文吏之材不能相过;以儒生修大道,以文吏晓簿书,道胜於事,故谓儒生颇愈文吏也。此职业外相程相量也,其内各有所以为短,未实谢也。夫儒生能说一经,自谓通大道,以骄文吏;文吏晓簿书,自谓文无害,以戏儒生。各持满而自〔臧〕,非彼而是我,不知所为短,不悟於己未足。《论衡》之,将使忄奭然各知所〔乏〕。训夫儒生所短,不徒以不晓簿书;文吏所劣,不徒以不通大道也,反以闭暗不览古今,不能各自知其所业之事未具足也。二家各短,不能自知也。世之论者,而亦不能训之,如何?夫儒生之业,《五经》也,南面为师,旦夕讲授章句,滑习义理,究备於《五经》可也。《五经》之後,秦、汉之事,不能知者,短也。夫知古不知今,谓之陆沉,然则儒生,所谓陆沉者也。《五经》之前,至於天地始开、帝王初立者,主名为谁,儒生又不知也。夫知今不知古,谓之盲瞽。《五经》比於上古,犹为今也。徒能说经,不晓上古,然则儒生,所谓盲瞽者也。
rú shēng yóu yuē:" shàng gǔ jiǔ yuǎn, qí shì àn mèi, gù jīng bù zài ér shī bù shuō yě." fū sān wáng zhī shì suī jìn yǐ, jīng suī bù zài, yì suǒ lián jí, wǔ jīng suǒ dāng gòng zhī, rú shēng suǒ dāng shěn shuō yě. xià zì yǔ xiàng guó, jǐ zài ér zhì yú yīn? yīn zì tāng jǐ sì ér zhì yú zhōu? zhōu zì wén wáng jǐ nián ér zhì yú qín? jié wáng xià ér zhòu qì yīn, miè zhōu zhě hé wáng yě? zhōu yóu wèi yuǎn, qín zé hàn zhī suǒ fá yě. xià shǐ yú yǔ, yīn běn yú tāng, zhōu zǔ hòu jì, qín chū wéi rén zhě shuí? qín fán wǔ jīng, kēng shā rú shì, wǔ jīng zhī jiā suǒ gòng wén yě. qín hé qǐ ér fán wǔ jīng, hé gǎn ér kēng rú shēng? qín zé qián dài yě. hàn guó zì rú shēng zhī jiā yě, cóng gāo zǔ zhì jīn zhāo jǐ shì? lì nián qì jīn jǐ zài? chū shòu hé mìng? fù huò hé ruì? dé tiān xià nán yì shú yǔ yīn zhōu? jiā rén zǐ dì xué wèn lì jǐ suì, rén wèn zhī yuē:" jū zhái jǐ nián? zǔ xiān hé wéi?" bù néng zhī zhě, yú zǐ dì yě. rán zé rú shēng bù néng zhī hàn shì, shì zhī yú bì rén yě." wēn gù zhī xīn, kě yǐ wéi shī." gǔ jīn bù zhī, chēng shī rú hé? bǐ rén wèn yuē:" èr chǐ sì cùn, shèng rén wén yǔ, zhāo xī jiǎng xí, yì lèi suǒ jí, gù kě wù zhī. hàn shì wèi zài yú jīng, míng wéi chǐ jí duǎn shū, bǐ yú xiǎo dào, qí néng zhī, fēi rú zhě zhī guì yě." rú bù néng dōu xiǎo gǔ jīn, yù gè bié shuō qí jīng jīng shì yì lèi, nǎi yǐ bù zhī wèi guì yě?
