shèn dà
【慎大】

yī yuē: xián zhǔ yù dà yù jù, yù qiáng yù kǒng. fán dà zhě, xiǎo lín guó yě qiáng zhě, shèng qí dí yě. shèng qí dí zé duō yuàn, xiǎo lín guó zé duō huàn. duō huàn duō yuàn, guó suī qiáng dà, è dé bù jù? è dé bù kǒng? gù xián zhǔ yú ān sī wēi, yú dá sī qióng, yú dé sī sàng. zhōu shū yuē: ruò lín shēn yuān, ruò lǚ báo bīng. yǐ yán shèn shì yě. jié wèi wú dào, bào lì wán tān, tiān xià chàn kǒng ér huàn zhī, yán zhě bù tóng, fēn fēn fēn fēn, qí qíng nán dé. gàn xīn rèn wēi, líng lì zhū hóu, yǐ jí zhào mín. xián liáng yù yuàn, shā bǐ lóng féng, yǐ fú qún xiōng. zhòng shù mǐn mǐn, jiē yǒu yuǎn zhì, mò gǎn zhí yán, qí shēng ruò jīng. dà chén tóng huàn, fú zhōu ér pàn. jié yù zì xián, jīn guò shàn fēi, zhǔ dào zhòng sāi, guó rén dà bēng. tāng nǎi tì jù, yōu tiān xià zhī bù níng, yù lìng yī yǐn wǎng shì kuàng xià, kǒng qí bù xìn, tāng yóu qīn zì shè yī yǐn. yī yǐn bēn xià sān nián, fǎn bào yú bó, yuē: jié mí huò yú mò xī, hǎo bǐ wǎn yǎn, bù xù qí zhòng. zhòng zhì bù kān, shàng xià xiāng jí, mín xīn jī yuàn, jiē yuē: shàng tiān fú xù, xià mìng qí zú. tāng wèi yī yǐn yuē: ruò gào wǒ kuàng xià jǐn rú shī. tāng yǔ yī yǐn méng, yǐ shì bì miè xià. yī yǐn yòu fù wǎng shì kuàng xià, tīng yú mò xī. mò xī yán yuē: jīn xī tiān zǐ mèng xī fāng yǒu rì, dōng fāng yǒu rì, liǎng rì xiāng yǔ dòu, xī fāng rì shèng, dōng fāng rì bù shèng. yī yǐn yǐ gào tāng. shāng hé hàn, tāng yóu fā shī, yǐ xìn yī yǐn zhī méng. gù lìng shī cóng dōng fāng chū yú guó xī yǐ jìn. wèi jiē rèn ér jié zǒu, zhú zhī zhì dà shā. shēn tǐ lí sàn, wèi tiān xià lù. bù kě zhèng jiàn, suī hòu huǐ zhī, jiāng kě nài hé? tāng lì wèi tiān zǐ, xià mín dà shuō, rú dé cí qīn, cháo bù yì wèi, nóng bù qù chóu, shāng bù biàn sì, qīn yī rú xià. cǐ zhī wèi zhì gōng, cǐ zhī wèi zhì ān, cǐ zhī wèi zhì xìn. jǐn xíng yī yǐn zhī méng, bù bì hàn yāng, zǔ yī yǐn shì shì xiǎng shāng. wǔ wáng shèng yīn, rù yīn, wèi xià yù, mìng fēng huáng dì zhī hòu yú zhù, fēng dì yáo zhī hòu yú lí, fēng dì shùn zhī hòu yú chén. xià yù, mìng fēng xià hòu zhī hòu yú qǐ, lì chéng tāng zhī hòu yú sòng, yǐ fèng sāng lín. wǔ wáng nǎi kǒng jù, tài xī liú tì, mìng zhōu gōng dàn jìn yīn zhī yí lǎo, ér wèn yīn zhī wáng gù, yòu wèn zhòng zhī suǒ shuō, mín zhī suǒ yù. yīn zhī yí lǎo duì yuē: yù fù pán gēng zhī zhèng. wǔ wáng yú shì fù pán gēng zhī zhèng, fā jù qiáo zhī sù, fù lù tái zhī qián, yǐ shì mín wú sī. chū jū jiù zuì, fēn cái qì zé, yǐ zhèn qióng kùn. fēng bǐ gàn zhī mù, jìng jī zǐ zhī gōng, biǎo shāng róng zhī lǘ, shì guò zhě qū, chē guò zhě xià. sān rì zhī nèi, yǔ móu zhī shì, fēng wèi zhū hóu, zhū dài fū shǎng yǐ shū shè, shù shì shī zhèng qù fù. rán hòu jì yú hé, xī guī bào yú miào. nǎi shuì mǎ yú huá shān, shuì niú yú táo lín, mǎ fú fù chéng, niú fú fù fú. xìn gǔ qí jiǎ bīng, cáng zhī fǔ kù, zhōng shēn bù fù yòng. cǐ wǔ wáng zhī dé yě. gù zhōu míng táng wài hù bù bì, shì tiān xià bù cáng yě. wéi bù cáng yě, kě yǐ shǒu zhì cáng. wǔ wáng shèng yīn, dé èr lǔ ér wèn yān, yuē: ruò guó yǒu yāo hū? yī lǔ duì yuē: wú guó yǒu yāo, zhòu jiàn xīng ér tiān yù xuè, cǐ wú guó zhī yāo yě. yī lǔ duì yuē: cǐ zé yāo yě, suī rán, fēi qí dà zhě yě. wú guó zhī yāo shén dà zhě, zi bù tīng fù, dì bù tīng xiōng, jūn lìng bù xíng, cǐ yāo zhī dà zhě yě. wǔ wáng bì xí zài bài zhī. cǐ fēi guì lǔ yě, guì qí yán yě. gù yì yuē: sù sù lǚ hǔ wěi, zhōng jí. zhào xiāng zi gōng dí, shèng lǎo rén zhōng rén, shǐ shǐ zhě lái yè zhī, xiāng zi fāng shí tuán fàn, yǒu yōu sè. zuǒ yòu yuē: yī zhāo ér liǎng chéng xià, cǐ rén zhī suǒ yǐ xǐ yě, jīn jūn yǒu yōu sè, hé? xiāng zǐ yuē: jiāng hé zhī dà yě, bù guò sān rì. piāo fēng bào yǔ, rì zhōng bù xū yú. jīn zhào shì zhī dé xíng, wú suǒ yú jī, yī zhāo ér liǎng chéng xià, wáng qí jí wǒ hū! kǒng zǐ wén zhī yuē: zhào shì qí chāng hū? fū yōu suǒ yǐ wèi chāng yě, ér xǐ suǒ yǐ wèi wáng yě. shèng fēi qí nán zhě yě, chí zhī qí nán zhě yě. xián zhǔ yǐ cǐ chí shèng, gù qí fú jí hòu shì. qí jīng wú yuè, jiē cháng shèng yǐ, ér zú qǔ wáng, bù dá hū chí shèng yě. wéi yǒu dào zhī zhǔ néng chí shèng. kǒng zǐ zhī jìn, jǔ guó mén zhī guān, ér bù kěn yǐ lì wén. mò zǐ wèi shǒu gōng, gōng shū bān fú, ér bù kěn yǐ bīng jiā. shàn chí shèng zhě, yǐ shù qiáng ruò.
一曰：賢主愈大愈懼，愈強愈恐。凡大者，小鄰國也；強者，勝其敵也。勝其敵則多怨，小鄰國則多患。多患多怨，國雖強大，惡得不懼？惡得不恐？故賢主於安思危，於達思窮，於得思喪。《周書》曰：「若臨深淵，若履薄冰。」以言慎事也。桀為無道，暴戾頑貪，天下顫恐而患之，言者不同，紛紛分分，其情難得。干辛任威，凌轢諸侯，以及兆民。賢良郁怨，殺彼龍逢，以服群凶。眾庶泯泯，皆有遠志，莫敢直言，其生若驚。大臣同患，弗周而畔。桀愈自賢，矜過善非，主道重塞，國人大崩。湯乃惕懼，憂天下之不寧，欲令伊尹往視曠夏，恐其不信，湯由親自射伊尹。伊尹奔夏三年，反報於亳，曰：「桀迷惑於末嬉，好彼琬琰，不恤其眾。眾志不堪，上下相疾，民心積怨，皆曰：『上天弗恤，夏命其卒。』」湯謂伊尹曰：「若告我曠夏盡如詩。」湯與伊尹盟，以示必滅夏。伊尹又復往視曠夏，聽於末嬉。末嬉言曰：「今昔天子夢西方有日，東方有日，兩日相與斗，西方日勝，東方日不勝。」伊尹以告湯。商涸旱，湯猶發師，以信伊尹之盟。故令師從東方出於國西以進。未接刃而桀走，逐之至大沙。身體離散，為天下戮。不可正諫，雖後悔之，將可柰何？湯立為天子，夏民大說，如得慈親，朝不易位，農不去疇，商不變肆，親郼如夏。此之謂至公，此之謂至安，此之謂至信。盡行伊尹之盟，不避旱殃，祖伊尹世世享商。武王勝殷，入殷，未下轝，命封黃帝之後於鑄，封帝堯之後於黎，封帝舜之後於陳。下轝，命封夏後之後於杞，立成湯之後於宋，以奉桑林。武王乃恐懼，太息流涕，命周公旦進殷之遺老，而問殷之亡故，又問眾之所說，民之所欲。殷之遺老對曰：「欲復盤庚之政。」 武王於是復盤庚之政，發巨橋之粟，賦鹿台之錢，以示民無私。出拘救罪，分財棄責，以振窮困。封比干之墓，靖箕子之宮，表商容之閭，士過者趨，車過者下。三日之內，與謀之士，封為諸侯，諸大夫賞以書社，庶士施政去賦。然後濟於河，西歸報於廟。乃稅馬於華山，稅牛於桃林，馬弗復乘，牛弗復服。釁鼓旗甲兵，藏之府庫，終身不復用。此武王之德也。故周明堂外戶不閉，示天下不藏也。唯不藏也，可以守至藏。武王勝殷，得二虜而問焉，曰：「若國有妖乎？」一虜對曰：「吾國有妖，晝見星而天雨血，此吾國之妖也。」一虜對曰：「此則妖也，雖然，非其大者也。吾國之妖甚大者，子不聽父，弟不聽兄，君令不行，此妖之大者也。」武王避席再拜之。此非貴虜也，貴其言也。故《易》曰：「訴訴履虎尾，終吉。」趙襄子攻翟，勝老人、中人，使使者來謁之，襄子方食摶飯，有憂色。左右曰：「一朝而兩城下，此人之所以喜也，今君有憂色，何？」襄子曰： 「江河之大也，不過三日。飄風暴雨，日中不須臾。今趙氏之德行，無所於積，一朝而兩城下，亡其及我乎！」孔子聞之曰：「趙氏其昌乎？」夫憂所以為昌也，而喜所以為亡也。勝非其難者也，持之其難者也。賢主以此持勝，故其福及後世。齊荊吳越，皆嘗勝矣，而卒取亡，不達乎持勝也。唯有道之主能持勝。孔子之勁，舉國門之關，而不肯以力聞。墨子為守攻，公輸般服，而不肯以兵加。善持勝者，以術強弱。

