lǐ jīng lún zì dà jīng, jiàn chāng nán fēng rén. shēng ér yǒu wén zài shǒu, fén qǐ rú fāng yìn, dú shū hǎo shēn zhàn zhī sī, yǐ lǐ xué zì fù. wèi zhū shēng, zhí xiāng jǔ, shàng shū dāng dào, yán dāng dài shì yǐ lǐ, wú zhì shì yǐ kē fǎ. jí lìng jùn zhì kē fǎ, jǐn gé huái xié zhī bì, ér shǐ zhì xíng zhī shì rú wú kāng zhāi chén bù yī zhě, pì nì qí jiān, bì nì ér bù kěn chū, wú níng shū yú fáng jiǎn, shǐ zhì xíng shì huò yóu yǐ jìn yě. dāng dào dé qí yán ér wěi zhī. jiǔ zhī, qì jǔ zi yè, jīng xīn zhù shù, yǐ shī sān bǎi piān fēi fū zǐ zhī jiù, hàn rú zá qǔ yì shī yǐ zú qí shù, gù wú yì yú tiān dé wáng zhì zhī cuì zhě, xuē zhī, zuò shī jiào kǎo. yǐ lǐ yǒu sān: yuē yí, yuē qū, yuē guān. jiàn zhū dòng zhǐ shí xī rì yòng lún cháng zhě, wèi zhī qū, xíng zhī jí xiōng jūn bīn jiā zhě, wèi zhī yí, cháo tíng zhī zhì dù, wèi zhī guān. sān lǐ kǎo zhù mèi yú jīng qū zhì dù zhī jié, hùn sān wèi yī, jīn wèi zhī fēn bié. zuò lǐ jīng lèi biān. wáng zhàn èr jiā zhī xué shèng xíng, xiān shēng fú yǐ wèi shì, zuò wèi dào lù, zuò dà xué jī zhōng chuán. niàn shí wú zhī zhě, wén luó zhěng ān zhe kùn zhī jì, biàn xīn xìng zhī yì, yǐ pì wáng zhàn, dà xǐ, shàng shū yǐ zhì suǒ xué. zhěng ān fāng zì guì zhòng, chéng liǎng jiā zhī jù shēng tú, gè lì mén hù, gù shǎo suǒ róng jiē. ér xiān shēng zhī cí yòu guò chǐ, suì jǔ yì zhī. xiān shēng nǎi dà shī wàng, zǒu nán dōu, yè jì jiǔ huáng tài quán. tài quán shēn qì zhī, ér yǔ zhī jiǎng lè lǜ, rán yì wèi huáng zhāng qí xué shù yě. qí hòu dōng nán zhōng wō, tiān xià pō xiōng xiōng, xiān shēng yǐ wèi shì sī bīng zhě bù zhī bīng yě, tiáo shì wù qī shì, yì fǔ àn fān niè xiàn zhī, jìng bù yù. zhōng yē, zú yú yuè dào.
李經綸字大經，建昌南豐人。生而有文在手，墳起如方印，讀書好深湛之思，以理學自負。為諸生，值鄉舉，上書當道，言當待士以禮，無制士以苛法。藉令峻制苛法，盡革懷挾之弊，而使志行之士如吳康齋、陳布衣者，睥睨其間，避匿而不肯出，無寧疏於防檢，使志行士或由以進也。當道得其言而韙之。久之，棄舉子業，精心著述，以《詩》三百篇非夫子之舊，漢儒雜取逸詩以足其數，故無益於天德王治之粹者，削之，作《詩教考》。以《禮》有三：曰儀，曰曲，曰官。見諸動止食息日用倫常者，謂之曲，行之吉凶軍賓嘉者，謂之儀，朝廷之制度，謂之官。《三禮考註》昧於經曲制度之節，混三為一，今為之分別。作《禮經類編》。王、湛二家之學盛行，先生弗以為是，作《衛道錄》，作《大學稽中傳》。念時無知者，聞羅整菴著《困知記》，辨心性之異，以闢王、湛，大喜，上書以質所學。整菴方自貴重，懲兩家之聚生徒，各立門戶，故少所容接。而先生之辭又過侈，遂沮抑之。先生乃大失望，走南都，謁祭酒黃泰泉。泰泉深契之，而與之講樂律，然亦未遑張其學術也。其後東南中倭，天下頗洶洶，先生以為是司兵者不知兵也，條事務七事，詣撫按藩臬獻之，竟不遇。中暍，卒於越道。

xiān shēng yǔ wáng zhàn yì zhě, dà zhǐ zhī zài qióng lǐ èr zì. rán xiān shēng zhī suǒ wèi lǐ zhě, zhì dù wén wèi, lǐ lè xíng zhèng, jiē shì zhī yè biān shì, ér wáng zhàn zhī suǒ wèi lǐ, zé shì gēn běn. gēn běn bù chū yī xīn, yóu yī xīn yǐ cuò tiān dì wàn wù, zé wú suǒ bù guàn, yóu tiān dì wàn wù yǐ bǔ còu cǐ xīn, nǎi shì yǎn zhōng zhī jīn xiè yě. xiān shēng zhī chéng yì, yuán yǐ yì fēi xīn zhī fā yě, shì zhǔ zǎi hū zhī jué zhī zhōng zhě yě, pō yǔ zi liú zi zhī yán yì xiāng hé. dì zi liú zi suǒ wèi zhǔ zǎi zhě, zhī jué zhōng zì yǒu zhǔ zǎi, xiān shēng wèi zhǔ zǎi hū zhī jué zhī zhōng zhě, zé yòu lì yì yǐ wèi zhī, réng shì kùn zhī zhī yú lùn yě.
