hóng guāng chū bēn
宏光出奔
wǔ yuè chū shí rì, jīng shī gè chéng bì mén. wǔ hòu, huàn jí lí yuán zǐ dì rù dà nèi yǎn xì, shàng yǔ tài jiàn hán zàn zhōu qū shàng zhōng tián chéng děng zá zuò hān yǐn. èr gǔ hòu, shàng fèng tài hòu yī fēi yǔ nèi guān sì wǔ shí rén kuà mǎ cóng tōng jì mén chū, wén wǔ bǎi guān wú yī rén zhī zhě. yí xià gōng é nǚ yōu wǔ liù shí rén, zá tà yú xī huá mén nèi wài dé suí yī rén lā qù wèi xìng" biān nián" yún:' shàng kuà mǎ cóng jù bǎo mén chū shòu'.
五月初十日,京师各城闭门。午后,唤集梨园子弟入大内演戏,上与太监韩赞周、屈尚忠、田成等杂坐酣饮。二鼓后,上奉太后、一妃与内官四、五十人跨马从通济门出,文武百官无一人知者。遗下宫娥女优五、六十人,杂沓于西华门内外;得随一人拉去为幸(“编年”云:‘上跨马从聚宝门出狩’)。
shàng zhì tài píng fǔ, liú kǒng zhāo bì chéng bù nà, bàng huáng jiāng cì nǎi bēn bǎn zi jī jiù huáng dé gōng yíng. dé gōng fāng chū bīng yǔ zuǒ bīng zhàn wén zhī, jí guī yíng, xiàng qì yuē:' bì xià sǐ shǒu jīng chéng, chén děng yóu kě jiè shì zuò shì. nài hé tīng jiān rén zhī yán qīng chū, jìn tuì jiāng hé suǒ jù? cǐ bì xià zì wù, fēi chén děng wù bì xià yě! chén yíng ruò báo rú cǐ, qí hé yǐ chù bì xià zāi'! jū liǎng rì, liú liáng zuǒ fèng dà qīng yù wáng lìng zhuī zhì, qiě zhào dé gōng. dé gōng nù, dān qí bù jiǎ ér chū, gé hé mà zhī huī biān shì sǐ, yán' wǒ huáng jiāng jūn zhì bù shòu qū'! liáng zuǒ fú nǔ shè zhòng dé gōng hóu, dé gōng tàn yuē:' wú wú néng wéi yǐ'! guī yíng bá jiàn zì wěn. liáng zuǒ jí rù qí yíng, xié shàng huí nán jīng yī yún: mǎ shì yīng chè jiāng běi zhū jūn dǔ zuǒ bīng, wéi liú zé qīng bù xíng yì bù běi jù, dà qīng bīng suì zhí xià. wǔ yuè shí yī rì, hóng guāng chū bēn. shí èr rì, zhù tài píng fǔ èr shí lǐ wài, ruǎn dà chéng zhū dà diǎn fāng guó ān děng lái jiàn, yù bì rù tài píng liú kǒng zhāo lǜ bǎi xìng bì chéng bù nà. shí sān rì, wǎng wú hú shuǐ shī zǒng bīng guān huáng bīn qīng xiān dùn, dēng zhōng jūn wēng zhī qí zhōu. shí sì rì, yīn jiù huáng dé gōng jū liǎng rì, jiāng móu wǎng zhè. liú liáng zuǒ zhuī jí, dé gōng sǐ zhī bīng wèi dù fú qiáo, tiě suǒ hū duàn, jūn shì wàng yáng ér zhǐ. shàng suì méng chén, wēng zhī qí tóu shuǐ sǐ.
上至太平府,刘孔昭闭城不纳,傍徨江次;乃奔坂子矶就黄得功营。得功方出兵与左兵战;闻之,即归营,向泣曰:‘陛下死守京城,臣等犹可借势作事。奈何听奸人之言轻出,进退将何所据?此陛下自误,非臣等误陛下也!臣营弱薄如此,其何以处陛下哉’!居两日,刘良佐奉大清豫王令追至,且召得功。得功怒,单骑不甲而出,隔河骂之;挥鞭誓死,言‘我黄将军志不受屈’!良佐伏弩射中得功喉,得功叹曰:‘吾无能为矣’!归营拔剑自刎。良佐即入其营,挟上回南京(一云:马士英撤江北诸军堵左兵,惟刘泽清不行、亦不北拒,大清兵遂直下。五月十一日,宏光出奔。十二日,驻太平府二十里外,阮大铖、朱大典、方国安等来见,欲避入太平;刘孔昭率百姓闭城不纳。十三日,往芜湖;水师总兵官黄斌卿先遁,登中军翁之琪舟。十四日,因就黄得功居两日,将谋往浙。刘良佐追及,得功死之;兵未渡浮桥,铁索忽断,军士望洋而止。上遂蒙尘,翁之琪投水死)。
wǔ yuè èr shí wǔ rì, hóng guāng yǐ wú màn xiǎo jiào rù chéng, shǒu méng bāo tóu shēn yī lán bù yī, yǐ yóu shàn yǎn miàn tài hòu jí fēi, chéng lǘ suí hòu. jiā lù bǎi xìng tuò mà, yǒu tóu wǎ lì zhě. jìn nán mén yì mǎ, zhí zhì nèi shǒu bèi fǔ. jiàn yù wáng kòu tóu, yù wáng zuò shòu zhī. mìng shè jiǔ yú líng bì hóu fǔ, zuò hóng guāng yú tài zǐ xià. zhào zhī lóng jì lǐ bù bā rén shì yàn, huàn yuè hù èr shí bā rén gē chàng, yǐn jiǔ. xí zhōng yù wáng xiàng hóng guāng wèn yuē:' rǔ xiān dì zì yǒu zi, rǔ bù fèng yí zhào, shàn zì chēng zūn, hé wéi'? yòu yuē:' rǔ jì shàn lì, bù qiǎn yī bīng tǎo zéi, yú yì hé jū'? yòu yuē:' xiān dì yí tǐ, zhǐ yǒu tài zǐ táo nàn yuǎn lái, rǔ jì bù ràng wèi, yòu zhuǎn niǎn mó miè zhī, hé wéi'? hóng guāng zǒng bù dá. tài zǐ yuē:' huáng bó shǒu zhá zhào wǒ lái, fǎn bù rèn yòu gǎi xìng míng, jí xíng jiā wǒ. jiān chén suǒ wéi, huáng bó bù zhī'! yù wáng yòu yuē:' wǒ bīng shàng zài yáng zhōu, rǔ hé wéi biàn zǒu? zì zhǔ zhī yé, yì rén jiào zhī yé'? hóng guāng dá huà zhī wú, hàn chū zhān bèi, zhōng xí fǔ shǒu. xí sàn, jū yú jiāng níng xiàn, yǔ tài hòu yī fēi tóng chǔ. yù wáng lìng jiù chén wǎng shì, wéi ān yuǎn hóu liǔ zuò chāng shì láng hé kǎi shì zhī hóng guāng xī xiào zì ruò, dàn wèn mǎ shì yīng jiān chén hé zài ěr.
五月二十五日,宏光以无幔小轿入城,首蒙包头、身衣蓝布衣,以油扇掩面;太后及妃,乘驴随后。夹路百姓唾骂,有投瓦砾者。进南门易马,直至内守备府。见豫王叩头,豫王坐受之。命设酒于灵璧侯府,坐宏光于太子下。赵之龙暨礼部八人侍宴,唤乐户二十八人歌唱,饮酒。席中豫王向宏光问曰:‘汝先帝自有子,汝不奉遗诏,擅自称尊,何为’?又曰:‘汝既擅立,不遣一兵讨贼,于义何居’?又曰:‘先帝遗体,止有太子;逃难远来,汝既不让位,又转辗磨灭之,何为’?宏光总不答。太子曰:‘皇伯手札召我来,反不认;又改姓名,极刑加我。奸臣所为,皇伯不知’!豫王又曰:‘我兵尚在扬州,汝何为便走?自主之耶,抑人教之耶’?宏光答话支吾,汗出沾背,终席俛首。席散,拘于江宁县,与太后、一妃同处。豫王令旧臣往视,惟安远侯柳祚昌、侍郎何楷视之;宏光嘻笑自若,但问马士英奸臣何在尔。
huáng dé gōng jì sǐ, dé gōng zuǒ xié bù jiàng tián xióng fù hóng guāng yǔ yòu xié bù jiàng mǎ dé gōng jiàng fù dà qīng, xiàn yú yù wáng. dāng xióng fù hóng guāng shí, hóng guāng hèn shén, niè qí jiān, suì chéng rén miàn chuāng. shí zài wǔ yuè hòu měi féng xià wǔ yuè biàn fā, tòng bù kě rěn. měi rì shí ròu sān jīn, yǐ yī luán fù qí shàng, tòng shāo zhǐ. qǐng zhī, fù tòng yòu yì xīn ròu fù zhī, tòng nǎi huǎn. yǐ ér fù tòng, fǎn fù bù dé xiū xī. rú shì zhě shí bā nián. zhì kāng xī èr nián wǔ yuè èr shí rì, zhōng yǐ cǐ chuāng sǐ. xióng zì míng yǔ, xuān fǔ zuǒ wèi rén. dé gōng liǎng mù chì, lín zhèn dà shēng hū jí, gù zhòng hào wèi" mǎ jiào huàn". dé gōng zì xiǎo shān, liáo dōng guǎng níng rén.
黄得功既死,得功左协部将田雄负宏光与右协部将马得功降附大清,献于豫王。当雄负宏光时,宏光恨甚,啮其肩,遂成人面疮。时在五月;后每逢夏五月便发,痛不可忍。每日食肉三斤,以一脔覆其上,痛稍止。顷之,复痛;又易新肉覆之,痛乃缓。已而复痛,反覆不得休息。如是者十八年。至康熙二年五月二十日,终以此疮死。雄字明宇,宣府左卫人。得功两目赤,临阵大声呼疾,故众号为“马叫唤”。得功字小山,辽东广宁人。
fù jì: wǔ yuè chū yī rì, yǒu shū lián yú dōng xī cháng ān mén zhù yún:' fú rén chén zuì wèi xǐng, quán píng mǎ shàng hú zhōu mù fǔ kǎi gē yǐ xiū, yóu tīng ruǎn zhōng qū biàn'. yòu yún:' fú jiàn gào zhōng, zhǐ kàn lú qián mǎ hòu chóng jī jǐn huǐ, hé láo dōng jié xī zhān. xiān shì, sān yuè xià xún yè bàn, shū mǎ shì yīng táng zhōng yún' chuǎng zéi wú mén, pǐ mǎ héng xíng tiān xià yuán xiōng yǒu ěr, yī wù zhí dǎo zhōng yuán'. qiú qí rén bù dé." fú rén", zhǐ hóng guāng běn fú wáng yě. ruǎn dà chéng xǐ zuò gē qǔ, shí wéi bīng bù bào jié, gù" mù fǔ" yún yún." lú", tài jiàn lú jiǔ dé yě." xī zhān", lǐ zhān yě." chuǎng zéi wú mén", mà shì yīng mǎ zéi yě." yuán xiōng yǒu ěr", ruǎn zì yě.
附记:五月初一日,有书联于东、西长安门柱云:‘福人沉醉未醒,全凭马上胡诌;幕府凯歌已休,犹听阮中曲变’。又云:‘福建告终,只看卢前、马后;崇基尽毁,何劳东捷、西沾。先是,三月下旬夜半,书马士英堂中云;‘闯贼无门,匹马横行天下;元凶有耳,一兀直捣中原’。求其人不得。“福人”,指宏光;本福王也。阮大铖喜作歌曲,时为兵部报捷,故“幕府”云云。“卢”,太监卢九德也。“西沾”,李沾也。“闯贼无门”,骂士英马贼也。“元凶有耳”,阮字也。
yù wáng dù jiāng rù chéng
豫王渡江入城
wǔ yuè chū bā rì, dà qīng bīng zhù guā zhōu, pái liè jiāng àn, yán jiāng kuī dù wéi zǒng bīng guān zhèng hóng kuí zhèng cǎi shuài shuǐ shī yù zhī. jīng kǒu bīng chuán, zé yǒu shí dào jiāng zhōng ér huáng bīn qīng yáng wén cōng bīng liè nán àn, gé jiāng hù fā pào shēng xiāng yìng rú xì sài zhě yǐ sān rì yǐ.
五月初八日,大清兵驻瓜州,排列江岸,沿江窥渡;惟总兵官郑鸿逵、郑彩帅水师御之。京口兵船,则有时到江中;而黄斌卿、杨文骢兵列南岸,隔江互发炮声相应如戏赛者已三日矣。
chū jiǔ rì chén, dà qīng bīng kāi zhá fàng xíng, bì jiāng ér nán. èr zhèng bīng jiàn zhī, gè yáng fān dōng dùn. jiāng nán zhī shī, yī shí jiē kuì, wǔ biàn gè xiè jiǎ shǔ cuàn. xún fǔ huò dá fāng zhěng dǎo chū yá, wèi zhì jiāng biān, jí láng bèi fǎn yì fú zá xià yì zhōng, qiè táo fù xiǎo zhōu, qián rù sū zhōu. zhèng hóng kuí fù rù dān yáng, shāo jié nán zǒu, jī quǎn yī kōng. qián bīng zhī cóng yáng wén cōng zhě, cún èr bǎi wǔ shí rén, bēn hái nán jīng. chuán yán dà qīng bīng yǐ xià jiāng, jīng kǒu wú bèi dōu rén dà zhèn. yù wáng móu dù jiāng, yè bàn chéng xī běi fēng dà shùn, lìng jūn zhōng měi rén jù àn èr zhāng huǒ shí bǎ rú wéi, chī sì shí gùn. zhòng bīng lüè mín jiān tái jǐ jí sào zhǒu, jiāng zhǒu xì fù tái zú shàng, wò yóu rán huǒ, hūn yè chéng fēng fàng rù jiāng zhōng, shùn liú ér xià, huǒ guāng chè tiān nán bīng jiàn zhī, wèi dà qīng shī jì jiāng, suì dà fā pào jī zhī. rán fēng shùn shuǐ jí, yù jī yù xià jiǔ zhī pào jǐ jǐn. wáng nǎi cóng qī lǐ gǎng dù jiāng" yí wén" yún:' chū bā rì yè, dà qīng bīng biān fá zhāng dēng yóu zhèn jiāng, ér bié yóu lǎo guàn hé dù. chū jiǔ rì, jǐn dǐ nán àn. lǎo guàn hé, jí sú chēng qī lǐ gǎng'.
初九日晨,大清兵开闸放行,蔽江而南。二郑兵见之,各扬帆东遁。江南之师,一时皆溃,武弁各卸甲鼠窜。巡抚霍达方整导出衙,未至江边,即狼狈返;易服杂下役中,窃逃附小舟,潜入苏州。郑鸿逵复入丹阳,烧劫南走,鸡犬一空。黔兵之从杨文骢者,存二百五十人,奔还南京。传言大清兵已下江,京口无备;都人大震。豫王谋渡江,夜半乘西北风大顺,令军中每人具案二张、火十把;如违,笞四十棍。众兵掠民间台几及扫帚,将帚系缚台足上,沃油燃火,昏夜乘风放入江中,顺流而下,火光彻天;南兵见之,谓大清师济江,遂大发炮击之。然风顺水急,愈击愈下;久之炮几尽。王乃从七里港渡江(“遗闻”云:‘初八日夜,大清兵编筏张灯由镇江,而别由老鹳河渡。初九日,尽抵南岸。老鹳河,即俗称七里港’)。
shí sì rì, yù wáng bīng dào dū chéng, xīn chéng bó zhào zhī lóng lǜ lǐ bù shàng shū guǎn shào níng zǒng xiàn lǐ qiáo gè qiǎn èr guān zhuì chéng chū yíng, guì dào páng, gāo shēng bào míng. jiāng jìn yù wáng qián, hē qǐ, zhòng rén cāng huáng rù bào. cǐ shí dà yǔ lín lí, wú yī qí yī zú gǎn diǎn yán xià zhě. èr dà liáo fú pú jìn, xíng sì bài lǐ. yù wáng zhù shī tiān tán zhōng.
十四日,豫王兵到都城,忻城伯赵之龙率礼部尚书管绍宁、总宪李乔各遣二官缒城出迎,跪道旁,高声报名。将近豫王前,喝起,众人仓皇入报。此时大雨淋漓,无一骑、一卒敢跕檐下者。二大僚匐匍进,行四拜礼。豫王驻师天坛中。
fù jì: yù wáng dào chéng xià, qiǎn sì shí rén rù chéng, xún wèn jiàng qíng zhēn fǒu zhòng yǐ shí duì. běi shǐ nǎi chū, wáng lìng bīng tuì sì shí lǐ zhù yíng huò yún: jí zǐ jīn shān xià shì yě. chū, yù wáng zhù shī chéng wài, zhào zhī lóng yù yíng rù, bǎi xìng bù yuàn, luó bài yú dì. zhī lóng xià mǎ, yù zhòng yuē:' yáng zhōu yǐ pò, ruò bù yíng zhī yòu bù néng shǒu, tú shā bǎi xìng ěr! wéi shù le jiàng qí, fāng kě bǎo quán'. zhòng bù dé yǐ, cóng zhī.
附记:豫王到城下,遣四十人入城,询问降情真否;众以实对。北使乃出,王令兵退四十里驻营(或云:即紫金山下是也)。初,豫王驻师城外,赵之龙欲迎入,百姓不愿,罗拜于地。之龙下马,谕众曰:‘扬州已破,若不迎之、又不能守,徒杀百姓耳!惟竖了降旗,方可保全’。众不得已,从之。
zhào zhī lóng, hào yì ān hé nán yí fēng jí, nán zhí hóng xiàn rén. tài zǐ tài bǎo xīn chéng bó.
赵之龙,号易庵;河南仪封籍,南直虹县人。太子太保、忻城伯。
shí wǔ rì, dà kāi hóng wǔ mén. èr dà liáo tǒng bǎi guān xiàn cè, xíng sì bài lǐ. zhào zhī lóng kòu shǒu, qǐng yù wáng jìn chéng. bǎo guó gōng zhū guó bì zhèn yuǎn hóu gù míng jiāo fù mǎ qí zàn yuán xián zhì, yù wáng wèn xūn qī wèi tài zǔ wèi chéng zǔ? zhī lóng yī yī jù dá. yù wáng xǐ, jiā zhī lóng wèi xīng guó gōng, mìng lì zhū guó bì shàng, cì jīn dèng yín ān mǎ diāo qiú bā bǎo mào. lìng jūn zhōng shè niú jiǔ, xí dì gòng zuò. yù wáng wèn tài zǐ hé zài? zhī lóng yǐ" wáng zhī míng" duì. yù wáng yuē:' táo nàn zhī rén, zì rán gǎi xìng míng ruò shuō xìng zhū, nǐ men zǎo shā guò le'. zhū guó bì yuē:' tài zǐ yuán bù rèn, shì mǎ shì yīng suǒ yì'. yù wáng dà xiào yuē:' jiān chén! jiān chén'! xiǎo jiān, zhào zhī lóng pěng tài zǐ chū chéng zhì yíng, yù wáng lí xí yíng zhī, zuò yú jǐ yòu, xiāng chǔ bù lí zhàng xǔ. lǐ qiáo jìn chéng jī gào shì èr dào, yī wèi dà qīng shè zhèng wáng xiǎo yù jiāng nán wén wǔ guān mín yī wèi qīn mìng dìng guó dà jiàng jūn yù wáng xiǎo yù nán jīng guān mín dà yuē yán' fú wáng jiàn chēng zūn hào, chén miǎn jiǔ sè, xìn rèn qiān rén, mín shēng rì cuì wén wǔ nòng quán, zhǐ zhī zuò è nà huì, wéi sī jiǎ wēi bá hù. shàng xià lí xīn, yuǎn jìn chóu hèn'. shí yǐ wéi shí lù.
十五日,大开洪武门。二大僚统百官献册,行四拜礼。赵之龙叩首,请豫王进城。保国公朱国弼、镇远侯顾鸣郊、驸马齐赞元咸至,豫王问勋戚为太祖、为成祖?之龙一一具答。豫王喜,加之龙位兴国公,命立朱国弼上,赐金镫银鞍马、貂裘八宝帽。令军中设牛酒,席地共坐。豫王问太子何在?之龙以“王之明”对。豫王曰:‘逃难之人,自然改姓名;若说姓朱,你们早杀过了’。朱国弼曰:‘太子原不认,是马士英所易’。豫王大笑曰:‘奸臣!奸臣’!晓间,赵之龙捧太子出城至营,豫王离席迎之,坐于己右,相处不离丈许。李乔进城齎告示二道,一为大清摄政王晓谕江南文武官民、一为钦命定国大将军豫王晓谕南京官民;大约言‘福王僭称尊号,沉湎酒色,信任佥壬,民生日瘁;文武弄权,只知作恶纳贿,惟思假威跋扈。上下离心,远近仇恨’。时以为实录。
shí liù rì chén, yù wáng shòu bǎi guān cháo hè, dì zhí míng dào yíng cān yè rú yǐ. zhào zhī lóng lìng bǎi xìng jiā shè xiāng àn, huáng zhǐ shū" dà qīng huáng dì wàn wàn suì" yòu dà shū" shùn mín" èr zì zhān mén. wáng duó yì yíng tóu dào yǐ qí dì wáng jīn mó zài yíng, shén lǐ zhī. chá bù cháo cān zhě, qī zǐ wèi fú chà jiǎ, běn táng bào zhī zhù cè. měi rì diǎn míng, dà liáo jù sì gēng jìn ér wǔ fù guī. gōng bù shàng shū hé ruì zhēng xiān yú shí yī rì zì yì bù sǐ, sǔn zuǒ zú, wò jiā bù cháo wáng lìng fù zhī. ruì zhēng suǒ jiàn zì wěn, qí zi chí zhī. lù guān yǐ jiē jìn, jìn guān wèi zhī qǐng nǎi zhǔn tiáo lǐ.
十六日晨,豫王受百官朝贺,递职名到营参谒如蚁。赵之龙令百姓家设香案,黄纸书“大清皇帝万万岁”;又大书“顺民”二字粘门。王铎诣营投到;以其弟王{金磨}在营,甚礼之。查不朝参者,妻子为俘;差假,本堂报知注册。每日点名,大僚俱四更进而午复归。工部尚书何瑞征先于十一日自缢不死,损左足,卧家不朝;王令缚之。瑞征索剑自刎,其子持之。赂官以揭进,禁官为之请;乃准调理。
fù jì: shì rì, zhèng hóng kuí bīng guò shí chuáng. yǔ wǎng dōng guān zhī, shuǐ lù yōng jǐ jí xíng, zì běi ér nán, fán sān zhòu yè. huò yún liù wàn rén. wū hū! suī duō yì xī yǐ wéi!
附记:是日,郑鸿逵兵过石幢。予往东观之,水陆拥挤疾行,自北而南,凡三昼夜。或云六万人。呜呼!虽多亦奚以为!
shí qī rì, lǐ bù yǐn dà qīng guān èr yuán cóng wǔ bǎi qí yóu hóng wǔ mén rù, qí wèi chéng shàng rén yuē:' wù fàng pào'. lǐ bù xiàng dì quē sì bài, yīn lèi xià. dà bīng wèn gù? lǐ bù yuē:' wǒ tòng xī gāo huáng dì sān bǎi nián zhī wáng yè, yī zhāo fèi zhuì shòu guó hòu ēn, qǐ bù tòng xīn'! dà bīng wèi zhī tàn xī. hòu zhèng yáng mén kāi, suǒ shi bù dé lǐ bù yǐn jìn dōng cháng ān mén. pán jiǔ kù jiàn yín jiǔ wàn liǎng, jí mìng cǐ guān zhù huáng chéng nèi shǒu zhī. zǒng xiàn lǐ qiáo dú xiān tì tóu yì fú, yù wáng mà zhī.