quán xūn
【權勛】

èr yuē: lì bù kě liǎng, zhōng bù kě jiān. bù qù xiǎo lì, zé dà lì bù dé bù qù xiǎo zhōng, zé dà zhōng bù zhì. gù xiǎo lì, dà lì zhī cán yě xiǎo zhōng, dà zhōng zhī zéi yě. shèng rén qù xiǎo qǔ dà. xī jīng gōng wáng yǔ jìn lì gōng zhàn yú yān líng, jīng shī bài, gōng wáng shāng. lín zhàn, sī mǎ zi fǎn kě ér qiú yǐn, shù yáng gǔ cāo shǔ jiǔ ér jìn zhī, zi fǎn chì yuē: zī, tuì! jiǔ yě. shù yáng gǔ duì yuē: fēi jiǔ yě. zi fǎn yuē: jí tuì què yě! shù yáng gǔ yòu yuē: fēi jiǔ yě. zi fǎn shòu ér yǐn zhī. zi fǎn zhī wèi rén yě shì jiǔ, gān ér bù néng jué yú kǒu, yǐ zuì. zhàn jì bà, gōng wáng yù fù zhàn ér móu, shǐ zhào sī mǎ zi fǎn, zi fǎn cí yǐ xīn jí. gōng wáng jià ér wǎng shì zhī, rù wò zhōng, wén jiǔ chòu ér hái, yuē: jīn rì zhī zhàn, bù gǔ qīn shāng, suǒ shì zhě sī mǎ yě, ér sī mǎ yòu ruò cǐ, shì wàng jīng guó zhī shè jì, ér bù xù wú zhòng yě. bù gǔ wú yǔ fù zhàn yǐ. yú shì bà shī qù zhī, zhǎn sī mǎ zi fǎn yǐ wèi lù. gù shù yáng gǔ zhī jìn jiǔ yě, fēi yǐ zuì zi fǎn yě, qí xīn yǐ zhōng yě, ér shì zú yǐ shā zhī. gù yuē: xiǎo zhōng, dà zhōng zhī zéi yě. xī zhě jìn xiàn gōng shǐ xún xī jiǎ dào yú yú yǐ fá guó. xún xī yuē: qǐng yǐ chuí jí zhī bì yǔ qū chǎn zhī chéng, yǐ lù yú gōng, ér qiú jiǎ dào yān, bì kě de yě. xiàn gōng yuē: fū chuí jí zhī bì, wú xiān jūn zhī bǎo yě qū chǎn zhī chéng, guǎ rén zhī jùn yě. ruò shòu wú bì ér bù wú jiǎ dào, jiāng nài hé? xún xī yuē: bù rán. bǐ ruò bù wú jiǎ dào, bì bù wú shòu yě ruò shòu wǒ ér jiǎ wǒ dào, shì yóu qǔ zhī nèi fǔ ér cáng zhī wài fǔ yě, yóu qǔ zhī nèi zào ér zhe zhī wài zào yě. jūn xī huàn yān? xiàn gōng xǔ zhī. nǎi shǐ xún xī yǐ qū chǎn zhī chéng wèi tíng shí, ér jiā yǐ chuí jí zhī bì, yǐ jiǎ dào yú yú ér fá guó. yú gōng làn yú bǎo yǔ mǎ ér yù xǔ zhī, gōng zhī qí jiàn yuē: bù kě xǔ yě. yú zhī yǔ guó yě, ruò chē zhī yǒu fǔ yě, chē yī fǔ, fǔ yì yī chē. yú guó zhī shì shì yě. xiān rén yǒu yán yuē: chún jié ér chǐ hán. fū guó zhī bù wáng yě, shì yú yú zhī bù wáng yě, yì shì guó yě. ruò jiǎ zhī dào, zé guó cháo wáng ér yú xī cóng zhī yǐ. nài hé qí jiǎ zhī dào yě? yú gōng fú tīng, ér jiǎ zhī dào. xún xī fá guó, kè zhī. hái fǎn fá yú, yòu kè zhī. xún xī cāo bì qiān mǎ ér bào. xiàn gōng xǐ yuē: bì zé yóu shì yě, mǎ chǐ yì báo zhǎng yǐ. gù yuē: xiǎo lì, dà lì zhī cán yě. zhōng shān zhī guó yǒu yáo zhě, zhì bó yù gōng zhī ér wú dào yě, wèi zhù dà zhōng, fāng chē èr guǐ yǐ yí zhī. yáo zhī jūn jiāng zhǎn àn yīn xī yǐ yíng zhōng. chì zhāng màn zhī jiàn yuē: shī yún: wéi zé dìng guó. wǒ hú yǐ dé shì yú zhì bó? fū zhì bó zhī wèi rén yě, tān ér wú xìn, bì yù gōng wǒ ér wú dào yě, gù wèi dà zhōng, fāng chē èr guǐ yǐ yí jūn. jūn yīn zhǎn àn yīn xī yǐ yíng zhōng, shī bì suí zhī. fú tīng, yǒu qǐng jiàn zhī. jūn yuē: dà guó wèi huān, ér zi nì zhī, bù xiáng. zi shì zhī. chì zhāng màn zhī yuē: wèi rén chén bù zhōng zhēn, zuì yě. zhōng zhēn bù yòng, yuǎn shēn kě yě. duàn gǔ ér xíng, zhì wèi qī rì ér yáo wáng. yù zhōng zhī xīn shèng yě. yù zhōng zhī xīn shèng, zé ān yáo zhī shuō sāi yǐ. fán tīng shuō suǒ shèng bù kě bù shěn yě. gù tài shàng xiān shèng. chāng guó jūn jiāng wǔ guó zhī bīng yǐ gōng qí. qí shǐ chù zi jiāng, yǐ yíng tiān xià zhī bīng yú jì shàng. qí wáng yù zhàn, shǐ rén fù chù zi, chǐ ér zī zhī yuē: bù zhàn, bì chǎn ruò lèi, jué ruò lǒng! chù zi kǔ zhī, yù qí jūn zhī bài, yú shì yǐ tiān xià bīng zhàn, zhàn hé, jī jīn ér què zhī. zú běi, tiān xià bīng chéng zhī. chù zi yīn yǐ yī chéng qù, mò zhī qí suǒ, bù wén qí shēng. dá zi yòu shuài qí yú zú yǐ jūn yú qín zhōu, wú yǐ shǎng, shǐ rén qǐng jīn yú qí wáng. qí wáng nù yuē: ruò cán shù zi zhī lèi, è néng gěi ruò jīn? yǔ yàn rén zhàn, dà bài, dá zi sǐ, qí wáng zǒu jǔ. yàn rén zhú běi rù guó, xiāng yǔ zhēng jīn yú měi táng shén duō. cǐ tān yú xiǎo lì yǐ shī dà lì zhě yě.
二曰：利不可兩，忠不可兼。不去小利，則大利不得；不去小忠，則大忠不至。故小利，大利之殘也；小忠，大忠之賊也。聖人去小取大。昔荊龔王與晉厲公戰於鄢陵，荊師敗，龔王傷。臨戰，司馬子反渴而求飲，豎陽穀操黍酒而進之，子反叱曰：「訾，退！酒也。」豎陽穀對曰：「非酒也。」子反曰：「亟退卻也！」 豎陽穀又曰：「非酒也。」子反受而飲之。子反之為人也嗜酒，甘而不能絕於口，以醉。戰既罷，龔王欲復戰而謀，使召司馬子反，子反辭以心疾。龔王駕而往視之，入幄中，聞酒臭而還，曰：「今日之戰，不穀親傷，所恃者司馬也，而司馬又若此，是忘荊國之社稷，而不恤吾眾也。不穀無與復戰矣。」於是罷師去之，斬司馬子反以為戮。故豎陽穀之進酒也，非以醉子反也，其心以忠也，而適足以殺之。故曰：小忠，大忠之賊也。昔者晉獻公使荀息假道於虞以伐虢。荀息曰： 「請以垂棘之璧與屈產之乘，以賂虞公，而求假道焉，必可得也。」獻公曰： 「夫垂棘之璧，吾先君之寶也；屈產之乘，寡人之駿也。若受吾幣而不吾假道，將柰何？」荀息曰：「不然。彼若不吾假道，必不吾受也；若受我而假我道，是猶取之內府而藏之外府也，猶取之內皂而著之外皂也。君奚患焉？」獻公許之。乃使荀息以屈產之乘為庭實，而加以垂棘之璧，以假道於虞而伐虢。虞公濫於寶與馬而欲許之，宮之奇諫曰：「不可許也。虞之與虢也，若車之有輔也，車依輔，輔亦依車。虞虢之勢是也。先人有言曰：『唇竭而齒寒。』夫虢之不亡也，恃虞；虞之不亡也，亦恃虢也。若假之道，則虢朝亡而虞夕從之矣。柰何其假之道也？」 虞公弗聽，而假之道。荀息伐虢，克之。還反伐虞，又克之。荀息操璧牽馬而報。獻公喜曰：「璧則猶是也，馬齒亦薄長矣。」故曰：小利，大利之殘也。中山之國有■繇者，智伯欲攻之而無道也，為鑄大鐘，方車二軌以遺之。■繇之君將斬岸堙溪以迎鍾。赤章蔓枝諫曰：「詩云：『唯則定國。』我胡以得是於智伯？夫智伯之為人也，貪而無信，必欲攻我而無道也，故為大鐘，方車二軌以遺君。君因斬岸堙溪以迎鍾，師必隨之。」弗聽，有頃諫之。君曰：「大國為歡，而子逆之，不祥。子釋之。」赤章蔓枝曰：「為人臣不忠貞，罪也。忠貞不用，遠身可也。」斷轂而行，至衛七日而■繇亡。欲鍾之心勝也。欲鍾之心勝，則安■繇之說塞矣。凡聽說所勝不可不審也。故太上先勝。昌國君將五國之兵以攻齊。齊使觸子將，以迎天下之兵於濟上。齊王欲戰，使人赴觸子，恥而訾之曰：「不戰，必剗若類，掘若壟！」觸子苦之，欲齊軍之敗，於是以天下兵戰，戰合，擊金而卻之。卒北，天下兵乘之。觸子因以一乘去，莫知其所，不聞其聲。達子又帥其餘卒以軍於秦周，無以賞，使人請金於齊王。齊王怒曰：「若殘豎子之類，惡能給若金？」與燕人戰，大敗，達子死，齊王走莒。燕人逐北入國，相與爭金於美唐甚多。此貪於小利以失大利者也。