先生與王、湛異者，大旨只在窮理二字。然先生之所謂理者，制度文為，禮樂刑政，皆是枝葉邊事，而王、湛之所謂理，則是根本。根本不出一心，由一心以措天地萬物，則無所不貫，由天地萬物以補湊此心，乃是眼中之金屑也。先生之誠意，原以意非心之發也，是主宰乎知覺之中者也，頗與子劉子之言意相合。第子劉子所謂主宰者，知覺中自有主宰，先生謂主宰乎知覺之中者，則又立意以為之，仍是《困知》之餘論也。

dà xué jī zhōng chuán
大學稽中傳

shèng xián zhī xué, qí zhǔ yuē sī chéng, qí zhì kě lì yě, qí dào bù kě qiáng yě. mìng qí ér qì wǔ, xìng qí ér zhì wǔ, yíng kuī xiāng xíng, ér zhì zhī qiáng ruò shēng yān, xū shí xiāng chéng, ér qì zhī hūn míng yì yān, gù xué xiān zhī yú qióng lǐ, ér hòu xìng kě dé ér jǐn yě. rán bì chōng wàn wù zhī shuō, zé gǔ jīn shū chuán lèi qiān wàn juǎn, hǎi shuǐ xíng sè lèi qiān wàn zhǒng, hú kě xī biàn? tōng shén míng zhī dé, lèi wàn wù zhī qíng, jí shàng zhì qiě nán zhī, yǐ cǐ wèi jiào, shì tiān xià zhī jué xué. wèi xīn zhī jìng dìng xū líng jí dào, wèi shēn zào wù lǐ wèi gé wù, wèi zhì wú liáng zhī, zhèng fū xià zhī shì wù wèi gé wù, wú yōng jī jiàn jìng dí, guāng hóng nǎi zhì, rén rén zì shèng, xìn xīn rèn qíng, yīn zōng chán shuō, yǐ xiàn nì gāo míng, yuán rú rù mò, yǐ miè qì jīng diǎn, shì tiān xià zhī zuì xué. bù zhī xiān wáng zhī jiào, jǐn rén dào ér yǐ yǐ. yì xīn shēn jiā guó tiān xià zhě, wù zhī míng qí chéng zhèng xiū qí zhì píng zhě, wù zhī lǐ. wù yǒu běn mò zhě, shì wù yě, qióng lǐ zhě, qióng shì wù zhī lǐ yě. xíng zhǔ zhī zī zhě, xué zhī běn zhī jiàn xíng jiàn zhě, xué zhī fǎ xíng shú zhī jīng, zhī míng xíng zhì zhě, xué zhī xiào. shì gù yì wù yě, qióng hū qí suǒ yǐ chéng zhī zhě, ér yì zhī wù gé yǐ xīn wù yě, qióng hū qí suǒ yǐ zhèng zhī zhě, ér xīn zhī wù gé yǐ shēn wù yě, qióng hū qí suǒ yǐ xiū zhī zhě, ér shēn zhī wù gé yǐ jiā guó tiān xià wù yě, qióng hū suǒ yǐ qí zhì píng zhě, ér jiā guó tiān xià zhī wù gé yǐ, wù gé ér zhī zhì yǐ. gù shèng rén zhī lì jiào yě, chéng zhèng xiū qí zhì píng zhī wài, wú yú xué, jūn zǐ zhī zhì zhī yě, chéng zhèng xiū qí zhì píng zhī wài, wú yú gé. qí lǐ jǐn yú lǐ lè shī shū, qí yòng tōng yú zhōng cái shàng xià. gài shàng zhī ér yōu míng jīn gǔ líng chǔn dòng zhí zhī shén qióng, zé shàng zhì zhī néng ér xiān wáng zhī suǒ bù guì xià zhī ér chéng zhèng xiū qí zhì píng zhī shì quē, zé xià yú zhī lòu ér xiān wáng zhī suǒ bù chǐ táo yān qù zhī, wèi zuǒ dào guài xíng, yǐ zhōu zhāng mín tīng, zé xiān wáng zhī suǒ bì zhū zhě yě. shì tiān xià zhī zhōng xué yě. jīn huì ān zhī lùn gé wù yě, dà ér guǎ yào, shì jiàn tiáo zì zhī