十七日,礼部引大清官二员从五百骑由洪武门入,骑谓城上人曰:‘勿放炮’。礼部向帝阙四拜,因泪下。大兵问故?礼部曰:‘我痛惜高皇帝三百年之王业,一朝废坠;受国厚恩,岂不痛心’!大兵为之叹息。候正阳门开,索匙不得;礼部引进东长安门。盘九库见银九万两,即命此官驻皇城内守之。总宪李乔独先薙头易服,豫王骂之。
fù jì: cháng zhōu zhī fǔ guō jiā yìn dùn rù tài hú. guō zì rú zhòng, hào kuí yī hé nán guī dé fǔ níng líng xiàn rén. chóng zhēn bǐng zǐ jǔ rén, dīng chǒu jìn shì chū wèi wú xī zhī xiàn, hòu jí shēng cháng zhōu tài shǒu zhě yě. shí dà qīng yǐ qiǎn shǐ zhì cháng zhōu suǒ cè, fǔ wú zhèng guān, liú zhāng shǒu bèi zuò táng. shì rì, wú xī fàng jiān pù.
附记:常州知府郭佳胤遁入太湖。郭字如仲,号夔一;河南归德府宁陵县人。崇祯丙子举人,丁丑进士;初为无锡知县,后即升常州太守者也。时大清已遣使至常州索册,府无正官,留张守备坐堂。是日,无锡放监铺。
xiān shì, nán jīng jū mín zì xiāng jìn zhǐ, tú cì cùn bù nán xíng. zhì shì, yǐ yù wáng xiǎo yù, bǎi xìng jū xíng rú gù.
先是,南京居民自相禁止,途次寸步难行。至是,以豫王晓谕,百姓居行如故。
shí bā rì, wén wǔ guān yǔ fāng bǎo jìn shēng lǐ mǐ miàn cài guǒ yú yíng, luò yì sāi lù. zhào zhī lóng huàn yōu rén shí wǔ bān jìn yíng kāi yàn, zhú tào diǎn yǎn zhèng hān yuè jiān, hū bào gè zhèn bīng zhì, zhī lóng guì chéng yù wáng, wáng bù wéi yì. xì bì sàn xí, fā bīng sān bǎi, qiǎn jiàng jiāng zhī, jí xíng. yǒu qǐng, qín liú liáng zuǒ zhì. liáng zuǒ kòu shǒu, qǐng yǐ qín hóng guāng shú zuì. yù wáng yǔn ér qiǎn zhī, suí bō sān bǎi rén tóng háng huò yún dà qīng jiāng zhāo liú liáng zuǒ yuē:' ěr děng háo jié, bù zhī tiān mìng hū'? liáng zuǒ suì qǐng xiáng. yòu nèi guān jìn shí yú èr dà luó, jí qí bēi lǐ yù wáng bù shòu.
十八日,文武官与坊保进牲醴、米面、菜果于营,络绎塞路。赵之龙唤优人十五班进营开宴,逐套点演;正酣悦间,忽报各镇兵至,之龙跪呈豫王,王不为意。戏毕散席,发兵三百,遣将将之,即行。有顷,擒刘良佐至。良佐叩首,请以擒宏光赎罪。豫王允而遣之,随拨三百人同行(或云大清将招刘良佐曰:‘尔等豪杰,不知天命乎’?良佐遂请降。又内官进鲥鱼二大箩,极其卑礼;豫王不受)。
shí jiǔ rì, zhào zhī lóng tóng dà qīng bīng bìng qí rù chéng. fēn tōng jì mén qǐ, yǐ dà zhōng qiáo běi hé wèi jiè, dōng wèi bīng fáng xī wèi mín shě tōng jì hóng wǔ tài píng shén cè jīn chuān fán liù mén, jū dà qīng bīng. zì shì dōng běi chéng mín jū rì yè bān yí, tí nán bào nǚ, āi háo mǎn lù xī nán mín fáng yī chuán, rì zhí yī jīn. yù wáng zhǎn bīng qiǎng wù zhě bā rén bìng shì' qián rì rù nèi qiǎng lüè zhū wù, zì xíng jiāo huán jiāng níng xiàn cáng nì zhě xiāo shì'.
十九日,赵之龙同大清兵并骑入城。分通济门起,以大中桥北河为界,东为兵房、西为民舍;通济、洪武、太平、神策、金川凡六门,居大清兵。自是东北城民居日夜搬移,提男抱女,哀号满路;西南民房一椽,日值一金。豫王斩兵抢物者八人;并示‘前日入内抢掠诸物,自行交还江宁县;藏匿者枭示’。
fù jì:" wú xī rì jì" yún:' shì rì xià wǔ, cháng zhōu tuī guān cì jiā jū zài wú xī shā èr rén yú dà shì qiáo. èr rén jù xìng huá, xìng dào xiāng rén xiōng dì wǔ rén zài xiāng jiān qiǎng lǔ, zú shū chéng zhī, lì kè xiāo shǒu. suǒ qiǎng bù guò xī guā jí jiǔ èr tán ér yǐ, zú shū zhǐ yù chī zhī yǐ shí luàn, jiè yǐ jǐng zhòng, suì shā zhī. zú shū yì huǐ ér qì yān.
附记:“无锡日记”云:‘是日下午,常州推官伺家驹在无锡杀二人于大市桥。二人俱姓华,兴道乡人;兄弟五人在乡间抢掳,族叔呈之,立刻枭首。所抢不过西瓜及酒二坛而已,族叔止欲笞之;以时乱,借以警众,遂杀之。族叔亦悔而泣焉。
èr shí rì, nèi yuàn xué shì hóng chéng chóu pái yù:' hàn lín dà xiǎo guān měi rì rù nèi bàn shì, yǎng zhǎng yuàn chén yú dǐng zào cè sòng jìn. měi rì qīng chén, diǎn bīng'. wǔ hòu, lìng wén wǔ jiàng yìn xìn zhá fù jìn shù jiāo nà wǔ yīng diàn huàn gěi, yù shǐ wáng yǎng dà lǐ chéng liú guāng dòu hóng lú chéng huáng jiā zī děng wǎng gè fǔ qǔ jiàng shùn cè.
二十日,内院学士洪承畴牌谕:‘翰林大小官每日入内办事,仰掌院陈于鼎造册送进。每日清晨,点兵’。午后,令文武将印信、札付尽数交纳武英殿换给,御史王懩、大理丞刘光斗、鸿胪丞黄家鼒等往各府取降顺册。
èr shí yī rì, dà fàng sān rì, fù nǚ chū chéng zhě wàn jì. zhào zhī lóng xiān tì tóu, wèi guó ān yuǎn yǒng kāng líng bì lín huái zhū jué yǐ jiàn tì qì wén guān wéi lǐ qiáo yáo sūn jǔ zì tì.
二十一日,大放三日,妇女出城者万计。赵之龙先薙头,魏国、安远、永康、灵璧、临淮诸爵以渐剃讫;文官惟李乔、姚孙矩自薙。
èr shí èr rì, yù wáng lìng jiàn shǐ kě fǎ cí, yōu xù qí jiā.
二十二日,豫王令建史可法祠,优恤其家。
èr shí sān rì, yù wáng jìn chéng, yī hóng jǐn jiàn yī, chéng mǎ rù hóng wǔ mén. bái gùn yī duì qián dǎo wén wǔ bān liè dào páng, wú yī bù zhì zhě.
二十三日,豫王进城,衣红锦箭衣,乘马入洪武门。白棍一对前导;文武班列道旁,无一不至者。
èr shí sì rì, liú liáng zuǒ yǐ hóng guāng dào, zàn tíng tiān jiè sì.
二十四日,刘良佐以宏光到,暂停天界寺。
èr shí liù rì, yù wáng gè chéng mén tiē shì yún:' tì tóu yī shì, běn guó xiāng yán chéng sú. jīn dà bīng suǒ dào, tì wǔ bù tì wén tì bīng bù tì mín ěr děng wú dé bù zūn fǎ dù, zì xíng tì zhī. qián yǒu wú chǐ guān yuán xiān tì qiú jiàn, běn guó yǐ jīng tuò mà. tè shì'. huáng yíng bīng shù wàn rén suí dà qīng guān jìn chéng, xiàng yù wáng qiú yòng yù wáng shōu qí yì jiǎ, sàn qiǎn zhī.
二十六日,豫王各城门帖示云:‘薙头一事,本国相沿成俗。今大兵所到,薙武不薙文、薙兵不薙民;尔等毋得不遵法度,自行薙之。前有无耻官员先薙求见,本国已经唾骂。特示’。黄营兵数万人随大清官进城,向豫王求用;豫王收其衣甲,散遣之。
èr shí qī rì, yù wáng yè míng tài zǔ líng, xíng sì bài lǐ. sì gù jiē tàn, huàn líng gǔ sì zhù chí sù xíng xiū lǐ. huáng jiā zī zhì sū zhōu, fǔ chén huò dá fù guī jùn yī yún jiā zī zhì sū zhōu zhāo fǔ, bèi hài. èr shí bā rì, yù wáng chū nán mén bào ēn sì xíng xiāng, guān zhě rú dǔ. huáng duān bó xiàng yù wáng fèn bèi dà tòng, zhào zhī lóng yù shā zhī, yù wáng bù xǔ zhī lóng nǎi zhí sòng yù. yù wáng lìng què bào xùn jié zhū chén jí mín jiān fù nǚ, gè fāng gòng bào nán nǚ èr shí bā rén.
二十七日,豫王谒明太祖陵,行四拜礼。四顾嗟叹,唤灵谷寺住持速行修理。黄家鼒至苏州,抚臣霍达复归郡(一云家鼒至苏州招抚,被害)。二十八日,豫王出南门报恩寺行香,观者如堵。黄端伯向豫王愤惫大恸,赵之龙欲杀之,豫王不许;之龙乃执送狱。豫王令确报殉节诸臣及民间妇女,各坊共报男女二十八人。
èr shí jiǔ rì, yù wáng lìng diào bīng bā wàn xià sū háng.
二十九日,豫王令调兵八万下苏、杭。
sān shí rì, yù wáng yǐ hóng guāng suǒ xuǎn shū nǚ pèi tài zǐ. shù yuè hòu, běi xíng tài zǐ jí hóng guāng suí zhī, hòu jù xiōng wèn.
三十日,豫王以宏光所选淑女配太子。数月后,北行;太子及宏光随之,后俱凶问。
fù jì: liú kǒng zhāo zì tài píng lüè zhōu shùn liú ér dōng, jiāng xíng rù cháng shú, guǐ yán qǐ yì qiān dōu yù shǐ huò dá zhāo zhī rù jùn, bù yīng. tíng gōng yī xiàn, bái liáng mǎn zǎi rù hǎi.
附记:刘孔昭自太平掠舟顺流而东,江行入常熟,诡言起义;佥都御史霍达招之入郡,不应。停攻一县,白粮满载入海。
fù jì:" wú xī rì jì" yún:' wǔ yuè èr shí qī rì, liú guāng dòu zhì wú xī tǎo cè, zhōu pō xī mén qiáo. guāng dòu, wǔ jìn rén tiān qǐ yǐ chǒu jìn shì. chóng zhēn cháo, wèi hé nán dào yù shǐ yīn tān chù fá. dà qīng rù nán jīng, suì jiàng fù wèi guān. ān fǔ cháng zhèn shì mín, tǎo zhōu xiàn hù kǒu liáng yì cè, qí gài xuàn yào, yì zhōng xiāng shēn bài zhī zhě rú shì. wàng tíng xún jiǎn lái jiàn, guāng dòu yuē:" rǔ hǎo, gāi shēng yī jí". jí shēng zhǔ bù, zhǎng xiàn yìn. jiāng liáng chuán jù tí cháng zhōu qù. xiān yǒu shì yún:" ān fǔ liú pī: gāi xiàn sù bèi chuán zhī, shì mín bù bì jīng huāng". cháng zhèn dào zhāng jiàn pī:" běn dào fā lìng jiàn yī zhī, yǎng wú xī bǎi xìng gè ān shēng lǐ dà bīng dào chù, qiū háo wú fàn"'. yòu' liù yuè chū yī rì, sū zhōu xún fǔ huò dá jiāng liáng sàn yú bǎi xìng cháng zhōu shù" shùn mín" qí, zhì dān tú yíng dà qīng bīng'.' chū èr rì, wú xī xuǎn gòng shì wáng yù rǔ děng jù ròu yī bǎi dān miàn yī bǎi dān yáng sān tóu, yǐ yíng dà qīng bīng. chuán wén dà qīng bīng è mén shén, chéng zhōng gè jiā xǐ qù zhān" dà qīng wàn suì" yú mén shàng. àn yù rǔ zì yuán lín, shù jí shì wáng biǎo yì sūn chóng zhēn jiǎ shēn, xuǎn gòng. dà qīng bīng nán xià, shí liú guāng dòu yǔ yù rǔ shàn, yí zhá yuē:" shī zhì ér kàng zhě tú, qì chéng ér fá suǒ gōng yìng zhě huǒ. dāng wèi sāng zǐ tú wàn quán"! yù rǔ nǎi yǔ yì mín jù niú jiǔ gōng yíng. yǐ ér tóng yì gù gǎo yōng zhòng é hú, yù rǔ dān gě wǎng yù, suì yù hài. gǎo lüè shā shān, yì wèi tǔ rén suǒ shā'.
附记:“无锡日记”云:‘五月二十七日,刘光斗至无锡讨册,舟泊西门桥。光斗,武进人;天启乙丑进士。崇祯朝,为河南道御史;因贪黜罚。大清入南京,遂降附为官。安抚常、镇士民,讨州县户口、粮役册,旗盖炫耀,邑中乡绅拜之者如市。望亭巡检来见,光斗曰:“汝好,该升一级”。即升主簿,掌县印。将粮船俱提常州去。先有示云:“安抚刘批:该县速备船只,士民不必惊慌”。常镇道张健批:“本道发令箭一枝,仰无锡百姓各安生理;大兵到处,秋毫无犯”’。又‘六月初一日,苏州巡抚霍达将粮散于百姓;常州竖“顺民”旗,至丹徒迎大清兵’。‘初二日,无锡选贡士王玉汝等具肉一百担、面一百担、羊三头,以迎大清兵。传闻大清兵恶门神,城中各家洗去;粘“大清万岁”于门上。按玉汝字元琳,庶吉士王表裔孙;崇祯甲申,选贡。大清兵南下,时刘光斗与玉汝善,移札曰:“师至而抗者屠,弃城而乏所供应者火。当为桑梓图万全”!玉汝乃与邑民具牛酒公迎。已而同邑顾杲拥众鹅湖,玉汝单舸往谕,遂遇害。杲掠沙山,亦为土人所杀’。
nán dōu xùn jié zhū chén
南都殉节诸臣
yǐ yǒu wǔ yuè shí èr rì, qīn tiān jiàn qiè hú guān chén yú jiē zì jīng. cǐ sǐ jié zhī zuì zǎo zhě. yù wáng rù jīng, xíng bù shàng shū gāo zhuō hù bù láng zhōng liú chéng zhì shǔ zhōng zì jīng sǐ. shí bā rì, guó zǐ jiàn shēng wú kě jī jī míng shān guān dì miào zhōng yì sǐ. qí sǐ ér bù zhī rì zhě, zhōng shū shè rén chén āo jí zi jǔ rén bó yú hù bù zhǔ shì wú jiā yìn yě bù zhī míng zhě, tóu qín huái hé zhōng féng xiǎo dāng yǔ bǎi chuān qiáo xià qǐ ér yě. xiǎo dāng yǐ sè xìng, zú yǐ shēn xùn. qǐ ér tí shī qiáo shàng yǒu yún:' sān bǎi nián lái yǎng shì cháo, rú hé wén wǔ jìn jiē táo? gāng cháng liú zài bēi tián yuàn, qǐ gài xiū cún mìng yī tiáo'! yòu lǐ bù láng zhōng liú wàn chūn zhǔ shì huáng duān bó yǐ bù cháo, bèi shā. duān bó zì yuán zhī, jiāng xī nán chāng rén shēn míng chán xué. qí jué mìng cí yún:' wèn wǒ ān shēn chǔ, dāo shān shì dào chǎng'! yòu" bǔ yí" yún:' nán jīng zhī biàn, yǐ sǐ wén zhě, shàng shū hé ruì zhēng guāng lù qīng gé zhēng qí hù bù láng liú guāng bì yě'.
乙酉五月十二日,钦天监挈壶官陈于阶自经。此死节之最早者。豫王入京,刑部尚书高倬、户部郎中刘成治署中自经死。十八日,国子监生吴可箕鸡鸣山关帝庙中缢死。其死而不知日者,中书舍人陈爊及子举人伯俞、户部主事吴嘉胤也;不知名者,投秦淮河中冯小珰与百川桥下乞儿也。小珰以色幸,卒以身殉。乞儿题诗桥上有云:‘三百年来养士朝,如何文武尽皆逃?纲常留在卑田院,乞丐羞存命一条’!又礼部郎中刘万春、主事黄端伯以不朝,被杀。端伯字元之,江西南昌人;深明禅学。其绝命词云:‘问我安身处,刀山是道场’!又“补遗”云:‘南京之变,以死闻者,尚书何瑞征、光禄卿葛征奇、户部郎刘光弼也’。
fù jì: liú wàn chūn, yáng zhī tài zhōu rén. dà qīng bīng rù nán bù, wàn chūn jiàng. shí yù wáng jìn nǚ chū chéng, wàn chūn yǒu qiè zài chéng nèi, zhuì zhī ér chū, wèi shǒu zhě suǒ zhí rù jiàn yù wáng, wàn chūn dà mà ér sǐ. cǐ yǔ qián zài shāo yì nǎi tài zhōu shào tíng fǔ kǒu shù. shào yòu yún:' wú shēn, yáng zhī xīng huà rén chóng zhēn cháo dà xué shì. dà qīng bīng zhì, zhù fà jū shī gū tán zì tí jù yún:" zǎi xiàng chū jiā, shī gū tán lǐ wú hé shàng". jiǔ zhī, wú yǒu xù qí lián zhě.
附记:刘万春,扬之泰州人。大清兵入南部,万春降。时豫王禁女出城,万春有妾在城内,缒之而出,为守者所执;入见豫王,万春大骂而死。此与前载稍异;乃泰州邵廷辅口述。邵又云:‘吴甡,扬之兴化人;崇祯朝大学士。大清兵至,祝发居师姑潭;自题句云:“宰相出家,师姑潭里吴和尚”。久之,无有续其联者。
hóng guāng shí, yǒu gǔ shǐ bù jīng jiàn zhě èr shì: qí shǐ lì yě, gé gōng cháng yīng jùn fēng bó jí qí shī yě, qǐ ér sǐ nàn. yī xūn chén yǔ yī zhōng chén yì yǐ! rán fēng bó, yù yě, wèi yīng jùn yì sǐ nàn, yì yě, wèi qǐ ér nán. yǔ sī qǐ ér fēi cháng rén, gài yǐn jūn zǐ yě yù yǐ yī sǐ kuì dāng shí dà chén zhī bù rú qǐ ér zhě.
宏光时,有古史不经见者二事:其始立也,革工常应俊封伯;及其失也,乞儿死难。一勋臣与一忠臣异矣!然封伯,遇也,为应俊易;死难,义也,为乞儿难。予思乞儿非常人,盖隐君子也;欲以一死愧当时大臣之不如乞儿者。
gōng tíng xiáng shěn shuǐ sǐ gōng tíng xiáng, zì bó xìng, hào pèi qián wú xī rén. yòu shí, xiāng dá chén yòu xué yī jiàn chēng yì. wèi zhū shēng, yóu mǎ wén zhōng shì qí mén. chóng zhēn yǐ mǎo jǔ rén, guǐ wèi jìn shì yǒu" bù yuàn wèi liáng chén yuàn wèi zhōng chén" zhī yǔ. jiǎ shēn sī zōng xùn shè jì, shì qí xùn nàn tíng xiáng shè shī wèi, wéi wén jì qiě kū, rú xiè áo jì wén xìn guó zhuàng. yǐ yǒu, bǔ zhōng shū.
龚廷祥沈水死龚廷祥,字伯兴,号佩潜;无锡人。幼时,乡达陈幼学一见称异。为诸生,游马文忠世奇门。崇祯已卯举人,癸未进士;有“不愿为良臣、愿为忠臣”之语。甲申思宗殉社稷,世奇殉难;廷祥设师位,为文祭且哭,如谢翱祭文信国状。乙酉,补中书。
jū wú hé, nán dōu xiàn. tíng xiáng jù yì guān, bié wén miào dēng wǔ dìng qiáo, dǔ qín huái hé tàn yuē:' dà zhàng fū dāng jié bái guāng míng, zhì shēn tiān rǎng wù fàn ruò shuǐ zhōng fú, yǔ bō shàng xià'. nǎi fā fèn zì shì yuē:' gǎn tān shēng yǐ quán qū zhě, yǒu rú cǐ hé'! suì shěn shuǐ sǐ.
居无何,南都陷。廷祥具衣冠,别文庙;登武定桥,睹秦淮河叹曰:‘大丈夫当洁白光明,置身天壤;勿泛若水中凫,与波上下’。迺发愤自誓曰:‘敢贪生以全躯者,有如此河’!遂沈水死。
qián yī xī, shǒu shū jì zǐ shū chéng, fù jiā rén yuè rì nǎi shì, shí wǔ yuè èr shí sān yě. shū yuē:' jié yì zhī shì, hé dài wú zhī. zhǐ shì wú jié bù chéng jié yì bù chéng yì, kuì nǎn zài xīn! yuàn wú zhū ér shǒu fù xùn jiè, zuò hǎo rén xíng hǎo shì wú suī zài dì xià, yǒu yú róng yǐ. dàn mù qián shì, bù dé bù xì yán zhī: zì wú zhēng yuè chū mén, yǔ wú mǔ zhí shǒu xiàng bié, yù de yī gào mìng yǐ róng fù mǔ. sì yuè shí bā rì, guǒ mìng xià, zhǔn gào fēng wú shì jì yǐ. wú yòu tǎo chà, kě guī dìng shěng yǐ. bù yì wǔ yuè shí yī rì, tiān zǐ bō qiān. wú shì shí jiān kǔ wàn zhuàng, yǒu yù qiáng wú fèng yíng yī shì zhě wú cǐ xīn hé xīn, rěn bèi guó ēn hū? wéi yǒu juān qū jiàn zhì ér yǐ. dàn sī wú yī jiàn lǎo mǔ ér bù dé, gān cháng cùn pōu xuè lèi mǎn jīn. qì shù jì rú shì, rǔ bèi yào xiǎo xīn jǐn shèn, fèng shì zǔ mǔ qiè bù kě yù wài shì, qiè bù kě dé zuì yú rén, zhì rě zāi huò: cǐ wú zhī xiào zǐ yě. wú yīn shēng píng yú zhuō, shì shì yào xué gǔ rén, gù zhì yú cǐ. rán bù zhōng bù xiào, hé yǐ jiàn xiān rén yú dì xià! niàn zhī chuàng rán, sī zhī kuài rán'.