xià xián
【下賢】

sān yuē: yǒu dào zhī shì, gù jiāo rén zhǔ rén zhǔ zhī bù xiào zhě, yì jiāo yǒu dào zhī shì. rì yǐ xiāng jiāo, xī shí xiāng de? ruò rú mò zhī yì yǔ qí jīng zhī fú yǐ. xián zhǔ zé bù rán. shì suī jiāo zhī, ér jǐ yù lǐ zhī, shì ān dé bù guī zhī? shì suǒ guī, tiān xià cóng zhī dì. dì yě zhě, tiān xià zhī shì yě wáng yě zhě, tiān xià zhī wǎng yě. dé dào zhī rén, guì wèi tiān zǐ ér bù jiāo jù, fù yǒu tiān xià ér bù chěng kuā, bēi wèi bù yī ér bù cuì shè, pín wú yī shí ér bù yōu shè. kěn hū qí chéng zì yǒu yě, jué hū qí bù yí yǒu yǐ yě, jié hū qí bì bù yú yí yě, xún hū qí yǔ yīn yáng huà yě, cōng cōng hū qí xīn zhī jiān gù yě, kōng kōng hū qí bù wèi qiǎo gù yě, mí hū qí zhì qì zhī yuǎn yě, hūn hū qí shēn ér bù cè yě, què hū qí jié zhī bù bì yě, jiù jiù hū qí bù kěn zì shì, hú hū qí xiū yòng zhì lǜ yě, jiǎ hū qí qīng sú fěi yù yě. yǐ tiān wèi fǎ, yǐ dé wèi xíng, yǐ dào wèi zōng. yǔ wù biàn huà ér wú suǒ zhōng qióng, jīng chōng tiān dì ér bù jié, shén fù yǔ zhòu ér wú wàng. mò zhī qí shǐ, mò zhī qí zhōng, mò zhī qí mén, mò zhī qí duān, mò zhī qí yuán. qí dà wú wài, qí xiǎo wú nèi. cǐ zhī wèi zhì guì. shì yǒu ruò cǐ zhě, wǔ dì fú dé ér yǒu, sān wáng fú dé ér shī, qù qí dì wáng zhī sè, zé jìn kě dé zhī yǐ. yáo bù yǐ dì jiàn shàn quǎn, běi miàn ér wèn yān. yáo, tiān zǐ yě shàn quǎn, bù yī yě. hé gù lǐ zhī ruò cǐ qí shén yě? shàn quǎn, dé dào zhī shì yě. dé dào zhī rén, bù kě jiāo yě. yáo lùn qí dé xíng dá zhì ér fú ruò, gù běi miàn ér wèn yān. cǐ zhī wèi zhì gōng. fēi zhì gōng qí shú néng lǐ xián? zhōu gōng dàn, wén wáng zhī zǐ yě, wǔ wáng zhī dì yě, chéng wáng zhī shū fù yě. suǒ cháo yú qióng xiàng zhī zhōng, wèng yǒu zhī xià zhě qī shí rén. wén wáng zào zhī ér wèi suì, wǔ wáng suì zhī ér wèi chéng, zhōu gōng dàn bào shǎo zhǔ ér chéng zhī. gù yuē chéng wáng bù wéi yǐ shēn xià shì xié? qí huán gōng jiàn xiǎo chén jì, yī rì sān zhì fú dé jiàn. cóng zhě yuē: wàn chéng zhī zhǔ, jiàn bù yī zhī shì, yī rì sān zhì ér fú dé jiàn, yì kě yǐ zhǐ yǐ. huán gōng yuē: bù rán, shì ào lù jué zhě, gù qīng qí zhǔ, qí zhǔ ào bà wáng zhě, yì qīng qí shì. zòng fū zǐ ào lù jué, wú yōng gǎn ào bà wáng hū? suì jiàn zhī, bù kě zhǐ. shì duō jǔ huán gōng zhī nèi xíng, nèi xíng suī bù xiū, bà yì kě yǐ. chéng xíng zhī cǐ lùn, ér nèi xíng xiū, wáng yóu shǎo. zi chǎn xiāng zhèng, wǎng jiàn hú qiū zi lín, yǔ qí dì zǐ zuò bì yǐ nián, shì yǐ qí xiāng yú mén yě. fū xiāng wàn chéng zhī guó ér néng yí zhī, móu zhì lùn xíng ér yǐ xīn yǔ rén xiāng suǒ, qí wéi zi chǎn hū! gù xiāng zhèng shí bā nián, xíng sān rén, shā èr rén. táo lǐ zhī chuí yú xíng zhě, mò zhī yuán yě zhuī dāo zhī yí yú dào zhě, mò zhī jǔ yě. wèi wén hóu jiàn duàn gàn mù, lì juàn ér bù gǎn xī. fǎn jiàn dí huáng, jù yú táng ér yǔ zhī yán. dí huáng bù shuō, wén hóu yuē: duàn gàn mù guān zhī zé bù kěn, lù zhī zé bù shòu jīn nǚ yù guān zé xiàng wèi, yù lù zé shàng qīng. jì shòu wú shí, yòu zé wú lǐ, wú nǎi nán hū! gù xián zhǔ zhī chù rén yě, bù kěn shòu shí zhě qí lǐ zhī. lǐ shì mò gāo hū jié yù, yù jié zé lìng xíng yǐ. wén hóu kě wèi hǎo lǐ shì yǐ. hǎo lǐ shì, gù nán shèng jīng yú lián dī, dōng shèng qí yú zhǎng chéng, lǔ qí hóu, xiàn zhū tiān zǐ, tiān zǐ shǎng wén hóu yǐ shàng wén.
三曰：有道之士，固驕人主；人主之不肖者，亦驕有道之士。日以相驕，奚時相得？若儒墨之議與齊荊之服矣。賢主則不然。士雖驕之，而己愈禮之，士安得不歸之？士所歸，天下從之帝。帝也者，天下之適也；王也者，天下之往也。得道之人，貴為天子而不驕倨，富有天下而不騁夸，卑為布衣而不瘁攝，貧無衣食而不憂懾。懇乎其誠自有也，覺乎其不疑有以也，桀乎其必不渝移也，循乎其與陰陽化也，匆匆乎其心之堅固也，空空乎其不為巧故也，迷乎其志氣之遠也，昏乎其深而不測也，確乎其節之不庳也，就就乎其不肯自是，鵠乎其羞用智慮也，假乎其輕俗誹譽也。以天為法，以德為行，以道為宗。與物變化而無所終窮，精充天地而不竭，神覆宇宙而無望。莫知其始，莫知其終，莫知其門，莫知其端，莫知其源。其大無外，其小無內。此之謂至貴。士有若此者，五帝弗得而友，三王弗得而師，去其帝王之色，則近可得之矣。堯不以帝見善綣，北面而問焉。堯，天子也；善綣，布衣也。何故禮之若此其甚也？善綣，得道之士也。得道之人，不可驕也。堯論其德行達智而弗若，故北面而問焉。此之謂至公。非至公其孰能禮賢？周公旦，文王之子也，武王之弟也，成王之叔父也。所朝於窮巷之中，瓮牖之下者七十人。文王造之而未遂，武王遂之而未成，周公旦抱少主而成之。故曰成王不唯以身下士邪？齊桓公見小臣稷，一日三至弗得見。從者曰：「萬乘之主，見布衣之士，一日三至而弗得見，亦可以止矣。」桓公曰：「不然，士驁祿爵者，固輕其主，其主驁霸王者，亦輕其士。縱夫子驁祿爵，吾庸敢驁霸王乎？」 遂見之，不可止。世多舉桓公之內行，內行雖不修，霸亦可矣。誠行之此論，而內行修，王猶少。子產相鄭，往見壺丘子林，與其弟子坐必以年，是倚其相於門也。夫相萬乘之國而能遺之，謀志論行而以心與人相索，其唯子產乎！故相鄭十八年，刑三人，殺二人。桃李之垂於行者，莫之援也；錐刀之遺於道者，莫之舉也。魏文侯見段干木，立倦而不敢息。反見翟黃，踞於堂而與之言。翟黃不說，文侯曰：「段干木官之則不肯，祿之則不受；今女欲官則相位，欲祿則上卿。既受吾實，又責吾禮，無乃難乎！」故賢主之畜人也，不肯受實者其禮之。禮士莫高乎節慾，欲節則令行矣。文侯可謂好禮士矣。好禮士，故南勝荊於連堤，東勝齊於長城，虜齊侯，獻諸天子，天子賞文侯以上聞。