xíng zhī fēn, ér bù jiàn gāng lǐng zhī xíng zhī hé yě. jīng wén bù yán jìng, ér jìng zhī lǐ bèi yān. zhǔ yī wú shì zhī wèi jìng, qí hǎo è zhī chéng yī zhě hū? cháng xīng xīng fǎ zhī wèi jìng, qí xīn zhī jìng zhèng zhě hū? zhěng qí yán sù zhī jìng, qí xiū shēn zhī shǐ shì hū? yǐ liǎn tiān rén, yǐ shè dòng jìng, yǐ dǔ lún lǐ, qí xiū shēn zhī zhōng shì hū? hé zhī yǐ jìng, shì tú zhī zhǔ jìng zhī xiān yú zhì zhī, ér bù zhī chéng zhèng xiū zhī jí jìng yě. rán qí zhǔ zhī yǐ jìng yě, lì běn zhě yě, qí yán qióng lǐ zhě, zhì jīng zhě yě, wèi fēi kǒng mèng zhōng xué zhī zhèng chuán bù kě yě. nǎi ruò xiàng shān zhī xué zé bù rán, wèi qiú fàng xīn, jí kě yǐ kuò chōng zhī shí, zé xìn jǐ bù qiú zhōng yōng zhī bìng gēn yě. yóu wèi yǐ míng shàn wèi fēi yě. zài chuán ér wèi bái shā, zé zhī yī yǐ yǐ, shǒu yī yǐ yǐ, shèng rén zhī jiào shì wù zhī lǐ, bù míng yán yǐ. sān chuán ér wèi yáng míng zǐ gān quán zi yě, zé qū zhōng ér wèi jǐn zhě yě. yáng míng zǐ yuē: zhī xíng hé yī zhě yě, tuī wú xīn zhī liáng zhī, yǐ zhèng shì wù, liáng zhī jí míng dé, zhèng wù jí qīn mín yě. shì zhī zhì lì yú shí yòng yǐ, rán xìn xīn ér bù qiú zhōng. gān quán zǐ yuē: gé wù zhě, zhì qí lǐ yě, zhī xíng bìng jìn, suí chù tǐ rèn, tiān lǐ zhì zhī ér yǐ yǐ. shì zhī yán míng shàn yǐ, zhī qiú zhōng ér bù xìn xīn yǐ. rán bù yǐ zhì shàn wèi shì lǐ zhī jí, ér wèi wèi wú xīn zhōng zhèng zhī tǐ, rén xīn wèi bì jiē zhōng zhèng yě, yì guī yú xìn xīn ér yǐ yǐ. gài xī zhě shèng rén jì jié mù lì yān, zhì gōng shì yǐ diàn mín jū, zhì guān shang yǐ wén rén tǐ, zhì jià sè yǐ yǎng rén fù, zhì zhōu chē yǐ lì rén xíng, zhì gān zhī lì fǎ yǐ jīng tiān, dǎo chuān huà yě yǐ wěi dì, fàn jīn hé tǔ duàn mù yǐ lì qì, cháng cǎo mù jīn shí zhī jì yǐ zhì yī, ér tiān xià zhī mín yòng bèi yǐ. shì shèng rén zhī néng shì yě. chuán shì yǐ jiào rén zhě wèi zhī shī, xiào shì yǐ jué qí shì wèi zhī xué. fū qí néng chuán néng xué yě, gù rén zhī liáng zhī yě. wèi tiān xià zhī rén, lǜ qí liáng zhī, ér kě yǐ zì néng qí shì, zé tiān xià zhī wàng yán yě. shèng rén jì jié ěr lì yān, shěn qīng zhuó yǐ biàn wǔ shēng, dìng gāo xià yǐ zhì shí èr lǜ, bèi bā yīn yǐ jí xuán gōng zhī biàn, ér tiān xià zhī hé qì xuān yǐ, shì shèng rén zhī néng shì yě. chuán shì yǐ jiào rén zhě wèi zhī shī, xiào rén yǐ jué qí shì wèi zhī xué. fū qí néng chuán néng xué yě, yòu rén zhī