前一夕,手书寄子书成,付家人;越日乃逝,实五月二十三也。书曰:‘节义之士,何代无之。只是吾节不成节、义不成义,愧赧在心!愿吾诸儿守父训诫,做好人、行好事;吾虽在地下,有余荣矣。但目前事,不得不细言之:自吾正月出门,与吾母执手相别,欲得一诰命以荣父母。四月十八日,果命下,准诰封;吾事济矣。吾又讨差,可归定省矣。不意五月十一日,天子播迁。吾是时艰苦万状,有欲强吾奉迎一事者;吾此心何心,忍背国恩乎?唯有捐躯见志而已。但思吾一见老母而不得,肝肠寸剖、血泪满襟。气数既如是,汝辈要小心谨慎,奉事祖母;切不可预外事,切不可得罪于人,至惹灾祸:此吾之孝子也。吾因生平愚拙,事事要学古人,故至于此。然不忠、不孝,何以见先人于地下!念之怆然,思之快然’。
fù jì: gōng yòu yǐng mǐn, qí fù lìng zuò pò tí, shí yǒu zhú zài àn, jí yǐ wéi tí. gōng zuò yī pò yún:' dān xīn zhào guó, shēn jǐn ér xīn wán yǐ'. fù dà shǎng zhī, zhī fēi fán ér yě hòu jìng yǐ wéi chèn. gōng jiā pín, háng jì zhī xiān shēng cháng yún:' gōng zuò wén xùn jí, yǒu zhōng cái'. yī rì, yīng tóng zǐ shì bù lì, gòng zǒu cháng zhōu chén yǐn bái jiǔ yú shì jí dà tǔ, jù fěn tuán yě. gài pín bù jǔ huǒ, mǎi tuán fāng wèn, yīn è láo zuò ǒu ěr. shí huì yán hán, yǔ xiān jūn zǐ tóng wò wài jiù shì. jí chén, xiān jūn zǐ qǐ, wén gōng zài wéi zhōng zuò yì pī shēng, liáng jiǔ bù qǐ. xiān jūn zǐ wèn zhī, gōng yīng yuē:' rǔ bù jiě miào fǎ'. jí jiē wéi, gōng yǔ xiān jūn yuē:' wú fú shàng wú mián, pō jué bèi lěng. jīn yǐ kù xià yī céng fǎn fǔ bèi shàng shù zhī, qǐ fēi miào fǎ hū'? xiāng yǔ yī xiào. qí pín kǔ ruò cǐ. huá yǔn chéng bù guì sǐ
附记:公幼颖敏,其父令作破题,时有烛在案,即以为题。公作一破云:‘丹心照国,身尽而心完矣’。父大赏之,知非凡儿也;后竟以为谶。公家贫,杭济之先生尝云:‘公作文迅疾,有中才’。一日,应童子试不利,共走常州;晨饮白酒于市即大吐,俱粉团也。盖贫不举火,买团坊问,因饿劳作呕耳。时会严寒,与先君子同卧外舅氏。及晨,先君子起,闻公在帷中作衣被声,良久不起。先君子问之,公应曰:‘汝不解妙法’。及揭帷,公语先君曰:‘吾服尚无棉,颇觉背冷。今以裤下一层反拊背上束之,岂非妙法乎’?相与一笑。其贫苦若此。华允诚不跪死
huá yǔn chéng, zì rǔ lì, hào fèng chāo cháng zhōu wú xī rén. tiān qǐ rén xū jìn shì guǐ hài, xuǎn gōng bù dōu shuǐ sī zhǔ shì. huì wèi yǎn yòng shì, zhū míng xián jiē fàng zhú gōng jià guī. chóng zhēn jǐ sì, qǐ bǔ yíng shàn sī zhǔ shì xún shēng yuán wài láng. qí dōng, dà qīng bīng rù sāi, dū chéng jiè yán. zhū cáo láng fēn shǒu chéng mén, duō yǐ shǒu yù bù bèi, zhàng què xià, yǒu sǐ zhě ér gōng shǒu dé shèng mén, dú wán. diào bīng bù zhí fāng yuán wài qǐ xiū, bù yǔn. gōng jiàn dāng shí quán gé bǐ zhōu, jǔ cuò xùn sī shàng shū yán" sān dà kě xī sì dà kě yōu". kě yōu yī tiáo yán:' guó jiā bà shè chéng xiàng, yòng rén zhī zhí, lì bù zhǎng zhī, gé chén bù dé qīn yān. jīn cì fǔ zhǒng chén yǐ tóng yì wèi péng bǐ, wéi yì jǐ zhī qū chú gé chén jiān cāo lì bù zhī quán, lì bù wéi ā gé chén zhī yì. xiàn suǒ hū xī, jī guān shǒu wěi: bì tóng xiāng, zé nì dǎng kě gōng rán bǎo jiàn pái zhèng lèi, zé jiǎng guān kě jiè tí bī zhú'. yòu yán:' sàng shī wù guó zhī wáng huà zhēn yí zhèng zuì, jié jǐ ài mín zhī yú dà chéng yǒu kě jīn'. shū rù, fèng zhǐ qiè zé huí huà. gōng zài shū zhí jiū cì fǔ wēn tǐ rén zhǒng chén mǐn hóng xué zuì zhuàng, yán yóu qiè zhí. tǐ rén hóng xué shū biàn, xìng shàng míng chá, pō dé qí qíng, gōng jǐn dé fá fèng. wèi jǐ, yǐ zhōng yǎng guī. shàng xún shì yú dà chéng yú yù, zhì wáng huà zhēn yú fǎ, zhú táng shì jì ér bà mǐn hóng xué jiē yòng gōng zhī yán.
华允诚,字汝立,号凤超;常州无锡人。天启壬戌进士;癸亥,选工部都水司主事。会魏奄用事,诸名贤皆放逐;公假归。崇祯己巳,起补营缮司主事;寻升员外郎。其冬,大清兵入塞,都城戒严。诸曹郎分守城门,多以守御不备,杖阙下,有死者;而公守德胜门,独完。调兵部职方员外;乞休,不允。公见当时铨阁比周,举错徇私;上疏言“三大可惜、四大可忧”。可忧一条言:‘国家罢设丞相,用人之职,吏部掌之,阁臣不得侵焉。今次辅、冢臣以同邑为朋比,惟异己之驱除;阁臣兼操吏部之权,吏部惟阿阁臣之意。线索呼吸,机关首尾:庇同乡,则逆党可公然保荐;排正类,则讲官可借题逼逐’。又言:‘丧师误国之王化贞宜正罪,洁己爱民之余大成有可矜’。疏入,奉旨切责回话。公再疏直纠次辅温体仁、冢臣闵洪学罪状,言尤切直。体仁、洪学疏辨,幸上明察,颇得其情,公仅得罚俸。未几,以终养归。上寻释余大成于狱,置王化贞于法,逐唐世济而罢闵洪学;皆用公之言。
gōng lǐ jū shí yú nián, ér yǒu jīng shī zhī biàn. nán jīng lì, qǐ bǔ lì bù yàn fēng sī yuán wài láng, shǔ xuǎn sī shì. gōng jiàn shí shì rì fēi, tàn yuē:' nèi wú lǐ zhào, wài wú hán yuè, yù wèi jiàn yán shào xīng, yì hé kě dé'! suì xiè guī. nán jīng xiàn, gōng wéi shì jīn dài jǐn, dù mén zhě sān nián.
公里居十余年,而有京师之变。南京立,起补吏部验封司员外郎,署选司事。公见时事日非,叹曰:‘内无李、赵,外无韩、岳,欲为建炎、绍兴,亦何可得’!遂谢归。南京陷,公惟饰巾待尽,杜门者三年。
wù zǐ, qián jū xiāng jiān, ǒu guò qí xù jiā, huì yǒu gào qí xù wèi tì zhě, xià dǎi, bìng zhí gōng. jiàn xún fǔ tǔ guó bǎo, guó bǎo quàn gōng tì fā, bù cóng. jiě zhì nán jīng, jiàn bā shuài, bù guì. shí bā zhe kuài xuē, tī zhé gōng xī fù bá gōng fā jǐ jǐn. gōng yuē:' wú bù ài shēn'! suì jiàn shā. cóng sūn shàng lián zì jìng guān, píng rì jǔ dòng jiē xiào gōng tóng rì yù hài, nián jǐn shí jiǔ ěr.
戊子,潜居乡间,偶过其婿家,会有告其婿未薙者,下逮,并执公。见巡抚土国宝,国宝劝公薙发,不从。解至南京,见巴帅,不跪。时巴着快靴,踢折公膝;复拔公发几尽。公曰:‘吾不爱身’!遂见杀。从孙尚濂字静观,平日举动皆效公;同日遇害,年仅十九耳。
gōng dēng dì, chū hè wén zhōng féng shèng zhī mén ér shī shì gāo zhōng xiàn pān lóng. cháng shī chéng zǐ jìng zuò, zhōng rì rú ní sù rén. zhōng xiàn lín nàn, tè shū yī tiē shòu gōng yuē:' xīn rú gōng xū, běn wú shēng sǐ'. gōng suì huò rán yú shēng sǐ zhī jì yǐ. shī wén bù duō gài dé lì zài lǐ xué, wén zhāng qí yú jì yě. zuì zhù zhě yǒu" dù jiāng" yī lǜ yún:' shì sǐ rú guī bù kě zhāo, gū hún cóng cǐ fù xiān cháo. shù jīng bái fà yīng nán méi, yī piàn dān xīn qǐ yì xiāo! shì jié yǒu líng yī hǎi àn, tiān xiáng wú jì wǎn jiāng cháo. shān hé mò mò zhǎng liú hèn, wéi yǒu qún ōu bàn jì liáo'. rén gòng chuán zhī.
公登第,出贺文忠逢圣之门;而师事高忠宪攀龙。尝师程子静坐,终日如泥塑人。忠宪临难,特书一帖授公曰:‘心如公虚,本无生死’。公遂豁然于生死之际矣。诗文不多;盖得力在理学,文章其余技也。最著者有“渡江”一律云:‘视死如归不可招,孤魂从此赴先朝。数茎白发应难没,一片丹心岂易消!世杰有灵依海岸,天祥无计挽江潮。山河漠漠长留恨,惟有群鸥伴寂寥’。人共传之。
xú qiān shěn hǔ qiū hòu xī sǐ
徐汧沈虎邱后溪死
xú qiān zì jiǔ yī, hào wù zhāi cháng zhōu rén. chóng zhēn yuán nián wù chén jìn shì, gǎi shù jí shì. shòu jiǎn tǎo, lèi qiān yòu chūn fāng yòu shù zǐ. gēng chén, fēn kǎo lǐ wéi. xīn sì, fèng chà nán guī xún dīng yōu. nán jīng jiàn guó, qǐ zhān shì fǔ shǎo zhān shì hàn lín yuàn shì dú xué shì. gōng zhī shì bù kě wèi, bù zhī guān. yǐ yǒu rùn liù yuè, dà qīng bīng zhì, xià lìng tì fā gōng shì bù qū rǔ, yuē:' yǐ cǐ bù qū xī bù tì fā zhī shēn jiàn xiān dì yú dì xià'! suì zì shěn yú hǔ qiū hòu xī sǐ.
徐汧字九一,号勿斋;长洲人。崇祯元年(戊辰)进士,改庶吉士。授简讨,累迁右春坊右庶子。庚辰,分考礼闱。辛巳,奉差南归;寻丁忧。南京建国,起詹事府少詹事、翰林院侍读学士。公知事不可为,不之官。乙酉闰六月,大清兵至,下令薙发;公誓不屈辱,曰:‘以此不屈膝、不薙发之身见先帝于地下’!遂自沈于虎邱后溪死。
gōng zì jǐ sì zhī nán, cóng dōu zhōng jì shū gù rén yuē:' míng tiān zǐ zài shàng, zhī wàn wàn wú yú rán shì shì wēi jí, jí yǒu bù kě zhī, wéi yǐ yī sǐ bào jūn fù'. jiǎ shēn zhī biàn, gōng fāng lǐ jū, hào tòng yù jué. shì nián liè huáng shèng dàn, gǎn jī fù shī sì zhāng, yán zhī xuè lèi. zì tí huà xiàng yuē:' qiān hū! ér wàng jiǎ shēn sān yuè shí jiǔ rì shì yé? ér shòu xiān huáng hòu ēn, dài yǐ shī chén zhī lǐ ér zi fāng kē yǐ zhì zǐ, yī dēng xián shū yī shí lǐn xì, chǐ cùn jiē xiān huáng cì yě. ér bù néng duàn dòu nà gān yǐ xùn guó nàn fù bù néng qǐng yīng zhěn gē yǐ xuě guó chǐ, ér yǎn xī zài chuáng, hé wéi zhě yé? yì dāng qǐn shān, zuì dāng xí xí gǎo. cún cǐ qǐn shān xí gǎo zhī xīn yǐ jiào huì ěr zi, shù jī qí miǎn yú dà yì, wú ruò jué fù tōu duò fù ēn yě'. gài gōng zhōng yì chū yú tiān xìng, juān qū bào guó, qí zhì rán yě. gōng shǎo jiù xué yú xiōng yǎng chún, yǎng chún wèi chén wén zhuāng mèi xù yīn dé gōng wén, qí zhī yuē:' wú lǐ zhōng nǎi yǒu tāng ruò shì'! měi xiàng rén shù wén zhuāng yán, yǒu zhī jǐ zhī gǎn.
公自己巳之难,从都中寄书故人曰:‘明天子在上,知万万无虞;然事势危急,即有不可知,惟以一死报君父’。甲申之变,公方里居,号恸欲绝。是年烈皇圣诞,感激赋诗四章,言之血泪。自题画像曰:‘汧乎!而忘甲申三月十九日事耶?而受先皇厚恩,待以师臣之礼;而子枋、柯以稚子,一登贤书、一食廪饩,尺寸皆先皇赐也。而不能断脰纳肝以殉国难、复不能请缨枕戈以雪国耻,而偃息在床,何为者耶?义当寝苫,罪当席席稿。存此寝苫、席稿之心以教诲尔子,庶几其勉于大义,毋若厥父偷惰负恩也’。盖公忠义出于天性,捐躯报国,其志然也。公少就学于兄养淳,养淳为陈文庄妹婿;因得公文,奇之曰:‘吾里中乃有汤若士’!每向人述文庄言,有知己之感。
gōng zhǎng zǐ xiào lián fāng, zì gōng méi hòu, dù mén bù rù chéng shì.
公长子孝廉枋,自公没后,杜门不入城市。
fù" shèng dàn āi gǎn" yún:' sǎ lèi xiān huáng shì xiàng yú, tūn shēng qǐ rěn yì sōng hū! yì guān cǐ rì qū nán quē, yù bó hé nián huì jì dōu? shèng zhǔ āi sī yīng bì diàn, wēi chén yǐn rěn shàng quán qū. yì zhī zuǒ mìng bēi huān yì, hái jì jīn zhāo lìng jié wú'? yòu" wǎn xǔ yǎn" yún:' huò chán xiāo jí dì xīng wēi, lóng yù cāng huáng qù bù guī! hàn diàn yì guān hún yù sǎo, yān jīng zhōng jù yǐ quán fēi. rén qīng lǐ è shī shuí jiè? yì wáng shēng yì shù jī. shàn bài dǐng hú yīn běi shǒu, zhāo zhāo yīng jiàn sù hún fēi'.
附“圣诞哀感”云:‘洒泪先皇似向隅,吞声岂忍忆嵩呼!衣冠此日趋南阙,玉帛何年会冀都?圣主哀思应避殿,微臣隐忍尚全躯。亦知佐命悲欢异,还记今朝令节无’?又“挽许琰”云:‘祸缠霄极帝星微,龙驭苍黄去不归!汉殿衣冠浑欲扫,燕京钟虡已全非。人轻李萼师谁借?邑□王生义庶几。赡拜鼎湖因北首,朝朝应见素魂飞’。
sūn yuán wén kū sǐ sūn yuán wén zì nán gōng, wú xī rén wàn lì jiǎ xū zhuàng yuán. sūn jì gāo jì zǐ. xìng xiào yǒu, bó xué gōng shī wén fán hé cáo jūn tún qián fù lì lǜ shān chuān xīng wěi zhī shū, xī kuī qí ào.
孙源文哭死孙源文字南公,无锡人;万历甲戌状元。孙继皋季子。性孝友,博学工诗文;凡河漕、军屯、钱赋、历律、山川、星纬之书,悉窥其奥。
jiǎ shēn sān yuè sī zōng xùn shè jì, yuán wén zhòu yè kū. yù chǎn dé jīn, fǎng sòng rèn yuán shòu gù shì, jí zī liú cì xuè wéi wén, gōng jiàn dì yòu, bì yǒng jǐ jué guān zhě jiē qì xià. suì kǎ xiě shēng yīn. fù shī yuē:' shào xiǎo jiāng nán zhù, bù wén hóng yàn āi jīn xiāo qīng zhěn lèi, hé ěr jiù jīng lái'. bēi yín bù chuò, jí yì shén. yǒu rén xún yǐ hòu shì, wéi yuē:' jiā shòu cháo tíng tè ēn, sǐ wú fēn yě'! yú bù jí. suì zú. lùn zhě wèi: yuán wén yī cǎo mǎng chén ěr, zhì bēi qí jūn yǐ sǐ, qǐ tè qū yuán zhī yú huái wáng zāi!
甲申三月思宗殉社稷,源文昼夜哭。鬻产得金,仿宋任元受故事,集缁流刺血为文,恭荐帝右,躄踊几绝;观者皆泣下。遂咯血声喑。赋诗曰:‘少小江南住,不闻鸿雁哀;今宵清枕泪,和尔旧京来’。悲吟不辍,疾益甚。友人询以后事,唯曰:‘家受朝廷特恩,死吾分也’!余不及。遂卒。论者谓:源文一草莽臣耳,至悲其君以死,岂特屈原之于怀王哉!
yán shào xián tóng qiè yì sǐ
严绍贤同妾缢死
yán shào xián zì yǔ yáng, wú xī rén wéi wú zhū shēng, cóng shū sī kòu yán yī péng jí yě. shēng ér zhèng qì yuè yuè, zhōu wén jiǎn bǐng mó shēn qì zhī měi yǐ zhèng yì xiāng dǐ. chóng zhēn mò, liú kòu chǔn dòng shào xián shì sī kòu, zhé yún' fēng huǒ zhào tiān, dāng zuò wò lín chí yī xiǎo lóu. shì jí, yǒu dǎo shuǐ sǐ ěr'! qí xù zhì rú cǐ.
严绍贤字与扬,无锡人;为吴诸生,从叔司寇严一鹏籍也。生而正气岳岳,周文简炳谟深器之;每以正谊相砥。崇祯末,流寇蠢动;绍贤侍司寇,辄云‘烽火照天,当坐卧临池一小楼。势亟,有蹈水死耳’!其蓄志如此。
jiǎ shēn sī zōng xùn shè jì, shào xián měi kāng kǎi liú tì tòng bù ruò dū chéng yī cài yōng, yóu dé wàng zǐ gōng diàn bēi shuǐ yě. zì cǐ chōng chōng, ruò shī suǒ yī. yǐ yǒu, xīn lìng xià, zhī guó zuò gǎi. hū tí bì yuē:' cǐ hé qián kūn shí, dú shèng xián shū, dāng shǒu yì quán guī'. yǔ qiè zhāng shì xiāng duì jiù jīng. yī nǚ gū gū, yì sǐ. wéi bù jǐn jié, fāng zhī quán qū bǎo qī zǐ zhě, bù chì xiāo rǎng yún.
甲申思宗殉社稷,绍贤每慷慨流涕;痛不若都城一菜佣,犹得望梓宫奠杯水也。自此憧憧,若失所依。乙酉,新令下,知国祚改。忽题壁曰:‘此何乾坤时,读圣贤书,当守义全归’。与妾张氏相对就经。一女呱呱,亦死。韦布尽节,方知全躯保妻子者,不啻霄壤云。
mǎ chún rén náng shí chén hé sǐ
马纯仁囊石沉河死
mǎ chún rén zì pǔ gōng, hào fàn èr nán jīng liù hé xiàn rén. zēng zǔ zài tián, jù fù ér shàn zǔ zì zhōng yī, yì xiáng shēng. fù zhī jì, zì dé fú, yì tài xué shēng xuǎn xiàn zuǒ èr xiàn chéng yī. mǔ táng shì chún rén, zhòng zi yě. yòu yǐng huì. chóng zhēn bā nián, dū xué jīn lán bǔ dì zǐ yuán, xǔ yǐ dà chéng.
马纯仁字朴公,号范二;南京六合县人。曾祖在田,钜富而善;祖字衷一,邑庠生。父之骥,字德符,邑太学生;选县佐二、县丞一。母唐氏;纯仁,仲子也。幼颖慧。崇祯八年,督学金兰补弟子员,许以大成。
yǐ yǒu, tì fā lìng xià, chún rén fāng jīn, liǎng dà xiù náng shí, bù gào qī zǐ, jìng fù lóng jīn fú qiáo zì shěn yú hé, ér shī jiāng lì bù yí shí qī yuè liù rì yě, nián fǔ èr shí suì. jīn jiān dà shū yuē:' yǔ sǐ nǎi xīn, níng sǐ jué shēn yī shí yū shì, qiān gǔ wán rén'. xiān shì, tóng bǐ yán shēng wāng huì zi bǎi gǔ, cái míng bìng zào guó biàn, yuē tóng fù shuǐ, ér huì jìng fù yuē. shì suì, jí jǔ xiào lián. jǐ chǒu, dēng jìn shì, xuǎn hú guǎng chéng tiān fǔ jǐng líng zhī xiàn. wèi jǐ, chún rén xiǎn yì, suì zú. chún rén qī hòu shì wú suǒ chū, jiā rén yù lìng gǎi shì, lǚ yù zì jīng suì bù gǎn bī. chún rén shēng píng duō zhù zuò, fù shuǐ qián yī xī, jǐn qǔ wén zhāng shī gǎo fén zhī yì bù yù yǐ wén chuán shì yún. kāng xī jiān, yǔ zài liù hé, yì rén chēng zhī. fǎng zhì qí jiā, dì yǒu rén, yì xiáng shēng, chū jiàn shù qí shì rú cǐ. chún rén jì xiào qū píng zhī jié, shēng yuán yuán féng shèng děng jù chéng zài xiàn yǐ biǎo qí shì.
乙酉,薙发令下,纯仁方巾,两大袖囊石,不告妻子,竟赴龙津浮桥自沈于河,而尸僵立不移;时七月六日也,年甫二十岁。襟间大书曰:‘与死乃心,宁死厥身;一时迂事,千古完人’。先是,同笔研生汪汇子百谷,才名并噪;国变,约同赴水,而汇竟负约。是岁,即举孝廉。己丑,登进士,选湖广承天府景陵知县。未几,纯仁显异,遂卒。纯仁妻侯氏无所出,家人欲令改适,屡欲自经;遂不敢逼。纯仁生平多著作,赴水前一夕,尽取文章诗稿焚之;益不欲以文传世云。康熙间,予在六合,邑人称之。访至其家,弟友仁,亦庠生,出见;述其事如此。纯仁既效屈平之节,生员袁逢盛等具呈在县以表其事。
fù jì: liù hé rén yǔ yǔ yuē:' dāng wāng huì zài hú guǎng zuò lìng shí, yī rì bái zhòu jiān shì zuò gōng táng, hū jiàn chún rén yú zhì, yǐ dà yì zé zhī yuē:' rǔ bù néng sǐ, yǐ fù yuē yǐ! fù dēng xīn cháo jìn shì wèi guān, hé yě'? huì dà jīng hài, xùn xiè bù néng chū yī yǔ. suì dé jí, wèi jǐ sǐ. qī nián shào, huò méng tā zhì chún rén zhé bào mèng, lìng shǒu jié, hòu yǐ zhēn zhì wén. chún rén yǐ wèi shuǐ shén, fán zhōu zǐ sài fú, dǎo zhé líng yìng yī shí yì zhī.