bào gèng
【報更】

sì yuē: guó suī xiǎo, qí shí zú yǐ shí tiān xià zhī xián zhě, qí chē zú yǐ chéng tiān xià zhī xián zhě, qí cái zú yǐ lǐ tiān xià zhī xián zhě. yǔ tiān xià zhī xián zhě wèi tú, cǐ wén wáng zhī suǒ yǐ wáng yě. jīn suī wèi néng wáng, qí yǐ wèi ān yě, bù yì yì hū! cǐ zhào xuān mèng zhī suǒ yǐ miǎn yě, zhōu zhāo wén jūn zhī suǒ yǐ xiǎn yě, mèng cháng jūn zhī suǒ yǐ què jīng bīng yě. gǔ zhī dà lì gōng míng yǔ ān guó miǎn shēn zhě, qí dào wú tā, qí bì cǐ zhī yóu yě. kān shì bù kě yǐ jiāo zì qū yě. xī zhào xuān mèng zǐ jiāng shàng zhī jiàng, jiàn wěi sāng zhī xià yǒu è rén wò bù néng qǐ zhě, xuān mèng zhǐ chē, wèi zhī xià shí, juān ér bù zhī, zài yàn ér hòu néng shì. xuān mèng wèn zhī yuē: nǚ hé wèi ér è ruò shì? duì yuē: chén huàn yú jiàng, guī ér liáng jué, xiū xíng qǐ ér zēng zì qǔ, gù zhì yú cǐ. xuān mèng yǔ pú èr qú, bài shòu ér fú gǎn shí yě. wèn qí gù, duì yuē: chén yǒu lǎo mǔ, jiāng yǐ yí zhī. xuān mèng yuē: sī shí zhī, wú gèng yǔ nǚ. nǎi fù cì zhī pú èr shù, yǔ qián bǎi, ér suì qù zhī. chù èr nián, jìn líng gōng yù shā xuān mèng, fú shì yú fáng zhōng yǐ dài zhī. yīn fā jiǔ yú xuān mèng. xuān mèng zhī zhī. zhōng yǐn ér chū. líng gōng lìng fáng zhōng zhī shì jí zhuī ér shā zhī. yī rén zhuī jí, xiān jí xuān mèng zhī miàn, yuē: xī! jūn yú! wú qǐng wèi jūn fǎn sǐ. xuān mèng yuē: ér míng wèi shuí? fǎn zǒu duì yuē: hé yǐ míng wèi? chén wěi sāng xià zhī è rén yě. hái dòu ér sǐ. xuān mèng suì huó. cǐ shū zhī suǒ wèi dé jǐ wú xiǎo zhě yě. xuān mèng dé yī shì, yóu huó qí shēn, ér kuàng dé wàn rén hū? gù shī yuē: jiū jiū wǔ fū, gōng hóu gān chéng. jì jì duō shì, wén wáng yǐ níng. rén zhǔ hú kě yǐ bù wù āi shì? shì qí nán zhī, wéi bó zhī wèi kě. bó zé wú suǒ dùn yǐ. zhāng yí, wèi shì yú zi yě. jiāng xī yóu yú qín, guò dōng zhōu. kè yǒu yǔ zhī yú zhāo wén jūn zhě, yuē: wèi shì rén zhāng yí, cái shì yě, jiāng xī yóu yú qín, yuàn jūn zhī lǐ mào zhī yě. zhāo wén jūn jiàn ér wèi zhī yuē: wén kè zhī qín, guǎ rén zhī guó xiǎo, bù zú yǐ liú kè. suī yóu, rán qǐ bì yù zāi? kè huò bù yù, qǐng wèi guǎ rén ér yī guī yě. guó suī xiǎo, qǐng yǔ kè gòng zhī. zhāng yí hái zǒu, běi miàn zài bài. zhāng yí xíng, zhāo wén jūn sòng ér zī zhī. zhì yú qín, liú yǒu jiān, huì wáng shuō ér xiāng zhī. zhāng yí suǒ dé yú tiān xià zhě, wú ruò zhāo wén jūn. zhōu, qiān shèng yě, zhòng guò wàn chéng yě. lìng qín huì wáng shī zhī. féng zé zhī huì, wèi wáng cháng wèi yù, hán wáng wèi yòu, míng hào zhì jīn bù wàng. cǐ zhāng yí zhī lì yě. mèng cháng jūn qián zài yú xuē, jīng rén gōng zhī. chún yú kūn wèi qí shǐ yú jīng, hái fǎn, guò yú xuē, mèng cháng jūn lìng rén lǐ mào ér qīn jiāo sòng zhī, wèi chún yú kūn yuē: jīng rén gōng xuē, fū zǐ fú wèi yōu, wén wú yǐ fù shì yǐ. chún yú kūn yuē: jìng wén mìng yǐ. zhì yú qí, bì bào, wáng yuē: hé jiàn yú jīng? duì yuē: jīng shén gù, ér xuē yì bù liàng qí lì. wáng yuē: hé wèi yě? duì yuē: xuē bù liàng qí lì, ér wèi xiān wáng lì qīng miào. jīng gù ér gōng xuē, xuē qīng miào bì wēi, gù yuē xuē bù liàng qí lì, ér jīng yì shén gù. qí wáng zhī yán sè, yuē: xī! xiān jūn zhī miào zài yān. jí jǔ bīng jiù zhī, yóu shì xuē suì quán. diān jué zhī qǐng, zuò bài zhī yè, suī dé zé báo yǐ. gù shàn shuō zhě, chén qí shì, yán qí fāng, jiàn rén zhī jí yě, ruò zì zài wēi è zhī zhōng, qǐ yòng qiáng lì zāi? qiáng lì zé bǐ yǐ. shuō zhī bù tīng yě, rèn bù dú zài suǒ shuō, yì zài shuō zhě.
四曰：國雖小，其食足以食天下之賢者，其車足以乘天下之賢者，其財足以禮天下之賢者。與天下之賢者為徒，此文王之所以王也。今雖未能王，其以為安也，不亦易乎！此趙宣孟之所以免也，周昭文君之所以顯也，孟嘗君之所以卻荊兵也。古之大立功名與安國免身者，其道無他，其必此之由也。堪士不可以驕恣屈也。昔趙宣孟子將上之絳，見骫桑之下有餓人臥不能起者，宣孟止車，為之下食，蠲而餔之，再咽而後能視。宣孟問之曰：「女何為而餓若是？」對曰：「臣宦於絳，歸而糧絕，羞行乞而憎自取，故至於此。」宣孟與脯二朐，拜受而弗敢食也。問其故，對曰：「臣有老母，將以遺之。」宣孟曰：「斯食之，吾更與女。」 乃復賜之脯二束，與錢百，而遂去之。處二年，晉靈公欲殺宣孟，伏士於房中以待之。因發酒於宣孟。宣孟知之。中飲而出。靈公令房中之士疾追而殺之。一人追疾，先及宣孟之面，曰：「嘻！君輿！吾請為君反死。」宣孟曰：「而名為誰？」 反走對曰：「何以名為？臣骫桑下之餓人也。」還斗而死。宣孟遂活。此書之所謂「德幾無小」者也。宣孟德一士，猶活其身，而況德萬人乎？故詩曰：「赳赳武夫，公侯干城。」「濟濟多士，文王以寧。」人主胡可以不務哀士？士其難知，唯博之為可。博則無所遁矣。張儀，魏氏餘子也。將西遊於秦，過東周。客有語之於昭文君者，曰：「魏氏人張儀，材士也，將西遊於秦，願君之禮貌之也。昭文君見而謂之曰：「聞客之秦，寡人之國小，不足以留客。雖游，然豈必遇哉？客或不遇，請為寡人而一歸也。國雖小，請與客共之。」張儀還走，北面再拜。張儀行，昭文君送而資之。至於秦，留有間，惠王說而相之。張儀所德於天下者，無若昭文君。周，千乘也，重過萬乘也。令秦惠王師之。逢澤之會，魏王嘗為御，韓王為右，名號至今不忘。此張儀之力也。孟嘗君前在於薛，荊人攻之。淳于髡為齊使於荊，還反，過於薛，孟嘗君令人禮貌而親郊送之，謂淳于髡曰：「荊人攻薛，夫子弗為憂，文無以復侍矣。」淳于髡曰：「敬聞命矣。」至於齊，畢報，王曰：「何見於荊？」對曰：「荊甚固，而薛亦不量其力。」王曰：「何謂也？」 對曰：「薛不量其力，而為先王立清廟。荊固而攻薛，薛清廟必危，故曰薛不量其力，而荊亦甚固。」齊王知顏色，曰：「嘻！先君之廟在焉。」疾舉兵救之，由是薛遂全。顛蹶之請，坐拜之謁，雖得則薄矣。故善說者，陳其勢，言其方，見人之急也，若自在危厄之中，豈用強力哉？強力則鄙矣。說之不聽也，任不獨在所說，亦在說者。