liáng zhī yě. wèi tiān xià zhī rén, lǜ qí liáng zhī, ér kě yǐ zì néng qí shì, yòu tiān xià zhī wàng yán yě. shèng rén jì jié xīn sī yān, tōng hū tiān rén zhī gù, ér zhī yuē mìng yuē xìng, zhì jīng ér bù kě dùn yě, yuē dào yuē dé, zhì chún ér bù kě xiá yě. qí shè zhōng yú xīn yě, zé dìng jìng xū míng yǐ lì xìng zhī tǐ qí zhí zhōng yú shì yě, zé jǐn jǐ jǐn rén jǐn wù yǐ dá xìng zhī yòng. shì gù tōng shén míng zhī dé, lèi wàn wù zhī qíng, yú shì hū zào wèi diǎn mó wèi xùn gào wèi lǐ lè wén zhāng, yǐ huà chéng tiān xià, shǐ tiān xià hòu shì zhī xiū shēn qí jiā zhì guó píng tiān xià zhě, jiē yóu shì qǔ fǎ yān. ruò shì zhě, yóu shèng rén zhī néng shì yě. chuán shì yǐ jiào rén zhě wèi zhī shī, xiào shì yǐ jué qí dào wèi zhī xué. fū qí néng chuán néng xué yě, yì rén zhī liáng zhī yě. wèi tiān xià zhī rén lǜ qí liáng zhī, bù qióng lǐ ér kě yǐ zì néng, yóu tiān xià zhī wàng yán yě. fū rén xīn zhī liáng, shú bù yǒu zhī? dàn suǒ wèi liáng zhī zhě, bù zhōng ér bù quán ěr. yí huì suī shèng, jūn zǐ bù yóu, yáng mò suī xián, jūn zǐ suǒ è, wèi qí bù zhōng yě. zhòng zi zhī lián ér bù zhī xiào, wáng xiáng zhī xiào ér bù zhī zhōng, wèi qí bù quán yě. jīn yuē liáng zhī jí shèng yě, wú xīn zhī zhōng zhèng jí tiān lǐ yě, tú shǐ rén chāng kuáng wàng dàn, luàn dé mí xīn ér yǐ ěr. qiě fú liù jīng zhī yán xué, zì shuō mìng shǐ, ér yán zhī xíng zhě, yì zì shuō mìng shǐ, fù shuō yuē: rén qiú duō wén, shí wéi jiàn shì, xué yú gǔ xùn, nǎi yǒu huò. fū qiú duō wén zhě, yú gǔ xùn ér xué zhī yě, yǐ jiàn shì ér yǒu huò zhě, dé zhì shàn zhī lǐ yě, zé duō wén zài jiàn shì zhī xiān yǐ. yòu yuē: zhī zhī fēi jiān, xíng zhī wèi jiān. yán jūn zǐ xíng zhī wèi guì, ér tú zhī bù zú yǐ wèi xíng yě. zhī xíng suī yǒu qīng zhòng, ér xiān hòu zhī fēn yòu míng yǐ, gù dà shùn zhī yán yuē: jī yú zhòng, shě jǐ cóng rén, wéi dì shí kè. qí jiè yǔ yuē: wú jī zhī yán wù tīng, fú xún zhī móu wù yōng. fū yáo shùn yǔ tiān xià zhī dà shèng yě, ér bì chá zhòng, bì shě jǐ, bì bù kě yǐ fú jī fú xún zhě, chéng bù gǎn xìn yī jǐ zhī cōng míng, ér huài tiān xià zhī zhōng zhèng yě. fū rán hòu dào bèi quán měi, yǔn zhí jué zhōng, ér kě yǐ wèi tiān xià hòu shì fǎ. jīn zhī yán yuē: rén xīn zì yǒu liáng zhī yě, wén jiàn zhī zhī cì yě. qiú lǐ yú wàn wù shì yì wài yě, shì dǎo xí yě. zé yáo shùn zhī jī xún, fù shuō zhī duō wén xué gǔ, fēi yú?