附记:六合人语予曰:‘当汪汇在湖广作令时,一日白昼间适坐公堂,忽见纯仁舁至,以大义责之曰:‘汝不能死,已负约矣!复登新朝进士为官,何也’?汇大惊骇,逊谢不能出一语。遂得疾,未几死。妻年少,或萌他志;纯仁辄报梦,令守节,后以贞志闻。纯仁已为水神,凡舟子赛福,祷辄灵应;一时异之。
wáng yù dà mà bù qū sǐ wáng yù zì yuán shòu, hào liǎng zhān sōng jiāng huá tíng rén. tiān qǐ yuán nián jǔ rén, yǐ xiào yǒu wén. chú sù zhōu xué zhèng liú zéi fàn zhōu, gōng gù shǒu yǐ quán. jiǎ shēn shí yuè, jī guān shēng jiàn chāng zhī fǔ, jiā xián jiāng xī àn chá sī fù shǐ.
王域大骂不屈死王域字元寿,号两瞻;松江华亭人。天启元年举人,以孝友闻。除宿州学正;流贼犯州,公固守以全。甲申十月,积官升建昌知府,加衔江西按察司副使。
dà qīng bīng xiàn fǔ zhōu, gōng shì zhòng gù shǒu. ér chéng zhōng yǒu nèi yìng zhě, suì xiàn yì wáng chū zǒu. gōng bèi zhí zhì nán chāng, dà mà bù qū sòng wǔ chāng, shā zhī. shí bā yuè èr shí rì. tóng sǐ zhě, jiāng xī bù zhèng xià wàn hēng fēn xún hú dōng dào fù shǐ wáng yǎng zhèng tuī guān liú guāng hào děng yǔ gōng liù rén chuán shǒu jiāng xī, qì qí shī chéng xià. wǔ chāng rén shōu ér zàng zhī dùn zhài hé, tí yuē" liù jūn zǐ zhī mù". gōng dì sān zi yào zǒu fú jīng qǐng xù, wèi fù mǐn zhōng xiàn, bù guǒ.
大清兵陷抚州,公誓众固守。而城中有内应者,遂陷;益王出走。公被执至南昌,大骂不屈;送武昌,杀之。时八月二十日。同死者,江西布政夏万亨、分巡湖东道副使王养正、推官刘光浩等;与公六人传首江西,弃其尸城下。武昌人收而葬之沌砦河,题曰“六君子之墓”。公第三子钥走福京请恤,未覆;闽中陷,不果。
xià yǔn yí fù chí shuǐ sǐ
夏允彝赴池水死
xià yǔn yí zì yí zhòng, hào huǎn gōng sōng jiāng huá tíng rén. jiā shàn jí. tōng" shàng shū". wàn lì sì shí wǔ nián wù wǔ jǔ rén, chóng zhēn shí nián dīng chǒu jìn shì. hóng guāng lì, wèi lì bù zhǔ shì.
夏允彝字彝仲,号缓公;松江华亭人。嘉善籍。通“尚书”。万历四十五年戊午举人,崇祯十年丁丑进士。宏光立,为吏部主事。
dà qīng bīng xià sōng jiāng, yǔn yí bì nì. qí xiōng qiáng zhī yè guān, yǔn yí qián fù chí zhōng sǐ. tóng nián chén zi lóng wǎn shī yún:' zhì zài" chūn qiū" zhēn bù kuì, xíng chéng zhōng xiào gèng hé yí'!
大清兵下松江,允彝避匿。其兄强之谒官,允彝潜赴池中死。同年陈子龙挽诗云:‘志在“春秋”真不愧,行成忠孝更何疑’!
suī míng yǒng bù qū sǐ
眭明永不屈死
mù gōng huì míng yǒng, zì sōng nián zhèn jiāng dān yáng rén. céng dà fù yè, guān jǐ shì fù shí, guān tài shǐ. chóng zhēn rén wǔ jǔ yú xiāng, nián liù shí yǐ xuǎn huá tíng jiào yù.
睦公讳明永,字嵩年;镇江丹阳人。曾大父烨,官给事;父石,官太史。崇祯壬午举于乡,年六十矣;选华亭教谕。
yǐ yǒu bā yuè sān rì chéng pò, gōng shū míng lún táng yuē:' míng mìng qí yǒng, sōng zhù hé nián? shēng shǔ zǔ fù, sǐ yī shèng xián'. suì zì jīng, bù sǐ chū tóu pàn shuǐ bèi zhí, yǐ bù qū ér sǐ.
乙酉八月三日城破,公书明伦堂曰:‘明命其永,嵩祝何年?生黍祖父,死依圣贤’。遂自经,不死;出投泮水被执,以不屈而死。
gōng zǐ běn zì yǔn lì, zhū shēng. jiǎ wǔ chūn, zuò tóng yì hè tài pú wáng shèng shì, zhū lián bèi xì yī xī sǐ.
公子本字允立,诸生。甲午春,坐同邑贺太仆王盛事,株连被系一夕死。
lǐ dài wèn zhāng jiǎn bèi shā
李待问、章简被杀
sōng jiāng yuán rèn zhōng shū lǐ dài wèn bó luó zhī xiàn zhāng jiǎn, chéng pò bèi shā.
松江原任中书李待问、博罗知县章简,城破被杀。
gù suǒ shòu tóu pàn chí sǐ
顾所受投泮池死
gù suǒ shòu zì xìng zhī, hào dōng wú cháng zhōu rén. liù shì zǔ xùn xùn zi yào yào zi yú qìng, xiāng jì jǔ yǒng lè jiǎ chén zhèng tǒng bǐng chén chéng huà kǒu chén jìn shì gù biǎo qí fāng yuē" sān chén" yún. gōng shēng ér yǐng yì, yì lìng jiāng yíng kē chēng wéi guó shì. shí yī suì, bǔ zǐ dì yuán. chóng zhēn shí wǔ nián, liú zéi pò yuán zhōu, fàn jí ān. shí lóng quán lìng liú rǔ è qǐng gōng wèi mù bīn, huà zhàn shǒu jù shén xī, zéi yīn qù.
顾所受字性之,号东吴;长洲人。六世祖巽、巽子曜、曜子余庆,相继举永乐甲辰、正统丙辰、成化〔口辰〕进士;故表其坊曰“三辰”云。公生而颖异,邑令江盈科称为国士。十一岁,补子弟员。崇祯十五年,流贼破袁州,犯吉安。时龙泉令刘汝谔请公为幕宾,画战守具甚悉,贼因去。
shí qī nián, zéi xiàn běi jīng, gōng jué yǐn shí. yǐ ér wén xǔ yǎn sǐ, yuē:' wú jīn qiě kě yǐ wú sǐ, wèi yǎn chuán'. yòu yī nián, nán jīng bù shǒu gōng yè qǐn, wēi wén jiē tàn shēng. míng rì, yán xiào rú píng cháng wèi zi shàn yuē:' wú yǐ lǎo zhū shēng chū rù wén miào zhě, wǔ shí yú nián yǐ. shí shì zhì cǐ, kǒng wěi lǐ qì yú cǎo mǎng yě, jiāng wǎng guān yān'. suì yǔ qí sūn háng jù wǎng. jì zhì, zuò" juǎn táng" wén yǐ cí xuān shèng, qiě bài qiě qì. chū miào mén, lìng háng xiān guī suì tóu pàn chí sǐ, shī zhí lì bù pū. shì mín diào zhě qiān yú rén, yì lìng suì níng lǐ shí wéi wén jì zhī yán liǎng rì qián jūn rú fú shǒu yī zhuàng, yuè zhī zé yán sǐ jié shì yě. wén zhě jīn qí zhì yún.
十七年,贼陷北京,公绝饮食。已而闻许琰死,曰:‘吾今且可以无死,为琰传’。又一年,南京不守;公夜寝,微闻嗟叹声。明日,言笑如平常;谓子善曰:‘吾以老诸生出入文庙者,五十余年矣。时事至此,恐委礼器于草莽也,将往观焉’。遂与其孙珩俱往。既至,作“卷堂”文以辞宣圣,且拜且泣。出庙门,令珩先归;遂投泮池死,尸直立不仆。士民吊者千余人,邑令遂宁李实为文祭之;言两日前君儒服手一状,阅之则言死节事也。闻者矜其志云。
xú yì zì yì sǐ
徐怿自缢死
xú yì zì zhān qí, cháng shú zhū shēng jiā xú shì. wén xiàn chéng xiàn, tàn yuē:' wú jiā shì kē dì, jìng wú yī yì shì yé'! tì fā lìng zhì, fú bù páo bié qīn zú tí bì yuē:' bù yù lì míng chuí hòu dài, dàn qiú jìng jié dá xiān cháo'. yè bàn, zì yì.
徐怿字瞻淇,常熟诸生;家徐市。闻县城陷,叹曰:‘吾家世科第,竟无一义士耶’!薙发令至,服布袍别亲族;题壁曰:‘不欲立名垂后代,但求靖节答先朝’。夜半,自缢。
zhū zhí shǒu zhì, yì zhū shēng jiā nán guō. mǔ bìng bù néng qiān bīng zhì, mǔ yǔ mèi tóu jǐng. shǒu zhì yuē:' wú bù rǔ shēn'! yǔ bīng gé dòu sǐ.
诸侄守质,亦诸生;家南郭。母病不能迁;兵至,母与妹投井。守质曰:‘吾不辱身’!与兵格斗死。
xiàng zhì níng è kēng sǐ
项志宁扼吭死
xiàng zhì níng, cháng shú zhū shēng dùn yú yě. fāng shí bǐng, wén tì fā lìng, bǐng bàn duò dì, è kēng bù shí sǐ.
项志宁,常熟诸生;遁于野。方食饼,闻薙发令,饼半堕地,扼吭不食死。
dǒng yuán zhé tòng kū sǐ
董元哲痛哭死
cháng zhōu zhū shēng dǒng yuán zhé, tòng kū sǐ. chóng zhēn mò, yuán zhé suì shì, míng jū dì yī gài wén xíng jiān yōu shì yě.
常州诸生董元哲,痛哭死。崇祯末,元哲岁试,名居第一;盖文行兼优士也。
shí shēng jí mài shàn ōu xìng tóu chí sǐ
石生及卖扇欧姓投池死
cháng zhōu shí shēng jí mài shàn ōu xìng zhě, tóu xī miào chí zhōng sǐ.
常州石生及卖扇欧姓者,投西庙池中死。
mài chái xiāng mín yuè rù hé sǐ
卖柴乡民跃入河死
xiāng mín mài chái rù chéng wén ān fǔ shǐ zhì, qì chái chuán, yuè rù wén chéng bà nán yóu hé sǐ.
乡民卖柴入城;闻安抚使至,弃柴船,跃入文城坝南游河死。
xù niǎo sǒu yì sǐ
蓄鸟叟缢死
wǔ mù yǒu xù yā niǎo xuē sǒu, yǐ tì fā zì yì sǐ.
五牧有蓄鸦鸟薛叟,以薙发自缢死。
mài miàn rén zì jīng sǐ
卖面人自经死
xuán miào guān qián mài miàn rén, fū fù duì jīng sǐ.
玄妙观前卖面人,夫妇对经死。
xǔ liè fù zhī jiě sǐ
许烈妇支解死
liè fù xǔ shì, cháng shú zhū shēng xiāo mǒu qī zhū shēng xǔ chóng guāng nǚ. wèi bīng suǒ lüè zhì lí kǒu, jiàn tóng lüè yǒu shòu wū zhě, xǔ shì dà mà yuē:' rén hé dé gǒu zhì ǒu'! bīng nù, fù zhī wéi, zhī jiě zhī shí qí xīn. qún shì yuē:' cǐ liè fù yě'! qián yì qí yī gǔ.
烈妇许氏,常熟诸生萧某妻、诸生许重光女。为兵所掠;至蠡口,见同掠有受污者,许氏大骂曰:‘人何得狗彘偶’!兵怒,缚之桅,支解之;食其心。群视曰:‘此烈妇也’!潜瘗其一股。
chū luàn shí, nǚ zǐ yì bù shòu rǔ zhě, bù néng xiáng jì cǐ qí zuì yě.
初乱时,女子义不受辱者,不能详记;此其最也。
zhāng shì fù shī tóu jiāng sǐ
张氏赋诗投江死
yáng zhōu jì xiàn, yī bù jiàng lüè zhāng shì zhì jīn líng, yǐ zhū yù jǐn xiù luó shì yú qián zhāng shì fú gù, bēi qì bù yǐ. jì ér bù jiàng suí yù wáng běi shàng, zhāng cóng zhī. chū guān yīn mén jiāng dù jiāng, mì yǐ bái líng èr fāng kě èr chǐ xǔ, kǎi shū jué mìng cí wǔ shǒu yú shàng chéng xì tóu jiāng. shī fú yú gāo zi gǎng, wèi shǒu xùn zhě suǒ huò. qí shī bá yún:' guǎng líng zhāng shì tí. yǒu huáng jīn èr liǎng, zuò zàng shēn zhī fèi'. biàn tǐ suǒ zhī, wú yǒu yě yǐ ér yú xié nèi dé zhī, gài mì féng yú zhōng zhě. zhòng yǐ cǐ jīn yì yín, zàng yān. kāng xī sì nián yǐ sì liù yuè qī rì, yǔ zài liù hé, dé yuè qí shū bìng qí shì rú cǐ. qí shī yuē:' shēn guī rì rì xiù luán huáng, hū bèi gān gē chū huà táng ruò zhì nàn jìn lí hǔ kǒu, zhī yú hún mèng rào jiā xiāng'.' xiù xié tuō què huàn gé wēng xuē, nǚ bàn nán zhuāng shí kě jiē kuà shàng yù ān chóu bù wěn, lèi hén duō shì mǎ tí shā'!' jiāng shān gèng jú tīng cāng tiān, fěn dài wú gū shí kě lián! bó mìng hóng yán qiān zǎi hèn, yī shēn hé xī wù fāng nián'!' cuì qiào jīng diē jiǔ chén mái, chē qí lín lín yě qiàn lái lí què gù xiāng shēn sǐ hòu, huā zhī yí xiàng duì yuán zāi'.' fēn fù hé shén zǐ xì shōu, suì huán zhù fà fù dōng liú yǐ jiāng bó mìng pàn liú shuǐ, shēn bàn láng chái bù zì yóu'!
扬州既陷,一部将掠张氏至金陵,以珠玉、锦绣罗饰于前;张氏弗顾,悲泣不已。既而部将随豫王北上,张从之。出观音门将渡江,密以白绫二方可二尺许,楷书绝命词五首于上;乘隙投江。尸浮于高子港,为守汛者所获。其诗跋云:‘广陵张氏题。有黄金二两,作葬身之费’。遍体索之,无有也;已而于鞋内得之,盖密缝于中者。众以此金易银,葬焉。康熙四年(乙巳)六月七日,予在六合,得阅其书并其事如此。其诗曰:‘深闺日日绣鸾凰,忽被干戈出画堂;弱质难禁罹虎口,祗余魂梦绕家乡’。‘绣鞋脱却换{革翁}靴,女扮男妆实可嗟;跨上玉鞍愁不稳,泪痕多似马蹄沙’!‘江山更局听苍天,粉黛无辜实可怜!薄命红颜千载恨,一身何惜误芳年’!‘翠翘惊跌久尘埋,车骑辚辚野堑来;离却故乡身死后,花枝移向对园栽’。‘吩咐河神仔细收,碎环祝发付东流;已将薄命拚流水,身伴狼豺不自由’!
dùn jī zhū chén
遁迹诸臣
" bǔ yí" yún: nán jīng zhī biàn, dùn ér bù yǔ yíng jiàng zhě: shàng shū zhāng yǒu yù chén méng shì láng wáng xīn yī shǎo qīng zhāng yuán shǐ guāng lù chéng gé hán shēng jǐ shì jiǎng míng yù wú shì bù shǔ zhōu zhī yú huáng zhōng chì zhǔ bù chén jì shēng děng èr shí yú rén.
“补遗”云:南京之变,遯而不与迎降者:尚书张有誉、陈盟、侍郎王心一、少卿张元始、光禄丞葛含声、给事蒋鸣玉、吴适、部属周之玙、黄衷赤、主簿陈济生等二十余人。
yǒu yù hào jìng hán, jiāng yīn rén sù yǒu pǐn wàng. qián jū qīng yáng, bù rù chéng shì. nán jīng gòu biàn, wǔ yuè shí bā rì dǐ jiā yǒu wèn zhī zhě, yáo shǒu tì qì ér yǐ. shàng shū yìn zhòng liù shí liǎng, qiè guī. chén míng hào xuě tān, shǔ rén dào yuǎn bù néng guī, qián jū zhè zhī tái chù jiān. hòu yù jī jiā xiù, sēng fú zì huì.
有誉号静涵,江阴人;素有品望。潜居青旸,不入城市。南京遘变,五月十八日抵家;有问之者,摇首涕泣而已。尚书印重六十两,挈归。陈明号雪滩,蜀人;道远不能归,潜居浙之台、处间。后寓迹嘉秀,僧服自晦。
qǐ yì zhū chén
起义诸臣
guó jiā yī tǒng, zì chéng zhí pò jīng shī, kě wèi qiáng yǐ dà qīng bīng zhàn bài zhī, qí shì wèi hé rú zhě. qū qū jiāng zuǒ, wèi jūn wèi xiāng, bì rú gōu jiàn lí zhǒng wò xīn cháng dǎn, huò kě shāo zhī suì yuè jí bù rán, dà qīng shī zhī xià, yù huái jiù yáng, sǐ shǒu jīn líng, zhū zhèn jī jiǎo, yì shù xìng yán dàn xī. nǎi dà qīng bīng wèi zhì, ér jūn xiāng gè dùn jiàng shì táo jiàng dà qīng zhī yī tǒng, zhǐ rì kě dǔ yǐ. zhì shì ér yī èr shì zǐ lǜ xiāng yú yǐ kàng fāng zhāng zhī shì, shì yǐ yáng ròu tóu hǔ táng bì dāng chē, suī wū hé bǎi wàn yì ān yòng hū! rán qí zhì zé kě jīn yǐ, wù yǐ chéng bài lùn kě yě.
国家一统,自成直破京师,可谓强矣;大清兵战败之,其势为何如者。区区江左,为君为相,必如勾践、蠡、种卧薪尝胆,或可稍支岁月;即不然,大清师之下,御淮、救扬,死守金陵,诸镇犄角,亦庶幸延旦夕。乃大清兵未至,而君相各遁、将士逃降;大清之一统,指日可睹矣。至是而一、二士子率乡愚以抗方张之势,是以羊肉投虎、螳臂当车,虽乌合百万亦安用乎!然其志则可矜矣,勿以成败论可也。
yán chén èr gōng shǒu jiāng yīn chéng
阎、陈二公守江阴城
jiāng yīn yǐ yǐ yǒu liù yuè fāng zhī xiàn zhì, xià tì fā lìng. rùn liù yuè shuò, zhū shēng xǔ yòng dà yán yú míng lún táng yuē:' tóu kě duàn, fā bù kě tì'! xià wǔ, běi mén xiāng bīng fèn mèi ér qǐ, jū xiàn guān yú bīn guǎn sì chéng nèi wài yìng zhě shù wàn rén, qiú fā jiù cáng huǒ yào qì xiè, diǎn lì chén míng yù xǔ zhī. suí zhí shǒu bèi chén duān zhī, sōu huò zài chéng jiān xì. yǐ huī shāng shào kāng gōng xián wǔ shì, zhòng bài wèi jiāng shào yì zhāo bīng zì wèi. jiù dū sī zhōu ruì lóng chuán zhù jiāng kǒu, yuē shào bīng chū dōng mén, jǐ cóng běi mén xié jiǎo. yù zhàn, jūn jìng wú gōng. dà qīng bīng shì rì chì, gè xiāng jìn lì gōng shā, měi xiàn yī jí, chéng shàng gěi yín sì liǎng. huī shāng chéng bì rù chéng, jǐn chū suǒ chǔ qián yǔ míng yù chōng xiǎng ér zì wǎng tián fǔ jí wú zǒng bīng zhì kuí qǐ yuán. tián wú bù zhì chéng yì bù fǎn, suì zhù fà wèi sēng.
江阴以乙酉六月方知县至,下薙发令。闰六月朔,诸生许用大言于明伦堂曰:‘头可断,发不可薙’!下午,北门乡兵奋袂而起,拘县官于宾馆;四城内外应者数万人,求发旧藏火药、器械,典吏陈明遇许之。随执守备陈端之,搜获在城奸细。以徽商邵康公娴武事,众拜为将;邵亦招兵自卫。旧都司周瑞龙船驻江口,约邵兵出东门,己从北门协剿。遇战,军竟无功。大清兵势日炽,各乡尽力攻杀,每献一级,城上给银四两。徽商程璧入城,尽出所储钱与明遇充饷;而自往田抚及吴总兵志葵乞援。田、吴不至;程亦不返,遂祝发为僧。
shì shí pàn nú chéng xìn sì qǐ, jiù sǐ bù xiá. dà bīng shǒu lüè xī chéng, yí zhì nán guān shào kāng gōng wǎng yù, bù kè. dà bīng shāo dōng chéng, xiāng bīng sǐ zhàn, yǒu xiōng dì shā qí jiāng yī rén zhě. xiāng bīng gāo ruì wèi dà bīng suǒ fù, bù qū sǐ. zhōu ruì lóng chuán táo qù, míng yù qiǎn rén qǐng jiù diǎn shǐ yán yīng yuán wèi jiāng xiāng bīng yōng zhī rù chéng, lǜ zhòng xié shǒu. dà bīng sì sàn gōng jiǎo, xiāng bīng yuǎn cuàn, wú fù lái yuán zhě. dà bīng zhuān yì gōng chéng, chéng zhōng yán yù. wài bīng jiàn rú yǔ, mín yǐ guō gài wèi bì yǐ shǒu jiē jiàn, rì dé sān sì bǎi zhī. yī rén jià yún tī dú shàng, nèi yòng cháng qiāng jù zhī jiāng yǐ kǒu nà qiāng, fèn shēn yuè shàng. yī tóng zǐ lì tí ér qǐ, páng yī rén zhǎn shǒu, shī duò chéng xià. yòu yī jiāng zhōu shēn fù lì rèn, yǐ dà dīng chā chéng ér shàng nèi yòng chuí jī, bì zhī. dà qīng qí rì yì yī jūn shān wèi yíng, kàn chéng xū shí, wèi pào suǒ zhōng nǎi yí yíng qù. jū mín huáng míng jiāng sù shàn nǔ, huǒ zú fā nǔ, zhōng rén miàn mù, háo jiào ér bì. chén duān zhī zǐ zài yù, zhì mù chòng chòng lèi yín qiào, cóng chéng shàng tóu xià, huǒ fā chòng liè, nèi cáng tiě niǎo líng, chù rén lì bì. yīng yuán fù zhì tiě wō, yòng mián shéng xì zhì, zhe rén jí diào jìn chéng yòu zhì huǒ qiú huǒ jiàn zhī lèi, dà bīng wèi zhī.
