zhào zài lǐ
○趙在禮

zhào zài lǐ, zì gàn chén, zhuō zhōu rén yě. shǎo shì liú rén gōng wèi jūn xiào, rén gōng qiǎn zuǒ qí zi shǒu wén xí qǔ cāng zhōu, qí hòu shǒu wén wèi qí dì shǒu guāng suǒ shā, zài lǐ nǎi bēn yú jìn. zhuāng zōng shí, wèi xiào jié zhǐ huī shǐ, jiāng wèi bīng shù wǎ qiáo guān. hái zhì bèi zhōu, jūn shì huáng fǔ huī zuò luàn, tuī qí jiāng yáng rén chéng wèi shǒu, rén chéng bù cóng, shā zhī yòu tuī yī xiǎo xiào, xiǎo xiào bù cóng, yòu shā zhī nǎi xié èr shǒu yì zài lǐ. zài lǐ wén luàn, yī bù jí dài, fāng yú yuán ér zǒu, huī yè qí zú ér xià zhī, huán yǐ bái rèn, shì zhī èr shǒu, yuē: bù cóng wǒ zhě rú cǐ shǒu! zài lǐ cóng zhī, suì fǎn.
趙在禮，字干臣，涿州人也。少事劉仁恭為軍校，仁恭遣佐其子守文襲取滄州， 其後守文為其弟守光所殺，在禮乃奔於晉。莊宗時，為效節指揮使，將魏兵戍瓦橋 關。還至貝州，軍士皇甫暉作亂，推其將楊仁晟為首，仁晟不從，殺之；又推一小 校，小校不從，又殺之；乃攜二首詣在禮。在禮聞亂，衣不及帶，方逾垣而走，暉 曳其足而下之，環以白刃，示之二首，曰：「不從我者如此首！」在禮從之，遂反。

zài lǐ zì bèi zhōu hái gōng wèi, zòng jūn dà lüè. shì shí, xìng táng yǐn wáng zhèng yán nián lǎo bìng hūn, wén zài lǐ zhì, hū lì cǎo zòu, lì yǐ bēn sàn, zhèng yán yóu bù zhī, fāng jù àn dà nù, zuǒ yòu gào yuē: zéi yǐ shì zhōng shā rén, lì mín jiē zǒu, yù shuí hū xié? zhèng yán dà jīng yuē: wú chū bù zhī cǐ. jí suǒ mǎ jiāng qù, jiù lì yuē: gōng qī zi wèi lǔ yǐ, ān dé mǎ hū? zhèng yán huáng kǒng, bù chū fǔ mén, jiàn zài lǐ, wàng ér xià bài, zài lǐ hū zhèng yán yuē: gōng hé zì qū zhī shén xié! cǐ jūn shì zhī qíng, fēi yǔ zhì yě. zài lǐ jí zì chēng bīng mǎ liú hòu.
在禮自貝州還攻魏，縱軍大掠。是時，興唐尹王正言年老病昏，聞在禮至，呼 吏草奏，吏已奔散，正言猶不知，方據案大怒，左右告曰：「賊已市中殺人，吏民 皆走，欲誰呼邪？」正言大驚曰：「吾初不知此。」即索馬將去，廄吏曰：「公妻 子為虜矣，安得馬乎？」正言惶恐，步出府門，見在禮，望而下拜，在禮呼正言曰： 「公何自屈之甚邪！此軍士之情，非予志也。」在禮即自稱兵馬留後。

zhuāng zōng qiǎn yuán xíng qīn tǎo zhī, xíng qīn gōng wèi bù kè, nǎi qiǎn míng zōng dài xíng qīn. míng zōng zhì yè, jūn biàn, yīn rù chéng yǔ zài lǐ hé. míng zōng bīng fǎn xiàng jīng shī, zài lǐ liú yú wèi. míng zōng jí wèi, bài zài lǐ yì chéng jūn jié dù shǐ, zài lǐ bù shòu mìng, suì bài yè dōu liú shǒu xìng táng yǐn. jiǔ zhī, huáng fǔ huī děng jiē qù, zài lǐ dú zài wèi, huàn wèi jūn zhī jiāo, jù jí huò, nǎi qiú xǐ zhèn héng hǎi. lì zhèn tài níng kuāng guó tiān píng zhōng wǔ wǔ níng guī dé jìn chāng, suǒ zhì dǐ diàn luó liè, jī zī jù wàn.
莊宗遣元行欽討之，行欽攻魏不克，乃遣明宗代行欽。明宗至鄴，軍變，因入 城與在禮合。明宗兵反向京師，在禮留於魏。明宗即位，拜在禮義成軍節度使，在 禮不受命，遂拜鄴都留守、興唐尹。久之，皇甫暉等皆去，在禮獨在魏，患魏軍之 驕，懼及禍，乃求徙鎮橫海。歷鎮泰寧、匡國、天平、忠武、武寧、歸德、晉昌， 所至邸店羅列，積貲巨萬。

jìn chū dì shí, yǐ zài lǐ wèi běi miàn xíng yíng mǎ bù dōu yú hòu, yǐ jī qì dān, wèi cháng yǒu zhàn gōng. zài lǐ zài sòng zhōu, rén yóu kǔ zhī yǐ ér bà qù, sòng rén xǐ ér xiāng wèi yuē: yǎn zhōng bá dīng, qǐ bù lè zāi! jì ér fù shòu zhào jū zhí, nǎi jí guǎn nèi, kǒu lǜ qián yī qiān, zì hào bá dīng qián. jìn wáng, qì dān rù biàn, zài lǐ zì sòng chí zhì luò yáng, yù qì dān zhuāi lá děng, bài yú mǎ shǒu, zhuāi lá děng bīng gòng qīn rǔ zhī, zhū zé huò cái, zài lǐ bù shèng qí fèn. xíng zhì zhèng zhōu, wén jìn dà chén duō wèi qì dān suǒ suǒ, zhōng yè huáng huò, jiě yī dài jiù mǎ lì zì jīng ér zú, nián liù shí èr. hàn gāo zǔ lì, zèng zhōng shū lìng.
晉出帝時，以在禮為北面行營馬步都虞候，以擊契丹，未嘗有戰功。在禮在宋 州，人尤苦之；已而罷去，宋人喜而相謂曰：「眼中拔釘，豈不樂哉！」既而復受 詔居職，乃籍管內，口率錢一千，自號「拔釘錢。」晉亡，契丹入汴，在禮自宋馳 至洛陽，遇契丹拽剌等，拜於馬首，拽剌等兵共侵辱之，誅責貨財，在禮不勝其憤。 行至鄭州，聞晉大臣多為契丹所鎖，中夜惶惑，解衣帶就馬櫪自經而卒，年六十二。 漢高祖立，贈中書令。

huò yàn wēi
○霍彥威

huò yàn wēi, zì zi zhòng, míng zhōu qǔ zhōu rén yě. shǎo zāo bīng luàn, liáng jiāng huò cún lüè dé zhī, ài qí jùn shuǎng, yǎng yǐ wèi zi. cháng cóng cún zhàn, zhōng shǐ, miǎo qí yī mù. hòu shì liáng tài zǔ, tài zǔ yì ài zhī, shāo qiān zuǒ lóng xiāng jūn shǐ yòu jiān mén wèi shàng jiāng jūn. yù zhū yǒu guī, yǐ gōng bài míng zhōu cì shǐ, qiān bīn níng jié dù shǐ. lǐ mào zhēn qiǎn liáng pàn jiāng liú zhī jùn gōng bīn zhōu, yàn wēi gù shǒu yú nián, měi huò zhī jùn bīng, bì zòng hái zhī, zhī jùn dé zhī, hòu bù fù gōng. xǐ zhèn yì chéng, yòu xǐ tiān píng, jiān běi miàn xíng yíng zhāo tǎo shǐ, yǔ jìn jūn xiāng chí hé shàng, yàn wēi lǚ bài, jiàng wèi shǎn zhōu liú hòu.
霍彥威，字子重，洺州曲周人也。少遭兵亂，梁將霍存掠得之，愛其俊爽，養 以為子。嘗從存戰，中矢，眇其一目。後事梁太祖，太祖亦愛之，稍遷左龍驤軍使、 右監門衛上將軍。預誅友珪，以功拜洺州刺史，遷邠寧節度使。李茂貞遣梁叛將劉 知俊攻邠州，彥威固守逾年，每獲知俊兵，必縱還之，知俊德之，後不復攻。徙鎮 義成，又徙天平，兼北面行營招討使，與晉軍相持河上，彥威屢敗，降為陝州留後。