聖賢之學，其主曰思誠，其志可立也，其道不可強也。命齊而氣五，性齊而質五，盈虧相形，而質之強弱生焉，虛實相乘，而氣之昏明異焉，故學先之於窮理，而後性可得而盡也。然必充萬物之說，則古今書傳累千萬卷，海水形色累千萬種，胡可悉辨？通神明之德，類萬物之情，即上智且難之，以此為教，是天下之絕學。謂心之靜定虛靈即道，謂身造物理為格物，謂致吾良知，正夫下之事物為格物，無庸積漸徑迪，光弘乃至，人人自聖，信心任情，陰宗禪說，以陷溺高明，援儒入墨，以蔑棄經典，是天下之罪學。不知先王之教，盡人道而已矣。意心身家國天下者，物之名；其誠正修齊治平者，物之理。物有本末者，是物也，窮理者，窮是物之理也。行主知資者，學之本；知漸行漸者，學之法；行熟知精，知明行至者，學之效。是故意物也，窮乎其所以誠之者，而意之物格矣；心物也，窮乎其所以正之者，而心之物格矣；身物也，窮乎其所以修之者，而身之物格矣；家國天下物也，窮乎所以齊治平者，而家國天下之物格矣，物格而知至矣。故聖人之立教也，誠正修齊治平之外，無餘學，君子之致知也，誠正修齊治平之外，無餘格。其理盡於禮、樂、《詩》、《書》，其用通於中才上下。蓋上之而幽明、今古、靈蠢、動植之神窮，則上智之能而先王之所不貴；下之而誠正、修齊、治平之事缺，則下愚之陋而先王之所不齒；逃焉去之，為左道怪行，以譸張民聽，則先王之所必誅者也。是天下之中學也。今晦菴之論格物也，大而寡要，是見條自知行之分，而不見綱領知行之合也。經文不言敬，而敬之理備焉。主一無適之謂敬，其好惡之誠一者乎？常惺惺法之謂敬，其心之靜正者乎？整齊嚴肅之敬，其修身之始事乎？以斂天人，以攝動靜，以篤倫理，其修身之終事乎？合之以敬，是徒知主敬之先於致知，而不知誠正修之即敬也。然其主之以敬也，立本者也，其言窮理者，致精者也，謂非孔、孟中學之正傳不可也。乃若象山之學則不然，謂求放心，即可以擴充知識，則信己不求中庸之病根也。猶未以明善為非也。再傳而為白沙，則知一已矣，守一已矣，聖人之教事物之理，不明言矣。三傳而為陽明子、甘泉子也，則趨中而未盡者也。陽明子曰：「知行合一者也，推吾心之良知，以正事物，良知即明德，正物即親民也。」是知致力於實用矣，然信心而不求中。甘泉子曰：「格物者，至其理也，知行並進，隨處體認，天理至之而已矣。」是知言明善矣，知求中而不信心矣。然不以至善為事理之極，而謂「為吾心中正之體」，人心未必皆中正也，亦歸於信心而已矣。蓋昔者聖人既竭目力焉，制宮室以奠民居，制冠裳以文人體，制稼穡以養人腹，制舟車以利人行，制干支曆法以經天，導川畫野以緯地，範金合土斷木以利器，嘗草木金石之劑以制醫，而天下之民用備矣。是聖人之能事也。傳是以教人者謂之師，效是以覺其事謂之學。夫其能傳能學也，固人之良知也。謂天下之人，率其良知，而可以自能其事，則天下之妄言也。聖人既竭耳力焉，審清濁以辨五聲，定高下以制十二律，備八音以極旋宮之變，而天下之和氣宣矣，是聖人之能事也。傳是以教人者謂之師，效人以覺其事謂之學。夫其能傳能學也，又人之良知也。謂天下之人，率其良知，而可以自能其事，又天下之妄言也。聖人既竭心思焉，通乎天人之故，而知曰命曰性，至精而不可遁也，曰道曰德，至純而不可瑕也。其設中於心也，則定靜虛明以立性之體；其執中於事也，則盡己盡人盡物以達性之用。是故通神明之德，類萬物之情，於是乎造為典謨、為訓誥、為禮樂文章，以化成天下，使天下後世之修身齊家治國平天下者，皆由是取法焉。若是者，尤聖人之能事也。傳是以教人者謂之師，效是以覺其道謂之學。夫其能傳能學也，亦人之良知也。謂天下之人率其良知，不窮理而可以自能，尤天下之妄言也。夫人心之良，孰不有知？但所謂良知者，不中而不全耳。夷、惠雖聖，君子不由，楊、墨雖賢，君子所惡，謂其不中也。仲子知廉而不知孝，王祥知孝而不知忠，謂其不全也。今曰良知即聖也，吾心之中正即天理也，徒使人猖狂妄誕，亂德迷心而已耳。且夫《六經》之言學，自《說命》始，而言知行者，亦自《說命》始，傅說曰：「人求多聞，時惟建事，學於古訓，乃有獲。」夫求多聞者，於古訓而學之也，以建事而有獲者，得至善之理也，則多聞在建事之先矣。又曰：「知之非艱，行之為艱。」言君子行之為貴，而徒知不足以為行也。知行雖有輕重，而先後之分又明矣，故大舜之言曰：「稽於眾，捨己從人，惟帝時克。」其戒禹曰：「無稽之言勿聽，弗詢之謀勿庸。」夫堯、舜、禹天下之大聖也，而必察眾，必舍己，必不可以弗稽弗詢者，誠不敢信一己之聰明，而壞天下之中正也。夫然後道備全美，允執厥中，而可以為天下後世法。今之言曰：「人心自有良知也，聞見知之次也。求理於萬物是義外也，是蹈襲也。」則堯、舜之稽詢，傅說之多聞學古，非歟？

sān yuán
三原