是时叛奴乘衅四起,救死不暇。大兵首掠西城,移至南关;邵康公往御,不克。大兵烧东城,乡兵死战,有兄弟杀骑将一人者。乡兵高瑞为大兵所缚,不屈死。周瑞龙船逃去,明遇遣人请旧典史阎应元为将;乡兵拥之入城,率众协守。大兵四散攻剿,乡兵远窜,无复来援者。大兵专意攻城,城中严御。外兵箭如雨,民以锅盖为蔽;以手接箭,日得三、四百枝。一人驾云梯独上,内用长枪拒之;将以口纳枪,奋身跃上。一童子力提而起,旁一人斩首,尸堕城下。又一将周身缚利刃,以大钉插城而上;内用锤击,毙之。大清骑日益依君山为营,瞰城虚实,为炮所中;乃移营去。居民黄明江素善弩,火镞发弩,中人面目,号叫而毙。陈端之子在狱,制木铳;铳类银鞘,从城上投下,火发铳裂,内藏铁鸟菱,触人立毙。应元复制铁挝,用绵绳系掷,着人即吊进城;又制火球、火箭之类,大兵畏之。
liú liáng zuǒ jiàng dà qīng wèi shàng jiàng, shè niú pí zhàng gōng chéng dōng běi jiǎo zhòng suǒ jù shí tóu xià, shù bǎi rén jiē sǐ. liáng zuǒ yí yíng shí fāng ān, lìng sēng wàng chéng guì qì, chén shuō lì hài zhòng bù tīng. liáng zuǒ cè mǎ jìn chéng yù jiàng, yīng yuán mà yuē:' wǒ yī diǎn shǐ bēi guān, sǐ hé zú xī! rǔ shòu cháo tíng fēng jué, jīn rì fǎn lái qīn bī, rǔ xīn hé xīn'? liáng zuǒ cán ér qù. míng yù rì zuò wò chéng shàng, yǔ mín gòng gān kǔ, zhàn zé dāng xiān míng yù píng xīn jīng lǐ, mín bīn sǐ wú hèn. yī xī, fēng yǔ nù háo, mǎn chéng dēng huǒ bù rán. hū yǒu shén guāng sì qǐ, dà bīng shí jiàn sān fēi yī zài chéng zhǐ huī, qí shí wú zhī yòu jiàn nǚ jiàng zhí qí zhǐ huī, yì shí wú zhī.
刘良佐降大清为上将,设牛皮帐攻城东北角;众索巨石投下,数百人皆死。良佐移营十方庵,令僧望城跪泣,陈说利害;众不听。良佐策马近城谕降,应元骂曰:‘我一典史卑官,死何足惜!汝受朝廷封爵,今日反来侵逼,汝心何心’?良佐惭而去。明遇日坐卧城上,与民共甘苦,战则当先;明遇平心经理,民濒死无恨。一夕,风雨怒号,满城灯火不燃。忽有神光四起,大兵时见三绯衣在城指挥,其实无之;又见女将执旗指挥,亦实无之。
dà bīng pò sōng jiāng, bèi lè lǜ mǎ bù èr shí yú wàn jǐn lái jiāng shàng. fù wú zhì kuí huáng fēi yú shí fāng ān, mìng zuò shū zhāo xiáng fēi yuē:' wǒ yǔ chéng zhōng wú xiāng shí, hé shū wèi'! lín chéng xià, zhì kuí quàn zhòng zǎo jiàng fēi mò rán. yīng yuán chì yuē:' rǔ bù néng zhǎn jiāng lì gōng, yī zhāo wèi suǒ fù, zì yīng sù sǐ'! zhì kuí dà qì bài xiè. chéng xià dà pào rì zēng, jiān wǔ liù chǐ dì yī qí dàn fēi rú báo. yī rén lì chéng shàng, tóu suí dàn qù ér jiāng lì bù pū yòu yī rén xiōng bèi dòng chuān, ér zhí lì rú gù. yǒu jiāng zuò shí fāng ān hòu, chéng shàng fā pào hū zhuǎn xiàng yíng, lì bì.
大兵破松江,贝勒率马、步二十余万尽来江上。缚吴志葵、黄蜚于十方庵,命作书招降;蜚曰:‘我与城中无相识,何书为’!临城下,志葵劝众早降;蜚默然。应元叱曰:‘汝不能斩将立功,一朝为所缚,自应速死’!志葵大泣拜谢。城下大炮日增,间五、六尺地一;其弹飞如雹。一人立城上,头随弹去而僵立不仆;又一人胸背洞穿,而直立如故。有将坐十方庵后,城上发炮忽转向营,立毙。
bā yuè wàng, yīng yuán gěi qián yǔ mín shǎng yuè, xié jiǔ dēng chéng xiào gē xǔ yòng zuò" wǔ gēng qū", mìng shàn ōu gē chàng. chéng xià rén bēi nù xiāng bàn, yǒu jī liè gǎn kǎi zhě. èr shí yī rì wǔ shí, xiáng fú sì hòu chéng qīng, dà bīng cóng yān yǔ hùn zhōng qián dù, suì rù chéng, mín yóu xiàng zhàn yǒu hán xìng gé shā sān rén, nǎi zì fén. nán fù sǐ zhě jǐng zhōng chǔ chù tián mǎn, sūn láng zhōng chí jí pàn chí dié shī shù céng. chén míng yù hé mén tóu shuǐ sǐ, yán yīng yuán tóu shuǐ bèi fù dà mà sǐ. míng yù zhè rén, gù zhǎng hòu xún shǐ. yīng yuán běi tōng zhōu rén, duō dǎn lüè yǒu zhì cái. jiǎ shēn hǎi kòu gù sān má zi zhí dǐ huáng tián gǎng, yīng yuán lǜ xiāng bīng jù zhàn, shǒu shè sān rén, yìng xián ér dǎo. yǐ gōng jiā dū sī xián, shēng guǎng dōng bù dào zǔ wèi qù. yì mín lù yuán tóng xùn. xùn dǎo féng hòu péi, jīn tán rén zì jīng yú míng lún táng. zhōng shū qī xūn zì bó píng, jiā qīng yáng. rù chéng xié shǒu zhī lì bù zhī, dà shū yú bì yuē:' qī xūn sǐ cǐ. xūn zhī qī ruò nǚ zǐ ruò xí sǐ cǐ'. hé shì zì fén. xǔ yòng yì hé shì zì fén. huáng míng jiāng, gù shàn tán chàng chéng xiàn hòu, bào hú qín chū chéng, rén mò shí wèi nǔ shī yě.
八月望,应元给钱与民赏月,携酒登城啸歌;许用作“五更曲”,命善讴歌唱。城下人悲怒相半,有激烈感慨者。二十一日午时,祥符寺后城倾,大兵从烟雨溷中潜渡,遂入城,民犹巷战;有韩姓格杀三人,乃自焚。男妇死者井中处处填满,孙郎中池及泮池叠尸数层。陈明遇合门投水死,阎应元投水被缚大骂死。明遇浙人,故长厚循史。应元北通州人,多胆略、有治才。甲申海寇顾三麻子直抵黄田港,应元率乡兵拒战,手射三人,应弦而倒。以功加都司衔,升广东簿;道阻未去。义民陆元同殉。训导冯厚培,金坛人;自经于明伦堂。中书戚勋字伯平,家青旸。入城协守;知力不支,大书于壁曰:‘戚勋死此。勋之妻若女子、若媳死此’。阖室自焚。许用亦阖室自焚。黄明江,故善弹唱;城陷后,抱胡琴出城,人莫识为弩师也。
xù jì nàn mín kǒu shù
续记(难民口述)
chóng zhēn èr nián jǐ sì, jiāng yīn chéng míng shí wú dǐng tài zuò lìng. jí chóng zhēn shí wǔ liù nián, yǒu ā niǎo zài chéng zhōng āi míng yī yuè, shēng rú xiǎo ér tí yì lìng wén zhī, tàn yuē:' cǐ chéng jiāng yǒu bīng nán'! shí qī nián jiǎ shēn dōng, wǔ lǐ tíng chū yī hǔ, dà rú dú, ér shì měng jié. qiān rén chí xiè míng jīn, zhú zhì bǎi zhàng dì fāng yù guò hé, tiào xiàn shuǐ zhōng, bù dé yuè qǐ shì jìn yú zhōu, yú fù pō yǒu dǎn, jí chí xiǎo dāo luàn zhuó, shā zhī. huò wèi hǔ shǔ yīn, bīng zhào yě. yǐ yǒu wǔ yuè, jiāng yīn zhī xiàn lín zhī jì, fú jiàn pú tián rén bù jiě jiāng nán yǔ, zhòng hào" lín mù guā". shí yǒu hóng luó tóu bīng qiān rén guò yì mài yán, bǎi xìng guī qǐ, gài yín yǔ jué yě zhēng shì zhī ér bīng bù zhī. gài xiǎo yán bāo nǎi lüè rén zhě, bīng yù jié chéng, ér shuài yǔ lín tóng xiāng, lín chū yè, bīn zhǔ yàn yǔ, suì liǎn bīng qù. wǔ yuè èr shí wǔ rì, lín guà guān guī. liù yuè èr shí rì, dà qīng zhī xiàn fāng hēng dào rèn. fāng lìng yóu shā mào lán páo, wèi gǎi míng fú nián pō shǎo, bù xié jiā shǔ, zhǐ yǒu jiā dīng èr shí rén. yǐ ér qí lǎo bā rén rù jiàn, fāng lìng yuē:' gè xiàn xiàn cè, jiāng yīn hé yǐ dú wú'? qí lǎo chū, lìng gè tú zào xiàn cè yú fǔ fǔ xiàn nán jīng, yǐ guī shùn yǐ. bù shù rì, cháng zhōu tài shǒu zōng hào chà sì bīng zhì, jū yú chá yuàn fāng zhī xiàn gòng fèng shén qián. rùn liù yuè shuò, fāng xíng xiāng, zhū shēng qí lǎo děng cóng zhì wén miào. zhòng wèn yuē:' jīn jiāng yīn yǐ shùn, xiǎng wú shì yǐ'? fāng yuē:' zhǐ yǒu tì fā ěr. suǒ chà sì bīng, wèi yā tì gù yě'. zhòng yuē:' fā hé kě fā yé'! fāng yuē:' cǐ dà qīng lǜ, bù kě wéi'! suì huí yá. shì fǔ zhōng zhào xià kāi dú, yǒu' liú tóu bù liú fā liú fā bù liú tóu' yī yǔ. shǐ lì yì shū shì zhì cǐ, jí tóu bǐ yú dì yuē:' jiù sǐ yě bà'! fāng lìng yù chī zhī, gòng huā ér chū. běi mén shào nián sù hǎo quán yǒng, wén zhī suì qǐ. xiāng bīng gè fú cè zhǐ, yǐ jǐn páo méng wài yìng zhě wàn rén, jù yáng bīng. xíng zhì xiàn qián, sān chòng yī nà hǎn zhì xiàn hòu, yì rú zhī. fāng lìng jiàn shì jí, bì yá bù chū yí shū zōng tài shǒu yún:' jiāng yīn yǐ fǎn, sù xià dà bīng lái jiǎo'. shí chéng mén yǐ jí jiān xì huò shū, zhòng dà nù, jiāng shǐ zhě luán zhī. suì rù xiàn, yǐ xià shǒu jīn xì fāng zhī jǐng, zhuāi zhī yuē:' rǔ yù shēng hū? sǐ hū'? fāng yuē:' yī píng ruò děng'. zhòng shǐ rén shǒu shì yīn yuē' jì yǐ dòng shǒu, jīn chá yuàn zhōng yǒu bīng sì rén nǎi yā tì tóu zhě, bù rú shā zhī'. yú shì qiān yú rén chí qiāng jìn yuàn sì bīng fā shǐ, lián shāng shù rén. zhòng jù yù tuì yǒu zhuàng zhě chí dāo yōng jìn, sì bīng fǎn zǒu, yī duò cè zhōng yī nì cè shàng yī zǒu jiā qiáng yī yuè wū shàng, xī bèi qín. sì bīng chū zhì shí, wěi zuò mǎn zhuàng mǎn yǔ zhì shì, zuò sū yǔ yuē:' wú běn sū rén, fēi běi rén qǐ ráo xìng mìng'! zhòng zhé zhī. rù xiàn, xié fāng lìng yǔ mù xiàn chéng chū mù qǐng yuē:' yuàn jiàng wèi míng guān'! suì qiú yú yù. cǐ rùn liù yuè chū èr rì shì.
崇祯二年(己巳),江阴城鸣;时吴鼎泰作令。及崇祯十五、六年,有阿□鸟在城中哀鸣一月,声如小儿啼;邑令闻之,叹曰:‘此城将有兵难’!十七年(甲申)冬,五里亭出一虎,大如犊,而势猛捷。千人持械鸣金,逐至百丈地方欲过河,跳陷水中,不得跃起;适近渔舟,渔妇颇有胆,急持小刀乱斫,杀之。或谓虎属阴,兵兆也。乙酉五月,江阴知县林之骥,福建莆田人;不解江南语,众号“林木瓜”。时有红罗头兵千人过邑卖盐,百姓归启,盖银与爵也;争市之而兵不知。盖小盐包乃掠人者,兵欲劫城,而帅与林同乡,林出谒,宾主燕语,遂敛兵去。五月二十五日,林挂冠归。六月二十日,大清知县方亨到任。方令犹纱帽蓝袍,未改明服;年颇少,不携家属,止有家丁二十人。已而耆老八人入见,方令曰:‘各县献册,江阴何以独无’?耆老出,令各图造献册于府;府献南京,已归顺矣。不数日,常州太守宗灏差四兵至,居于察院;方知县供奉甚虔。闰六月朔,方行香,诸生、耆老等从至文庙。众问曰:‘今江阴已顺,想无事矣’?方曰:‘止有薙发耳。所差四兵,为押薙故也’。众曰:‘发何可发耶’!方曰:‘此大清律,不可违’!遂回衙。适府中诏下;开读,有‘留头不留发、留发不留头’一语。使吏役书示;至此,即投笔于地曰:‘就死也罢’!方令欲笞之,共哗而出。北门少年素好拳勇,闻之遂起。乡兵各服册纸,以锦袍蒙外;应者万人,俱扬兵。行至县前,三铳一呐喊;至县后,亦如之。方令见事急,闭衙不出;移书宗太守云:‘江阴已反,速下大兵来剿’。时城门已诘奸细;获书,众大怒,将使者脔之。遂入县,以夏手巾系方之颈,拽之曰:‘汝欲生乎?死乎’?方曰:‘一凭若等’。众使人守视;因曰‘既已动手,今察院中有兵四人乃押薙头者,不如杀之’。于是千余人持枪进院;四兵发矢,连伤数人。众惧欲退;有壮者持刀拥进,四兵返走,一堕厕中、一匿厕上、一走夹墙、一跃屋上,悉被擒。四兵初至时,伪作满状、满语;至是,作苏语曰:‘吾本苏人,非北人;乞饶性命’!众磔之。入县,携方令与木县丞出;木请曰:‘愿降为明官’!遂囚于狱。此闰六月初二日事。
yǒu shǒu bèi chén duān zhī, jū jiāng yīn zhòng yù tuī wéi zhǔ, duān zhī bù jù cóng. fǔ chū, zhòng yǐ qiāng cì zhī duān zhī yuè wū shàng, qū chū chéng, fú yú dòu nèi. cì rì shàng wǔ, xiāng bīng fù sòng chéng nèi, shā zhī shí qí xīn. yǒu yī qī èr zi yī nǚ yī pū, yù jǐn shā zhī qí zi kòu shǒu xiè yuē:' wú néng zhì jūn qì, xìng shì wǒ'! nǎi xì yù. fán mù pào huǒ qiú huǒ zhuān, jù chén zi shǒu zào. mù pào zhǎng èr chǐ wǔ cùn guǎng shù cùn, zhì yào yú zhōng, zhuàng rú yín qiào gōng chéng, jí tóu xià shāo zhī. huǒ zhuān guǎng èr sān cùn xǔ. yǒu huáng míng jiāng shàn zuò nǔ, gōng zhǎng sì chǐ jiàn zhǎng yī chǐ yǐ zú tà shàng xián, bǎi fā bǎi zhòng. chū, míng mò bīng bèi céng huà lóng wén liú kòu jí, zào jiàn xuè fēng hóu nǔ, cáng sān jiān wū. yòu zhāng diào dǐng zì tài sù, fú jiàn ōu níng rén yì wèi bīng bèi zhù dà pào jí huǒ yào děng. zhì shì, fā zhī. huī rén chéng bì zì kūn yù, kāi dāng chéng zhōng chū jīn wèi xiǎng. yòu huī kè shào kāng gōng nián sān shí yú, lì dí wǔ shí rén tuī wèi jiāng. zōng tài shǒu dé bào, qiǎn wáng liáng lǜ bīng sān bǎi rén dà bàn jū mín xíng zhì hú qiáo, yù jiāng yīn xiāng bīng, bèi wéi jù guì yún' xiàn dāo', xī shā zhī. tóu shī hé zhōng jī rú mù fá, nán liú shù shí lǐ jīng shí chuáng, chòu wèi nán wén, chēng chū gāo qiáo wài. wáng liáng, běn jiāng yīn dà dào ér jiàng zhě yě. yǐ ér dà bīng zhì xī mén, jiāng mín chū zhàn, bèi shā wǔ shí rén ér bīng bù shāng, suì tuì rù chéng dà qīng bīng yòu lù xù zhì běi mén děng chù. shí jiè jìng jiāng shā bīng èr qiān, měi rén kào qiān qián yǔ dà bīng zhàn, shā shāng wǔ bǎi rén, shā bīng yáng fān qù. chéng bì dāng jìng jiāng shā bīng bài guī, hèn zhī jié lüè yī kōng. fāng lìng zài yù, shǐ zuò shū tuì bīng. jí bīng rì jìn, yè bàn zhòng yōng rù, chì shēn qín chū, shā yú táng shàng.
有守备陈端之,居江阴;众欲推为主,端之不遽从。甫出,众以枪刺之;端之跃屋上,趋出城,伏于豆内。次日上午,乡兵缚送城内,杀之;食其心。有一妻、二子、一女、一仆,欲尽杀之;其子叩首谢曰:‘吾能制军器,幸贳我’!乃系狱。凡木炮、火球、火砖,俱陈子手造。木炮长二尺五寸、广数寸,置药于中,状如银鞘;攻城,即投下烧之。火砖广二、三寸许。有黄明江善作弩,弓长四尺、箭长一尺;以足踏上弦,百发百中。初,明末兵备曾化龙闻流寇亟,造见血封喉弩,藏三间屋。又张调鼎字太素,福建欧宁人;亦为兵备铸大炮及火药等。至是,发之。徽人程璧字昆玉,开当城中;出金为饷。又徽客邵康公年三十余,力敌五十人;推为将。宗太守得报,遣王良率兵三百人(大半居民)行至湖桥,遇江阴乡兵,被围;俱跪云‘献刀’,悉杀之。投尸河中积如木筏,南流数十里;经石幢,臭味难闻,撑出高桥外。王良,本江阴大盗而降者也。已而大兵至西门,江民出战,被杀五十人而兵不伤,遂退入城;大清兵又陆续至北门等处。时借靖江沙兵二千,每人犒千钱;与大兵战,杀伤五百人,沙兵扬帆去。程璧当靖江沙兵败归,恨之;劫掠一空。方令在狱,使作书退兵。及兵日进,夜半众拥入,赤身擒出,杀于堂上。
jiù diǎn shǐ yán yīng yuán, shàn bǔ dào. dà bīng zhì, jiàn lín lìng guī, qiè jiā chū chéng, yù zhù táng. liù yuè shí wǔ rì, diǎn shǐ chén míng yù qiǎn yì rén yíng rù chéng wéi zhǔ. yīng yuán yuē:' ruò děng néng tīng wǒ zé kě bù rán, bù néng wéi ruò zhǔ yě'. zhòng cóng zhī. zhù táng shào nián liù bǎi sòng yīng yuán rù chéng, sì mén jù yǐ zhāng suī yáng chéng huáng shén zuò yuè tái shàng, yú zhī xún chéng, yí róng shén shèng dà qīng bīng yáo wàng, jīng yí yān. jiāng sì mén fēn bǎo ér shǒu rú nán mén bǎo nèi rén, jí shǒu nán mén yě. chéng mén yòng dà mù sāi duàn, yī rén shǒu yī dié rú zhàn, zé liǎng rén shǒu zhī, zhòu yè lún huàn. shí rén, yī miàn xiǎo qí yī chòng bǎi rén yī miàn dà qí yī hóng yī pào. chū jiān yè liǎng dié yī dēng, jì ér wǔ dié yī dēng. chū yòng zhú zhào, jì yòng yóu yòu yǐ fàn hé yóu, zé fēng bù dòng yóu bù bō. měi dié shàng wǎ sì kuài, zhuān shí yī duī. dà bīng gōng chéng, huò yǐ chuán jí guān mù yǔ niú pí bì tǐ ér jìn chéng nèi yǐ pào shí jiàn nǔ zá fā, wú bù lì suì. dà bīng chéng chéng nèi shí shí, jià yún tī shù shí ér shàng fán chéng dié āo jìn ér liǎng duì zhí shǒu zhě jiàn bīng zhì, jí fā chòng bì zhī. huò chéng xià gōng, jiāng cháng jiē yán shí zhì xià, huò yǐ qí gān jié duàn liè dīng yú shàng tóu zhī, huò yǐ mù pào zhì chū. bīng jiàn ér yì zhī, xián zhēng duó hū nèi jī fā, fǎn shè, jiē sǐ. gù bīng gōng yī chéng, wú bù liú tì. yán yīng yuán zhòu yè bù qǐn yè xún chéng, jiàn yǒu shuì zhě, yǐ jiàn chuān ěr, jūn lìng sù rán. chéng dié bèi pào jī duò, jí shí xiū qì wài yǐ tiě mén gù bì, nèi yǐ guān mù ní zhù yú zhōng, yòu sāi yǐ mù shí. chéng xià shí dié yī chǎng, rì xī lún huàn jū nèi ān xī shāo zhǔ. gōng wū wú yòng, zé shǐ gǔ zhě huǐ chāi zhuān wǎ, chuán yùn bù tíng. gōng chéng rì jí, chéng zhōng bǎi jì yù zhī yòng yóu yǔ fèn gè bàn hé jiān, qí fèi jiāo zhī, wú bù shāo zháo.