儒生犹曰:“上古久远,其事暗昧,故经不载而师不说也。”夫三王之事虽近矣,经虽不载,义所连及,《五经》所当共知,儒生所当审说也。夏自禹向国,几载而至於殷?殷自汤几祀而至於周?周自文王几年而至於秦?桀亡夏而纣弃殷,灭周者何王也?周犹为远,秦则汉之所伐也。夏始於禹,殷本於汤,周祖后稷,秦初为人者谁?秦燔《五经》,坑杀儒士,《五经》之家所共闻也。秦何起而燔《五经》,何感而坑儒生?秦则前代也。汉国自儒生之家也,从高祖至今朝几世?历年讫今几载?初受何命?复获何瑞?得天下难易孰与殷、周?家人子弟学问历几岁,人问之曰:“居宅几年?祖先何为?”不能知者,愚子弟也。然则儒生不能知汉事,世之愚蔽人也。“温故知新,可以为师。”古今不知,称师如何?彼人问曰:“二尺四寸,圣人文语,朝夕讲习,义类所及,故可务知。汉事未载於经,名为尺籍短书,比於小道,其能知,非儒者之贵也。”儒不能都晓古今,欲各别说其经;经事义类,乃以不知为贵也?
shì bù xiǎo, bù yǐ wéi duǎn! qǐng fù bié wèn rú shēng, gè yǐ qí jīng, dàn xī zhī suǒ jiǎng shuō. xiān wèn yì jiā:" yì běn hé suǒ qǐ? zào zuò zhī zhě wèi shuí?" bǐ jiāng yīng yuē:" fú xī zuò bā guà, wén wáng yǎn wèi liù shí sì, kǒng zǐ zuò tuàn xiàng xì cí. sān shèng zhòng yè, yì nǎi jù zú." wèn zhī yuē:" yì yǒu sān jiā, yī yuē lián shān, èr yuē guī cáng, sān yuē zhōu yì. fú xī suǒ zuò, wén wáng suǒ zào, lián shān hū? guī cáng zhōu yì yě? qín fán wǔ jīng, yì hé yǐ dé tuō? hàn xìng jǐ nián ér fù lì? xuān dì zhī shí, hé nèi nǚ zǐ huài lǎo wū, dé yì yī piān, míng wéi hé yì? cǐ shí yì jù zú wèi?" wèn shàng shū jiā yuē:" jīn dàn xī suǒ shòu èr shí jiǔ piān, qí yǒu bǎi èr piān, yòu yǒu bǎi piān. èr shí jiǔ piān hé suǒ qǐ? bǎi èr piān hé suǒ zào? qín fén zhū shū zhī shí, shàng shū zhū piān jiē hé zài? hàn xìng, shǐ lù shàng shū zhě hé dì? chū shòu xué zhě hé rén?" wèn lǐ jiā yuē:" qián kǒng zǐ shí, zhōu yǐ zhì lǐ, yīn lǐ, xià lǐ, fán sān wáng yīn shí sǔn yì, piān yǒu duō shǎo, wén yǒu zēng jiǎn. bù zhī jīn lǐ, zhōu hū? yīn xià yě?" bǐ bì yǐ hàn chéng zhōu, jiāng yuē:" zhōu lǐ." fū zhōu lǐ liù diǎn, yòu liù zhuǎn, liù liù sān shí liù, sān bǎi liù shí, shì yǐ zhōu guān sān bǎi liù shí yě. àn jīn lǐ bú jiàn liù diǎn, wú sān bǎi liù shí guān, yòu bú jiàn tiān zǐ. tiān zǐ lǐ fèi hé shí? qǐ qín miè zhī zāi? xuān dì shí, hé nèi nǚ zǐ huài lǎo wū, dé yì lǐ yī piān, liù shí piān zhōng, shì hé piān shì zhě? gāo zǔ zhào shū sūn tōng zhì zuò yí pǐn, shí èr piān hé zài? ér fù dìng yí lǐ, jiàn zài shí liù piān, qín huǒ zhī yú yě. gèng qín zhī shí, piān fán yǒu jǐ? wèn shī jiā yuē:" shī zuò hé dì wáng shí yě?" bǐ jiāng yuē:" zhōu shuāi ér shī zuò, gài kāng wáng shí yě. kāng wáng dé quē yú fáng, dà chén cì yàn, gù shī zuò." fū wén wǔ zhī lóng guì zài chéng kāng, kāng wáng wèi shuāi, shī ān dé zuò? zhōu fēi yī wáng, hé zhī qí kāng wáng yě? èr wáng zhī mò jiē shuāi, xià yīn shuāi shí, shī hé bù zuò? shàng shū yuē" shī yán zhì, gē yǒng yán", cǐ shí yǐ yǒu shī yě, duàn qǔ zhōu yǐ lái, ér wèi xìng yú zhōu. gǔ zhě cǎi shī, shī yǒu wén yě, jīn shī wú shū, hé zhī fēi qín fán wǔ jīng, shī dú wú yú zhá yě? wèn chūn qiū jiā yuē:" kǒng zǐ zuò chūn qiū, zhōu hé wáng shí yě? zì wèi fǎn lǔ, rán hòu yuè zhèng, chūn qiū zuò yǐ. zì wèi fǎn lǔ, āi gōng shí yě. zì wèi, hé jūn yě? qí kǒng zǐ yǐ hé lǐ, ér kǒng zǐ fǎn lǔ zuò chūn qiū hū? kǒng zǐ lù shǐ jì yǐ zuò chūn qiū, shǐ jì běn míng chūn qiū hū? zhì zuò yǐ wéi jīng, nǎi guī chūn qiū yě?