yì fēi xīn zhī fā yě, xīn zhī fā zé qíng yě. yì cóng xīn cóng yuē cóng xīn. xīn lì yù wèi zhī yì, ér fēi wèi zhī yì, ér bì wèi zhī zhǔ zǎi hū zhī jué zhī zhōng yě. jì zhě xīn zhī tǐ, ér zhǔ zhōng yǐ wèi zhī gēn. zhī tiān zhī dé, jí wǒ zhī dé, ér yì zhuān zhǔ hū tiān dé, lì xīn yǐ de zhī, xián xié yǐ cún zhī, shì níng jìng zhī zhōng, ér jīng shén zhī yǒu suǒ zhù zhě yě. gǎn zhě xīn zhī yòng, zé zhǔ xìn yǐ wèi zhī gàn. zhī rén zhī dào, jí wǒ zhī dào, ér yì zhuān zhǔ hū rén dào, dìng qí xiàng, jué qí qū, gài gōng qǔ zhī zhōng, ér jīng shén zhī yǒu suǒ shǒu zhě yě. wú shì ér líng gēn zhí yān, huà yī wú èr ér hào sè è chòu zhī jǐ míng, yǒu shì ér měi gàn dá yān, zhì mìng suì zhì, ér hào sè è chòu zhī jǐ jué, gù bù zhī yì wèi shēn xīn zhī gàn, zé shì zhī yě qīng, bù zhī jǐ wèi wàn shì zhī běn, zé qí gōng yě lüè, wǒ tú shèng gōng, mò xiān chéng yì, zuò chéng yì yuán
意非心之發也，心之發則情也。意從心從曰從心。心立欲為之意，而非為之意，而必為之主宰乎知覺之中也。寂者心之體，而主忠以為之根。知天之德，即我之德，而意專主乎天德，立心以的之，閑邪以存之，是寧靜之中，而精神之有所注者也。感者心之用，則主信以為之干。知人之道，即我之道，而意專主乎人道，定其向，決其趨，蓋攻取之中，而精神之有所守者也。無事而靈根植焉，畫一無二而好色惡臭之幾明，有事而美干達焉，致命遂志，而好色惡臭之幾決，故不知意為身心之干，則視之也輕，不知幾為萬事之本，則其功也略，我圖聖功，莫先誠意，作《誠意原》

xīn yě zhě, shén míng zhī shě, xīn bù kě yǐ zhuān shén, ér shén zé yù zhái yú xīn zhě yě. shén guì jìng, jìng zé xìng quán ér rén yì zhī tǐ lì, shén guì míng, míng zé sī ruì ér rén yì zhī yòng xíng. yuē jì, yuē míng, ér xīn zhī běn tǐ zhèng yǐ. yù duō zé dàng, dòng jí zé hūn, shì wù wú xíng, xū jìng yǐ yǎng zhōng kě yě. ér cháng qíng yǒu wú gù zhī gǎn, shì wèi zhī zhe ān ér hé xíng kě yě ér cháng qíng yǒu wù shèng zhī dòng, yú shì hū hūn dàng shēng, ér jì míng zhě shī yǐ, cǐ gù wú zhǔ zhī xīn, ér xīn shī qí zhèng zhě yě. ruò fú yì cún yú tiān lǐ, ér sī wàng nán yǐ jué qí gēn, yì cún hū wáng dào, ér lì hài de yǐ chōng qí zhì, qí wèi hūn dàng yī yě. xié wàng jué yǐ, ér kě wèi zhī shì, bù miǎn shēng xīn yǐ xì shì lì hài wàng yǐ ér yù wèi zhī shì, bù miǎn chí xīn yǐ bì wèi. fēi xié wàng lì hài zhī sī, ér zhōng liú xǐ nù zhī xíng shēng, yì bù kě dé ér jì míng yě. rán zé jì míng wú lèi zhě, qí wéi shèng rén zhī xīn zhèng hū? fāng qí jìng yě, wù zhī wèi gǎn, wǒ zhī wú qíng, zhì xū dú jué, ér yǐng xiǎng jù wú yě