shí yī rì píng míng xíng, èr shí wǔ lǐ, guò huáng yáng pù, qí dì yǒu xún sī. yòu sì shí lǐ, pō yú qī lǐ tān. shì rì gòng xíng liù shí wǔ lǐ. zì rù zhōu lái, lián rì bàn yǔ bàn qíng, céng wèi jiàn hào rì dāng kōng, yǔ yú bìng tǐ tóng yě.
十一日 平明行,二十五里,过黄杨铺,其地有巡司。又四十里,泊于七里滩。是日共行六十五里。自入舟来,连日半雨半晴,曾未见皓日当空,与余病体同也。
shí èr rì píng míng fā zhōu. èr shí lǐ, guò lěng shuǐ tān. jù luò zài jiāng xī àn, zhōu xún dōng àn xíng. shì rì tiān qīng rì lì, qián suǒ wèi yǒu. yī zhōu rén jù pō zhōu dōng àn, yǐ dù zhōu guò jiāng zhī xī àn, shì yú ròu zhū wù. yú shì shí tǐ yì shāo sū, qǐ zuò zhōu wěi, wàng gé jiāng jù luò jù zài shí yá zhī shàng. gài bīn jiāng shí gǔ lín xún, zhí chā shuǐ dǐ, huán huì zhī zhǐ, yǐ shí bù yǐ tǔ, rén cóng yá jí xì shè jí yǐ dēng, zhēn shān shuǐ zhōng kū zhái yě. yá shàng rén yán èr yuè jiān wèi liú zéi shā lüě zhī cǎn, wén zhī gǔ sǒng. jiǔ zhī, shì wù zhě dù jiāng hái, zhōu rén pō ér dài fàn, yǐ shàng wǔ yǐ. hū nán fēng dà zuò, jìng bù néng qián, pō zhì xià wǔ, yú bìng fù zuò. bó mù fēng shāo shā, zhōu nǎi xíng, wǔ lǐ ér mù. yòu chéng yuè wǔ lǐ, pō yú qū hé. shì wǎn zài dé dà hàn, hán rè hū qù, ér xīn fù jiān zhōng bù kuài rán. yè bàn hū zhuǎn běi fēng, hǒu zhèn mí shén, yǐ ér xié yǔ yì jiāo. shì rì gòng xíng sān shí lǐ.
十二日 平明发舟。二十里,过冷水滩。聚落在江西岸,舟循东岸行。是日天清日丽,前所未有。一舟人俱泊舟东岸,以渡舟过江之西岸,市鱼肉诸物。余是时体亦稍苏,起坐舟尾,望隔江聚落俱在石崖之上。盖濒江石骨嶙峋,直插水底,阛闠之址,以石不以土,人从崖级隙拾级以登,真山水中窟宅也。涯上人言二月间为流贼杀掠之惨,闻之骨竦。久之,市物者渡江还,舟人泊而待饭,已上午矣。忽南风大作,竟不能前,泊至下午,余病复作。薄暮风稍杀,舟乃行,五里而暮。又乘月五里,泊于区河。是晚再得大汗,寒热忽去,而心腹间终不快然。夜半忽转北风,吼震弥甚,已而挟雨益骄。是日共行三十里。
shí sān rì píng míng, fēng shāo shā, nǎi xíng. sì shí lǐ, wèi xiāng kǒu guān. rén jiā zài jiāng dōng àn, xiāng jiāng zì xī nán, xiāo jiāng zì dōng nán, hé yú qí qián ér gòng běi. yú zhōu zì xiāo rù, yòu shí lǐ wèi yǒng zhī xī mén fú qiáo, shì wǔ ěr, yǔ yóu wèi quán zhǐ. zhū fù zhōu zhě jù dēng yá qù, yú yì yù dēng lù biàn lǎn zhū míng shèng, ér bìng tǐ bù kān, suì tíng zhōu zhōng. yǐ ér yī zhōu cóng hòu lái, suì yí fù qí zhōng, gài yǐ míng rì xiàng dào zhōu zhě. xià wǔ, zhōu guò fú qiáo, pō yú xiǎo xī mén. gé jiāng wàng jiāng xī àn, shí shén sēn huàn, zhōng yǒu yī xī zì xī lái zhù, shí liáng kuà qí shàng, xīn yì zhī. jí suǒ zhōu wèi cān, xún