zhuāng zōng miè liáng, yàn wēi zì shǎn lái cháo, zhuāng zōng zhì jiǔ gù liáng chóng yuán diàn, yàn wēi yǔ liáng jiāng duàn níng yuán xiàng xiān děng jiē zài. zhuāng zōng jiǔ hān, zhǐ yàn wēi děng jǔ jiǔ shǔ míng zōng yuē: cǐ jiē qián rì zhī qíng dí, jīn shì wú yǐn, nǎi qīng gōng yě. yàn wēi děng huáng kǒng fú dì qǐng sǐ, zhuāng zōng láo zhī yuē: wú yǔ zǒng guǎn xì ěr, qīng wú wèi yě. cì xìng míng yuē lǐ shào zhēn. míng nián, xǐ zhèn wǔ níng, cóng míng zōng jī qì dān, míng zōng ài qí wèi rén, shén qīn hòu zhī.
莊宗滅梁，彥威自陝來朝，莊宗置酒故梁崇元殿，彥威與梁將段凝、袁象先等 皆在。莊宗酒酣，指彥威等舉酒屬明宗曰：「此皆前日之勍敵，今侍吾飲，乃卿功 也。」彥威等惶恐伏地請死，莊宗勞之曰：「吾與總管戲爾，卿無畏也。」賜姓名 曰李紹真。明年，徙鎮武寧，從明宗擊契丹，明宗愛其為人，甚親厚之。

qí hòu zhào zài lǐ fǎn, yàn wēi bié tǎo zhào tài yú xíng zhōu, pò zhī, hái yǐ bīng shǔ míng zōng tǎo zài lǐ. míng zōng jūn biàn, cóng mǎ zhí jūn lì zhāng pò bài lǜ zhòng shā jiāng xiào, zòng huǒ fén yíng zào hū, míng zōng chì zhī yuē: zì wú wèi shuài shí yǒu yú nián, hé fù ěr bèi! jīn zéi chéng pò zài dàn xī, nǎi ěr bèi lì gōng míng qǔ fù guì zhī shí. kuàng ěr tiān zǐ qīn jūn, fǎn xiào zéi yé! jūn shì duì yuē: chéng zhōng zhī rén hé zuì, shù zú sī guī ér bù dé ěr! tiān zǐ bù chuí yuán yòu, zhì zài cháo chú. qiě wén pò wèi zhī hòu, yù jǐn kēng wèi bó zhū jūn, mǒu děng chū wú pàn xīn, zhí wèi sǐ ěr! jīn yí yǔ chéng zhōng hé shì, jī tuì zhū zhèn zhī bīng, qǐng tiān zǐ dì hé nán, lìng gōng zhèn hé běi. míng zōng tì qì yù zhī, luàn bīng huán liè ér hū yuē: lìng gōng bù yù dì hé běi, zé tuó rén yǒu zhī, wǒ bèi láng hǔ, qǐ shí zūn bēi! yàn wēi yǔ ān zhòng huì quàn míng zōng xǔ zhī, nǎi yōng bīng rù chéng, yǔ zài lǐ hé, yàn wēi dú bù rù. míng zōng rù chéng, yǔ zài lǐ zhì jiǔ dà huì, ér bù bīng zài wài zhě wén míng zōng fǎn, jiē kuì qù, dú yàn wēi suǒ jiāng wǔ qiān rén yíng chéng xī běi yú bù dòng. jū èr rì, míng zōng fù chū, dé yàn wēi bīng, nǎi zhī wèi xiàn, móu yù hái zhèn zhōu, yàn wēi zhòng huì quàn míng zōng yǐ bīng nán xiàng.
其後趙在禮反，彥威別討趙太於邢州，破之，還以兵屬明宗討在禮。明宗軍變， 從馬直軍吏張破敗率眾殺將校，縱火焚營噪呼，明宗叱之曰：「自吾為帥十有餘年， 何負爾輩！今賊城破在旦夕，乃爾輩立功名、取富貴之時。況爾天子親軍，返效賊 耶！」軍士對曰：「城中之人何罪，戍卒思歸而不得耳！天子不垂原宥，志在巢除。 且聞破魏之後，欲盡坑魏博諸軍，某等初無叛心，直畏死耳！今宜與城中合勢，擊 退諸鎮之兵，請天子帝河南，令公鎮河北。」明宗涕泣諭之，亂兵環列而呼曰： 「令公不欲帝河北，則佗人有之，我輩狼虎，豈識尊卑！」彥威與安重誨勸明宗許 之，乃擁兵入城，與在禮合，彥威獨不入。明宗入城，與在禮置酒大會，而部兵在 外者聞明宗反，皆潰去，獨彥威所將五千人營城西北隅不動。居二日，明宗復出， 得彥威兵，乃之魏縣，謀欲還鎮州，彥威、重誨勸明宗以兵南向。

zhuāng zōng bēng, yàn wēi cóng míng zōng rù luò yáng, shǒu lǜ qún chén quàn jìn, nèi wài jī shì, jiē jué yàn wēi. yàn wēi sù yǔ duàn níng wēn tāo yǒu xì, yīn shàn bǔ níng tāo xià yù, jiāng shā zhī, ān zhòng huì yuē: níng tāo zhī è, tiān xià suǒ zhī, rán zhǔ shàng fāng píng nèi nán, yǐ ēn xìn shì rén, qǐ gōng bào chóu zhī shí? yàn wēi nǎi zhǐ. míng zōng jí wèi, nǎi shè níng tāo, fàng guī tián lǐ, yǐ ér zú cì sǐ.
莊宗崩，彥威從明宗入洛陽，首率群臣勸進，內外機事，皆決彥威。彥威素與 段凝、溫韜有隙，因擅捕凝、韜下獄，將殺之，安重誨曰：「凝、韜之惡，天下所 知，然主上方平內難，以恩信示人，豈公報仇之時？」彥威乃止。明宗即位，乃赦 凝、韜，放歸田裡，已而卒賜死。

yàn wēi xǐ zhèn píng lú. zhū shǒu yīn fǎn, fú zhū, yàn wēi qiǎn shǐ zhě chí qí xiàn liǎng jiàn wèi hè, míng zōng cì liǎng jiàn yǐ bào zhī. yí dí zhī fǎ, qǐ bīng lìng zhòng, yǐ chuán jiàn wèi hào lìng, rán fēi xià de shī yú shàng yě. míng zōng běn chū yí dí, ér yàn wēi wǔ rén, jūn chén jiē bù zhī lǐ, dòng duō cǐ lèi. rán yàn wēi kè yǒu chún yú yàn zhě, dēng zhōu rén yě, shǎo jǔ míng jīng jí dì, zāo shì luàn, yī yàn wēi, zì yàn wēi wèi piān bì shí yǐ cóng zhī. yàn wēi cháng zhàn bài tuō shēn zǒu, huī xià bīng wú cóng zhě, dú yàn tú bù yǐ yī jiàn cóng zhī zhēn jí jiān yǐ miǎn. yàn wēi gāo qí yì, suǒ lì fāng zhèn, cháng pì yǐ zì cóng, zhì qí jiā shì wú dà xiǎo, jiē jué yú yàn, yàn wēi yǐ gù dé shǎo guò shī. dāng shí zhū zhèn pì zhào liáo shǔ, jiē yǐ yàn wèi fǎ.
彥威徙鎮平盧。硃守殷反，伏誅，彥威遣使者馳騎獻兩箭為賀，明宗賜兩箭以 報之。夷狄之法，起兵令眾，以傳箭為號令，然非下得施於上也。明宗本出夷狄， 而彥威武人，君臣皆不知禮，動多此類。然彥威客有淳于晏者，登州人也，少舉明 經及第，遭世亂，依彥威，自彥威為偏裨時已從之。彥威嘗戰敗脫身走，麾下兵無 從者，獨晏徒步以一劍從之榛棘間以免。彥威高其義，所歷方鎮，常辟以自從，至 其家事無大小，皆決於晏，彥威以故得少過失。當時諸鎮辟召寮屬，皆以晏為法。