shùn shuō
【順說】

wǔ yuē: shàn shuō zhě ruò qiǎo shì, yīn rén zhī lì yǐ zì wèi lì, yīn qí lái ér yǔ lái, yīn qí wǎng ér yǔ wǎng, bù shè xíng xiàng, yǔ shēng yǔ zhǎng, ér yán zhī yǔ xiǎng, yǔ shèng yǔ shuāi, yǐ zhī suǒ guī. lì suī duō, cái suī jìn, yǐ zhì qí mìng. shùn fēng ér hū, shēng bù jiā jí yě jì gāo ér wàng, mù bù jiā míng yě. suǒ yīn biàn yě. huì àng jiàn sòng kāng wáng, kāng wáng dié zú qìng hāi, jí yán yuē: guǎ rén zhī suǒ shuō zhě, yǒng yǒu lì yě, bù shuō wèi rén yì zhě. kè jiāng hé yǐ jiào guǎ rén? huì àng duì yuē: chén yǒu dào yú cǐ shǐ rén suī yǒng, cì zhī bù rù suī yǒu lì, jī zhī fú zhōng. dài wáng dú wú yì xié? wáng yuē: shàn! cǐ guǎ rén suǒ yù wén yě. huì àng yuē: fū cì zhī bù rù, jī zhī bù zhōng, cǐ yóu rǔ yě. chén yǒu dào yú cǐ: shǐ rén suī yǒu yǒng, fú gǎn cì, suī yǒu lì, bù gǎn jī. dài wáng dú wú yì xié? wáng yuē: shàn! cǐ guǎ rén zhī suǒ yù zhī yě. huì àng yuē: fū bù gǎn cì, bù gǎn jī, fēi wú qí zhì yě. chén yǒu dào yú cǐ: shǐ rén běn wú qí zhì yě. dài wáng dú wú yì xié? wáng yuē: shàn! cǐ guǎ rén zhī suǒ yuàn yě. huì àng yuē: fū wú qí zhì yě, wèi yǒu ài lì zhī xīn yě. chén yǒu dào yú cǐ: shǐ tiān xià zhàng fū nǚ zǐ mò bù huān rán jiē yù ài lì zhī. cǐ qí xián yú yǒng yǒu lì yě, jū sì lèi zhī shàng. dài wáng dú wú yì xié? wáng yuē: cǐ guǎ rén zhī suǒ yù de. huì àng duì yuē: kǒng mò shì yě. kǒng qiū mò dí, wú dì wèi jūn, wú guān wèi zhǎng. tiān xià zhàng fū nǚ zǐ mò bù yán jǐng jǔ zhǒng, ér yuàn ān lì zhī. jīn dài wáng, wàn chéng zhī zhǔ yě, chéng yǒu qí zhì, zé sì jìng zhī nèi jiē dé qí lì yǐ, qí xián yú kǒng mò yě yuǎn yǐ. sòng wáng wú yǐ yīng. huì àng qū ér chū, sòng wáng wèi zuǒ yòu yuē: biàn yǐ! kè zhī yǐ shuō fú guǎ rén yě. sòng wáng, sú zhǔ yě, ér xīn yóu kě fú, yīn yǐ. yīn zé pín jiàn kě yǐ shèng fù guì yǐ, xiǎo ruò kě yǐ zhì qiáng dà yǐ. tián zàn yī bǔ yī ér jiàn jīng wáng, jīng wáng yuē: xiān shēng zhī yī, hé qí è yě! tián zàn duì yuē: yī yòu yǒu è yú cǐ zhě yě. jīng wáng yuē: kě dé ér wén hū? duì yuē: jiǎ è yú cǐ. wáng yuē: hé wèi yě? duì yuē: dōng rì zé hán, xià rì zé shǔ, yī wú è hū jiǎ zhě. zàn yě pín, gù yī è yě. jīn dài wáng, wàn chéng zhī zhǔ yě, fù guì wú dí, ér hǎo yī mín yǐ jiǎ, chén fú de yě. yì zhě wèi qí yì xié? jiǎ zhī shì, bīng zhī shì yě, yì rén zhī jǐng, kū rén zhī fù, huī rén zhī chéng guō, xíng rén zhī fù zǐ yě. qí míng yòu shén bù róng. yì zhě wèi qí shí xié? gǒu lǜ hài rén, rén yì bì lǜ hài zhī gǒu lǜ wēi rén, rén yì bì lǜ wēi zhī. qí shí rén zé shén bù ān. zhī èr zhě, chén wèi dài wáng wú qǔ yān. jīng wáng wú yǐ yīng. shuō suī wèi dà xíng, tián zàn kě wèi néng lì qí fāng yǐ. ruò fú yǎn xī zhī yì, zé wèi zhī shí yě. guǎn zǐ dé yú lǔ, lǔ shù fù ér kǎn zhī, shǐ yì rén zài ér sòng zhī qí, jiē ōu gē ér yǐn. guǎn zǐ kǒng lǔ zhī zhǐ ér shā jǐ yě, yù sù zhì qí, yīn wèi yì rén yuē: wǒ wèi rǔ chàng, rǔ wèi wǒ hé. qí suǒ chàng shì yí zǒu, yì rén bù juàn, ér qǔ dào shén sù. guǎn zǐ kě wèi néng yīn yǐ. yì rén dé qí suǒ yù, jǐ yì dé qí suǒ yù, yǐ cǐ shù yě. shì yòng wàn chéng zhī guó, qí bà yóu shǎo, huán gōng zé nán yǔ wǎng yě.
五曰：善說者若巧士，因人之力以自為力，因其來而與來，因其往而與往，不設形象，與生與長，而言之與響，與盛與衰，以之所歸。力雖多，材雖勁，以制其命。順風而呼，聲不加疾也；際高而望，目不加明也。所因便也。惠盎見宋康王，康王蹀足謦咳，疾言曰：「寡人之所說者，勇有力也，不說為仁義者。客將何以教寡人？」惠盎對曰：「臣有道於此；使人雖勇，刺之不入；雖有力，擊之弗中。大王獨無意邪？」王曰：「善！此寡人所欲聞也。」惠盎曰：「夫刺之不入，擊之不中，此猶辱也。臣有道於此：使人雖有勇，弗敢刺，雖有力，不敢擊。大王獨無意邪？」王曰：「善！此寡人之所欲知也。」惠盎曰：「夫不敢刺，不敢擊，非無其志也。臣有道於此：使人本無其志也。大王獨無意邪？」王曰： 「善！此寡人之所願也。」惠盎曰：「夫無其志也，未有愛利之心也。臣有道於此：使天下丈夫女子莫不歡然皆欲愛利之。此其賢於勇有力也，居四累之上。大王獨無意邪？」王曰：「此寡人之所欲得。」惠盎對曰：「孔、墨是也。孔丘、墨翟，無地為君，無官為長。天下丈夫女子莫不延頸舉踵，而願安利之。今大王，萬乘之主也，誠有其志，則四境之內皆得其利矣，其賢於孔、墨也遠矣。」宋王無以應。惠盎趨而出，宋王謂左右曰：「辨矣！客之以說服寡人也。」宋王，俗主也，而心猶可服，因矣。因則貧賤可以勝富貴矣，小弱可以制強大矣。田贊衣補衣而見荊王，荊王曰：「先生之衣，何其惡也！」田贊對曰：「衣又有惡於此者也。」荊王曰：「可得而聞乎？」對曰：「甲惡於此。」王曰：「何謂也？」 對曰：「冬日則寒，夏日則暑，衣無惡乎甲者。贊也貧，故衣惡也。今大王，萬乘之主也，富貴無敵，而好衣民以甲，臣弗得也。意者為其義邪？甲之事，兵之事也，刈人之頸，刳人之腹，隳人之城郭，刑人之父子也。其名又甚不榮。意者為其實邪？苟慮害人，人亦必慮害之；苟慮危人，人亦必慮危之。其實人則甚不安。之二者，臣為大王無取焉。」荊王無以應。說雖未大行，田贊可謂能立其方矣。若夫偃息之義，則未之識也。管子得於魯，魯束縛而檻之，使役人載而送之齊，皆謳歌而引。管子恐魯之止而殺己也，欲速至齊，因謂役人曰：「我為汝唱，汝為我和。」其所唱適宜走，役人不倦，而取道甚速。管子可謂能因矣。役人得其所欲，己亦得其所欲，以此術也。是用萬乘之國，其霸猶少，桓公則難與往也。