事不晓,不以为短!请复别问儒生,各以其经,旦夕之所讲说。先问《易》家:“《易》本何所起?造作之者为谁?”彼将应曰:“伏羲作八卦,文王演为六十四,孔子作《彖》、《象》、《系辞》。三圣重业,《易》乃具足。”问之曰:“《易》有三家,一曰《连山》,二曰《归藏》,三曰《周易》。伏羲所作,文王所造,《连山》乎?《归藏》、《周易》也?秦燔《五经》,《易》何以得脱?汉兴几年而复立?宣帝之时,河内女子坏老屋,得《易》一篇,名为何《易》?此时《易》具足未?”问《尚书》家曰:“今旦夕所授二十九篇,奇有百二篇,又有百篇。二十九篇何所起?百二篇何所造?秦焚诸书之时,《尚书》诸篇皆何在?汉兴,始录《尚书》者何帝?初受学者何人?”问《礼》家曰:“前孔子时,周已制礼,殷礼,夏礼,凡三王因时损益,篇有多少,文有增减。不知今《礼》,周乎?殷、夏也?”彼必以汉承周,将曰:“周礼。”夫周礼六典,又六转,六六三十六,三百六十,是以周官三百六十也。案今《礼》不见六典,无三百六十官,又不见天子。天子礼废何时?岂秦灭之哉?宣帝时,河内女子坏老屋,得佚《礼》一篇,六十篇中,是何篇是者?高祖诏叔孙通制作《仪品》,十〔二〕篇何在?而复定《仪礼》,见在十六篇,秦火之余也。更秦之时,篇凡有几?问《诗》家曰:“《诗》作何帝王时也?”彼将曰:“周衰而《诗》作,盖康王时也。康王德缺於房,大臣刺晏,故《诗》作。”夫文、武之隆贵在成、康,康王未衰,《诗》安得作?周非一王,何知其康王也?二王之末皆衰,夏、殷衰时,《诗》何不作?《尚书》曰“诗言志,歌咏言”,此时已有诗也,断取周以来,而谓兴於周。古者采诗,诗有文也,今《诗》无书,何知非秦燔《五经》,《诗》独无余〔札〕也?问《春秋》家曰:“孔子作《春秋》,周何王时也?自卫反鲁,然後乐正,《春秋》作矣。自卫反鲁,哀公时也。自卫,何君也?俟孔子以何礼,而孔子反鲁作《春秋》乎?孔子录《史记》以作《春秋》,《史记》本名《春秋》乎?制作以为经,乃归《春秋》也?