tiān chéng sān nián dōng, yàn wēi zú yú zhèn. shì shí, míng zōng fāng liè yú jìn jiāo, qīng zhōu chí qí zòu yàn wēi zú, míng zōng tì qì hái gōng, chuò cháo, réng zhōng qí yuè bù jǔ lè, zèng yàn wēi tài shī, shì yuē zhōng wǔ.
天成三年冬，彥威卒於鎮。是時，明宗方獵於近郊，青州馳騎奏彥威卒，明宗 涕泣還宮，輟朝，仍終其月不舉樂，贈彥威太師，諡曰忠武。

fáng zhī wēn
○房知溫

fáng zhī wēn, zì bó yù, yǎn zhōu xiá qiū rén yě. shǎo yǐ yǒng lì wèi chì jiǎ dōu guān jiàn, hòu lì wèi zhōu mǎ dòu jūn, shāo qiān qīn suí jūn zhǐ huī shǐ. zhuāng zōng qǔ wèi bó, dé zhī wēn, cì xìng lǐ shì, míng yuē shào yīng, yǐ wèi chán zhōu cì shǐ, lì cáo bèi èr zhōu cì shǐ, shù wǎ qiáo guān. míng zōng zì wèi fǎn bīng nán xiàng, zhī wēn shǒu chí fù zhī. tiān chéng yuán nián, bài tài níng jūn jié dù shǐ. míng nián, wèi běi miàn zhāo tǎo shǐ, tún yú lú tái. míng zōng qiǎn wū zhèn wǎng dài zhī wēn hái zhèn, qí shù zú xiào jié jūn jiāng lóng zhì děng gōng zhèn shā zhī. xiào jié, wèi zhōu jūn yě. wèi zhōu zì luó shào wēi zhū yá jūn, yáng shī hòu wèi jié dù shǐ, fù zhì yín qiāng xiào jié jūn. dāng liáng mò dì shí, shī hòu jǐ wèi liáng huàn. shī hòu zú, yǐ hè dé lún dài zhī. mò dì huàn wèi jūn qiáng nán zhì, yǔ zhào yán děng móu fēn xiàng wèi wèi liǎng zhèn, wèi jūn yóu cǐ zuò luàn, jié dé lún pàn liáng ér jiàng jìn, liáng suì shī hé běi. zhuāng zōng zì dé wèi bīng, yǔ liáng zhàn hé shàng, shù yǒu gōng, xǔ qí jūn yǐ miè liáng ér hòu shǎng. jí liáng wáng, wèi jūn suī shù cì yǔ, ér jiāo zòng wú yàn, cháng huái yuàn wàng huáng fǔ huī zhī luàn, jié zhào zài lǐ rù wèi, jiē cǐ jūn yě. míng zōng rù lì, zài lǐ zhèn tiān xióng jūn, yǐ wèi jūn sù jiāo, cháng jù huò, bù huáng jū, yīn qiǎn rén sù yú míng zōng, qiú jiě qù. míng zōng nǎi yǐ huáng zǐ cóng róng dài zài lǐ, ér qiǎn wèi xiào jié jiǔ zhǐ huī běi shù lú tái. jūn fā zhī rì, bù gěi bīng jiǎ, wéi yǐ zhǎng gān xì qí zhì yǐ biǎo duì wǔ, jūn shì pō zì yí huò. míng nián, míng zōng qiǎn wū zhèn dài zhī wēn shù, ér zhī wēn yì yóu bù lè. lú tái shù jūn jiā shuǐ dōng xī wèi liǎng zhài, zhèn chū zhì, yǔ zhī wēn huì dōng zhài, fāng bó, xiào jié jūn luàn, zào yú mén wài, zhī wēn jí chéng mǎ ér chū. luàn jūn jī shā zhèn, zhí pèi liú zhī wēn, zhī wēn dài yuē: qí bīng jiē zài xī zhài, jīn dú bù jūn, kǒng wú néng wèi yě. zhī wēn jí yuè mǎ dēng zhōu dù hé rù xī zhài, yǐ qí jūn jǐn shā luàn zhě. míng zōng xià zhào, xī zhū qí jiā shǔ yú wèi zhōu, fán jiǔ zhǐ huī sān qiān yú jiā shù wàn kǒu, qū zhì zhāng shuǐ shàng shā zhī, zhāng shuǐ wèi zhī biàn sè. wèi zhī jiāo bīng, yú shì ér jǐn. míng zōng zhī biàn zì zhī wēn qǐ, shì ér bù wèn, xǐ zhèn wǔ níng, jiā jiān shì zhōng, lì zhèn tiān píng píng lú.
房知溫，字伯玉，兗州瑕丘人也。少以勇力為赤甲都官健，後隸魏州馬斗軍， 稍遷親隨軍指揮使。莊宗取魏博，得知溫，賜姓李氏，名曰紹英，以為澶州刺史， 歷曹、貝二州刺史，戍瓦橋關。明宗自魏反兵南向，知溫首馳赴之。天成元年，拜 泰寧軍節度使。明年，為北面招討使，屯於盧台。明宗遣烏震往代知溫還鎮，其戍 卒效節軍將龍晊等攻震殺之。效節，魏州軍也。魏州自羅紹威誅衙軍，楊師厚為節 度使，復置銀槍效節軍。當梁末帝時，師厚幾為梁患。師厚卒，以賀德倫代之。末 帝患魏軍強難制，與趙岩等謀分相、魏為兩鎮，魏軍由此作亂，劫德倫叛梁而降晉， 梁遂失河北。莊宗自得魏兵，與梁戰河上，數有功，許其軍以滅梁而厚賞。及梁亡， 魏軍雖數賜與，而驕縱無厭，常懷怨望；皇甫暉之亂，劫趙在禮入魏，皆此軍也。 明宗入立，在禮鎮天雄軍，以魏軍素驕，常懼禍，不遑居，陰遣人訴於明宗，求解 去。明宗乃以皇子從榮代在禮，而遣魏效節九指揮北戍盧台。軍發之日，不給兵甲， 惟以長竿系旗幟以表隊伍，軍士頗自疑惑。明年，明宗遣烏震代知溫戍，而知溫意 尤不樂。盧台戍軍夾水東西為兩寨，震初至，與知溫會東寨，方博，效節軍亂，噪 於門外，知溫即乘馬而出。亂軍擊殺震，執轡留知溫，知溫紿曰：「騎兵皆在西寨， 今獨步軍，恐無能為也。」知溫即躍馬登舟渡河入西寨，以騎軍盡殺亂者。明宗下 詔，悉誅其家屬於魏州，凡九指揮三千餘家數萬口，驅至漳水上殺之，漳水為之變 色。魏之驕兵，於是而盡。明宗知變自知溫起，釋而不問，徙鎮武寧，加兼侍中， 歷鎮天平、平盧。