chéng ér běi, nǎi xī yuè fú qiáo, zé fú qiáo xī àn, yì shí xū xī líng huàn. zhí tǔ rén wèn yú xī qiáo, jí fú qiáo nán pàn xī shàng kuà shí zhě shì gǔ mǔ tán, zé zhí xī bàn lǐ, lù páng qiàn xī zhě shì. shǐ zhī tán jí yú xī zhī shàng liú, tán lù cóng xī, qiáo lù cóng nán yě. nǎi zūn tōng qú zhí xī qù, lù zuǒ rén jiā xì zhōng, shí jiàn shān xī liú shí jiān. bàn lǐ, guò liǔ zi cí, cí nán xiàng lín xī. zài xī jiāng dǐ chá ān, zé xī zì nán lái, dǐ shí dōng zhuǎn, zhuǎn chù qí shí shì yóu sēn tè, dàn yì xī wān yī qǔ ěr, wú suǒ wèi tán yě. shí shàng kè" gǔ mǔ tán" sān dà zì, gǔ shén, páng yǒu shī, jù yǐ lè mó hu bù kě dú. cóng qí shàng liú qiú suǒ wèi xiǎo qiū xiǎo shí tán, jù wú néng shí zhě. àn shì shuǐ fā yuán yú yǒng zhōu nán bǎi lǐ zhī yā shān, yǒu" rǎn"" rǎn" èr míng. yī yǐ xìng, yī yǐ sè. ér liǔ zi hòu yì zhī yǐ" yú". àn wén qiú xiǎo qiū, dāng jí jīn zhī chá ān zhě shì. zài gǔ mǔ xī shù shí bù cóng qiū zhī shàng, wèi sēng wú huì suǒ jiàn, wèi cǐ zhōng dǐng. qiú xī shān yì wú zhī zhě. hòu dú zhī shān bēi, wèi zhī shān jí xī shān, yì fēi yě, zhī shān zài běi yuǎn yǐ, dāng jí liǔ zi cí hòu yuán fēng gāo dǐng, jīn zhī hù zhū ān zhě shì. yòu wén hù zhū chá ān zhī jiān, yǒu liǔ zi àn, jiù kè shī piān shén duō, zé shì shān zhī wèi xī shān wú yí. yú mì dào qí jiān, xī běi dēng shān, ér qí yá yǐ huāng, jìng bù dé dào. nǎi xī nán rào chá ān qián, fù dōng zhuǎn jīng gǔ mǔ tán, zhì liǔ zi cí qián shí bù dù xī, ér nán yuè yī gāng, suì dōng zhuǎn chū yú xī qiáo shàng, liǎng duān jià xiāo jiāng zhī shàng, jiē qián suǒ wàng yì shí yě. yīn tàn kū jù è, chuān yún fèi ér pōu lián fáng, shàng kàn jì qí, xià chuān yóu huàn, dàn xíng rén zhì cǐ yǐ wéi hùn wéi hùn h n cè suǒ, wū huì líng yì, mò cǐ wéi shèn, ān dé sī shì dào zhě yī lì jìn zhī. qiáo nèi yī ān yuē yuán tōng, běi xiàng fǔ xī, yǒu zhú mù shèng. shí zhōu zài gé jiāng chéng xià, jiāng réng cóng fú qiáo fǎn, yǒu sēng yuán miàn ér cháng xū, jiàn yú pán huán liú lián pái huái jiǔ, zhé lái xiāng xùn. yú hái wèn qí hào, yuē:" wán shí." wèn qí zhù shān, yuē:" héng zhī jiǔ lóng." qiě yuē:" sēng jí yù yú xī nán yuán tōng ān. jīn yǐ mù, hé bù zàn zhǐ ān zhōng." yú yǐ zhōu rén jiǔ dài, xiè ér cí zhī, nǎi fǎn.