fǎ lǜ zhī jiā, yì wèi rú shēng. wèn yuē:" jiǔ zhāng, shuí suǒ zuò yě?" bǐ wén gāo yáo zuò yù, bì jiāng yuē:" gāo yáo shān." jí yuē:" gāo yáo, táng yú shí, táng yú zhī xíng wǔ xíng, àn jīn lǜ wú wǔ xíng zhī wén." huò yuē:" xiāo hé yě." jí yuē:" xiāo hé, gāo zǔ shí yě, xiào wén zhī shí, qí tài cāng lìng chún yú yì yǒu zuì, zhēng yì cháng ān, qí nǚ tí yíng wèi fù shàng shū, yán ròu xíng yī shī, bù dé gǎi huǐ. wén dì tòng qí yán, nǎi gǎi ròu xíng. àn jīn jiǔ zhāng xiàng xíng, fēi ròu xíng yě. wén dì zài xiāo hé hòu, zhī shí ròu xíng yě. xiāo hé suǒ zào, fǎn jù xiàng xíng yě? ér yún jiǔ zhāng xiāo hé suǒ zào hū?" gǔ lǐ sān bǎi, wēi yí sān qiān, xíng yì zhèng xíng sān bǎi, kē tiáo sān qiān. chū yú lǐ, rù yú xíng, lǐ zhī suǒ qù, xíng zhī suǒ qǔ, gù qí duō shǎo tóng yī shù yě. jīn lǐ jīng shí liù, xiāo hé lǜ yǒu jiǔ zhāng, bù xiāng yìng, yòu hé? wǔ jīng tí piān, jiē yǐ shì yì bié zhī, zhì lǐ yǔ lǜ dú jīng yě, tí zhī, lǐ yán hūn lǐ, lǜ yán dào lǜ hé?
法律之家,亦为儒生。问曰:“《九章》,谁所作也?”彼闻皋陶作狱,必将曰:“皋陶山。”诘曰:“皋陶,唐、虞时,唐、虞之刑五刑,案今律无五刑之文。”或曰:“萧何也。”诘曰:“萧何,高祖时也,孝文之时,齐太仓令淳于〔意〕有罪,征诣长安,其女缇萦为父上书,言肉刑壹施,不得改悔。文帝痛其言,乃改肉刑。案今《九章》象刑,非肉刑也。文帝在萧何後,知时肉刑也。萧何所造,反具〔象〕刑也?而云《九章》萧何所造乎?”古礼三百,威仪三千,刑亦正刑三百,科条三千。出於礼,入於刑,礼之所去,刑之所取,故其多少同一数也。今《礼经》十六,萧何律有九章,不相应,又何?《五经》题篇,皆以事义别之,至礼与律独经也,题之,礼言昏礼,律言盗律何?
fū zǒng wèn rú shēng yǐ gǔ jīn zhī yì, rú shēng bù néng zhī, bié gè yǐ qí jīng shì wèn zhī, yòu bù néng xiǎo, sī zé zuò shǒu xìn shī fǎ bù pō bó lǎn zhī jiù yě. wén lì zì wèi zhī guān shì, xiǎo bù shū. wèn zhī yuē:" xiǎo zhī qí shì, dāng néng jiū dá qí yì, tōng jiàn qí yì fǒu?" wén lì bì jiāng wǎng rán. wèn zhī yuē:" gǔ zhě fēng hóu, gè zhuān guó tǔ, jīn zhì tài shǒu lìng zhǎng, hé yì? gǔ rén jǐng tián, mín wèi gōng jiā gēng, jīn liàng zū chú, hé yì? yī suì shǐ mín jū gèng yī yuè, hé jù? nián èr shí sān fù, shí wǔ fù, qī suì tóu qián èr shí sān, hé yuán? yǒu là, hé dì wáng shí? mén hù jǐng zào, hé lì? shè jì xiān nóng líng xīng, bǎo cí? suì zhōng zhú yì, hé qū? shǐ lì táo xiàng rén yú mén hù, hé zhǐ? guà lú suǒ yú hù shàng, huà hǔ yú mén lán, hé fàng? chú qiáng bì shū huà yàn huǒ zhàng fū, hé jiàn? bù