bù guǎng
【不廣】

liù yuē: zhì zhě zhī jǔ shì bì yīn shí, shí bù kě bì chéng, qí rén shì zé bù guǎng. chéng yì kě, bù chéng yì kě, yǐ qí suǒ néng tuō qí suǒ bù néng, ruò zhōu zhī yǔ chē. běi fāng yǒu shòu, míng yuē jué, shǔ qián ér tù hòu, qū zé jiá, zǒu zé diān, cháng wèi qióng qióng jù xū qǔ gān cǎo yǐ yǔ zhī. jué yǒu huàn hài yě, qióng qióng jù xū bì fù ér zǒu. cǐ yǐ qí suǒ néng tuō qí suǒ bù néng. bào shū guǎn zhòng zhào hū, sān rén xiāng shàn, yù xiāng yǔ dìng qí guó, yǐ gōng zǐ jiū wèi bì lì. zhào hū yuē: wú sān rén zhě yú qí guó yě, pì zhī ruò dǐng zhī yǒu zú, qù yī yān zé bù chéng. qiě xiǎo bái zé bì bù lì yǐ, bù ruò sān rén zuǒ gōng zǐ jiū yě. guǎn zǐ yuē: bù kě, fū guó rén è gōng zǐ jiū zhī mǔ, yǐ jí gōng zǐ jiū, gōng zǐ xiǎo bái wú mǔ, ér guó rén lián zhī. shì wèi kě zhī, bù ruò lìng yī rén shì gōng zǐ xiǎo bái. fū yǒu qí guó, bì cǐ èr gōng zǐ yě. gù lìng bào shū fù gōng zǐ xiǎo bái, guǎn zǐ zhào hū jū gōng zǐ jiū suǒ. gōng zǐ jiū wài wù zé gù nán bì. suī rán, guǎn zǐ zhī lǜ jìn zhī yǐ. ruò shì ér yóu bù quán yě, qí tiān xié! rén shì zé jǐn zhī yǐ. qí gōng lǐn qiū. zhào shǐ kǒng qīng jiāng sǐ shì ér jiù zhī, yǔ qí rén zhàn, dà bài zhī. qí jiāng sǐ, dé chē èr qiān, dé shī sān wàn, yǐ wèi èr jīng. níng yuè wèi kǒng qīng yuē: xī yǐ, bù rú guī shī yǐ nèi gōng zhī. yuè wén zhī, gǔ shàn zhàn zhě, shā suí bì fú. què shě yán shī, chē jiǎ jǐn yú zhàn, fǔ kù jǐn yú zàng, cǐ zhī wèi nèi gōng zhī. kǒng qīng yuē: dí qí bù shī zé rú hé? níng yuè yuē: zhàn ér bù shèng, qí zuì yī yǔ rén chū ér bù yǔ rén rù, qí zuì èr yǔ zhī shī ér fú qǔ, qí zuì sān. mín yǐ cǐ sān zhě yuàn shàng. shàng wú yǐ shǐ xià, xià wú yǐ shì shàng, shì zhī wèi zhòng gōng zhī. níng yuè kě wèi zhī yòng wén wǔ yǐ. yòng wǔ zé yǐ lì shèng, yòng wén zé yǐ dé shèng. wén wǔ jǐn shèng, hé dí zhī bù fú! jìn wén gōng yù hé zhū hóu, jiù fàn yuē: bù kě, tiān xià wèi zhī jūn zhī yì yě. gōng yuē: hé ruò? jiù fàn yuē: tiān zǐ bì shū dài zhī nán, chū jū yú zhèng, jūn xī bù nà zhī, yǐ dìng dà yì, qiě yǐ shù yù. wén gōng yuē: wú qí néng hū? jiù fàn yuē: shì ruò néng chéng, jì wén zhī yè, dìng wǔ zhī gōng, pì tǔ ān jiāng, yú cǐ hū zài yǐ shì ruò bù chéng, bǔ zhōu shì zhī què, qín tiān zǐ zhī nán, chéng jiào chuí míng, yú cǐ hū zài yǐ. jūn qí wù yí! wén gōng tīng zhī, suì yǔ cǎo zhōng zhī róng lí tǔ zhī dí, dìng tiān zǐ yú chéng zhōu. yú shì tiān zǐ cì zhī nán yáng zhī dì, suì bà zhū hóu. jǔ shì yì qiě lì, yǐ lì dà gōng, wén gōng kě wèi zhì yǐ. cǐ jiù fàn zhī móu yě. chū wáng shí qī nián, fǎn guó sì nián ér bà, qí tīng jiē rú jiù fàn zhě xié! guǎn zǐ bào shū zuǒ qí huán gōng jǔ shì, qí zhī dōng bǐ rén yǒu cháng zhì kǔ zhě. guǎn zǐ sǐ, shù dāo yì yá yòng, guó zhī rén cháng zhì bù kǔ, bù zhī zhì kǔ. zú wèi qí guó liáng gōng, zé jí zi sūn, zhī dà lǐ. zhī dà lǐ, suī bù zhī guó kě yě.
六曰：智者之舉事必因時，時不可必成，其人事則不廣。成亦可，不成亦可，以其所能托其所不能，若舟之與車。北方有獸，名曰蹶，鼠前而兔後，趨則跲，走則顛，常為蛩蛩距虛取甘草以與之。蹶有患害也，蛩蛩距虛必負而走。此以其所能托其所不能。鮑叔、管仲、召忽，三人相善，欲相與定齊國，以公子糾為必立。召忽曰：「吾三人者於齊國也，譬之若鼎之有足，去一焉則不成。且小白則必不立矣，不若三人佐公子糾也。」管子曰：「不可，夫國人惡公子糾之母，以及公子糾，公子小白無母，而國人憐之。事未可知，不若令一人事公子小白。夫有齊國，必此二公子也。」故令鮑叔傅公子小白，管子、召忽居公子糾所。公子糾外物則固難必。雖然，管子之慮近之矣。若是而猶不全也，其天邪！人事則盡之矣。齊攻廩丘。趙使孔青將死士而救之，與齊人戰，大敗之。齊將死，得車二千，得屍三萬，以為二京。寧越謂孔青曰：「惜矣，不如歸屍以內攻之。越聞之，古善戰者，莎隨賁服。卻舍延屍，車甲盡於戰，府庫盡於葬，此之謂內攻之。」 孔青曰：「敵齊不屍則如何？」寧越曰：「戰而不勝，其罪一；與人出而不與人入，其罪二；與之屍而弗取，其罪三。民以此三者怨上。上無以使下，下無以事上，是之謂重攻之。」寧越可謂知用文武矣。用武則以力勝，用文則以德勝。文武盡勝，何敵之不服！晉文公欲合諸侯，咎犯曰：「不可，天下未知君之義也。」 公曰：「何若？」咎犯曰：「天子避叔帶之難，出居於鄭，君奚不納之，以定大義，且以樹譽。」文公曰：「吾其能乎？」咎犯曰：「事若能成，繼文之業，定武之功，闢土安疆，於此乎在矣；事若不成，補周室之闕，勤天子之難，成教垂名，於此乎在矣。君其勿疑！」文公聽之，遂與草中之戎、驪土之翟，定天子於成周。於是天子賜之南陽之地，遂霸諸侯。舉事義且利，以立大功，文公可謂智矣。此咎犯之謀也。出亡十七年，反國四年而霸，其聽皆如咎犯者邪！管子、鮑叔佐齊桓公舉事，齊之東鄙人有常致苦者。管子死，豎刀、易牙用，國之人常致不苦，不知致苦。卒為齊國良工，澤及子孫，知大禮。知大禮，雖不知國可也。