chū, míng zōng wèi běi miàn zhāo tǎo shǐ, ér zhī wēn wèi fù shǐ, fèi dì shí yǐ bì jiāng shì zhī wēn shén jǐn, hòu yīn bēi jiǔ shī yì. jí fèi dì qǐ bīng fèng xiáng, mǐn dì chū bēn, zhī wēn chéng jiān yǒu kuī yú zhī yì, wèi qí sī mǎ lǐ chōng yuē: wú yǒu qián shù wū, yǎng bīng shù qiān, yīn shí jiàn yì, gōng bì yǒu chéng. chōng yuē: jīn tiān zǐ chán ruò, shàng xià lí xīn, lù wáng bīng wēi shén shèng, shì wèi kě zhī, chōng qǐng huái biǎo ér xī yǐ chān zhī. jí chōng zhì jīng shī, fèi dì yǐ rù lì, chōng jí fèng biǎo chēng hè, hái quàn zhī wēn rù cháo, fèi dì wèi láo zhī shén hòu. zhī wēn hái zhèn, fēng dōng píng wáng. tài cháng shàng yán: cè bài wáng gōng, huáng dì lín xuān qiǎn cè. qí zài wài zhě, zhèng yá mìng shǐ, ér lǔ bù gǔ chuī hé chē fǎ wù bù chū dū chéng, kǎo zhī gù shì wú míng wén. jīn běi píng wáng dé jūn dōng píng wáng zhī wēn shòu fēng qiǎn cè, qǐng xià bīng bù tài cháng tài pú, gěi lǔ bù gǔ chuī hé chē fǎ wù fù běn dào, lǐ bì hái yǒu sī. zhī wēn zài zhèn, cháng hòu liǎn qí mín, jī zī jù wàn, zhì dì qīng zhōu nán chéng, chū rù yǐ shēng jì, yóu xī bù xù zhèng shì. tiān fú yuán nián zú yú gōng, zèng tài wèi.
初，明宗為北面招討使，而知溫為副使，廢帝時以裨將事知溫甚謹，後因杯酒 失意。及廢帝起兵鳳翔，愍帝出奔，知溫乘間有窺覦之意，謂其司馬李沖曰：「吾 有錢數屋，養兵數千，因時建義，功必有成。」沖曰：「今天子孱弱，上下離心， 潞王兵威甚盛，事未可知，沖請懷表而西以覘之。」及沖至京師，廢帝已入立，沖 即奉表稱賀，還勸知溫入朝，廢帝慰勞之甚厚。知溫還鎮，封東平王。太常上言： 「策拜王公，皇帝臨軒遣冊。其在外者，正衙命使，而鹵簿、鼓吹、輅車、法物不 出都城，考之故事無明文。今北平王德鈞、東平王知溫受封遣策，請下兵部、太常、 太僕，給鹵簿、鼓吹、輅車、法物赴本道，禮畢還有司。」知溫在鎮，常厚斂其民， 積貲巨萬，治第青州南城，出入以聲妓，游嬉不恤政事。天福元年卒於宮，贈太尉。

zhī wēn zú hòu, qí zi yàn rú xiàn qí fù qián sān wàn mín juàn bù sān wàn pǐ jīn bǎi liǎng yín qiān liǎng chá qiān wǔ bǎi jīn sī shí wàn liǎng, bài yí zhōu cì shǐ. qí jiāng lì fēn qí yú zī zhě, jiē wèi fù jiā yún.
知溫卒後，其子彥儒獻其父錢三萬緡、絹布三萬匹、金百兩、銀千兩、茶千五 百斤、絲十萬兩，拜沂州刺史。其將吏分其餘貲者，皆為富家雲。

wáng yàn qiú
○王晏球

wáng yàn qiú, zì yíng zhī, luò yáng rén yě. shǎo yù luàn, wèi dào suǒ lüè, biàn zhōu fù rén dù shì dé zhī, yǎng yǐ wèi zi, mào xìng dù shì. liáng tài zǔ zhèn xuān wǔ, xuǎn fù jiā zǐ zhī cái wǔ zhě zhì zhī zhàng xià, hào zǐ dōu. yàn qiú wèi rén tì tǎng yǒu dà jié, wèi zǐ dōu zhǐ huī shǐ. tài zǔ jí wèi, wèi yòu qiān niú wèi jiāng jūn. yǒu guī lì, lóng xiāng shù zú fǎn, zì huái zhōu qù jīng shī, qiǎn yàn qiú jī bài zhī yú hé yáng, yǐ gōng qiān lóng xiāng dì yī zhǐ huī shǐ.
王晏球，字瑩之，洛陽人也。少遇亂，為盜所掠，汴州富人杜氏得之，養以為 子，冒姓杜氏。梁太祖鎮宣武，選富家子之材武者置之帳下，號「子都」。晏球 為人倜儻有大節，為子都指揮使。太祖即位，為右千牛衛將軍。友珪立，龍驤戍 卒反，自懷州趣京師，遣晏球擊敗之於河陽，以功遷龍驤第一指揮使。

mò dì jí wèi, qiān lóng xiāng sì jūn zhǐ huī shǐ. liáng qiǎn zhuō shēng jūn jiāng lǐ bà jiāng qiān rén shù yáng liú, bà yè zuò luàn, zì shuǐ mén rù, zòng huǒ dà zào, yǐ zhǎng gān fù bù wò yóu, yǎng shāo jiàn guó mén. yàn qiú wén luàn, bù qí mìng, lǜ lóng xiāng wǔ bǎi qí jī zhī, zéi shì shāo què. mò dì dēng lóu jiàn zhī, hū yuē: cǐ fēi wú lóng xiāng jūn xié! yàn qiú zòu yuē: luàn zhě, lǐ bà yī bù ěr, bì xià yán shǒu gōng chéng, ér zé chén pò zéi. chí míng jǐn shā zhī, yǐ gōng bài chán zhōu cì shǐ.
末帝即位，遷龍驤四軍指揮使。梁遣捉生軍將李霸將千人戍楊劉，霸夜作亂， 自水門入，縱火大噪，以長竿縛布沃油，仰燒建國門。晏球聞亂，不俟命，率龍驤 五百騎擊之，賊勢稍卻。末帝登樓見之，呼曰：「此非吾龍驤軍邪！」晏球奏曰： 「亂者，李霸一部爾，陛下嚴守宮城，而責臣破賊。」遲明盡殺之，以功拜澶州刺 史。

