chái shǒu lǐ
○柴守禮

zhōu tài zǔ shèng mù huáng hòu chái shì, wú zi, yǎng hòu xiōng shǒu lǐ zhī zǐ yǐ wèi zi, shì wèi shì zōng. shǒu lǐ zì kè ràng, yǐ hòu zú bài yín qīng guāng lù dài fū jiǎn xiào lì bù shàng shū jiān yù shǐ dài fū. shì zōng jí wèi, jiā jīn zǐ guāng lù dài fū jiǎn xiào sī kōng guāng lù qīng. zhì shì, jū yú luò yáng, zhōng shì zōng zhī shì, wèi cháng zhì jīng shī, ér zuǒ yòu yì mò gǎn yán, dì yǐ yuán jiù lǐ zhī, ér shǒu lǐ yì pō zì héng, cháng shā rén yú shì, yǒu sī yǒu wén, shì zōng bù wèn. shì shí, wáng pǔ wāng yàn wáng yàn chāo hán lìng kūn děng tóng shí jiāng xiāng, jiē yǒu fù zài luò yáng, yǔ shǒu lǐ zhāo xī wǎng lái, wéi yì suǒ wèi, luò yáng rén duō wèi bì zhī, hào shí ā fù. shǒu lǐ zú nián qī shí èr, guān zhì tài fù.
周太祖聖穆皇后柴氏，無子，養後兄守禮之子以為子，是為世宗。守禮字克讓， 以後族拜銀青光祿大夫、檢校吏部尚書、兼御史大夫。世宗即位，加金紫光祿大夫、 檢校司空、光祿卿。致仕，居於洛陽，終世宗之世，未嘗至京師，而左右亦莫敢言， 第以元舅禮之，而守禮亦頗恣橫，嘗殺人於市，有司有聞，世宗不問。是時，王溥、 汪晏、王彥超、韓令坤等同時將相，皆有父在洛陽，與守禮朝夕往來，惟意所為， 洛陽人多畏避之，號「十阿父。」守禮卒年七十二，官至太傅。

wū hū, fù zǐ zhī ēn zhì yǐ! mèng zǐ yán: shùn wèi tiān zǐ, ér gǔ sǒu shā rén, zé qì tiān xià, qiè fù zhī ér táo. yǐ wèi tiān xià kě wú shùn, bù kě wú zhì gōng, shùn kě qì tiān xià, bù kě xíng qí fù, cǐ wèi shì lì yán zhī shuō yě. rán shì gù yǒu bù dé rú qí yì zhě duō yǐ! gài tiān zǐ yǒu zōng miào shè jì zhī zhòng bǎi guān zhī wèi cháo tíng zhī yán, qí bù xìng yǒu bù dé qiè ér táo, zé rú zhī hé ér kě? yǔ dú zhōu shǐ, jiàn shǒu lǐ shā rén, shì zōng qǐn ér bù wèn, gài jìn rèn tiān xià zhòng yǐ, ér zi yú qí fù yì zhì yǐ, gù níng shòu qū fǎ zhī guò, yǐ shēn fù zǐ zhī dào, qí suǒ yǐ hé yú yì zhě, gài zhī quán yě. jūn zǐ zhī yú shì, zé qí qīng zhòng ér chù zhī ěr. shī xíng qīng, bù xiào zhòng yě. xíng zhě suǒ yǐ jìn rén wèi fēi, xiào zhě suǒ yǐ jiào rén wèi shàn, qí yì yī yě, shú wèi zhòng? xíng yī rén, wèi bì néng shǐ tiān xià wú shā rén, ér shā qí fù, miè tiān xìng ér jué rén dào, shú wèi zhòng? quán qí suǒ wèi qīng zhòng zhě, zé tiān xià suī bù kě qì, ér fù yì bù kě xíng yě. rán zé wèi shùn yǔ shì zōng zhě, yí rú hé wú shǐ gǔ sǒu shǒu lǐ zhì yú shā rén, zé kě wèi xiào yǐ! rán ér yǒu bù dé rú qí yì, zé zé qí qīng zhòng ér chù zhī yān. shì zōng zhī zhī quán, míng yǐ fū!
嗚呼，父子之恩至矣！孟子言：舜為天子，而瞽叟殺人，則棄天下，竊負之而 逃。以謂天下可無舜，不可無至公，舜可棄天下，不可刑其父，此為世立言之說也。 然事固有不得如其意者多矣！蓋天子有宗廟社稷之重、百官之衛、朝廷之嚴，其不 幸有不得竊而逃，則如之何而可？予讀周史，見守禮殺人，世宗寢而不問，蓋進任 天下重矣，而子於其父亦至矣，故寧受屈法之過，以申父子之道，其所以合於義者， 蓋知權也。君子之於事，擇其輕重而處之耳。失刑輕，不孝重也。刑者所以禁人為 非，孝者所以教人為善，其意一也，孰為重？刑一人，未必能使天下無殺人，而殺 其父，滅天性而絕人道，孰為重？權其所謂輕重者，則天下雖不可棄，而父亦不可 刑也。然則為舜與世宗者，宜如何無使瞽叟、守禮至於殺人，則可謂孝矣！然而有 不得如其意，則擇其輕重而處之焉。世宗之知權，明矣夫！