guì yīn
【貴因】

qī yuē: sān dài suǒ bǎo mò rú yīn, yīn zé wú dí. yǔ tōng sān jiāng wǔ hú, jué yī què, gōu huí lù, zhù zhī dōng hǎi, yīn shuǐ zhī lì yě. shùn yī xǐ chéng yì, zài xǐ chéng dū, sān xǐ chéng guó, ér yáo shòu zhī chán wèi, yīn rén zhī xīn yě. tāng wǔ yǐ qiān shèng zhì xià shāng, yīn mín zhī yù yě. rú qín zhě lì ér zhì, yǒu chē yě shì yuè zhě zuò ér zhì, yǒu zhōu yě. qín yuè, yuǎn tú yě, jìng lì ān zuò ér zhì zhě, yīn qí xiè yě. wǔ wáng shǐ rén hòu yīn, fǎn bào qí zhōu yuē: yīn qí luàn yǐ! wǔ wáng yuē: qí luàn yān zhì? duì yuē: chán tè shèng liáng. wǔ wáng yuē: shàng wèi yě. yòu fù wǎng, fǎn bào yuē: qí luàn jiā yǐ! wǔ wáng yuē: yān zhì? duì yuē: xián zhě chū zǒu yǐ. wǔ wáng yuē: shàng mò yě. yòu wǎng, fǎn bào yuē: qí luàn shén yǐ! wǔ wáng yuē: yān zhì? duì yuē: bǎi xìng bù gǎn fěi yuàn yǐ. wǔ wáng yuē: xī! jù gào tài gōng, tài gōng duì yuē: chán tè shèng liáng, mìng yuē lù xián zhě chū zǒu, mìng yuē bēng bǎi xìng bù gǎn fěi yuàn, mìng yuē xíng shèng. qí luàn zhì yǐ, bù kě yǐ jià yǐ. gù xuǎn chē sān bǎi, hǔ bì sān qiān, cháo yào jiǎ zǐ zhī qī, ér zhòu wèi qín. zé wǔ wáng gù zhī qí wú yǔ wèi dí yě. yīn qí suǒ yòng, hé dí zhī yǒu yǐ! wǔ wáng zhì wěi shuǐ, yīn shǐ jiāo gé hòu zhōu shī, wǔ wáng jiàn zhī. jiāo gé yuē: xī bó jiāng hé zhī? wú qī wǒ yě! wǔ wáng yuē: bù zǐ qī, jiāng zhī yīn yě. jiāo gé yuē: hé zhì? wǔ wáng yuē: jiāng yǐ jiǎ zǐ zhì yīn jiāo, zi yǐ shì bào yǐ! jiāo gé xíng. tiān yù, rì yè bù xiū, wǔ wáng jí xíng bù chuò. jūn shī jiē jiàn yuē: zú bìng, qǐng xiū zhī. wǔ wáng yuē: wú yǐ lìng jiāo gé yǐ jiǎ zǐ zhī qī bào qí zhǔ yǐ, jīn jiǎ zǐ bù zhì, shì lìng jiāo gé bù xìn yě. jiāo gé bù xìn yě, qí zhǔ bì shā zhī. wú jí xíng, yǐ jiù jiāo gé zhī sǐ yě. wǔ wáng guǒ yǐ jiǎ zǐ zhì yīn jiāo, yīn yǐ xiān chén yǐ. zhì yīn, yīn zhàn, dà kè zhī. cǐ wǔ wáng zhī yì yě. rén wèi rén zhī suǒ yù, jǐ wèi rén zhī suǒ è, xiān chén hé yì? shì lìng wǔ wáng bù gēng ér huò. wǔ wáng rù yīn, wén yīn yǒu zhǎng zhě, wǔ wáng wǎng jiàn zhī, ér wèn yīn zhī suǒ yǐ wáng. yīn zhǎng zhě duì yuē: wáng yù zhī zhī, zé qǐng yǐ rì zhōng wèi qī. wǔ wáng yǔ zhōu gōng dàn míng rì zǎo yào qī, zé fú de yě. wǔ wáng guài zhī, zhōu gōng yuē: wú yǐ zhī zhī yǐ. cǐ jūn zǐ yě. qǔ bù néng qí zhǔ, yǒu yǐ qí è gào wáng, bù rěn wèi yě. ruò fú qī ér bù dāng, yán ér bù xìn, cǐ yīn zhī suǒ yǐ wáng yě, yǐ yǐ cǐ gào wáng yǐ. fū shěn tiān zhě, chá liè xīng ér zhī sì shí, yīn yě tuī lì zhě, shì yuè xíng ér zhī huì shuò, yīn yě yǔ zhī luǒ guó, luǒ rù yī chū, yīn yě mò zǐ jiàn jīng wáng, jǐn yī chuī shēng, yīn yě kǒng zǐ dào mí zi xiá jiàn lí fū rén, yīn yě tāng wǔ zāo luàn shì, lín kǔ mín, yáng qí yì, chéng qí gōng, yīn yě. gù yīn zé gōng, zhuān zé zhuō. yīn zhě wú dí, guó suī dà, mín suī zhòng, hé yì?
七曰：三代所寶莫如因，因則無敵。禹通三江五湖，決伊闕，溝回陸，注之東海，因水之力也。舜一徙成邑，再徙成都，三徙成國，而堯授之禪位，因人之心也。湯、武以千乘制夏、商，因民之欲也。如秦者立而至，有車也；適越者坐而至，有舟也。秦、越，遠塗也，竫立安坐而至者，因其械也。武王使人候殷，反報岐周曰：「殷其亂矣！」武王曰：「其亂焉至？」對曰：「讒慝勝良。」武王曰：「尚未也。」又復往，反報曰：「其亂加矣！」武王曰：「焉至？」對曰： 「賢者出走矣。」武王曰：「尚末也。」又往，反報曰：「其亂甚矣！」武王曰： 「焉至？」對曰：「百姓不敢誹怨矣。」武王曰：「嘻！」遽告太公，太公對曰： 「讒慝勝良，命曰戮；賢者出走，命曰崩；百姓不敢誹怨，命曰刑勝。其亂至矣，不可以駕矣。」故選車三百，虎賁三千，朝要甲子之期，而紂為禽。則武王固知其無與為敵也。因其所用，何敵之有矣！武王至鮪水，殷使膠鬲候周師，武王見之。膠鬲曰：「西伯將何之？無欺我也！」武王曰：「不子欺，將之殷也。」膠鬲曰：「曷至？」武王曰：「將以甲子至殷郊，子以是報矣！」膠鬲行。天雨，日夜不休，武王疾行不輟。軍師皆諫曰：「卒病，請休之。」武王曰：「吾已令膠鬲以甲子之期報其主矣，今甲子不至，是令膠鬲不信也。膠鬲不信也，其主必殺之。吾疾行，以救膠鬲之死也。」武王果以甲子至殷郊，殷已先陳矣。至殷，因戰，大克之。此武王之義也。人為人之所欲，己為人之所惡，先陳何益？適令武王不耕而獲。武王入殷，聞殷有長者，武王往見之，而問殷之所以亡。殷長者對曰：「王欲知之，則請以日中為期。」武王與周公旦明日早要期，則弗得也。武王怪之，周公曰：「吾已知之矣。此君子也。取不能其主，有以其惡告王，不忍為也。若夫期而不當，言而不信，此殷之所以亡也，已以此告王矣。」夫審天者，察列星而知四時，因也；推歷者，視月行而知晦朔，因也；禹之裸國，裸入衣出，因也；墨子見荊王，錦衣吹笙，因也；孔子道彌子瑕見厘夫人，因也；湯、武遭亂世，臨苦民，揚其義，成其功，因也。故因則功，專則拙。因者無敵，國雖大，民雖眾，何益？