十三日 平明,风稍杀,乃行。四十里,为湘口关。人家在江东岸,湘江自西南,潇江自东南,合于其前而共北。余舟自潇入,又十里为永之西门浮桥,适午耳,雨犹未全止。诸附舟者俱登涯去,余亦欲登陆遍览诸名胜,而病体不堪,遂停舟中。已而一舟从后来,遂移附其中,盖以明日向道州者。下午,舟过浮桥,泊于小西门。隔江望江西岸,石甚森幻,中有一溪自西来注,石梁跨其上,心异之。急索粥为餐,循城而北,乃西越浮桥,则浮桥西岸,异石嘘吸灵幻。执土人问愚溪桥,即浮桥南畔溪上跨石者是;钴鉧潭,则直西半里,路旁嵌溪者是。始知潭即愚溪之上流,潭路从西,桥路从南也。乃遵通衢直西去,路左人家隙中,时见山溪流石间。半里,过柳子祠,〔祠南向临溪。〕再西将抵茶庵,则溪自南来,抵石东转,转处其石势尤森特,但亦溪湾一曲耳,无所谓潭也。石上刻“钴鉧潭”三大字,古甚,旁有诗,俱已泐模糊不可读。从其上流求所谓小丘、小石潭,俱无能识者。按是水发源于永州南百里之鸦山,有“冉”、“染”二名。一以姓,一以色。而柳子厚易之以“愚”。按文求小丘,当即今之茶庵者是。在钴鉧西数十步丛丘之上,为僧无会所建,为此中鼎。求西山亦无知者。后读《芝山碑》,谓芝山即西山,亦非也,芝山在北远矣,当即柳子祠后圆峰高顶,今之护珠庵者是。又闻护珠、茶庵之间,有柳子岸,旧刻诗篇甚多,则是山之为西山无疑。余觅道其间,西北登山,而其崖已荒,竟不得道。乃西南绕茶庵前,复东转经钴鉧潭,至柳子祠前石步渡溪,而南越一冈,遂东转出愚溪桥上,两端〔架〕潇江之上,皆前所望异石也。因探窟踞萼,穿云肺而剖莲房,上瞰既奇,下穿尤幻,但行人至此以为溷围溷hùn厕所,污秽灵异,莫此为甚,安得司世道者一厉禁之。〔桥内一庵曰圆通,北向俯溪,有竹木胜。〕时舟在隔江城下,将仍从浮桥返,有僧圆面而长须,见余盘桓留连、徘徊久,辄来相讯。余还问其号,曰:“顽石。”问其住山,曰:“衡之九龙。”且曰:“僧即寓愚溪南圆通庵。今已暮,何不暂止庵中。”余以舟人久待,谢而辞之,乃返。
shí sì rì yú zǎo suǒ chén cān, réng guò fú qiáo xī, jiàn yī cháng zhě, yú kòu wèn cǐ zhōng zuì shèng, yuē:" sù jiāng ér nán èr lǐ, bīn jiāng wèi zhāo yáng yán. suí jiāng ér běi, zhuǎn rù shān gāng èr lǐ, wèi zhī shān yán. wú de ér sān yě." yú cóng zhī, xiān běi qū zhī shān. xún jiāng xī àn bàn lǐ, zhì liú shì yù shān fáng shān zhōng shū wū. huì xìng xiù, wèi yú jùn sī lǐ zhě yě. yóu qí cè běi rù shān, yuè yī lǐng, xī wàng yǒu tíng, shě zhī bù shàng. yóu jìng dào běi yú shān gāng, dēng qí shàng, jí jiàn shān zhī xī běi, xiāng shuǐ zài qí běi ér shāo yuǎn, yòu yī xiǎo shuǐ cóng qí xī lái, ér bī jìn shān zhī dōng nán, xiāo shuǐ zài qí dōng, ér yuǎn jìn cóng zhī. xiāo jiāng dōng àn, yòu yǒu tǎ lín jiāng, yǔ cǐ shān jiā xiāo ér wèi yǒng zhī shuǐ kǒu zhě yě. gài běi jí xī shān běi zǒu zhī mài, gèng běi jǐn yú xiāo xiāng hé liú chù, zhì cǐ qí zhōng yǐ sān qǐ sān fú, dāng jí zhì suǒ chēng wàn dàn shān, ér jùn rén zuò jì huò chēng wéi táo jiā chōng, tǔ míng. huò chēng wéi zhī shān, shì xíng sì míng. huò yòu juān yá lì tíng, xù wèi cǐ shān jí liǔ zi hòu xī shān, hòu yīn chǎn zhī, gù yì míng wéi