旧典史阎应元,善捕盗。大兵至,见林令归,挈家出城,寓祝塘。六月十五日,典史陈明遇遣邑人迎入城为主。应元曰:‘若等能听我则可;不然,不能为若主也’。众从之。祝塘少年六百送应元入城,四门俱以张睢阳、城隍神坐月台上,舁之巡城,仪容甚盛;大清兵遥望,惊疑焉。将四门分堡而守;如南门堡内人,即守南门也。城门用大木塞断,一人守一堞;如战,则两人守之,昼夜轮换。十人,一面小旗、一铳;百人一面大旗、一红衣炮。初间夜两堞一灯,继而五堞一灯。初用烛照,继用油;又以饭和油,则风不动、油不拨。每堞上瓦四块,砖石一堆。大兵攻城,或以船及棺木与牛皮蔽体而进;城内以炮石、箭弩杂发,无不立碎。大兵乘城内食时,架云梯数十而上;凡城堞凹进而两对直守者见兵至,即发铳毙之。或城下攻,将长街沿石掷下,或以旗杆截段列钉于上投之,或以木炮掷出。兵见而异之,咸争夺;忽内机发,反射,皆死。故兵攻一城,无不流涕。阎应元昼夜不寝;夜巡城,见有睡者,以箭穿耳,军令肃然。城堞被炮击堕,即时修葺;外以铁门固蔽,内以棺木泥筑于中,又塞以木石。城下十堞一厂,日夕轮换居内安息、烧煮。公屋无用,则使瞽者毁拆砖瓦,传运不停。攻城日急,城中百计御之;用油与粪各半和煎,俟沸浇之,无不烧着。
rùn liù yuè èr shí sì rì, xiáng jiàng liú liáng zuǒ zài dōng chéng wài, shè jìn jiàn shū quàn xiáng qí yán yuē:' chuán yù xiāng shēn shì shù rén děng zhī xī: zhào de běn fǔ yuán wèi ān fǔ dì fāng, kuàng nán běi liǎng zhí shān shǎn hé nán shān dōng děng chù jù yǐ tì fà, wéi ěr jiāng yīn děng chù gǎn kàng guó lìng, hé bù gù shēn jiā xìng mìng yé? jīn běn fǔ fèng zhǐ píng dìng jiāng yīn, dà bīng yī èr rì jí dào. ěr děng sù tì fā tóu shùn, bǎo quán shēn jiā. běn fǔ fǎng dé gāi xiàn chéng kūn yù ruò xì hǎo rén, ěr děng bǎi xìng jí biàn jù bǎo, běn fǔ tí xù guǎn ěr xiàn rú yǒu wǔ zhí guān yuán yì jù bǎo zhuàng, réng qián tí xù, zhào jiù guǎn shì. běn fǔ bù rěn shā ěr bǎi xìng, ěr děng xì dà qīng cháo chì zǐ, qián liáng yóu xiǎo, tì fā wèi dà. jīn qiū chéng zhī shí, ěr děng zài xiāng zhě jí biàn wù nóng, zài chéng zhě jí biàn mào yì ěr děng jí zǎo tóu shùn, běn fǔ duàn bù dòng ěr yī sī yī lì yě. tè yù'. èr shí wǔ rì, jiāng yīn tōng yì gōng yì huí shū qí lüè yuē:' jiāng yīn lǐ yuè zhī bāng, zhōng yì sù zhe. zhǐ yǐ biàn gé dà gù, suí shí cóng sú. fāng wèi suī jīng yì dài, shàng bù gǎi yì guān wén wù zhī jiù qǐ yì tì fā yī lìng, dà fú rén xīn. shì yǐ chéng xiāng lǎo yòu shì sǐ bù cóng, jiān chí bù èr. lǚ cì bīng lín jìng shàng, shèng bài xiāng chí, jiē xì gè xiāng zhèn qín wáng yì shī wén fēng fù dòu ruò chéng zhōng dà zhòng qí xīn gù shǒu, bìng wèi cháng qīng dí yě. jīn tiān xià dà shì suǒ zhēng, bù zài yī yì sū háng yí dài jù wú dìng jú, hé bì liàn cǐ yī fāng, chēng bīng bù jiě! kuàng jì wèi yì jǔ, biàn dāng ài yǎng bǎi xìng, shōu shí rén xīn hé gù lǚ shā shāo huǐ, shǐ tiān nù rén yuàn, cǎn mù tòng xīn? wèi jīn zhī jì, dāng sù shōu bīng, jìng tīng sū háng dà jùn xíng zhǐ sū háng ruò xíng, hé yǒu jiāng yīn yī yì! bù rán, zòng bǎi wàn lín chéng, jiāng yīn sǐ shǒu zhī zhì yǐ jué, duàn bù gǒu qiě qiú shēng yě. jǐn yǔ zhū gōng yuē, zǒng yǐ sū háng wèi lǜ. cóng fǒu wéi mìng, yú wú suǒ yán' huò chuán zhū shēng wáng huá zuò.
闰六月二十四日,降将刘良佐在东城外,射进箭书劝降;其言曰:‘传谕乡绅士庶人等知悉:照得本府原为安抚地方,况南北两直、山陕、河南、山东等处俱已剃发,惟尔江阴等处敢抗国令,何不顾身家性命耶?今本府奉旨平定江阴,大兵一、二日即到。尔等速薙发投顺,保全身家。本府访得该县程昆玉若系好人,尔等百姓即便具保,本府题叙管尔县;如有武职官员亦具保状,仍前题叙,照旧管事。本府不忍杀尔百姓,尔等系大清朝赤子,钱粮犹小,薙发为大。今秋成之时,尔等在乡者即便务农,在城者即便贸易;尔等及早投顺,本府断不动尔一丝一粒也。特谕’。二十五日,江阴通邑公议回书;其略曰:‘江阴礼乐之邦,忠义素着。止以变革大故,随时从俗。方谓虽经易代,尚不改衣冠、文物之旧;岂意薙发一令,大拂人心。是以城乡老幼誓死不从,坚持不二。屡次兵临境上,胜败相持,皆系各乡镇勤王义师闻风赴斗;若城中大众齐心固守,并未尝轻敌也。今天下大势所争,不在一邑;苏、杭一带俱无定局,何必恋此一方,称兵不解!况既为义举,便当爱养百姓,收拾人心;何故屡杀烧毁,使天怒人怨,惨目痛心?为今之计,当速收兵,静听苏、杭大郡行止;苏、杭若行,何有江阴一邑!不然,纵百万临城,江阴死守之志已决,断不苟且求生也。谨与诸公约,总以苏、杭为率。从否唯命,余无所言’(或传诸生王华作)。
bā yuè chū liù rì, dà qīng jiāng fú zhòng jiǎ bī shēn, xì shuāng dāo shuāng fǔ jí jiàn shǒu zhí qiāng dēng chéng huǐ zhì dié, shì shén yǒng měng. shǒu zhě yǐ guān mù hàn yù, yòng qiāng cì zhī, jù zhé bù néng shāng. huò yuē:' zhǐ yǒu miàn kě cì ěr'. suì qún cì qí miàn, páng yī rén yòng gōu qiāng tiāo qí jiǎ, nǎi pū guān zhōng yòu yī rén zhǎn zhī, shǒu zhòng shí bā jīn. chí yǐ shì chéng xià bīng, jiē guì qiú shǒu jí jiāng shī zhì xià, qǔ qù féng hé, guà xiào sān rì, shè jiào chéng xià zhāo hún. yǒu liù rén fú hóng jiàn yī guì bài, chéng shàng pào fā, xī bèi shāng hài. liú liáng zuǒ bǎi jì quàn xiáng, chéng zhōng qiǎn sì rén chū yì liáng zuǒ hòu dài zhī, yuē yuē:' shù le" shùn mín" qí, tì tóu shù shí zhōu xíng chéng shàng, jí tuì bīng yǐ'. yī rén xiān hái bào. sān rén hòu qù, gè sòng shí jīn jí hái bái yīng yuán jìng nì kuì yín shì. cì rì, sì chéng lì" shùn mín" qí hū chéng xià hū yuē:' zuó xiān huí yī xiàng gōng, shàng wèi yǒu yín, tè sòng zhì cǐ'. chéng zhōng wén zhī, yí sān rén wéi jiān, jí shā zhī. qiě nèi yǒu bù yuàn jiàng zhě, yú shì bá" shùn mín" qí, fù shù" dà míng" qí, shǒu zhī rú gù. gōng chéng rì jí, nèi wài shā shāng xiāng dāng rán jiāng mín zhòu yè jù zhàn, yì shén pí yǐ. píng rì gōng chéng, chéng huài, yè bàn xiū qì chéng wài jīng yǐ wéi shén. shì shí chéng zhōng yì jí, rén rén yǒu bì sǐ zhī zhì. zhōng qiū, jiā jiā chàng yǐn, rú shēng jì rán.
八月初六日,大清将服重甲逼身,系双刀、双斧及箭手执枪登城;毁雉堞,势甚勇猛。守者以棺木捍御,用枪刺之,俱折不能伤。或曰:‘止有面可刺耳’。遂群刺其面,旁一人用钩枪挑其甲,乃仆棺中;又一人斩之,首重十八斤。持以示城下兵,皆跪求首级;将尸掷下,取去缝合,挂孝三日,设醮城下招魂。有六人服红箭衣跪拜,城上炮发,悉被伤害。刘良佐百计劝降,城中遣四人出议;良佐厚待之,约曰:‘竖了“顺民”旗,薙头数十周行城上,即退兵矣’。一人先还报。三人后去,各送十金;及还白应元竟匿馈银事。次日,四城立“顺民”旗;忽城下呼曰:‘昨先回一相公,尚未有银,特送至此’。城中闻之,疑三人为间,即杀之。且内有不愿降者,于是拔“顺民”旗,复竖“大明”旗,守之如故。攻城日急,内外杀伤相当;然江民昼夜拒战,亦甚疲矣。平日攻城,城坏,夜半修讫;城外惊以为神。是时城中益急,人人有必死之志。中秋,家家畅饮,如生祭然。
shí jiǔ rì, bèi lè tǒng bīng zhì, xún chéng xià zhě sān fù dēng jūn shān wàng zhī, wèi zuǒ yòu yuē:' cǐ chéng zhōu xíng yě, nán shǒu běi wěi ruò gōng nán běi, bì bù pò. wéi gōng qí zhōng, zé pò yǐ'. shōu yán chéng mín jiā guō tiě, zhù dàn zǐ zhòng èr shí jīn nà dà pào zhōng, yòng zhǎng zhú lóng shèng pào. èr shí rì, gǔ chuī qián dǎo, pào shǒu pī hóng xiàn sān rì nèi pò chéng. zài nán mén cè fā pào, shí ní jù suì chéng bēng, suì bù kě xiū. zhòng kùn bèi yǐ shèn, jì wú suǒ chū, dài sǐ ér yǐ. chén míng yù bù yóu jiē jí, cóng ní duī zǒu shàng chéng rán huǒ fā pào, jī sǐ dà bīng yì zhòng. dōng xī nán sān mén jiān shǒu, ér běi mén yī bǎo rén dú shǎo bèi lè yú dà pào jūn shān xià, bā yuè èr shí rì èr gēng hòu yǐ dà pào lián jī, chéng duò. fù yǔ, suì zuǒ yòu liǎng lù fā pào bù zhǐ, duō zhì tiě shí. wéi zhōng lù yī pào zhǐ yǒu láng yān, bù nà tiě shí, gàn xiǎng ér bù shāng rén yān màn zhàng tiān, zhǐ chǐ bù biàn. shǒu zhě wèi pào shēng pī lì, bīng nán jù rù bù zhī jìng yóu zhōng lù hēi yān nèi tū rù, yuè mǎ chéng shàng dà shè, shǒu zhě kuì sàn, chéng suì xiàn. xū yú, dà bīng jù jí kǒng yǒu fú, lì shì bàn rì. zhì wǔ hòu, chéng zhōng dà fèi, suì xià. yǒu shào nián wǔ bǎi rén xiāng wèi yuē:' zǒng shì yī sǐ'! bó zhàn yú ān lì qiáo, shā shāng shén zhòng, lì jìn ér bài hé zhǎng sān shí yú zhàng, jī shī yǔ qiáo qí. shā zhì yè, shǐ shōu bīng shī hái mǎn dào, jiā wú xū jǐng. fán sān rì zhǐ.
十九日,贝勒统兵至,巡城下者三;复登君山望之,谓左右曰:‘此城舟形也,南首北尾;若攻南北,必不破。惟攻其中,则破矣’。收沿城民家锅铁,铸弹子重二十斤纳大炮中,用长竹笼盛炮。二十日,鼓吹前导,炮手披红;限三日内破城。在南门侧发炮,石泥俱碎;城崩,遂不可修。众困惫已甚,计无所出,待死而已。陈明遇不由阶级,从泥堆走上城;燃火发炮,击死大兵亦众。东、西、南三门坚守,而北门一堡人独少;贝勒舁大炮君山下,八月二十日二更后以大炮连击,城堕。复雨,遂左右两路发炮不止,多置铁石。惟中路一炮止有狼烟,不纳铁石,干响而不伤人;烟漫障天,咫尺不辨。守者谓炮声霹雳,兵难遽入;不知竟由中路黑烟内突入,跃马城上大射,守者溃散,城遂陷。须臾,大兵俱集;恐有伏,立视半日。至午后,城中大沸,遂下。有少年五百人相谓曰:‘总是一死’!搏战于安利桥,杀伤甚众,力尽而败;河长三十余丈,积尸与桥齐。杀至夜,始收兵;尸骸满道,家无虚井。凡三日止。
shí èr sān suì tóng zǐ bù shā. yǒu yī sì yǎn jǐng, sǐ zhě rú shì. yī rén qū xià, hòu yǒu zhuàng zhě tí qǐ wèi zhī yuē:' ràng wǒ xiān xià'. zhuàng zhě sǐ ér tí qǐ zhě fǎn shēng, yì shù yě. guān yīn sì hòu huá yán ān jí máo gōng cí, yǒu sān rén bì yú wéi tuó tóu shàng tiān huā bǎn nèi bīng yǐ qiāng cì zhī ér qù, dé miǎn. yǒu yī rén qū fó diàn yǐn chǔ, yǐ yǒu yī rén zài nèi yǐ ér fù yī rén zhì, sān rén tóng nì. zhì dì sān rì, è bù kě rěn, yī rén yǒu shēng mǐ yī jū, chū ér jūn fēn. shí dà yǔ, shēn shǒu shòu yán shuǐ hé mǐ ér yǐn, dé bù sǐ. yǒu xiōng dì èr rén chí qiāng yǐn xiàng zhōng qū chù, duì lì bīng bù zhī zhí rù, xiōng cì pū zhī, dì zhuāi qù. hòu bīng jì zhì, fù rú qián fǎ, fán shā shí liù rén. shì yī bīng jì jìn, wàng jiàn qián bīng bèi shā, zǒu chū yǐn shí yú rén bìng jìn. suì zǒu wū shàng, bèi zhí shā zhī.
十二、三岁童子不杀。有一四眼井,死者如市。一人趋下,后有壮者提起谓之曰:‘让我先下’。壮者死而提起者反生,亦数也。观音寺后华严庵(即毛公祠),有三人避于韦驮头上天花板内;兵以枪刺之而去,得免。有一人趋佛殿隐处,已有一人在内;已而复一人至,三人同匿。至第三日,饿不可忍,一人有生米一掬,出而均分。时大雨,伸手受檐水和米而饮,得不死。有兄弟二人持枪隐衖中曲处,对立;兵不知直入,兄刺仆之,弟拽去。后兵继至,复如前法,凡杀十六人。适一兵继进,望见前兵被杀,走出;引十余人并进。遂走屋上,被执杀之。
yán yīng yuán zài nán mén gù zhèn dōng jiā, zì wěn. yǒu huáng ěr xī yǔ zhī shàn, jiàn qí pèi dāo yī, yòu shǒu cì xīn, yǎng sǐ tíng zhōng. huáng yù liàn zhī, shì bīng zhì, qì ér zǒu hòu shāo dìng, mì qí shī, shī suǒ zài yǐ. yì rén yì zhī, wèi lì miào cí yān. dà qīng bīng rù, sù rán qǐ jìng.
阎应元在南门顾振东家,自刎。有黄尔锡与之善,见其佩刀一,右手刺心,仰死庭中。黄欲殓之,适兵至,弃而走;后稍定,觅其尸,失所在矣。邑人义之,为立庙祠焉。大清兵入,肃然起敬。
qī xūn zì shí píng, qīng yáng xiāng rén. hé mén zì fén tí bì yuē:' dà míng zhōng shū shè rén qī xūn hé mén xùn jié chù'. dà qīng bīng qū jìn, jiàn shā zé hóng páo yǎng wò yú dì, gài huī yǐng yě. jué yīn fēng lǐn liè, jù ér fǎn zǒu.
戚勋字石屏,青旸乡人。合门自焚;题壁曰:‘大明中书舍人戚勋合门殉节处’。大清兵趋进,见纱帻红袍仰卧于地,盖灰影也。觉阴风凛烈,惧而返走。
chéng bì jiàn shì jí, jiǎ qǐ shī chū chéng, gù miǎn.
程璧见势急,假乞师出城,故免。
yǒu yī jiā mǔ zǐ èr rén, chéng pò, qí zi bì yú guān yīn sì dà zhōng nèi shàng yǐ shéng xuán xì, xià tà yī héng bǎn. jí yè zǒu guī, yǔ mǔ qǐn wèi míng, zhí qū rù zhōng nèi. rú cǐ liǎng rì yè yǐ zhì dì sān yè guī, duì mǔ dà kū:' wú jīn rì sǐ yǐ'! mǔ wèn gù? zǐ yuē:' qián liǎng yè, shén zhì sì nèi diǎn sǐ zhě xìng míng, bù jí wǒ zuó xī yǐ hū wǒ míng zài nèi yǐ, gù zhī bì sǐ'. shì yè, tóng mǔ sù yú jiā hān qǐn jí jué, yǐ tiān míng yǐ. liàng qiàng yù qū sì, shì yù dà qīng bīng, guǒ bèi shā.
有一家母子二人,城破,其子避于观音寺大钟内;上以绳悬系,下踏一横板。及夜走归,与母寝;未明,直趋入钟内。如此两日夜矣;至第三夜归,对母大哭:‘吾今日死矣’!母问故?子曰:‘前两夜,神至寺内点死者姓名,不及我;昨夕已呼我名在内矣,故知必死’。是夜,同母宿于家酣寝;及觉,已天明矣。踉跄欲趋寺,适遇大清兵,果被杀。
yǒu yī shū lì, yǔ kǒng xiàn chéng shàn. kǒng shēng hú zhōu wèi zhī xiàn, xié lì wéi zhǔ wén. zài shǔ zhōng, mèng shén wèi zhī yuē:' rǔ shì liù wàn qī qiān shù nèi rén, hé bù sù guī'! jì jué, bù jiě suǒ wèi. qǐng guī, kǒng liú zhī fù mèng wáng zǔ yǔ, yì rán. huì kǒng wù gù, xīng chí guī. shí jiāng yīn shì qǐ bīng, jiāng bì chéng yǐ, yì yù chū chéng qí fù mà yuē:' bù xiào zǐ, qù wǒ ér zhī wài yé'? fù yù sòng mǔ chū chéng, yì bù tīng. lì yǐ fù mǔ jiā kǒu zài chéng, bù dé yǐ ér zhǐ. hòu hé mén yù nàn, guǒ fú qián mèng.
有一书吏,与孔县丞善。孔升湖州为知县,携吏为主文。在署中,梦神谓之曰:‘汝是六万七千数内人,何不速归’!既觉,不解所谓。请归,孔留之;复梦亡祖语,亦然。会孔物故,星驰归。时江阴适起兵,将闭城矣,意欲出城;其父骂曰:‘不孝子,去我而之外耶’?复欲送母出城,亦不听。吏以父母家口在城,不得已而止。后合门遇难,果符前梦。
" jiāng yīn yě shǐ" yún:' yǒu míng zhī jì, shì lín wú xiū wù zhī xīn: jū gāo guān xiǎng zhòng míng, yǐ méng miàn qǐ lián wèi dé yì ér fēng jiāng dà shuài, wú bù fǎn gē nèi xiàng. dú chén yán èr diǎn shǐ, nǎi yú yī chéng jiàn yì xiàng shǐ shǒu jīng kǒu rú shì, zé jiāng nán bù zhì gǒng shǒu xiàn rén yǐ. shí wéi zhī yǔ yuē:" bā shí rì dài fā xiào zhōng, biǎo tài zǔ shí qī cháo rén wù liù wàn rén tóng xīn sǐ yì, cún dà míng sān bǎi lǐ jiāng shān"'.
“江阴野史”云:‘有明之季,士林无羞恶之心:居高官、享重名,以蒙面乞怜为得意;而封疆大帅,无不反戈内向。独陈、阎二典史,乃于一城见义;向使守京口如是,则江南不至拱手献人矣。时为之语曰:“八十日戴发效忠,表太祖十七朝人物;六万人同心死义,存大明三百里江山”’。
cì nián zhēng yuè shuò, hé chéng bǎi xìng wú yī rén bù pī má zhě, cǎn shén! jí shí yī yuè shí yī rì, jiāng yīn fù jiū zhòng, bù kè ér zǒu. fǔ chén tǔ guó bǎo yù tú zhī, lài liú zhī xiàn bù cóng, zhǐ míng qín huò yī yì suì ān.
次年正月朔,合城百姓无一人不披麻者,惨甚!及十一月十一日,江阴复纠众,不克而走。抚臣土国宝欲屠之,赖刘知县不从,指名擒获;一邑遂安。
dāng gōng chéng jí shí, xiāng mín wèi nú pú zhě gōu jié shù bǎi qiān rén, wèn běn zhǔ suǒ wén shū shāo chí zé shā zhī, fén qí shì lú. fán zhù táng liú huáng yáng qí děng chù, mò bù jiē rán rén rén wèi jù. yáng qí xú liàng gōng, chóng zhēn gēng chén qīn cì jìn shì bèi nú shā sǐ. qī yǔ sān zi zhū shēng, jù yù hài dú jì zǐ rǔ cōng dùn miǎn. wèi jǐ shì píng, wéi zhǔ zhě yì duō qín pū gān xīn yān. gù lìng féng shì rén, shǔ rén, yù jū liú huáng xiāng bīng qǐ, yǒu zhāng xìng yǐ jiù shí bèi chī shí wǔ bǎn, zhì chí fǔ shā zhī. hóu dòng céng shǒu jiā dìng chéng hóu dòng céng hào guǎng chéng, jiā dìng rén tiān qǐ yǐ chǒu jìn shì. lì guān zhì shùn tiān fǔ chéng, wèi fù ér jīng shī xiàn. hóng guāng lì, zhào wèi zuǒ tōng zhèng. dòng céng jiàn cháo shì guāi miù, suì bù fù.
当攻城急时,乡民为奴仆者勾结数百千人,问本主索文书;稍迟则杀之,焚其室庐。凡祝塘、琉璜、旸祁等处,莫不皆然;人人畏惧。旸祁徐亮工,崇祯庚辰钦赐进士;被奴杀死。妻与三子诸生,俱遇害;独季子汝聪遁免。未几事平,为主者亦多擒仆甘心焉。故令冯士仁,蜀人,寓居琉璜;乡兵起,有张姓以旧时被笞十五板,至持斧杀之。侯峒曾守嘉定城侯峒曾号广成,嘉定人;天启乙丑进士。历官至顺天府丞,未赴而京师陷。宏光立,召为左通政。峒曾见朝事乖谬,遂不赴。
rùn liù yuè, yì rén qǐ yì, tuī wèi méng zhǔ yǔ zi yuán yǎn yuán jié dà zhì bīng shí. lǐ chéng dòng jiàng dà qīng wèi jiāng, èr shí èr rì lái zhēng yì chéng dòng céng yuē jìn shì huáng chún yào gòng wèi sǐ shǒu, bǎi jì yù zhī. gōng chéng zhě duō sǐ, jiě ér fù wéi zhě zài sǐ shǒu shí èr rì. qī yuè chū sì rì tiān hū dà yǔ, píng dì jī shù chǐ chéng yī yú bēng, chéng dòng báo dōng mén shàng. dòng céng yǔ èr zi yóu zhǐ huī xiàng zhàn, xiāng mín zhēng yù fú zhī qù: dòng céng yuē:' wú jì yǔ chéng shǒu, chéng wáng yǔ wáng qù hé zhī'? qū bài jiā miào, fù chí sǐ. yuán yǎn yuán jié xiāng bào rù shuǐ. chéng dòng hèn zhī, zhǎn qí shǒu tí yuē:' yuán xiōng yǐ xùn yú chéng zhōng'. yǒu jīn shēng zhě, yè qiè qí shǒu cáng qiè. dòng céng zhī shū rù shōu qí shī, fāng liàn, yǒu kū shēng zì wài lái zhě, zé jīn shēng fù qiè zhì yě.
闰六月,邑人起义,推为盟主;与子元演、元洁大治兵食。李成栋降大清为将,二十二日来争邑城;峒曾约进士黄淳耀共为死守,百计御之。攻城者多死,解而复围者再;死守十二日。七月初四日天忽大雨,平地积数尺;城一隅崩,成栋薄东门上。峒曾与二子犹指挥巷战,乡民争欲扶之去:峒曾曰:‘吾既与城守,城亡与亡;去何之’?趋拜家庙,赴池死。元演、元洁相抱入水。成栋恨之,斩其首;题曰:‘元凶以徇于城中’。有金生者,夜窃其首藏箧。峒曾之叔入收其尸,方殓,有哭声自外来者,则金生负箧至也。
jǔ rén zhāng xī méi gōng yòng yuán gōng yòng guǎng xià yún jiāo táng quán chāng jiē sǐ. běi mén yǒu jiǎ zhū mǒu zhě, xī yǐ jiā cái zuǒ jūn chéng pò, yòu jiā rén jǐn rù yī zhōu zì chén.