chá jīn
【察今】

bā yuē: shàng hú bù fǎ xiān wáng zhī fǎ? fēi bù xián yě, wèi qí bù kě dé ér fǎ. xiān wáng zhī fǎ, jīng hū shàng shì ér lái zhě yě, rén huò yì zhī, rén huò sǔn zhī, hú kě dé ér fǎ? suī rén fú sǔn yì, yóu ruò bù kě dé ér fǎ. dōng xià zhī mìng, gǔ jīn zhī fǎ, yán yì ér diǎn shū. gù gǔ zhī mìng duō bù tōng hū jīn zhī yán zhě, jīn zhī fǎ duō bù hé hū gǔ zhī fǎ zhě. shū sú zhī mín, yǒu shì yú cǐ. qí suǒ wèi yù tóng, qí suǒ wèi yì. kǒu mǐn zhī mìng bù yú, ruò zhōu chē yì guān zī wèi shēng sè zhī bù tóng. rén yǐ zì shì, fǎn yǐ xiāng fěi. tiān xià zhī xué zhě duō biàn, yán lì cí dào, bù qiú qí shí, wù yǐ xiāng huǐ, yǐ shèng wèi gù. xiān wáng zhī fǎ, hú kě dé ér fǎ? suī kě dé, yóu ruò bù kě fǎ. fán xiān wáng zhī fǎ, yǒu yào yú shí yě. shí bù yǔ fǎ jù zhì, fǎ suī jīn ér zhì, yóu ruò bù kě fǎ. gù zé xiān wáng zhī chéng fǎ, ér fǎ qí suǒ yǐ wèi fǎ. xiān wáng zhī suǒ yǐ wèi fǎ zhě, hé yě? xiān wáng zhī suǒ yǐ wèi fǎ zhě, rén yě, ér jǐ yì rén yě. gù chá jǐ zé kě yǐ zhī rén, chá jīn zé kě yǐ zhī gǔ. gǔ jīn yī yě, rén yǔ wǒ tóng ěr. yǒu dào zhī shì, guì yǐ jìn zhī yuǎn, yǐ jīn zhī gǔ, yǐ yì suǒ jiàn zhī suǒ bù jiàn. gù shěn táng xià zhī yīn, ér zhī rì yuè zhī xíng, yīn yáng zhī biàn jiàn píng shuǐ zhī bīng, ér zhī tiān xià zhī hán, yú biē zhī cáng yě cháng yī liè ròu, ér zhī yī huò zhī wèi, yī dǐng zhī diào. jīng rén yù xí sòng, shǐ rén xiān biǎo yōng shuǐ. yōng shuǐ bào yì, jīng rén fú zhī, xún biǎo ér yè shè, nì sǐ zhě qiān yǒu yú rén, jūn jīng ér huài dōu shě. xiàng qí xiān biǎo zhī shí kě dǎo yě, jīn shuǐ yǐ biàn ér yì duō yǐ, jīng rén shàng yóu xún biǎo ér dǎo zhī, cǐ qí suǒ yǐ bài yě. jīn shì zhī zhǔ fǎ xiān wáng zhī fǎ yě, yǒu shì yú cǐ. qí shí yǐ yǔ xiān wáng zhī fǎ kuī yǐ, ér yuē cǐ xiān wáng zhī fǎ yě, ér fǎ zhī, yǐ cǐ wèi zhì, qǐ bù bēi zāi? gù zhì guó wú fǎ zé luàn, shǒu fǎ ér fú biàn zé bèi, bèi luàn bù kě yǐ chí guó. shì yì shí yí, biàn fǎ yí yǐ. pì zhī ruò liáng yī, bìng wàn biàn, yào yì wàn biàn. bìng biàn ér yào bù biàn, xiàng zhī shòu mín, jīn wèi shāng zi yǐ. gù fán jǔ shì bì xún fǎ yǐ dòng, biàn fǎ zhě yīn shí ér huà, ruò cǐ lùn zé wú guò wù yǐ. fū bù gǎn yì fǎ zhě, zhòng shù yě yǐ sǐ shǒu zhě, yǒu sī yě yīn shí biàn fǎ zhě, xián zhǔ yě. shì gù yǒu tiān xià qī shí yī shèng, qí fǎ jiē bù tóng. fēi wù xiāng fǎn yě, shí shì yì yě. gù yuē liáng jiàn qī hū duàn, bù qī hū mò yá liáng mǎ qī hū qiān lǐ, bù qī hū jì ào. fū chéng gōng míng zhě, cǐ xiān wáng zhī qiān lǐ yě. chǔ rén yǒu shè jiāng zhě, qí jiàn zì zhōu zhōng zhuì yú shuǐ, jù qì qí zhōu, yuē: shì wú jiàn zhī suǒ cóng zhuì. zhōu zhǐ, cóng qí suǒ qì zhě rù shuǐ qiú zhī. zhōu yǐ xíng yǐ, ér jiàn bù xíng, qiú jiàn ruò cǐ, bù yì huò hū? yǐ cǐ gù fǎ wèi qí guó, yǔ cǐ tóng. shí yǐ xǐ yǐ, ér fǎ bù xǐ, yǐ cǐ wèi zhì, qǐ bù nán zāi? yǒu guò yú jiāng shàng zhě, jiàn rén fāng yǐn yīng ér ér yù tóu zhī jiāng zhōng, yīng ér tí. rén wèn qí gù, yuē: cǐ qí fù shàn yóu. qí fù suī shàn yóu, qí zi qǐ jù shàn yóu zāi? cǐ rèn wù, yì bì bèi yǐ. jīng guó zhī wèi zhèng, yǒu shì yú cǐ.
八曰：上胡不法先王之法？非不賢也，為其不可得而法。先王之法，經乎上世而來者也，人或益之，人或損之，胡可得而法？雖人弗損益，猶若不可得而法。東夏之命，古今之法，言異而典殊。故古之命多不通乎今之言者，今之法多不合乎古之法者。殊俗之民，有似於此。其所為欲同，其所為異。口惽之命不愉，若舟車衣冠滋味聲色之不同。人以自是，反以相誹。天下之學者多辯，言利辭倒，不求其實，務以相毀，以勝為故。先王之法，胡可得而法？雖可得，猶若不可法。凡先王之法，有要於時也。時不與法俱至，法雖今而至，猶若不可法。故擇先王之成法，而法其所以為法。先王之所以為法者，何也？先王之所以為法者，人也，而己亦人也。故察己則可以知人，察今則可以知古。古今一也，人與我同耳。有道之士，貴以近知遠，以今知古，以益所見知所不見。故審堂下之陰，而知日月之行，陰陽之變；見瓶水之冰，而知天下之寒，魚鱉之藏也；嘗一脟肉，而知一鑊之味，一鼎之調。荊人慾襲宋，使人先表澭水。澭水暴益，荊人弗知，循表而夜涉，溺死者千有餘人，軍驚而壞都舍。向其先表之時可導也，今水已變而益多矣，荊人尚猶循表而導之，此其所以敗也。今世之主法先王之法也，有似於此。其時已與先王之法虧矣，而曰此先王之法也，而法之，以此為治，豈不悲哉？故治國無法則亂，守法而弗變則悖，悖亂不可以持國。世易時移，變法宜矣。譬之若良醫，病萬變，藥亦萬變。病變而藥不變，向之壽民，今為殤子矣。故凡舉事必循法以動，變法者因時而化，若此論則無過務矣。夫不敢議法者，眾庶也；以死守者，有司也；因時變法者，賢主也。是故有天下七十一聖，其法皆不同。非務相反也，時勢異也。故曰良劍期乎斷，不期乎鏌琊；良馬期乎千里，不期乎驥驁。夫成功名者，此先王之千里也。楚人有涉江者，其劍自舟中墜於水，遽契其舟，曰：「是吾劍之所從墜。」舟止，從其所契者入水求之。舟已行矣，而劍不行，求劍若此，不亦惑乎？以此故法為其國，與此同。時已徙矣，而法不徙，以此為治，豈不難哉？有過於江上者，見人方引嬰兒而欲投之江中，嬰兒啼。人問其故，曰：「此其父善游。」其父雖善游，其子豈遽善游哉？此任物，亦必悖矣。荊國之為政，有似於此。