liáng jìn jūn hé shàng, yǐ yàn qiú wèi xíng yíng mǎ bù jūn dōu zhǐ huī shǐ. zhuāng zōng rù biàn, yàn qiú yǐ bīng zhuī zhī, xíng zhì fēng qiū, wén mò dì yǐ bēng, jí jiě jiǎ jiàng táng, zhuāng zōng cì xìng míng yuē lǐ shào qián, bài qí zhōu fáng yù shǐ, shù wǎ qiáo guān. míng zōng bīng biàn, zì yè ér nán, qiǎn rén zhāo yàn qiú, yàn qiú cóng zhì luò yáng, bài guī dé jūn jié dù shǐ. dìng zhōu wáng dōu fǎn, yǐ yàn qiú wèi zhāo tǎo shǐ, yǔ xuān huī nán yuàn shǐ zhāng yán lǎng děng tǎo zhī. dōu qiǎn rén běi zhāo qì dān, qì dān qiǎn tū něi jiāng wàn qí jiù dōu. yàn qiú wén tū něi děng bīng qiě lái, liú zhāng yán lǎng tún xīn lè, zì nì yú wàng dū. ér qì dān cóng tā dào rù dìng zhōu, yǔ dōu chū bù yì jī yán lǎng jūn, yán lǎng dà bài, shōu yú bīng huì yàn qiú qū qū yáng, dōu chéng shèng zhuī zhī. yàn qiú xiān zhì shuǐ cì, fāng zuò hú chuáng zhǐ huī, ér dōu zhòng yǎn zhì, yàn qiú yǔ zuǒ yòu shí yú rén lián shǐ shè zhī, dōu zhòng shāo què, ér hòu jūn yì zhì. yàn qiú lì gāo gāng, hào lìng zhū jiāng jiē tuó gōng shǐ yòng duǎn bīng, huí gù zhě zhǎn. fú yàn qīng yǐ zuǒ jūn gōng qí zuǒ, gāo xíng guī yǐ yòu jūn gōng qí yòu, zhōng jūn qí shì bào mǎ xiàng chí rù dōu jūn, dōu suì dà bài, zì qū yáng zhì dìng zhōu, héng shī qì jiǎ liù shí yú lǐ. dōu yǔ tū něi rù chéng, bù gǎn fù chū. qì dān yòu qiǎn tì yǐn yǐ qī qiān qí yì dōu, yàn qiú yù zhī táng hé, zhuī jī zhì mǎn chéng, zhǎn shǒu èr qiān jí, huò mǎ qiān pǐ. qì dān zì zhōng guó duō gù, qiáng yú běi fāng, běi fāng zhū yí wú dà xiǎo jiē wèi fú, ér zhōng guó zhī bīng zāo qì dān zhě, wèi cháng shǎo dé zhì. zì yàn qiú jī bài tū něi, yòu zǒu tì yǐn, qí yú zhòng bēn kuì tóu cūn luò, cūn luò zhī rén yǐ chú yōu bái tǐng suǒ zài jī shā zhī, wú fù yí lèi. tì yǐn yǔ shù shí qí zǒu zhì yōu zhōu xī, wèi zhào dé jūn qín sòng jīng shī. míng zōng xià zhào zé qiào qì dān. qì dān hòu shù qiǎn shǐ zhì zhōng guó, qiú guī tì yǐn děng, cí shén bēi xùn, zhé zhǎn qí shǐ yǐ jué zhī. yú shì shí, zhōng guó zhī wēi jǐ yú dà zhèn, ér qì dān shǎo shuāi fú yǐ, zì yàn qiú shǐ yě.
梁、晉軍河上，以晏球為行營馬步軍都指揮使。莊宗入汴，晏球以兵追之，行 至封丘，聞末帝已崩，即解甲降唐，莊宗賜姓名曰李紹虔，拜齊州防禦使，戍瓦橋 關。明宗兵變，自鄴而南，遣人招晏球，晏球從至洛陽，拜歸德軍節度使。定州王 都反，以晏球為招討使，與宣徽南院使張延朗等討之。都遣人北招契丹，契丹遣禿 餒將萬騎救都。晏球聞禿餒等兵且來，留張延朗屯新樂，自逆於望都。而契丹從他 道入定州，與都出不意擊延朗軍，延朗大敗，收餘兵會晏球趨曲陽，都乘勝追之。 晏球先至水次，方坐胡床指麾，而都眾掩至，晏球與左右十餘人連矢射之，都眾稍 卻，而後軍亦至。晏球立高岡，號令諸將皆橐弓矢、用短兵，回顧者斬。符彥卿以 左軍攻其左，高行珪以右軍攻其右，中軍騎士抱馬項馳入都軍，都遂大敗，自曲陽 至定州，橫屍棄甲六十餘里。都與禿餒入城，不敢復出。契丹又遣惕隱以七千騎益 都，晏球遇之唐河，追擊至滿城，斬首二千級，獲馬千匹。契丹自中國多故，強於 北方，北方諸夷無大小皆畏伏，而中國之兵遭契丹者，未嘗少得志。自晏球擊敗禿 餒，又走惕隱，其餘眾奔潰投村落，村落之人以鋤櫌白梃所在擊殺之，無復遺類。 惕隱與數十騎走至幽州西，為趙德鈞擒送京師。明宗下詔責誚契丹。契丹後數遣使 至中國，求歸惕隱等，辭甚卑遜，輒斬其使以絕之。於是時，中國之威幾於大震， 而契丹少衰伏矣，自晏球始也。

yàn qiú gōng dìng zhōu, jiǔ bù kè, míng zōng shù qiǎn rén cù qí pò zéi, yàn qiú yǐ wèi wèi kě jí gōng. qí piān jiāng zhū hóng zhāo zhāng qián zhāo děng xuān yán yuē: yàn qiú qiè ěr! nǎi qū bīng yǐ jìn, bīng guǒ bài, shā shāng sān qiān yú rén, yóu shì zhū jiāng bù gǎn fù yán gōng. yàn qiú nǎi xiū yǎng shì zú, shí qí sān zhōu zhī fù, xī yǐ fèng lù suǒ rù jù niú jiǔ, rì yǔ zhū jiāng gāo huì. jiǔ zhī, dū chéng zhōng shí jǐn, xiān chū qí mín wàn yú rén, shù yǔ tū něi móu jué wéi yǐ zǒu, bù guǒ, dōu jiāng mǎ ràng néng yǐ chéng jiàng, dōu zì fén sǐ.
晏球攻定州，久不克，明宗數遣人促其破賊，晏球以謂未可急攻。其偏將硃弘 昭、張虔釗等宣言曰：「晏球怯耳！」乃驅兵以進，兵果敗，殺傷三千餘人，由是 諸將不敢復言攻。晏球乃休養士卒，食其三州之賦，悉以俸祿所入具牛酒，日與諸 將高會。久之，都城中食盡，先出其民萬餘人，數與禿餒謀決圍以走，不果，都將 馬讓能以城降，都自焚死。

yàn qiú wèi jiāng yǒu jī lüè, shàn fǔ shì zú. qí jī tū něi, jì yīn bài yǐ wèi gōng, ér zhū jiāng jiē yù chéng shèng qǔ dōu, yàn qiú fǎn, dú bù dòng, zú yǐ chí jiǔ bì zhī. zì tiān chéng sān nián sì yuè dōu fǎn, míng nián èr yuè shǐ kè zhī, jūn zhōng wèi cháng lù yī rén. yǐ pò dōu gōng, bài tiān píng jūn jié dù shǐ. yòu xǐ píng lú, lèi guān zhì jiān zhōng shū lìng. shì suì zú, nián liù shí èr, zèng tài wèi.
晏球為將有機略，善撫士卒。其擊禿餒，既因敗以為功，而諸將皆欲乘勝取都， 晏球返，獨不動，卒以持久弊之。自天成三年四月都反，明年二月始克之，軍中未 嘗戮一人。以破都功，拜天平軍節度使。又徙平盧，累官至兼中書令。是歲卒，年 六十二，贈太尉。