举人张锡眉、龚用圆、龚用广、夏云蛟、唐全昌皆死。北门有贾朱某者,悉以家财佐军;城破,诱家人尽入一舟自沉。
dòng céng dì qí céng zuò cáng chén zi lóng, zhí zhì guān dà mà sǐ. èr pū yì mà bù jué sǐ.
峒曾弟岐曾坐藏陈子龙,执至官;大骂死。二仆亦骂不绝死。
qí céng dà mà nán, èr pū yì mà gèng nán fēi liè zhàng fū ér néng rú shì hū! dòng zēng fù zi xiōng dì zhǔ pú zhī jì, chéng shèng shì yǐ!
岐曾大骂难,二仆亦骂更难;非烈丈夫而能如是乎!峒曾父子、兄弟、主仆之际,诚盛事矣!
huáng chún yào yuān yào tóng shǒu yù jiā dìng chéng
黄淳耀、渊耀同守御嘉定城
huáng chún yào zì yùn shēng, hào táo ān chóng zhēn rén wǔ jǔ rén, guǐ wèi jìn shì. dì yuān yào, zì wěi gōng. chún yào sù yǔ sēng xìng rú shàn, xìng yì fēi chún yào bù jiāo.
黄淳耀字蕴生,号陶庵;崇祯壬午举人,癸未进士。弟渊耀,字伟恭。淳耀素与僧性如善,性亦非淳耀不交。
yǐ yǒu rùn liù yuè, dà qīng bīng wéi jiā dìng. chún yào jū chéng zhōng sì nèi yuān yào sù chéng dié, zhòu yè jù zhàn. qī yuè, shì yì jí, chún yào yǔ yuān yào yuē:' chéng pò, chí xìn yú wǒ'. yuān yào sù wén ruò, chéng wèi pò sān rì, liǎng mù hū tū chū, qīng tiě sè, zhuàng rú suī yáng jīn xī lóng qǐ. dié duò, shí ní dà dài zhōng chóng shù bǎi jīn, yòng zhǎng mù jiān zhī, dēng chéng xiū qì zhòng yì yān. guǐ chǒu chéng pò, qū bào chún yào yuē:' wú le shā mào shì ěr! zi ruò hé'? yuān yào yuē:' wú yì wán xiù cái shì, fù hé yán'! chún yào zhěng páo fú yuān yào yì rú guān, tóng yì sì zhōng. chún yào tí bì yuē:' hóng guāng yuán nián liù yuè chū sì rì, yí chén huáng chún yào zì cái yú xī chéng sēng shè. wū hū! jìn bù néng xuān lì wáng cháo, tuì bù néng jié shēn zì yǐn dú shū guǎ yì, xué dào wú chéng! gěng gěng bù mèi, cǐ xīn ér yǐ'.
乙酉闰六月,大清兵围嘉定。淳耀居城中寺内;渊耀宿城堞,昼夜拒战。七月,势益急,淳耀语渊耀曰:‘城破,驰信于我’。渊耀素文弱,城未破三日,两目忽突出,青铁色,状如睢阳;筋悉隆起。堞堕,实泥大袋中重数百斤,用长木肩之,登城修讫;众异焉。癸丑城破,趋报淳耀曰:‘吾了纱帽事耳!子若何’?渊耀曰:‘吾亦完秀才事,复何言’!淳耀整袍服、渊耀亦儒冠,同缢寺中。淳耀题壁曰:‘宏光元年六月初四日,遗臣黄淳耀自裁于西城僧舍。呜呼!进不能宣力王朝,退不能洁身自隐;读书寡益,学道无成!耿耿不昧,此心而已’。
shí bì nàn zhě xī qū sì zhōng, dà qīng bīng rù sì, jù shā zhī cì jí xìng rú, xìng rú yuē:' wú bì guān èr shí nián yǐ'! bīng wèn hé rén? xìng rú gào zhī mò rán qù. bīng jì zhì, wèn dá rú qián. bīng suǒ bǎo, xìng rú dá yǐ wú yǒu bīng yuē:' dà shī zhǔ gōng yǎng, qǐ wú bǎo hū'? xìng rú zhǐ dì yuē:' ruò cǐ shī héng mǎn dì, jiǎ yǒu bǎo, yì shì yǐ nài hé zuò shǒu yú cǐ'! bīng yuē:' wú bǎo, shā yǐ'. xìng rú yuē' shā zé shā ěr, bǎo zhōng yú wú yǒu cǐ yì qián shì niè, nài zhī hé zāi'! bīng wèn jù fǒu? xìng rú yuē:' yì ān bì zhī'! bīng yuē:' biàn chéng jiē shī, rǔ wèi hū'? xìng rú yuē:' shā shàng bù wèi, hé kuàng shī yé'. bīng yuē:' dǎo hǎo! wú gěi yī jiàn yú rǔ, yǐ xuán sì mén zì cǐ, wú yǒu rù zhī zhě yǐ'. nǎi qù. bīng guǒ bù rù. jí chū qī rì, mǎi èr guān liàn chún yào yuān yào, jù jiāng shī, jué wú è qì. zhòng shī huì fǔ nán wén, guǒ yǐ lú xí fén zhī.
时避难者悉趋寺中,大清兵入寺,俱杀之;次及性如,性如曰:‘吾闭关二十年矣’!兵问何人?性如告之;默然去。兵继至,问答如前。兵索宝,性如答以无;有兵曰:‘大施主供养,岂无宝乎’?性如指地曰:‘若此尸横满地,假有宝,亦逝矣;奈何坐守于此’!兵曰:‘无宝,杀矣’。性如曰‘杀则杀耳,宝终于无有;此亦前世孽,奈之何哉’!兵问惧否?性如曰:‘亦安避之’!兵曰:‘遍城皆尸,汝畏乎’?性如曰:‘杀尚不畏,何况尸耶’。兵曰:‘倒好!吾给一箭于汝,以悬寺门;自此,无有入之者矣’。乃去。兵果不入。及初七日,买二棺殓淳耀、渊耀,俱僵尸,绝无恶气。众尸秽腐难闻,裹以芦席焚之。
" biān nián"" yí wén" zhū shū jù zài yuān yào wèi chún yào zhī xiōng.
“编年”、“遗闻”诸书俱载渊耀为淳耀之兄。
zhū jí huáng qǐ bīng shǒu kūn shān
朱集璜起兵守昆山
zhū jí huáng zì yǐ fā, kūn shān suì gòng shēng. sù yǒu xué xíng, wèi xiāng jǐng suǒ tuī.
朱集璜字以发,昆山岁贡生。素有学行,为乡井所推。
nán jīng jì wáng, yì rén yì jù shǒu ér xiàn chéng yán mào cái yǐ qiǎn shǐ tóu chéng, yòng wèi zhī xiàn. yǐ yǒu liù yuè, shì mín qǐ yì bīng zhǎn mào cái, tuī jiù jiāng wáng zuǒ cái wèi bīng zhǔ, yíng jiù lìng yáng yǒng yán rù chéng jù shǒu. yǒng yán, hé nán rén shàn qí shè.
南京既亡,邑人议拒守;而县丞阎茂才已遣使投诚,用为知县。乙酉六月,士民起义兵斩茂才,推旧将王佐才为兵主,迎旧令杨永言入城拒守。永言,河南人;善骑射。
kàng yù ruò gān rì, jí huáng xié shǒu shén lì. qī qiě chū wǔ rì, dà qīng bīng zhì chéng xià chū liù rì, pào jī xī chéng, kuì ér rù. jí huáng bèi zhí, dà mà bù qū, jiàn shā.
抗御若干日,集璜协守甚力。七且初五日,大清兵至城下;初六日,炮击西城,溃而入。集璜被执,大骂不屈,见杀。
gù jiāng wáng gōng yáng nián qī shí, fèn yǒng lì zhàn sǐ. táo yǎn zhě zì guī zhì, zhū shēng yǐ lǐ xué chēng. jū jī míng táng, qù chéng èr shí yú lǐ fāng lǜ xiāng bīng sān bǎi rén fù yuán, tú zhōng wén chéng pò ér kuì. páng huáng jiǔ zhī, nǎi yuē:' yǐ fā qí sǐ yǐ, hòu zhī zāi'? shì xī jù hù zì yì ér tā shū zé yún zì wěn yě. yuán rèn láng shān zǒng bīng wáng zuǒ cái wèi luàn bīng shā sǐ, yī jiā lǎo yòu jù xùn.
故将王公扬年七十,奋勇力战死。陶琰者字圭稚,诸生;以理学称。居鸡鸣塘,去城二十余里;方率乡兵三百人赴援,途中闻城破而溃。彷徨久之,乃曰:‘以发其死矣,后之哉’?是夕拒户自缢(而他书则云自刎也)。原任狼山总兵王佐才为乱兵杀死,一家老幼俱殉。
jīn shēng jiāng tiān yì qǐ bīng shǒu jì xī
金声、江天一起兵守绩溪
jīn shēng zì zhèng xī, xiū níng rén chóng zhēn wù chén jìn shì, shòu biān xiū. nán jīng xiàn, yǔ qí mén rén jiāng tiān yī jiū liàn yì yǒng. yǐ rùn liù yuè fèng tài zǔ gāo huáng dì xiàng, lǜ shì mín bài kū, móu qǐ bīng. tiān yī yuē:' huī zhōu zhū yì jiē yǒu zǔ ài, dú jì xī yī miàn dāng kǒng dào, qí dì píng yí yí zhù guān ài, zhòng bīng jù zhī'. suì zhù cóng shān guān, tún jūn qí zhōng. yú shì níng guó qiū zǔ dé jīng xiàn yǐn mín xìng huī zhōu wēn huáng guì chí wú yīng jī duō yīng zhī, suì bá níng guó jīng jīng zhū xiàn.
金声字正希,休宁人;崇祯戊辰进士,授编修。南京陷,与其门人江天一纠练义勇。以闰六月奉太祖高皇帝像,率士民拜哭,谋起兵。天一曰:‘徽州诸邑皆有阻隘,独绩溪一面当孔道,其地平迤;宜筑关隘,重兵据之’。遂筑丛山关,屯军其中。于是宁国邱祖德、泾县尹民兴、徽州温璜、贵池吴应箕多应之,遂拔宁国、旌、泾诸县。
yǐ ér dà bīng gōng jì xī, tiān yī dēng pí shǒu yù, chū yíng zhàn: shā shāng xiāng dāng, xiāng chí lěi yuè. xiáng jiàng zhāng tiān lù yú jiān dào cóng xīn lǐng rù, shǒu lǐng zhě xiān kuì. jiǔ yuè èr shí rì, huī gù yù shǐ huáng shù zhà chēng yuán bīng rù jì xī, shēng jiàn qí fā wèi tì yì guān rú gù, xìn zhī chéng suì xiàn. shēng hū yuē:' huī mín zhī shǒu, wú shǐ zhī dì zhí wú qù, wù cán mín'! tiān yī zhuī jí zhī, tóng xì zhì nán jīng. hóng chéng chóu yǐ yǒu nián yì, quàn zhī yuē:' duō shǎo chén zǐ, jīn jù wáng mò gōng yí yìng tiān shùn tiān, wú tú zì kǔ'! shēng mò rán. zhū shēng jiāng tiān yī dà yán yuē:' liú fāng bǎi shì yí chòu wàn nián, qiān gǔ zhī xià, zài cǐ yī shí bù kě cuò guò'! qiě mà chéng chóu yuē:' rǔ wèi tiān cháo dà chén, bù néng sǐ ér fǎn yòu rén yé'! chéng chóu mìng zuǒ yòu duàn qí shé, tiān yī mà bù jué yuē suì shā zhī. shēng yì mà kǒu:' chóng zhēn shì rǔ jūn, jīn hé zài? fù zài quán zhōu, jīn hé yǒu? rǔ wú jūn wú fù, yǔ qín shòu hé yì'! chéng chóu yuē:' mà wǒ jí shì, nài shí bù dé yǐ ěr'. yù wáng yì yù liú zhī shēng dà mà. chéng chóu yuē:' shǐ wèi sēng kě hū'? shēng yuē:' hé yǐ chēng zhōng chén'! fù jǐ shǒu dà mà. chéng chóu yuē:' chéng bǐ zhī míng'. suì shā zhī jǐn jié qí hóu ér bù duàn qí jǐng, yǐ shì quán shī. yī sēng shōu zàng, mù kè chū guān. jǔ zú xùn yì. xué zhě chēng wéi zhèng xī xiān shēng.
已而大兵攻绩溪,天一登陴守御,出迎战:杀伤相当,相持累月。降将张天禄于间道从新岭入,守岭者先溃。九月二十日,徽故御史黄澍诈称援兵入绩溪,声见其发未薙、衣冠如故,信之;城遂陷。声呼曰:‘徽民之守,吾使之;第执吾去,勿残民’!天一追及之,同系至南京。洪承畴以有年谊,劝之曰:‘多少臣子,今俱亡殁;公宜应天顺天,毋徒自苦’!声默然。诸生江天一大言曰:‘流芳百世、遗臭万年,千古之下,在此一时;不可错过’!且骂承畴曰:‘汝为天朝大臣,不能死而反诱人耶’!承畴命左右断其舌,天一骂不绝曰;遂杀之。声亦骂口:‘崇祯是汝君,今何在?父在泉州,今何有?汝无君、无父,与禽兽何异’!承畴曰:‘骂我极是,奈时不得已耳’。豫王亦欲留之;声大骂。承畴曰:‘使为僧可乎’?声曰:‘何以称忠臣’!复戟手大骂。承畴曰:‘成彼之名’。遂杀之;仅截其喉而不断其颈,以示全尸。一僧收葬,木客出棺。举族殉义。学者称为正希先生。
tiān yī, zì wén shí. tiān yī wài tóng sǐ zhě, yǒu chén jì yù wú guó zhēn yú yuán yīng. tóng qǐ bīng zhě, shè xiàn zhū shēng xiàng yuǎn hóng shì kuí fù jiāng luó téng jiāo mǐn shì yīng dū sī wāng yǐ yù xiān hòu bèi zhí, bù qū sǐ. fù jì: yī xiàn xiū níng, jù shǔ huī zhōu fǔ. yǐ yǒu sì yuè dà qīng bīng yóu wèi zhì, yì zhī nú pú jié shí èr zhài, suǒ jiā zhǔ wén shū shāo fú qí yì, suì fén shā zhī. jiē yún:' huáng dì yǐ huàn, jiā zhǔ yì yīng zuò pū shì wǒ bèi yǐ'! zhǔ pú jù xiōng dì xiāng chèn. shí yǒu jià qǔ zhě, xīn rén jiē bù xíng, jìng wú yī rén wéi tóng pú. dà yuē yǔ jiāng yīn zhī biàn lüè tóng, ér yī xiàn gèng shén. yán jí xiū níng, xiū níng liáng jiā zǐ wén zhī dà jù, suì lì qī shí èr shè fù guì zhě xiě liáng yín, bǎo hù dì fāng. zhī xiàn ōu yáng xuàn, jiāng xī rén yāo yì shēn yǐn, tòng kū qǐ yì. jīn shēng huáng gēng děng yì jǔ bīng, ér tóng pú yú shì bù gǎn dòng.
天一,字文石。天一外同死者,有陈际遇、吴国祯、余元英。同起兵者,歙县诸生项远、洪士魁、副将罗腾蛟、闵士英、都司汪以玉;先后被执,不屈死。附记:黟县、休宁,俱属徽州府。乙酉四月大清兵犹未至,邑之奴仆结十二寨,索家主文书;稍拂其意,遂焚杀之。皆云:‘皇帝已换,家主亦应作仆事我辈矣’!主仆俱兄弟相称。时有嫁娶者,新人皆步行,竟无一人为僮仆。大约与江阴之变略同,而黟县更甚。延及休宁,休宁良家子闻之大惧,遂立七十二社;富贵者写粮银,保护地方。知县欧阳铉,江西人;邀邑绅饮,痛哭起义。金声、黄赓等亦举兵,而僮仆于是不敢动。
fù zhāng tiān lù xí xiū níng: tiān lù zì guì wú, shǎn xī yú lín rén míng jiāng, jiàng dà qīng wèi zǒng róng. yǐ yǒu jiǔ yuè èr shí èr rì, yǐn bīng xià huī zhōu, jù xiū níng liù shí lǐ. yì rén wén zhī, yī xī zǒu kōng. shí yuè shuò, tiān lù zhì xiū níng, xià lìng tì fā. zhī xiàn ōu yáng xuàn dùn qù, yì shēn jīn shēng yuē:' wú bù chū, kǒng bǎi xìng bèi hài'! nǎi jiàn tiān lù, zhí jiě nán jīng. shí lóng wǔ xiāng huáng dào zhōu qiǎn wáng zǒng róng lǜ bīng qiān liù bǎi rén zhì huī zhōu, yì lǚ cóng zhě fù shù qiān yǔ tiān lù zhàn, hù yǒu shèng fù. hòu wáng bīng jiàn shāng, nǎi qù. gài wáng xì háng zhōu sī kè, yì mǐn zhōng, yòng huì dé guān, běn fēi jiāng cái bù xià yǒu fēng yún léi yǔ fù jiāng sì rén, ér xiāng bīng duō shì rén, yòu bù xí zhàn, gù bài. shí èr rì, yòu yǒu zhèng bīng zhù xiū níng ér tiān lù zhù huī zhōu, yú sān shí rì wǔ hòu lǜ zǒng róng hè mǒu biàn mǒu wǔ rén yǐn bīng wàn rén jí xíng qī shí lǐ, zhì xiū níng gāo yàn zhù yíng. shí yī gǔ yǐ, jì rán bù rǎo tiān lù shè hǔ pí yǐ ér zuò. lòu xià sì gǔ, qǐ mǎ jí chí bǎi lǐ chén zhì huáng yuán xiǎo hé dì fāng. shí wéi bǐng xū zhēng yuè shuò, zhèng bīng yǐ chú xī zuì wò, fāng qǐ hè suì, jìng bù jí bèi, ér dà bīng yǐ rù yíng yǐ suì dà bài. tiān lù zhuī chū lǐng, zhì huī zhōu jí cháng shān děng chù, jù jiàng zhī. chū, tiān qǐ chóng zhēn zhī jì, huī zhōu fāng yī zǎo wèi shǎn xī fǔ chén shí tiān lù wèi qí pái guān. zhì shì, tiān lù yè fāng fū rén, qiǎn bīng hù qí jiā jūn lìng sù rán.
附张天禄袭休宁:天禄字桂吾,陕西榆林人;明将,降大清为总戎。乙酉九月二十二日,引兵下徽州,距休宁六十里。邑人闻之,一夕走空。十月朔,天禄至休宁,下令薙发。知县欧阳铉遁去,邑绅金声曰:‘吾不出,恐百姓被害’!乃见天禄,执解南京。时隆武相黄道周遣王总戎率兵千六百人至徽州,义旅从者复数千;与天禄战,互有胜负。后王兵渐伤,乃去。盖王系杭州丝客,诣闽中,用贿得官,本非将材;部下有风、云、雷、雨副将四人,而乡兵多市人,又不习战,故败。十二日,又有郑兵驻休宁;而天禄驻徽州,于三十日午后率总戎贺某、卞某五人引兵万人疾行七十里,至休宁高堰驻营。时一鼓矣,寂然不扰;天禄设虎皮椅而坐。漏下四鼓,起马疾驰百里;晨至黄源小河地方。时为丙戌正月朔,郑兵以除夕醉卧,方起贺岁,竟不及备,而大兵已入营矣;遂大败。天禄追出岭,至徽州及常山等处,俱降之。初,天启、崇祯之际,徽州方一藻为陕西抚臣;时天禄为旗牌官。至是,天禄谒方夫人,遣兵护其家;军令肃然。
lú xiàng guān móu gōng yí xīng chéng
卢象观谋攻宜兴城
lú xiàng guān zì yòu zhé, yí xīng rén gù shān xī xuān dà zǒng dū xiàng shēng zhī dì yě. chóng zhēn guǐ wèi jìn shì, shòu jīn xī zhī xiàn wèi shì, gǎi zhōng shū shè rén.
卢象观字幼哲,宜兴人;故山西宣大总督象升之弟也。崇祯癸未进士,授金溪知县;未仕,改中书舍人。
dà bīng nán xià, xiàng guān yǔ zōng shì zi yù xī hú, xiāng yǔ tòng kū rù yú zhōng sù cí, shì tóng qǐ bīng. zhì máo shān, tuī dū bù gù jiāng chén tǎn gōng wèi jiāng. shí dà bīng yǐ jù yí xīng chéng, ér xiāng zhèn yōng zhòng xī guī xiàng guān, suì dé wū hé shù wàn, móu pò chéng. zì lǜ qián duì xiān xíng, tǎn gōng dà jūn jì hòu. xíng sān shí lǐ, zhì yī zhèn xiàng guān qiǎn shǐ chān chéng zhōng, hái bào wú bīng, xìn zhī jìng bù qí tǎn gōng, shēn lǜ sān shí qí jí qū rù chéng. bù zhī dà bīng zhù yíng chéng wài píng yě, gài lì yú chí tū yě. shǒu zú jiàn xiàng guān zhì, dēng chéng shè shǐ wài yíng dà bīng chí rù, xiàng guān yù yú qū xiàng, bèi wéi. tǎn gōng yǐn bīng bàn dào, wèn liú bīng yuē:' lú gōng ān zài'? bīng yuē:' shì bào chéng zhōng wú bīng, qīng qí xiān rù yǐ'. tǎn gōng dà jīng yuē:' shū shēng bù xiǎo bīng shì, shēn wéi dà shuài, qīng zhì cǐ hū'! jí xuǎn jīng qí sān bǎi fù yuán. jiàn xiàng guān jiá zhōng èr shǐ, wēi shén shā tuì dà bīng, yǐ jǐ mǎ shòu xiàng guān chí chū chéng, zì wèi jù hòu. chū, xiāng bīng shén shèng, yuán cǐ shī shì. dà bīng suì cháng qū xià xiāng, zhì zhōng tú guò zhèn, tǎn gōng zhù qiáo shàng dà bīng qí zhì, tǎn gōng lián shā qī rén, bù dé guò qiáo nǎi yóu tā dào tián hé ér dù, xiāng bīng bù néng yù, xī kuì. tǎn gōng lì qiáo shàng, sì miàn jiē dà bīng, lì zhàn sǐ dà bīng luán zhī. xiàng guān zhī kūn jì zǐ zhí sǐ zhě, fán sì shí wǔ rén.
大兵南下,象观与宗室子遇西湖,相与痛哭;入于忠肃祠,誓同起兵。至茅山,推督部故将陈坦公为将。时大兵已踞宜兴城,而乡镇拥众悉归象观,遂得乌合数万,谋破城。自率前队先行,坦公大军继后。行三十里,至一镇;象观遣使觇城中,还报无兵,信之;竟不俟坦公,身率三十骑疾趋入城。不知大兵驻营城外平野,盖利于驰突也。守卒见象观至,登城射矢;外营大兵驰入,象观遇于曲巷,被围。坦公引兵半道,问留兵曰:‘卢公安在’?兵曰:‘适报城中无兵,轻骑先入矣’。坦公大惊曰:‘书生不晓兵事,身为大帅,轻至此乎’!即选精骑三百赴援。见象观颊中二矢,危甚;杀退大兵,以己马授象观驰出城,自为拒后。初,乡兵甚盛,缘此失势。大兵遂长驱下乡,至中途过镇,坦公驻桥上;大兵骑至,坦公连杀七人,不得过桥;乃由他道填河而渡,乡兵不能御,悉溃。坦公立桥上,四面皆大兵,力战死;大兵脔之。象观之昆季子侄死者,凡四十五人。
dà bīng jiāng dǎo lú shì gù jū, zú rén móu xiàn xiàng guān yǐ miè huò wén zhī, suì lǜ sān bǎi rén rù hú. shí jiù shēn wáng qí shēng jīng běn chè yōng zhòng hú zhōng, xiàng guān shù qián shì qiě yún yí xīng bù zú wèi, bù rú qǔ hú zhōu. yú shì wáng jīng lǜ bīng lù xíng, xiàng guān yóu shuǐ dào. hū yù dà bīng, yǔ zhàn, zhòng guǎ bù dí zuǒ yòu yù tuì, yǐ yáng fān yǐ. xiàng guān chí dāo duàn suǒ yuē:' shì sǐ yú cǐ bù qù'! suì bèi shā.