zhī liù chǐ, guān zhī liù cùn, hé yīng? yǒu wèi shǐ lìng shǐ, wú chéng zhǎng shǐ, hé zhì? liǎng jùn yí shū, yuē:" gǎn gào zú rén", liǎng xiàn bù yán, hé jiě? jùn yán shì èr fǔ, yuē" gǎn yán zhī" , sī kōng yuē" shàng", hé zhuàng? cì mín jué bā jí, hé fǎ? míng yuē zān niǎo shàng zào, hé wèi? lì shàng gōng yuē fá yuè, míng jí mò zhuàng, hé zhǐ? qī shí cì wáng zhàng, hé qǐ? zhe jiū yú zhàng mò, bù zhe jué, hé zhàng? gǒu yǐ jiū wéi shàn, bù cì ér cì jiū zhàng, ér bù jué, hé shuō? rì fēn liù shí, lòu zhī jǐn bǎi, gǔ zhī zhì wǔ, hé gù? lì yī hēi yī, gōng què chì dān, hé shèn? fú gé yú yāo, pèi dāo yú yòu, dài jiàn yú zuǒ, hé bèi? zhe gōu yú lǚ, guān zài yú shǒu, hé xiàng? lì jū chéng guō, chū chéng chē mǎ, zuò zhì wén shū, qǐ chéng guō, hé wáng? zào chē yú, hé gōng? shēng mǎ, hé dì? zuò shū, hé rén? zào chéng guō jí mǎ suǒ shēng, nán zhī yě, yuǎn yě. zào chē zuò shū, yì xiǎo yě, bì jiāng yīng yuē:" cāng jié zuò shū, xī zhòng zuò chē." jí yuē:" cāng jié hé gǎn ér zuò shū? xī zhòng hé qǐ ér zuò chē?" yòu bù zhī yě. wén lì suǒ dāng zhī, rán ér bù zhī, yì bù bó lǎn zhī guò yě. fū rú shēng bù lǎn gǔ jīn, suǒ zhī bù guò shǒu xìn jīng wén, huá xí zhāng jù, jiě bō hù cuò, fēn míng guāi yì. wén lì bù xiǎo lì dào, suǒ néng bù guò àn yù kǎo shì, yí shū xià jì, duì xiāng biàn gěi. zhǔn zhī wú yī yuè bèi, jiē qiǎn lüè bù jí, piān bó bù chún, jù yǒu quē yí, hé yǐ xiāng yán?
夫总问儒生以古今之义,儒生不能知,别〔各〕以其经事问之,又不能晓,斯则坐守〔信〕师法、不颇博览之咎也。文吏自谓知官事,晓簿书。问之曰:“ 晓知其事,当能究达其义,通见其意否?”文吏必将罔然。问之曰:“古者封侯,各专国土,今置太守令长,何义?古人井田,民为公家耕,今量租刍,何意?一〔岁〕使民居更一月,何据?年二十三〔傅〕,十五赋,七岁头钱二十三,何缘?有臈,何帝王时?门户井灶,何立?社稷、先农、灵星,保祠?岁终逐疫,何驱?使立桃象人於门户,何旨?挂芦索於户上,画虎於门阑,何放?除墙壁书画厌火丈夫,何见?步之六尺,冠之六寸,何应?有尉史令史,无〔丞〕长史,何制?两郡移书,曰:“敢告卒人”,两县不言,何解?郡言事二府,曰“敢言之” ,司空曰“上”,何状?赐民爵八级,何法?名曰簪褭、上造,何谓?吏上功曰伐阅,名籍墨〔状〕,何指?七十赐王杖,何起?著鸠於杖末,不著爵,何杖?苟以鸠为善,不赐而赐鸠杖,而不爵,何说?日分六十,漏之尽〔百〕,鼓之致五,何故?吏衣黑衣,宫阙赤单,何慎?服革於腰,佩刀於右,〔带〕剑於左,何备?著钩於履,冠在於首,何象?吏居城郭,出乘车马,坐治文书,起城郭,何王?造车舆,何工?生马,何地?作书,何人?造城郭及马所生,难知也,远也。造车作书,易晓也,必将应曰:“仓颉作书,奚仲作车。”诘曰:“仓颉何感而作书?奚仲何起而作车?”又不知也。文吏所当知,然而不知,亦不博览之过也。夫儒生不览古今,〔所〕知不过守信经文,滑习章句,解剥互错,分明乖异。文吏不晓吏道,所能不过案狱考事,移书下记,对〔乡〕便给。准〔之〕无一阅备,皆浅略不及,偏驳不纯,俱有阙遗,何以相言?