shì zōng zhēn huì huáng hòu liú shì
○世宗貞惠皇后劉氏

shì zōng sān huáng hòu. zhēn huì huáng hòu liú shì, bù zhī qí shì jiā, gài wēi shí suǒ qǔ yě, shì zōng wèi zuǒ jiān mén wèi jiāng jūn, dé fēng péng chéng xiàn jūn. shì zōng cóng tài zǔ yú wèi, hòu liú jīng shī, tài zǔ jǔ bīng, hàn zhū qí zú jiā shǔ, hòu jiàn shā. tài zǔ jí wèi, zhuī fēng péng chéng jùn fū rén. shì zōng xiǎn dé sì nián xià sì yuè, shǐ zhào péng chéng jùn fū rén liú shì zhuī cè wèi huáng hòu, yǒu sī shì yuē zhēn huì, líng yuē huì líng.
世宗三皇后。貞惠皇后劉氏，不知其世家，蓋微時所娶也，世宗為左監門衛將 軍，得封彭城縣君。世宗從太祖於魏，後留京師，太祖舉兵，漢誅其族家屬，後見 殺。太祖即位，追封彭城郡夫人。世宗顯德四年夏四月，始詔彭城郡夫人劉氏追冊 為皇后，有司諡曰貞惠，陵曰惠陵。