ān zhòng bà
○安重霸

ān zhòng bà, yún zhōu rén yě, chū yǔ míng zōng jù shì jìn wáng. zhòng bà dé zuì bēn yú liáng, yòu bēn yú shǔ. zhòng bà wèi rén jiǎo jué duō zhì, shàn shì rén. shǔ wáng jiàn yǐ wèi qīn jiāng. wáng yǎn lì, shào nián, huàn zhě wáng chéng xiū yòng shì, zhòng bà shēn jié chéng xiū yǐ zì tuō. liáng mò, shǔ qǔ lǐ mào zhēn qín chéng jiē sān zhōu, zhòng bà quàn chéng xiū qiú zhèn qín zhōu, yǎn yǐ chéng xiū wèi jié dù shǐ, zhòng bà wèi qí fù shǐ. zhòng bà yǔ chéng xiū duō qǔ qín zhōu huā mù xiàn yǎn, qǐng yǎn dōng yóu. táng wèi wáng bīng fá shǔ, chéng xiū dà kǒng, yǐ wèn zhòng bà, zhòng bà yuē: jiàn mén tiān xià zhī xiǎn, suī yǒu jīng bīng, bù kě guò yě. rán gōng shòu guó ēn, wén nán bù kě bù fù, yuàn yǔ gōng jù xī. chéng xiū sù qīn xìn zhī, yǐ wèi rán. chéng xiū zhěng jūn jiāng fā, qín rén sòng zhī, zhàng yǐn chéng wài. jiǔ bà, chéng xiū shàng dào, zhòng bà lì chéng xiū mǎ qián, cí yuē: qín lǒng bù kě shī, yuàn liú wèi gōng shǒu. chéng xiū yè yǐ shàng dào, wú rú zhī hé. táng jūn yǐ pò shǔ, zhòng bà yì yǐ qín chéng jiē sān zhōu jiàng táng, míng zōng yǐ wèi làng zhōu tuán liàn shǐ. bà wèi zuǒ wèi dà jiāng jūn. jiǔ zhī, yǐ wèi kuāng guó jūn jié dù shǐ. fèi dì shí, wèi jīng zhào yǐn xī jīng liú shǒu, xǐ zhèn dà tóng, yǐ bìng bà hái, zú yú lù zhōu.
安重霸，雲州人也，初與明宗俱事晉王。重霸得罪奔於梁，又奔於蜀。重霸為 人狡譎多智，善事人。蜀王建以為親將。王衍立，少年，宦者王承休用事，重霸深 結承休以自托。梁末，蜀取李茂貞秦、成、階三州，重霸勸承休求鎮秦州，衍以承 休為節度使，重霸為其副使。重霸與承休多取秦州花木獻衍，請衍東遊。唐魏王兵 伐蜀，承休大恐，以問重霸，重霸曰：「劍門天下之險，雖有精兵，不可過也。然 公受國恩，聞難不可不赴，願與公俱西。」承休素親信之，以為然。承休整軍將發， 秦人送之，帳飲城外。酒罷，承休上道，重霸立承休馬前，辭曰：「秦、隴不可失， 願留為公守。」承休業已上道，無如之何。唐軍已破蜀，重霸亦以秦、成、階三州 降唐，明宗以為閬州團練使。罷為左衛大將軍。久之，以為匡國軍節度使。廢帝時， 為京兆尹、西京留守，徙鎮大同，以病罷還，卒於潞州。

wáng jiàn lì
○王建立

wáng jiàn lì, liáo zhōu yú shè rén yě. táng míng zōng wèi dài zhōu cì shǐ, yǐ jiàn lì wèi yú hòu jiāng. zhuāng zōng cháng qiǎn nǚ nú zhī dài zhōu jì mù, nǚ nú qīn rǎo dài rén, jiàn lì bǔ ér chī zhī. zhuāng zōng nù, yù shā zhī, míng zōng wèi bì ràng zhī yǐ miǎn. míng zōng zì wèi fǎn, fàn jīng shī, cáo huáng hòu wáng shū fēi jiē zài cháng shān, jiàn lì shā cháng shān jiān jūn bìng qí shǒu bīng, míng zōng jiā shǔ yīn dé wú huàn, yóu shì míng zōng yì ài zhī. míng zōng jí wèi, yǐ wèi chéng dé jūn jié dù fù shǐ, yǐ ér bài jié dù shǐ jiǎn xiào tài wèi tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì.
王建立，遼州榆社人也。唐明宗為代州刺史，以建立為虞候將。莊宗嘗遣女奴 之代州祭墓，女奴侵擾代人，建立捕而笞之。莊宗怒，欲殺之，明宗為庇讓之以免。 明宗自魏反，犯京師，曹皇后、王淑妃皆在常山，建立殺常山監軍並其守兵，明宗 家屬因得無患，由是明宗益愛之。明宗即位，以為成德軍節度副使，已而拜節度使、 檢校太尉、同中書門下平章事。

jiàn lì yǔ ān zhòng huì sù bù xié, dìng zhōu wáng dōu yǒu èr zhì, shù yǐ shū tōng jiàn lì, yuē wèi xiōng dì, zhòng huì zhī zhī yǐ wèi yán. míng zōng bù yù shāng jiàn lì, jí zhào hái jīng shī. jiàn lì rù jiàn, yì duō yán zhòng huì guò shī. míng zōng dà nù, yù jí bà zhòng huì, qún chén zuǒ yòu fěng jiě zhī, nǎi zhǐ. rán zú yǐ jiàn lì wèi yòu pú shè tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì pàn sān sī shì. jū suì yú, zì yán bù shí wén zì, yuàn jiě sān sī, míng zōng bù xǔ. jiǔ zhī, jiàn lì chēng jí, míng zōng xiào yuē: rén gù yǒu zhà jí ér dé jí zhě. nǎi chū wèi píng lú jié dù shǐ, yòu xǐ shàng dǎng. jiàn lì yàng yàng bù dé zhì, suì qiú jiě zhí, nǎi yǐ tài zǐ shǎo bǎo zhì shì.
建立與安重誨素不協，定州王都有二志，數以書通建立，約為兄弟，重誨知之 以為言。明宗不欲傷建立，亟召還京師。建立入見，亦多言重誨過失。明宗大怒， 欲亟罷重誨，群臣左右諷解之，乃止。然卒以建立為右僕射、同中書門下平章事、 判三司事。居歲餘，自言不識文字，願解三司，明宗不許。久之，建立稱疾，明宗 笑曰：「人固有詐疾而得疾者。」乃出為平盧節度使，又徙上黨。建立怏怏不得志， 遂求解職，乃以太子少保致仕。

jiàn lì shù qǐng cháo jiàn, bù xǔ, nǎi zì yì jīng shī, lán zhì hòu lóu jiàn míng zōng, tì qì yán jǐ wú zuì, wèi zhòng huì suǒ bìn, míng zōng yuē: rǔ wèi jié dù shǐ, bù zuò hǎo shì, qǐ dú zhòng huì chán rǔ xié! cì yǐ chá yào ér qiǎn zhī. fèi dì lì, fù qǐ wèi tiān píng jūn jié dù shǐ. jìn gāo zǔ shí, xǐ zhèn píng lú. tiān fú wǔ nián lái cháo, gāo zǔ láo zhī yuē: sān shí nián qián lǎo xiōng, kě wú bài! cì yǐ jiān yú rù cháo, gěi èr huàn zhě yē ér shēng diàn, yàn jiàn shén wò. yòu xǐ zhāo yì, cì yǐ yù fǔ shǔ mǎ. lèi fēng hán wáng. jiàn lì hǎo shā rén, qí wǎn jié shǐ huò fú tú fǎ, jiè shā shēng, suǒ zhì rén shāo ān zhī. zú nián qī shí, zèng shàng shū lìng.
建立數請朝見，不許，乃自詣京師，闌至後樓見明宗，涕泣言己無罪，為重誨 所擯，明宗曰：「汝為節度使，不作好事，豈獨重誨讒汝邪！」賜以茶藥而遣之。 廢帝立，復起為天平軍節度使。晉高祖時，徙鎮平盧。天福五年來朝，高祖勞之曰： 「三十年前老兄，可毋拜！」賜以肩輿入朝，給二宦者掖而升殿，宴見甚渥。又徙 昭義，賜以玉斧、蜀馬。累封韓王。建立好殺人，其晚節始惑浮圖法，戒殺生，所 至人稍安之。卒年七十，贈尚書令。