大兵将捣卢氏故居,族人谋献象观以灭祸;闻之,遂率三百人入湖。时旧绅王其升、荆本彻拥众湖中,象观述前事;且云宜兴不足为,不如取湖州。于是王、荆率兵陆行,象观由水道。忽遇大兵,与战,众寡不敌;左右欲退,已扬帆矣。象观持刀断索曰:‘誓死于此不去’!遂被杀。
lú xiàng jìn, xiàng guān dì yě bù tì fā, yáng kuáng. yǐ chǒu qī yuè, bǔ zhì yù zhōng gài yī mén zhōng yì yún.
卢象晋,象观弟也;不薙发,佯狂。已丑七月,捕置狱中;盖一门忠义云。
cǐ yí xīng rén kǒu shù, ér xiàng jìn zé bié wén yě. wú yīng jī qǐ bīng chí zhōu
此宜兴人口述,而象晋则别闻也。吴应箕起兵池州
wú yīng jī zì cì wěi, hào lóu shān guì chí rén. fù mǒu yǐn zhě, jiā gù xí rú. shǎo zé liè yě shī gǔ wén cí, yì qì héng lì, wèi fù shè lǐng xiù. chóng zhēn rén wǔ xiāng shì fù bǎng. shí guó shì rì jí, yīng jī hào qí jì huà cè, mén zá jìn wǔ fū jiè shì, bù fù jīng shēng zì chǔ.
吴应箕字次尾,号楼山;贵池人。父某隐者,家故习儒。少则猎冶诗、古文词,意气横厉,为复社领袖。崇祯壬午乡试副榜。时国事日棘,应箕好奇计划策,门杂进武夫介士,不复经生自处。
huì shì biàn, nán tǔ lù shěn, zhōng yì zhě qǐ huī fù cì wěi yuē:' wú yǒu yǐ zì jiàn yǐ'! shǔ shī yú bì yuē:' hán wáng zǐ fáng fèn, qín dì lǔ lián chǐ'! shuài yì ér mén tú, jiū hé quán yǒng, yǔ qí cáo gōng jùn chéng bù kè, tóng shì zhě dùn. yǐ dú mù shì zhì zhòng, yǐ jì fù dōng liú jiàn dé. shí shè zhōu jīn shēng shǒu chàng yì, fèng lóng wǔ shuò, zhuó dōu yù shǐ, dé chéng zhì zhuān bài dié shǔ yīng jī chí zhōu tuī guān, jiān jì jūn shì, shì shǐ zhāng. ér shēng xiān bài, shī yuán shēn liàn zú shēn shān, fēi xí jùn zhì, yǔ jiē chǒu dǐ. yuàn jiā zhēn jiān bǎi chū, dà bīng bī zhàn, kuì nì wù yuán qí mén jiè. bèi huò bù qū yǔ guān bīng xié, zhé jù shàng zuò, yì jìng zhòng zhī bù jiā hài. yī zú yǐ dāo rèn zhī, chì yuē:' wú tóu qǐ rǔ kě duàn yé'? nǎi shēn jǐng, wèi zǒng bīng huáng mǒu yuē:' yǐ cǐ fán gōng! rán wú qù wú guān, jiāng yǐ jiàn xiān cháo yú dì xià yǐ'. qí jiù xíng chù, xuè jī sǎ zhī bù qù. tóu rù guó mén rú shēng, lì sān rì bù biàn rén xián yì zhī.
会世变,南土陆沈,忠义者起恢复;次尾曰:‘吾有以自见矣’!署诗于壁曰:‘韩亡子房奋,秦帝鲁连耻’!帅义儿门徒,纠合拳勇,与其曹攻郡城;不克,同事者遁。已独募士治众,以计复东流、建德。时歙州金声首倡义,奉隆武朔,擢都御史,得承制专拜牒;署应箕池州推官,监纪军事,势始彰。而声先败,失援;身练卒深山,飞檄郡治,语皆丑诋。怨家侦间百出,大兵逼战,溃;匿婺源祁门界。被获不屈;与官兵偕,辄踞上坐,亦敬重之、不加害。一卒以刀刃之,叱曰:‘吾头岂汝可断耶’?乃伸颈,谓总兵黄某曰:‘以此烦公!然毋去吾冠,将以见先朝于地下矣’。其就刑处,血迹洒之不去。头入国门如生,历三日不变;人咸异之。
huáng yù qí qǐ bīng xíng táng
黄毓祺起兵行塘
huáng yù qí zì jiè zǐ, jiāng yīn rén gòng shēng. hào xué, yǒu shèng míng. qí mén rén xú qū zì pèi yù, yì yǐ qì jié zhe. jiāng yīn chéng shǒu, yù qí yǔ qū qǐ bīng xíng táng yǐ yīng lǔ jiān guó yáo shòu bīng bù shàng shū, cì chì yìn. chéng pò, wáng mìng huái nán.
黄毓祺字介子,江阴人;贡生。好学,有盛名。其门人徐趋字佩玉,亦以气节着。江阴城守,毓祺与趋起兵行塘以应;鲁监国遥授兵部尚书,赐敕印。城破,亡命淮南。
míng nián dōng, zhēn chéng zhōng wú bèi, lǜ wáng chūn děng shí sì rén lái xí bù kè. qū bèi huò, dīng hài zhēng yuè bā rì shā zhī. bǔ tóng móu zhě, yù qí yuǎn yì shōu qí èr zi dà zhàn dà hóng, xiōng dì zhēng wèi sǐ. yù qí zài tài zhōu, jì shū suǒ shàn jiāng chún yī, yóu yòng gù shí yìn chún yī zhī kè chí zhī. chún yī jù, suì gào biàn. yù qí jiàn zhí, rù jiāng níng. yù chéng jiāng xíng, mén rén dèng dà lín gào zhī qī mìng qǔ xí yī zì liǎn, fū zuò ér shì, lù qí shī. dà lín hào qì, shú zhī guī zàng biàn fú wèi huáng guān qù. dà lín zì qǐ xī.
明年冬,侦城中无备,率王春等十四人来袭;不克。趋被获,丁亥正月八日杀之。捕同谋者,毓祺远逸;收其二子大湛、大红,兄弟争为死。毓祺在泰州,寄书所善江纯一,犹用故时印;纯一之客持之。纯一惧,遂告变。毓祺见执,入江宁。狱成将刑,门人邓大临告之期;命取袭衣自敛,趺坐而逝,戮其尸。大临号泣,赎之归葬;变服为黄冠去。大临字起西。
yù qí zài yù, zì zhù" xiǎo yóu xiān shī" zhù bì, fù dèng qǐ xī yún. qí shī yún:' dà mèng shuí fēn chǒu yǔ yán, bái yáng fēng qǐ zǒng máng rán, hù yuán wú yòng cóng rén pōu, gāo wèi néng míng kǔ zì jiān. guì shé lán cuī chéng duǎn jǐng, xiāo fū ài wǎn qǐ cháng nián! guī tú bù xiàng xū wú mì, xiǔ gǔ tú wèi màn cǎo chán'.' wèi chóu cǎo shèng dào miáo xī, rì mù xú kàn hé chā guī. hé chǔ xiān shēng duō hǎo hǎo, cǐ zhōng jū shì gù fēi fēi. féi yú bù kěn lián jiāo shòu, bǎo yàn piān néng xiào hè jī. qǐng dú méng zhuāng" qí wù lùn", héng kòng bái yuè lěng qīn yī fēi fēi jū shì, wáng xìng yǔ cháng zèng shī yuē:" zuò zhōng shàng kè yǒu wáng shēng, wèn xùn jū rán zì zǐ míng jié dù shēng míng tóng bào biàn, xiàng gōng shì yè yǔ huái yīn. chū qí zhì shèng sān jūn fú, shǒu zhèng tuī chéng wàn wù píng wén wǔ zhǐ jīn shuí dé shì, yīn jūn yáo jiàn gǔ rén qíng". zhū liáng wáng tiě qiāng yàn zhāng zhào sòng wáng wén zhēng dàn jiē zì zǐ míng, gù yún'.' sàn fà rén jiān hàn màn yóu, fēng chuī bái rì hū xī liú. táo shā guàn xià xié fēi yàn, kǒng què piān féng dǐ chù niú. xiāng lǐ xiǎo ér cháo bài xiāng, jiāng hú bào kè yè fēng hóu. shén xiān chì shé rú fēi diàn, kāi kǒu shū guāng xiào bù xiū bài xiāng zhě wú jiù shí zhī shǒu fēng hóu zhě yǒu xǐ cūn zhī jūn, jiē xiǎo ér bào kè yě. táo shā zhī yú fēi yàn gǔ niú zhī yú kǒng què, yǒu hé xiāng jí ér xià zhī chù zhī, zhēn kě fù zhī yī xiào! xī fēng yǐn lù zhī shén rén, qǐ zhēng yān huǒ shí cǎi wēi xíng gē zhī yì shì, qǐ zhēng jù qiáo sù zāi'!' fù zhōng shū rèn tā rén shài, dú bí kūn cóng shén chù xuán? wéi yǒu dān xīn jiān zì ài, rěn néng záo pò huà wéi tú cǐ lì qiū qián yī rì qī xī zuò yě'!' zuì wú gēn dì shì rén qún, huì hé zhēn chéng ǒu ěr wén shā jì jīng ōu cháng fàn fàn, fēng qián luò yè zì fēn fēn. diào tóu dōng hǎi suí yān wù, qū zhǐ xī yuán sàn yǔ yún. kuàng fù yán liáng kān jué dǎo, bà líng chóu shā gù jiāng jūn zōng mén yún:" rú chóng niè mù, ǒu ěr chéng wén rén shēng wú gēn dì, huì hé yì rú shì". dù gōng bù shī:" cháo fù diào tóu bù kěn zhù, dōng jiāng rù hǎi jì yān wù". fēng yún sàn liú, yī bié rú yǔ cǐ wǔ guān zhōng láng jiàng suǒ yǐ yǒu xī yuán bīn kè zhī gǎn yě'!' bǎi nián shì shì yì qí píng, lěng yǎn cháng guān jú lǚ gèng wū huì zhǐ kān tóng huàn nàn, lóng yán nán yǔ gòng shēng píng. yáo kōng zì yǒu jī yīng jī, gǔ lù céng wú jiāo tù héng? wèi bào hán lú bìng sòng què, zhǐ jīn gōng děng yīn dāng pēng dù jiāng hòu, shī jiē wèi shǒu biàn qǔ qù zhǐ cún" xiǎo yóu xiān" shù zhāng. hǎi líng yù zhōng, duō suǒ shū zhě. yǒu rén luó xué zhì qǐng yǔ měi zhāng xià zuò yī xiǎo zhù zhù bì, fù mén rén dèng qǐ xī. jiē hū!" yóu xiān shī", yù yán yě jí zhù, yì fēi de jiě. hòu shì zhī yǒu huáng jiè zǐ, shù jī bù mèi wǒ xīn'!
毓祺在狱,自注“小游仙诗”;注毕,付邓起西云。其诗云:‘大梦谁分丑与妍,白杨风起总茫然,瓠缘无用从人剖,膏为能明苦自煎。桂折兰摧诚短景,萧敷艾菀岂长年!归途不向虚无觅,朽骨徒为蔓草缠’。‘为愁草盛稻苗稀,日暮徐看荷锸归。何处先生多好好,此中居士故非非。肥鱼不肯怜蛟瘦,饱鷃偏能笑鹤饥。请读蒙庄“齐物论”,横空白月冷侵衣(非非居士,王姓;予尝赠诗曰:“坐中上客有王生,问讯居然字子明;节度声名同豹变,相公事业与槐阴。出奇制胜三军服,守正推诚万物平;文武只今谁得似,因君遥见古人情”。朱梁王铁枪彦章、赵宋王文正旦皆字子明,故云)’。‘散发人间汗漫游,风吹白日忽西流。淘沙惯吓斜飞燕,孔雀偏逢抵触牛。乡里小儿朝拜相,江湖暴客夜封侯。神仙赤舌如飞电,开口舒光笑不休(拜相者无救时之手、封侯者有洗村之军,皆小儿暴客也。淘沙之于飞燕、牯牛之于孔雀,有何相及而吓之、触之,真可付之一笑!吸风饮露之神人,岂争烟火食;采薇行歌之义士,岂争钜桥粟哉)’!‘腹中书任他人晒,犊鼻裈从甚处悬?惟有丹心坚自爱,忍能凿破化为图(此立秋前一日七夕作也)’!‘最无根蒂是人群,会合真成偶尔文;沙际惊鸥常泛泛,风前落叶自纷纷。掉头东海随烟雾,屈指西园散雨云。况复炎凉堪绝倒,灞陵愁杀故将军(宗门云:“如虫啮木,偶尔成文;人生无根蒂,会合亦如是”。杜工部诗:“巢父掉头不肯住,东将入海际烟雾”。风云散流,一别如雨;此五官中郎将所以有西园宾客之感也)’!‘百年世事奕棋枰,冷眼常观局屡更;乌喙只堪同患难,龙颜难与共升平。遥空自有饥鹰击,古路曾无蛟兔横?为报韩卢并宋鹊,只今公等因当烹(渡江后,诗皆为守弁取去;止存“小游仙”数章。海陵狱中,多索书者。友人罗学制请予每章下作一小注;注毕,付门人邓起西。嗟乎!“游仙诗”,寓言也;即注,亦非的解。后世知有黄介子,庶几不昧我心)’!
fù jì: jiè zǐ jū jiāng yīn yuè chéng qiáo, sù yǒu wén xué yǔ cháng shú wǔ jǔ xǔ yàn dá shàn. yàn dá yǔ nán tōng zhōu jiàn shēng xuē jì zhōu dì sì zǐ chēng mò nì. xuē zi yì zhū shēng, jū xiāng jiān hú dàng qiáo. jiā zī sān wàn, shòu lóng wǔ zhì, pèi zhè zhí jūn mén yìn, dé sī shǔ guān shǔ wěi wèi bo zhě. yóu tōng zhōu, yǔ yàn dá zhǔ yú xuē xuē shēng gǎi chēng zhōu xiàng gōng. shí jiāng yīn yǒu xú mó zhě, zì ěr cān yì jì shí yān. yù qí jū jiǔ zhī, fán yóu jī cān jiāng zì hǎi shàng lái jiàn zhě suī mǎn zhuāng, jí rù yè, jù qīng yī chuí shǒu, zhòng mò zhī zhī. jì ér yù qí zuò yī lián, rén pō yí zhī. jiāng qǐ yì, qiǎn xú mó wǎng cháng shú qián qiān yì chù tí yín wǔ qiān, yòng xún fǔ yìn. mó yòu yǔ huī zhōu jiāng mǒu shàn. jiāng shì dǔ ér tān lì, sù yǔ dà qīng bīng wǎng huán. zhī yù qí shì, wèi fǎn bì xié zhòng zī fā zhī, kě dé hòu lì. jí zhì cháng shú, qián qiān yì xīn zhī shì bù mì bì bài, suì què zhī. mó chí kōng hán hái, jiāng mǒu yì yíng gào biàn suì zhí yù qí jí bì shēng yī mén, jiě yú nán jīng bù yuàn, xī shā zhī. qián qiān yì yǐ dá shū zuǒ tǎn, dé miǎn rán yǐ yòng huì sān shí wàn yǐ.
附记:介子居江阴月成桥,素有文学;与常熟武举许彦达善。彦达与南通州监生薛继周第四子称莫逆。薛子亦诸生,居乡间湖荡桥。家赀三万,受隆武制,佩浙直军门印,得私署官属;伪为卜者。游通州,与彦达主于薛;薛生改称周相公。时江阴有徐摩者,字尔参;亦寄食焉。毓祺居久之,凡游击、参将自海上来见者虽满装,及入谒,俱青衣垂手,众莫之知。既而毓祺作一联,人颇疑之。将起义,遣徐摩往常熟钱谦益处提银五千,用巡抚印。摩又与徽州江某善。江嗜赌而贪利,素与大清兵往还。知毓祺事,谓返必挟重赀;发之,可得厚利。及至常熟,钱谦益心知事不密必败,遂却之。摩持空函还,江某诣营告变;遂执毓祺及薜生一门,解于南京部院,悉杀之。钱谦益以答书左袒,得免;然已用贿三十万矣。
wáng móu qū shì rén qǐ yì sǐ
王谋驱市人起义死
wáng móu zì xiàn zhī, hào chūn tái wú xī rén. běn háng xìng, jì zhī xiān shēng yì mǔ dì yě. fù huì zhōu mù, gāo cái bó xué jī zhì yǐ méi. gōng jū sān, yòu sì nán mén wáng shì suì yīn wáng xìng. chóng zhēn jǐ mǎo gēng chén zhī jì, xùn méng luò shè, yí jiā jū yān. měi rì bū, zhé zhì xiān shēng zhāi zhōng, qīng tán piàn shǎng ér qù. xìng mǐn ér shì yǐn, xiān shēng měi yǐ wéi kuáng.
王谋字献之,号春台;无锡人。本杭姓,济之先生异母弟也。父讳州牧,高才博学;齎志以没。公居三,幼嗣南门王氏;遂因王姓。崇祯己卯、庚辰之际,训蒙洛社,移家居焉。每日晡,辄至先生斋中,清谈片晌而去。性敏而嗜饮,先生每以为狂。
bǐng xū zhòng dōng, gōng jiāng qǐ yì. shí xiān shēng jū jiāng yīn, yòu yǐ píng rì xìng jǐn, gù bù gǎn gào. gōng suǒ jīng guǎn lù shù, bo zhī bù jí zài bo zhào yì xiōng, dà nù, zhì kè tǒng yú dì. cì rì, suì xíng lǜ xiāng bīng wàn rén, yè báo jùn chéng, jī wěi fén mén, jiāng pò. xiāo tài shǒu wén bào, dēng chéng wàng zhī, jù bái bù guǒ shǒu nǎi yuē:' zéi yè zhì, bì fēi míng bīng'. qīn lǜ shī, qǐ mén chū zhàn. yǒu jiā dīng wēn tái zhě, qín yī rén zhǎn zhī, jiāng shǒu jí fēi zhì kōng zhōng. xiāng bīng běn wū hé, jù mài cài ér, sù bù zhī bīng cù jiàn shǒu jí fēi duò, jiē jīng, xī kuì zǒu. gōng pí xuē bù xíng, dào fù huá xiāo shǒu chí qí tū zhuī, suì bèi huò. tíng jiàn bù guì, xiāo tài shǒu wèn hé rén? gōng yuē:' xiān fēng wáng móu yě'. yán xíng kǎo wèn, gōng yóu zì chǐ qí zhòng! dà mà bù qū. xiāo shǒu yì yì zhī, yīn xià yù. cǐ shí yī yuè shí yī rì shì. jiǔ zhī, zhòng qiú yuè yù, gōng dú bù zǒu suì jiàn shā. jiē hū! wéi bù zhī zhōng, fēi wú yì shì. xī hū! qí zi dān hán, bù kè chuán zhī yú shì yě.
丙戌仲冬,公将起义。时先生居江阴,又以平日性谨,故不敢告。公索精管辂术,卜之不吉;再卜兆益凶,大怒,掷课筒于地。次日,遂行;率乡兵万人,夜薄郡城,积苇焚门,将破。萧太守闻报,登城望之,俱白布裹首;乃曰:‘贼夜至,必非明兵’。亲率师,启门出战。有家丁温台者,擒一人斩之,将首级飞掷空中。乡兵本乌合,俱卖菜儿,素不知兵;猝见首级飞堕,皆惊,悉溃走。公皮靴步行,道复滑;萧守驰骑突追,遂被获。廷见不跪,萧太守问何人?公曰:‘先锋王谋也’。严刑拷问,公犹自侈其众!大骂不屈。萧守亦异之,因下狱。此十一月十一日事。久之,众囚越狱,公独不走;遂见杀。嗟乎!韦布之中,非无义士。惜乎!其子单寒,不克传之于世也。
yǔ sī dāng rì qū shì rén wéi jùn chéng, yóu shì táng bì dāng chē yáng ròu tóu hǔ qí yū gàng gù bù zú dào! suǒ nán, bīn sǐ bù qū yù kāi bù tuō suī gǔ zhī liè shì, hé yǐ jiā yān!
予思当日驱市人围郡城,犹似螳臂当车、羊肉投虎;其迂戆固不足道!所难,濒死不屈、狱开不脱;虽古之烈士,何以加焉!
wú yì qǐ bīng tún cháng bái dàng wú yì zì rì shēng, hào shuò qīng wú jiāng rén, chóng zhēn dīng chǒu jìn shì. zǔ bāng zhēn, jiā jìng guǐ chǒu jìn shì guān tài pú.
吴易起兵屯长白荡吴易字日生,号朔清;吴江人,崇祯丁丑进士。祖邦祯,嘉靖癸丑进士;官太仆。
hóng guāng lì, jiàn shǐ kě fǎ yú yáng zhōu qí qí cái, tí shòu zhí fāng zhǔ shì, liú zhī jiān jūn. yǐ yǒu, fèng xí zhēng xiǎng wèi hái ér yáng zhōu shī. liù yuè, dà bīng xùn wú jiāng, xiàn chéng zhū guó zuǒ yǐ chéng jiàng. zhū shēng wú jiàn yù qǐ bīng zhū zhī, tú shǒu rù xiàn tíng, mà guó zuǒ guó zuǒ zhí sòng sū zhōu, shā yú xū mén xué shì jiē. yì wén ér āi zhī, lǜ zhòng qín guó zuǒ shòu jiàn fù rǔ yán, lìng shā yǐ jì jiàn. suì qǐ bīng, jǐn dé sān shí rén qī rì, zhòng zhì sān bǎi bìng sān shí sōu, jū cháng bái dàng, chū mò wǔ hú sān mǎo jiān. huì sōng jiāng dào shǒu shěn pān yǒu tú qiān sì bǎi rén, jié lüè bù cháng. zhū shēn huàn zhī, yí shū yú yì yì qǐ bīng wǎng zhàn, yǐ jì qín zhī. shěn pān jiàng, bìng qí zhòng, huò sōu qī shí.
宏光立,见史可法于扬州;奇其才,题授职方主事,留之监军。乙酉,奉檄征饷未还而扬州失。六月,大兵徇吴江,县丞朱国佐以城降。诸生吴鉴欲起兵诛之,徒手入县庭,骂国佐;国佐执送苏州,杀于胥门学士街。易闻而哀之,率众擒国佐授鉴父汝延,令杀以祭鉴。遂起兵,仅得三十人;七日,众至三百并三十艘,居长白荡,出没五湖、三泖间。会松江盗首沈潘有徒千四百人,劫掠不常。诸绅患之,移书于易;易起兵往战,以计擒之。沈潘降,并其众,获艘七十。
jū wú hé, yì bài zhòng yuē:' zhèn jiāng dié bào: dà qīng bīng èr qiān mǒu shí guò cǐ, yuàn yāo zhī'! suì wěi zuò nóng chuán, měi lǐ fú bīng yú hú bīn, fán sān shí lǐ.
居无何,易拜众曰:‘镇江谍报:大清兵二千某时过此,愿邀之’!遂伪作农船,每里伏兵于湖滨,凡三十里。