xuān yì huáng hòu fú shì
○宣懿皇后符氏

xuān yì huáng hòu fú shì, qí zǔ qín wáng cún shěn, fù wèi wáng yàn qīng. hòu shì wáng jiā, chū yú jiāng xiāng zhī guì, wèi rén míng guǒ yǒu dà zhì. chū shì lǐ shǒu zhēn zi chóng xùn. shǒu zhēn shì hàn wèi hé zhōng jié dù shǐ, yǐ xié yì zhì. yǒu shù zhě shàn tīng rén shēng yǐ zhī jí xiōng, shǒu zhēn chū qí jiā rén shǐ tīng zhī, shù zhě wén hòu shēng, jīng yuē: cǐ tiān xià zhī mǔ yě! shǒu zhēn yì zì fù, yuē: wú fù yóu wèi tiān xià mǔ, wú qǔ tiān xià fù hé yí zāi! yú shì jué fǎn. ér hàn qiǎn zhōu tài zǔ tǎo zhī, yú nián, gōng pò qí chéng. chóng xùn zhī bù miǎn, shǒu zì shā qí jiā rén, cì yǐ jí hòu, hòu zǒu nì, yǐ wéi màn zì bì, chóng xùn huáng jù qiú hòu bù dé, suì zì shā. hàn bīng rù qí jiā, hòu yǎn rán zuò táng shàng, gù jūn shì yuē: guō gōng yǔ wú wáng fù yǒu jiù, rǔ bèi wú fàn wǒ! jūn shì jiàn zhī bù gǎn pò. tài zǔ wén zhī, yǐ wèi yī nǚ zǐ néng shǐ luàn bīng bù gǎn fàn, qí zhī, wèi jiā wèi miǎn, yǐ guī yàn qīng. hòu gǎn tài zǔ bù shā, bài tài zǔ wèi fù. qí mǔ yǐ hòu fū jiā miè wáng, ér dú tuō sǐ bīng rèn zhī jiān, yǐ wèi tiān xìng, yù shǐ xuē fà wèi ní, hòu bù kěn yuē: sǐ shēng yǒu mìng, tiān yě. hé bì wàng huǐ xíng fā wèi! tài zǔ yú hòu yǒu ēn, ér shì zōng xìng tè yīng ruì, wén hòu rú cǐ, yì qí zhī. jí liú fū rén zú, suì nà yǐ wèi jì shì. shì zōng jí wèi, cè wèi huáng hòu. shì zōng bàn jí duō bào nù, ér hòu cháng zhuī huǐ, měi nù zuǒ yòu, hòu bì cóng róng cì yán sè, jiàn wèi jiě shuō, shì zōng yì yì suí jiě, yóu shì yì zhòng zhī. shì zōng zhēng huái, hòu yǐ dì bù yí qīn xíng, qiè jiàn zhǐ zhī, shì zōng bù tīng. shī jiǔ wú gōng, zāo dà shǔ yǔ, hòu yǐ yōu chéng jí ér bēng. yì zhě yǐ fāng yòng bīng, qǐng shā sàng lǐ, yú shì bǎi guān cháo lín yú xī gōng, sān rì ér shì fú, dì yì qī rì ér shì, zàng yú xīn zhèng, líng yuē yì líng.
宣懿皇后符氏，其祖秦王存審，父魏王彥卿。後世王家，出於將相之貴，為人 明果有大志。初適李守貞子崇訓。守貞事漢為河中節度使，已挾異志。有術者善聽 人聲以知吉凶，守貞出其家人使聽之，術者聞後聲，驚曰：「此天下之母也！」守 貞益自負，曰：「吾婦猶為天下母，吾取天下復何疑哉！」於是決反。而漢遣周太 祖討之，逾年，攻破其城。崇訓知不免，手自殺其家人，次以及後，後走匿，以帷 幔自蔽，崇訓惶遽求後不得，遂自殺。漢兵入其家，後儼然坐堂上，顧軍士曰： 「郭公與吾王父有舊，汝輩無犯我！」軍士見之不敢迫。太祖聞之，以謂一女子能 使亂兵不敢犯，奇之，為加慰勉，以歸彥卿。後感太祖不殺，拜太祖為父。其母以 後夫家滅亡，而獨脫死兵刃之間，以為天幸，欲使削髮為尼，後不肯曰：「死生有 命，天也。何必妄毀形發為！」太祖於後有恩，而世宗性特英銳，聞後如此，益奇 之。及劉夫人卒，遂納以為繼室。世宗即位，冊為皇后。世宗辦急多暴怒，而後嘗 追悔，每怒左右，後必從容伺顏色，漸為解說，世宗意亦隨解，由是益重之。世宗 征淮，後以帝不宜親行，切諫止之，世宗不聽。師久無功，遭大暑雨，後以憂成疾 而崩。議者以方用兵，請殺喪禮，於是百官朝臨於西宮，三日而釋服，帝亦七日而 釋，葬於新鄭，陵曰懿陵。

hòu lì huáng hòu fú shì. hòu mèi yě. guó chū, qiān xī gōng, hào zhōu tài hòu.
後立皇后符氏。後妹也。國初，遷西宮，號周太后。

shì zōng qī zǐ
○世宗七子

shì zōng zi qī rén: zhǎng yuē yí gē, cì èr jiē wèi míng, cì yuē gōng huáng dì, cì yuē xī ràng, cì yuē xī jǐn, cì yuē xī huì, jiē bù zhī qí mǔ wèi shuí shì. yí gē yǔ qí èr, jiē wèi hàn zhū. tài zǔ jí wèi, zhào cì huáng sūn míng yì, zèng zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn chéng, zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn xián, zuǒ tún wèi dà jiāng jūn.
世宗子七人：長曰宜哥，次二皆未名，次曰恭皇帝，次曰熙讓，次曰熙謹，次 曰熙誨，皆不知其母為誰氏。宜哥與其二，皆為漢誅。太祖即位，詔賜皇孫名誼， 贈左驍衛大將軍；誠，左武衛大將軍；諴，左屯衛大將軍。