zi shǒu ēn, yǐ yìn bǔ, shāo qiān zhū wèi jiāng jūn. jiàn lì yǐ zú, jiā yú lù, shǒu ēn zì jīng shī dé gào guī, ér qì dān miè jìn. zhāo yì jié dù shǐ zhāng cóng ēn yǔ shǒu ēn yīn jiā, nǎi yǐ shǒu ēn quán xún jiǎn shǐ, yǐ shǒu lù zhōu, ér cóng ēn rù jiàn qì dān. cóng ēn jì qù, shǒu ēn yīn piāo jié cóng ēn jiā zī, yǐ lù zhōu jiàng hàn. hàn gāo zǔ jí wèi, yǐ shǒu ēn wèi zhāo yì jūn jié dù shǐ, xǐ zhèn jìng nán xī jīng liú shǒu, jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì.
子守恩，以廕補，稍遷諸衛將軍。建立已卒，家於潞，守恩自京師得告歸，而 契丹滅晉。昭義節度使張從恩與守恩姻家，乃以守恩權巡檢使，以守潞州，而從恩 入見契丹。從恩既去，守恩因剽劫從恩家貲，以潞州降漢。漢高祖即位，以守恩為 昭義軍節度使，徙鎮靜難、西京留守，加同中書門下平章事。

shǒu ēn xìng tān bǐ, rén shén kǔ zhī. shí zhōu tài zǔ yǐ shū mì shǐ jiāng bái wén kē děng jūn xī píng sān pàn, hái guò luò yáng, shǒu ēn yǐ shǐ xiāng zì chù, jiān yú chū yíng. tài zǔ nù, jí rì yǐ tóu zi mìng wén kē dài shǒu ēn wèi liú shǒu, ér shǒu ēn fāng yì guǎn yè, zuò yú kè cì yǐ qí jiàn, ér lì chí bào xīn liú shǒu shì shì yú fǔ yǐ. shǒu ēn dà jīng, bù zhī suǒ wèi, suì bà qù, fèng cháo qǐng yú jīng shī.
守恩性貪鄙，人甚苦之。時周太祖以樞密使將白文珂等軍西平三叛，還過洛陽， 守恩以使相自處，肩輿出迎。太祖怒，即日以頭子命文珂代守恩為留守，而守恩方 詣館謁，坐於客次以俟見，而吏馳報新留守視事於府矣。守恩大驚，不知所為，遂 罷去，奉朝請於京師。

hòu yǐn dì shā shǐ hóng zhào děng, zhào qún chén shàng diàn wèi yù zhī, qún chén kǒng jù, wú gǎn yán zhě, dú shǒu ēn qián duì yuē: bì xià shǐ shuì jué yǐ. wén zhě jiē suō tóu. xiǎn dé zhōng, wèi zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn yǐ zú.
後隱帝殺史弘肇等，召群臣上殿慰諭之，群臣恐懼，無敢言者，獨守恩前對曰： 「陛下始睡覺矣。」聞者皆縮頭。顯德中，為左金吾衛上將軍以卒。

wū hū! dào dé rén yì, suǒ yǐ wèi zhì, ér fǎ zhì gāng jì, yì suǒ yǐ wéi chí zhī yě. zì gǔ luàn wáng zhī guó, bì xiān huài qí fǎ zhì ér hòu luàn cóng zhī. luàn yǔ huài xiāng chéng, zhì dàng rán wú fù gāng jì, zé bì jí yú dà luàn ér hòu fǎn, cǐ shì zhī rán yě, wǔ dài zhī jì shì yǐ. ruò wén kē shǒu ēn jiē wèi jiān jiāng xiāng, hàn dà chén yě, ér zhōu tài zǔ yǐ yī shū mì shǐ tóu zi yì zhì zhī, rú gèng shù zú. shì shí, tài zǔ yǔ hàn wèi yǒu jiān xì zhī duān, qí wú jūn pàn shàng zhī zhì, yí wèi méng yú xīn, ér qí suǒ wèi rú cǐ zhě, hé zāi? gài qí xí wèi cháng shì, gù tè fā yú xǐ nù yí zhǐ zhī jiān, ér wén kē bù gǎn wéi, shǒu ēn bù dé jù. tài zǔ jì chù zhī bù yí, ér hàn tíng jūn chén yì zhì ér bù wèn, qí shàng xià ān rán ér bù guài zhě, qǐ fēi cháo tíng fǎ zhì gāng jì huài luàn xiāng chéng, qí lái yě yuǎn, jì jí ér zhì yú cǐ yú! shì yǐ shàn wèi tiān xià lǜ zhě, bù gǎn hū yú wēi, ér cháng dù qí jiàn yě, kě bù jiè zāi!
嗚呼！道德仁義，所以為治，而法制綱紀，亦所以維持之也。自古亂亡之國， 必先壞其法制而後亂從之。亂與壞相乘，至蕩然無復綱紀，則必極於大亂而後返， 此勢之然也，五代之際是已。若文珂、守恩皆位兼將相，漢大臣也，而周太祖以一 樞密使頭子易置之，如更戍卒。是時，太祖與漢未有間隙之端，其無君叛上之志， 宜未萌於心，而其所為如此者，何哉？蓋其習為常事，故特發於喜怒頤指之間，而 文珂不敢違，守恩不得拒。太祖既處之不疑，而漢廷君臣亦置而不問，其上下安然 而不怪者，豈非朝廷法制綱紀壞亂相乘，其來也遠，既極而至於此歟！是以善為天 下慮者，不敢忽於微，而常杜其漸也，可不戒哉！

kāng fú
○康福

kāng fú, wèi zhōu rén yě, shì wèi jūn xiào. fú yǐ qí shè shì jìn wáng wèi piān jiāng. zhuāng zōng cháng yuē: wú jiā yǐ yáng mǎ wèi shēng, fú zhuàng mào lèi hú rén ér fēng hòu, hú yí yáng mǎ. nǎi lìng fú mù mǎ yú xiāng zhōu, wèi xiǎo mǎ fāng shǐ, yú nián mǎ dà fān zī. míng zōng zì wèi fǎn, bīng guò xiāng zhōu, fú yǐ xiǎo fāng mǎ èr qiān pǐ guī mìng, míng zōng jūn shì yóu shì yì shèng. míng zōng rù lì, bài fēi lóng shǐ, lǐng cí zhōu cì shǐ xiāng zhōu bīng mǎ dōu jiān. cóng liú xùn tǎo jīng nán, wú gōng ér hái. fú wèi jiāng wú tuó néng, shàn zhū róng yǔ, míng zōng cháng zhào rù biàn diàn, fǎng yǐ wài shì, fú zhé wèi fān yǔ yǐ duì. shū mì shǐ ān zhòng huì è zhī, cháng jiè fú yuē: wú wàng zòu shì, dāng zhǎn rǔ! fú jù, qiú wài rèn.
康福，蔚州人也，世為軍校。福以騎射事晉王為偏將。莊宗嘗曰：「吾家以羊 馬為生，福狀貌類胡人而豐厚，胡宜羊馬。」乃令福牧馬於相州，為小馬坊使，逾 年馬大蕃滋。明宗自魏反，兵過相州，福以小坊馬二千匹歸命，明宗軍勢由是益盛。 明宗入立，拜飛龍使，領磁州刺史、襄州兵馬都監。從劉訓討荊南，無功而還。福 為將無佗能，善諸戎語，明宗嘗召入便殿，訪以外事，福輒為蕃語以對。樞密使安 重誨惡之，常戒福曰：「無妄奏事，當斬汝！」福懼，求外任。