jí qí dòng yě, yán chī zài wù, jīng níng zài wǒ, zhì líng cháng zhǐ, ér hǎo è bù zuò yě qí fù ér zhī jìng yě, yǔ huà jù wǎng, bīn qù zhǔ cún, ér yòu yǐng xiǎng zhī jù wú yě, shì zhèng xīn zhī yì yě. huò yuē: hé sī hé lǜ, shèng rén wú gù ér bù gǎn, wàng shí yǐ sī, qǐ yǒu gù zhī gǎn hū? jì rán bù dòng, shèng rén yǒu xīn ér wú wèi, bù sī zé wǎng, qǐ wú wèi zhī xīn hū? shèng rén zhī xīn, suǒ bù lèi zhě shēn zhī qíng, suǒ yù chá zhě tiān zhī lǐ, wú sī wú wèi zhě xǐ xīn yǐ shén dé, sī ruì zuò shèng zhě jīng yì yǐ qióng shén. lèi qíng zhī xīn, wèi yì bì, yì bì zé sī, sī zé dòng jīng yì zhī xīn, wèi xìng mìng, xìng mìng zé gōng, gōng zé píng, hé dòng zhī yǒu zāi? zhū zǐ yuē: jìng ér cháng jué, dòng ér cháng zhǐ, cǐ rén xīn zhī miào. míng dào yuē: suǒ wèi dìng zhě, dòng yì dìng, wú jiāng yíng, wú nèi wài, zhèng xīn zhī wèi yě. xīn yǔ yì, chéng yǔ zhèng, xiāng sì ér nán biàn yě, zuò zhèng xīn yuán.
心也者，神明之舍，心不可以專神，而神則寓宅於心者也。神貴靜，靜則性全而仁義之體立，神貴明，明則思睿而仁義之用行。曰寂，曰明，而心之本體正矣。欲多則盪，動極則昏，事物無形，虛靜以養中可也。而常情有無故之感，事為之著安而和行可也；而常情有物勝之動，於是乎昏盪生，而寂明者失矣，此固無主之心，而心失其正者也。若夫意存於天理，而私妄難以絕其根，意存乎王道，而利害得以沖其志，其為昏盪一也。邪妄絕矣，而可為之事，不免生心以系事；利害妄矣、而欲為之事，不免持心以必為。非邪妄利害之私，而終留喜怒之形聲，亦不可得而寂明也。然則寂明無累者，其惟聖人之心正乎？方其靜也，物之未感，我之無情，至虛獨覺，而影響俱無也；及其動也，妍媸在物，精凝在我，至靈常止，而好惡不作也；其復而之靜也，與化俱往，賓去主存，而又影響之俱無也，是正心之義也。或曰：「何思何慮，聖人無故而不感，忘食以思，豈有故之感乎？寂然不動，聖人有心而無為，不思則罔，豈無為之心乎？」聖人之心，所不累者身之情，所欲察者天之理，無思無為者洗心以神德，思睿作聖者精義以窮神。累情之心，為意必，意必則私，私則動；精義之心，為性命，性命則公，公則平，何動之有哉？朱子曰：「靜而常覺，動而常止，此人心之妙。」明道曰：「所謂定者，動亦定，無將迎，無內外，正心之謂也。」心與意，誠與正，相似而難辨也，作《正心原》。

jūn zǐ zhī dòng yě, tōng wàn wù yú yī shēn, zé lǐ yī ér rén cún, sàn yī lǐ yú wàn wù, zé fēn shū ér yì jǐn. shì gù ēn zhě dāng qīn, ér měi zhě kě ài yě xià zhě dāng jiàn, ér è zhě kě è yě guì zhě dāng wèi, ér zūn zhě dāng jìng yě sǐ zhě kě āi, ér qióng zhě kě jīn yě héng zhě dāng áo, ér bēi zhě kě duò yě. yǐ fèn zhì kǒng jù hǎo lè yōu huàn zhī qíng, ér xíng hū wǔ shì zhī zhōng, xiū qí cí, zé yǒu wēn yǒu lì, yǒu huǎn yǒu sù, yǒu yǔ yǒu mò, yǒu yǔ yǒu duó, ér wèi zhī rén yì zhī shēng. dòng qí yí, zé yǒu yán yǒu tài, yǒu zhāng yǒu chí, yǒu zhǐ yǒu zuò, yǒu cāo yǒu