xiǎn dé sān nián, qún chén qǐng fēng zōng shì, shì zōng yǐ wèi wèi guó rì qiǎn, ēn xìn wèi jí yú rén, ér xū gōng dé dà chéng, qìng liú yú shì, ér hòu yì zhī kě yě. míng nián xià sì yuè guǐ wèi, xiān fēng tài zǔ zhū zi. yòu zhào yuē: fù zǐ zhī dào, shèng xián bù wàng, zài sī tiān è zhī duān, yù dòng bēi shāng zhī bào. gù huáng zǐ zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn yì zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn xián zuǒ tún wèi dà jiāng jūn chéng děng, zài wéi wǎng shì, yǒu zú shāng huái, yí zēng yī zì zhī fēng, réng zèng sān tái zhī zhì. yì kě zèng tài wèi, zhuī fēng yuè wáng chéng tài fù, wú wáng xián tài bǎo, hán wáng. ér huáng zǐ zài zhě jiē bù fēng.
顯德三年，群臣請封宗室，世宗以謂為國日淺，恩信未及於人，而須功德大成， 慶流於世，而後議之可也。明年夏四月癸未，先封太祖諸子。又詔曰：「父子之道， 聖賢不忘，再思天閼之端，愈動悲傷之抱。故皇子左驍衛大將軍誼、左武衛大將軍 諴、左屯衛大將軍誠等，載惟往事，有足傷懷，宜增一字之封，仍贈三台之秩。誼 可贈太尉，追封越王；誠太傅，吳王；諴太保，韓王。」而皇子在者皆不封。

liù nián, běi fù sān guān, yù jí, hái jīng shī. liù yuè guǐ wèi, huáng zǐ zōng xùn, tè jìn zuǒ wèi shàng jiāng jūn, fēng liáng wáng ér zōng ràng yì bài zuǒ xiāo wèi shàng jiāng jūn, fēng yàn guó gōng. hòu shí rì ér shì zōng bēng, liáng wáng jí wèi, shì wèi gōng huáng dì. qí nián bā yuè, zōng ràng gēng míng xī ràng, fēng cáo wáng. xī jǐn xī huì jiē qián wèi fēng jué, suì bài xī jǐn yòu wǔ wèi dà jiāng jūn, fēng jì wáng xī huì zuǒ lǐng jūn wèi dà jiāng jūn, qí wáng. huáng cháo qián dé èr nián shí yuè, xī jǐn zú. xī ràng xī huì, bù zhī qí suǒ zhōng.
六年，北復三關，遇疾，還京師。六月癸未，皇子宗訓，特進左衛上將軍，封 梁王；而宗讓亦拜左驍衛上將軍，封燕國公。後十日而世宗崩，梁王即位，是為恭 皇帝。其年八月，宗讓更名熙讓，封曹王。熙謹、熙誨皆前未封爵，遂拜熙謹右武 衛大將軍，封紀王；熙誨左領軍衛大將軍，蘄王。皇朝乾德二年十月，熙謹卒。熙 讓、熙誨，不知其所終。

wū hū! zhì gōng, tiān xià zhī suǒ gòng yě. qí shì fēi qǔ zhí zhī jì, suī fù ài qí zi, yì huò yǒu suǒ bù dé sī yān. dāng zhōu tài zǔ jǔ bīng yú wèi, hàn qiǎn liú zhū zhū qí jiā zú yú jīng shī, kù dú bèi zhì hòu tài zǔ rù lì, qiǎn rén zé zhū, zhū cí bù qū, tài zǔ suī shēn hèn zhī, rán yǐ zhū cí zhí, zhōng bù jí qí jiā yě. jí zhuī fēng qī zǐ zhī bèi shā zhě, qí yán shēn zì yǐn tòng zhī ér yǐ, bù gǎn yǒu fēi hàn zhī cí yān, gài zhī qí qū zài jǐ yě. gù lüè cún qí cí, yǐ jiàn zhōu zhī yǒu kuì yú qí xīn zhě yǐ!
嗚呼！至公，天下之所共也。其是非曲直之際，雖父愛其子，亦或有所不得私 焉。當周太祖舉兵於魏，漢遣劉銖誅其家族於京師，酷毒備至；後太祖入立，遣人 責銖，銖辭不屈，太祖雖深恨之，然以銖辭直，終不及其家也。及追封妻子之被殺 者，其言深自隱痛之而已，不敢有非漢之辭焉，蓋知其曲在己也。故略存其辭，以 見周之有愧於其心者矣！