líng wǔ hán zhū sǐ, dì liù chéng lì, ér piān jiāng lǐ cóng bīn zuò luàn. chéng biǎo qǐng cháo tíng mìng shuài, ér zhòng huì yǐ wèi líng wǔ shēn rù yí jìng, wèi shuài zhě duō yù hài, nǎi bài fú liáng zhōu cì shǐ, shuò fāng hé xī jūn jié dù shǐ. fú rù jiàn míng zōng, tì qì yán wèi zhòng huì suǒ jǐ. míng zōng zhào zhòng huì wèi fú gèng tuó zhèn, zhòng huì yuē: fú wèi cì shǐ wú gōng xiào ér jiàn jié máo, qí gǎn yǒu suǒ zé xié! míng zōng nù, wèi fú yuē: zhòng huì qiǎn rǔ, fēi wú yì yě. wú dāng qiǎn bīng hù rǔ, kě wú yōu. nǎi lìng jiāng jūn niú zhī róu yǐ bīng wèi fú. xíng zhì fāng qú, ér qiāng yí guǒ chū yāo fú, fú yǐ bīng jī zǒu zhī. zhì qīng gāng xiá, yù xuě, fú dēng shān wàng jiàn chuān gǔ zhōng yān huǒ, yǒu tǔ bō shù qiān zhàng, bù jué fú zhì, fú fēn qí bīng mǎ sān dào, chū qí bù yì xí zhī. tǔ bō dà hài, qì chē zhàng ér zǒu, shā zhī dài jǐn, huò qí yù pú líng jǐn yáng mǎ shén zhòng, yóu shì wēi shēng dà zhèn.
靈武韓洙死，第六澄立，而偏將李從賓作亂。澄表請朝廷命帥，而重誨以謂靈 武深入夷境，為帥者多遇害，乃拜福涼州刺史，朔方、河西軍節度使。福入見明宗， 涕泣言為重誨所擠。明宗召重誨為福更佗鎮，重誨曰：「福為刺史無功效而建節旄， 其敢有所擇邪！」明宗怒，謂福曰：「重誨遣汝，非吾意也。吾當遣兵護汝，可無 憂。」乃令將軍牛知柔以兵衛福。行至方渠，而羌夷果出邀福，福以兵擊走之。至 青岡峽，遇雪，福登山望見川谷中煙火，有吐蕃數千帳，不覺福至，福分其兵馬三 道，出其不意襲之。吐蕃大駭，棄車帳而走，殺之殆盡，獲其玉璞、綾錦、羊馬甚 眾，由是威聲大振。

fú jū líng wǔ sān suì, suì cháng fēng rěn, yǒu mǎ qiān sì, fān yí wèi fú. yán shì zhě yí fú yǒu yì zhì, zhòng huì yì yán fú bì fù cháo tíng. míng zōng qiǎn rén wèi fú yuē: wǒ hé shǎo rǔ ér yù fù wǒ! fú yán: shòu guó ēn shēn, yǒu sǐ wú èr. yīn qǐ hái cháo, bù xǔ. fú zhāng zài shàng, jí suí ér zhì, míng zōng bù zhī zuì, xǐ zhèn zhāng yì. lì jìng nán xióng wǔ, chōng xī miàn dōu bù shǔ. jìn gāo zǔ shí, xǐ zhèn hé zhōng, dài hái, zú yú jīng shī, zèng tài shī, shì yuē wǔ ān.
福居靈武三歲，歲常豐稔，有馬千駟，蕃夷畏服。言事者疑福有異志，重誨亦 言福必負朝廷。明宗遣人謂福曰：「我何少汝而欲負我！」福言：「受國恩深，有 死無二。」因乞還朝，不許。福章再上，即隨而至，明宗不之罪，徙鎮彰義。歷靜 難、雄武，充西面都部署。晉高祖時，徙鎮河中，代還，卒於京師，贈太師，諡曰 武安。

fú shì běn yí dí, yí dí guì shā tuó, gù cháng zì yán shā tuó zhǒng yě. fú cháng yǒu jí wò gé zhōng, liáo zuǒ rù wèn jí, jiàn qí jǐn qīn, xiāng gù qiè xì yuē: jǐn qīn làn xī! fú wén zhī, nù yuē: wǒ shā tuó zhǒng yě, ān dé wèi wǒ wèi xī? wén zhě xiào zhī.
福世本夷狄，夷狄貴沙陀，故常自言沙陀種也。福嘗有疾臥閣中，寮佐入問疾， 見其錦衾，相顧竊戲曰：「錦衾爛兮！」福聞之，怒曰：「我沙陀種也，安得謂我 為奚？」聞者笑之。

guō yán lǔ
○郭延魯

guō yán lǔ, qìn zhōu mián shàng rén yě. fù ráo, yǐ xiāo yǒng shì jìn, shù lì jūn gōng, wèi qìn zhōu cì shǐ zhě jiǔ nián, wèi zhèng yǒu huì ài, zhōu rén sī zhī. yán lǔ yǐ shàn shuò wèi jiāng, lèi qiān shén wǔ dū zhī bīng mǎ shǐ. zhū shǒu yīn fǎn, cóng gōng biàn zhōu, yǐ xiān dēng gōng wèi biàn zhōu mǎ bù jūn dōu zhǐ huī shǐ, lèi qiān fù zhōu cì shǐ. yán lǔ tàn yuē: wú xiān jūn wèi qìn zhōu zhě jiǔ nián, mín dào yú jīn sī zhī. wú jīn xìng de wèi cì shǐ, qí gǎn wàng wú xiān jūn zhī zhì! yóu shì yì yǐ lián píng zì lì, mín shén lài zhī. zhì mǎn, zhōu rén qǐ liú, bù xǔ, jiē zhē dào pān hào. tiān fú zhōng, bài dān zhōu cì shǐ, zú yú guān.
郭延魯，沁州綿上人也。父饒，以驍勇事晉，數立軍功，為沁州刺史者九年， 為政有惠愛，州人思之。延魯以善槊為將，累遷神武都知兵馬使。硃守殷反，從攻 汴州，以先登功為汴州馬步軍都指揮使，累遷復州刺史。延魯嘆曰：「吾先君為沁 州者九年，民到於今思之。吾今幸得為刺史，其敢忘吾先君之志！」由是益以廉平 自勵，民甚賴之。秩滿，州人乞留，不許，皆遮道攀號。天福中，拜單州刺史，卒 於官。

dāng shì shí, cì shǐ jiē yǐ jūn gōng bài, yán shì zhě duō yǐ wèi yán, yǐ wèi fāng tiān xià duō shì, mín lì kùn bì zhī shí, bù yí yǐ cì shǐ rèn wǔ fū, shì gōng zòng xià, wèi hài bù xì. ér yán lǔ fù zǐ tè yǐ shàn zhèng zhe wén yān.
當是時，刺史皆以軍功拜，言事者多以為言，以謂方天下多事，民力困敝之時， 不宜以刺史任武夫，恃功縱下，為害不細。而延魯父子特以善政著聞焉。

wū hū, wǔ dài zhī mín qí hé yǐ kān zhī zāi! shàng shū bīng fù zhī jí, xià kùn bō liǎn zhī kē. zì zhuāng zōng yǐ lái, fāng zhèn jìn xiàn zhī shì shāo zuò, zhì yú jìn ér bù kě shèng jì yǐ. qí tiān dōu zhù guó zhī wù, dòng yǐ qiān shù jì. zhì yú lái cháo fèng shǐ mǎi yàn shú zuì, mò bù chū yú jìn xiàn. ér gōng chén dà jiāng, bù xìng ér sǐ, zé qí zi sūn lǜ yǐ jiā zī qiú cì shǐ, qí wù duō zhě dé dà zhōu shàn dì. gài zì tiān zǐ jiē yǐ huì lù wèi shì yǐ, zé wèi qí mín zhě qí hé yǐ kān zhī zāi! yú cǐ zhī shí, xún lián zhī lì rú yán lǔ zhī tú zhě, chéng nán dé ér kě guì yě zāi!
嗚呼，五代之民其何以堪之哉！上輸兵賦之急，下困剝斂之苛。自莊宗以來， 方鎮進獻之事稍作，至於晉而不可勝紀矣。其「添都」、「助國」之物，動以千數 計。至於來朝、奉使、買宴、贖罪，莫不出於進獻。而功臣大將，不幸而死，則其 子孫率以家貲求刺史，其物多者得大州善地。蓋自天子皆以賄賂為事矣，則為其民 者其何以堪之哉！於此之時，循廉之吏如延魯之徒者，誠難得而可貴也哉！