zòng, ér wèi zhī rén yì zhī xíng. bā shēng bā xíng zhī yòng, xíng hū wǔ shì zhī zhōng, yǒu qīng zhòng zhǎng duǎn, jiān shī bìng yòng zhī miào, bú shì zhī chá, yǒu rèn qíng rèn qì ér shī zhī zhě yǐ. gù dù hū qīng zhòng zhǎng duǎn zhī zé, yǒu běn rán zhī quán dù yān. ēn yǐ wèi zhǔ zhě, bì yì yǐ cái zhī, ér hòu zhǐ yì yǐ wèi zhǔ zhě, bì rén yǐ hé zhī, ér hòu xíng, shì xiū shēn zhī yì yě. yì yuē: lì rén zhī dào, yuē rén yǔ yì. mèng zǐ yuē: chōng wú yù hài rén zhī xīn ér rén yì bù kě shèng yòng. cǐ zhī wèi yě. gù zhì zhī chéng yì zhèng xīn tè chuán zhě, jiàn gōng fū zhī bìng yòng, xiū shēn qí jiā zhì guó xì chuán zhě, jiàn gōng yòng zhī xiāng yīn, xiū shēn yǐ shàng, shèng rén zhī xué, yóu kě chuán yě, qí jiā yǐ xià, shèng rén zhī dào, bù kě xíng yě. xué kě chuán, gù dào míng kě jì, dào bù xíng, gù shàn zhì wú yóu, jǔ ér cuò zhī, cún hū rén ěr. shì gù xìng xiào xìng dì zhī xīn, jīn zhī mín yóu gǔ zhī mín yě jié jǔ gōng píng zhī dào, gǔ zhī fǎ dú fēi jīn zhī fǎ hū? lǐ lè jiào huà, zhì zhī jù yě, xián cái zhì zhī gàn yě, shēng yǎng zhì zhī jī yě. yǒu dòng něi zhī mín, zhì jù wú suǒ cuò, hé yǐ wèi jī? yǒu xiān rén zhī shì, zhì jù bù kě zhāng, hé yǐ wèi gàn? gāo yáo yuē: zài zhī rén, zài ān mín. wū hū! zhī rén zé zhé, ér jiǔ dé zhī páng qiú, wù mò xiān yān zhě yě ān mín zé huì, ér fǔ shì zhī xiū hé, yòng mò jí yān zhě yě. chuán dà xué zhě, xiān zhī yǐ rén ràng xiào jìng, yǐ zhōng zhī yòng rén lǐ cái, qí zhǐ shēn hū? xiū shēn yuán
君子之動也，通萬物於一身，則理一而仁存，散一理於萬物，則分殊而義盡。是故恩者當親，而美者可愛也；下者當賤，而惡者可惡也；貴者當畏，而尊者當敬也；死者可哀，而窮者可矜也；橫者當敖，而卑者可惰也。以忿懥恐懼好樂憂患之情，而行乎五事之中，修其辭，則有溫有厲，有緩有速，有語有默，有予有奪，而謂之仁義之聲。動其儀，則有嚴有泰，有張有弛，有止有作，有操有縱，而謂之仁義之形。八聲八形之用，行乎五事之中，有輕重長短，兼施並用之妙，不是之察，有任情任氣而失之者矣。故度乎輕重長短之則，有本然之權度焉。恩以為主者，必義以裁之，而後止；義以為主者，必仁以和之，而後行，是修身之義也。《易》曰：「立人之道，曰仁與義。」孟子曰：「充無欲害人之心而仁義不可勝用。」此之謂也。故致知誠意正心特傳者，見工夫之並用，修身齊家治國系傳者，見功用之相因，修身以上，聖人之學，猶可傳也，齊家以下，聖人之道，不可行也。學可傳，故道明可冀，道不行，故善治無由，舉而措之，存乎人耳。是故興孝興弟之心，今之民猶古之民也；絜矩公平之道，古之法獨非今之法乎？禮樂教化，治之具也，賢才治之干也，生養治之基也。有凍餒之民，治具無所措，何以為基？有憸壬之士，治具不可張，何以為干？皋陶曰：「在知人，在安民。」嗚呼！知人則哲，而九德之旁求，務莫先焉者也；安民則惠，而府事之修和，用莫急焉者也。傳《大學》者，先之以仁讓孝敬，以終之用人理財，其旨深乎？（《修身原》）