zhī, wèi bì rán yě. yuè lǐng ér běi, cóng lǐng shàng dōng zhuǎn, qián wàng shù sè yǎn yìng, shí yá huò pèi, zhī yǒu yì jìng. jí xià yá zú, yǎng ér wàng zhī, yá diān jí shān diān, yá zú jí shān zú bàn yě. qí xià yǒu ān yǐ zhī, jiàn lù rào qí běi ér shàng, nǎi bù rù ān ér xiān pī zhǎo xún lù. yáo wàng diān yá sǒng tòu gù qí, ér liǎng páng luàn shí zǎn rào, huò shàng huò xià, huò qǐ huò fú, rú lián è zhī fáng, zhōng kōng wài cù, suí dì ér shì. xiǎo jìng yóu qí jiān shàng zhì yá dǐng, chuān yī shí guān ér rù. yǒu shì nán xiàng, mén bì bù dé rù, rào qí nán zhì xī, fù chuān shí xiá ér rù yān, gài qí cè yǒu dōng xī èr mén yún. shì zhǐ yī yíng, zài shān dǐng zhòng shí jiān. réng cóng qí xī xiá xià zhì yá zú, yí lù zhú mù fú shū, yù lán pù xuě, mǎn dì yú xiāng yóu zài. rù yá xià ān zhōng, yǒu bái yī dà shì shén zhuāng yán, běi yǒu yī xiǎo gé kě qì, nán yǒu yī jìng lǚ jié jīng lú yī zhī. mén zài qí zuǒ, chū wú cóng zhī, wèn ér dé zhī, yóu wú cóng jìn, sēng hū cóng nèi qǐ fēi mén yī rù, cóng zhī. xiǎo tíng cè dòu, chuān wò xì ér shàng, zé yá shí qióng rán, yǒu tíng zhuì shí duān, sì chuāng kōng míng, huā zhú yǎn yìng, jí qí yōu ào. sēng hào jué kōng, jiān liú lún míng, yú bù néng dài ér chū.
十四日 余早索晨餐,仍过浮桥西,见一长者,余叩问此中最胜,曰:“溯江而南二里,濒江为朝阳岩。随江而北,转入山冈二里,为芝山岩。无得而三也。”余从之,先北趋芝山。循江西岸半里,至刘侍御山房山中书屋。讳兴秀,为余郡司李者也。由其侧北入山,越一岭,西望有亭,舍之不上。由径道北逾山冈,登其上,即见山之西北,湘水在其北而稍远,又一小水从其西来,而逼近山之东南,潇水在其东,而远近从之。潇江东岸,又有塔临江,与此山夹潇而为永之水口者也。盖北即西山北走之脉,更北尽于潇、湘合流处,至此其中已三起三伏,当即《志》所称万石山,而郡人作记或称为陶家冲,土名。或称为芝山,似形似名。或又镌崖历亭,《序》谓此山即柳子厚西山,后因产芝,故易名为芝,未必然也。越岭而北,从岭上东转,前望树色掩映,石崖藿珮,知有异境。亟下崖足,仰而望之,崖巅即山巅,崖足即山足半也。其下有庵倚之,见路绕其北而上,乃不入庵而先披找寻路。遥望巅崖耸透固奇,而两旁乱石攒绕,或上或下,或起或伏,如莲萼芝房,中空外簇,随地而是。小径由其间上至崖顶,穿一石关而入。有室南向,门闭不得入,绕其南至西,复穿石峡而入焉,盖其侧有东西二门云。室止一楹,在山顶众石间。仍从其西峡下至崖足,一路竹木扶疏,玉兰铺雪,满地余香犹在。入崖下庵中,有白衣大士甚庄严,北有一小阁可憩,南有一净侣结精庐依之。门在其左,初无从知,问而得之,犹无从进,〔僧〕忽从内启扉门揖入,从之。小庭侧窦,穿卧隙而上,则崖石穹然,有亭缀石端,四窗空明,花竹掩映,极其幽奥。僧号觉空,坚留沦茗,余不能待而出。
réng cóng jiù lù, nán zhì fú qiáo. wén zhí xī sì shí lǐ yǒu sì yuē shí mén shān, zuì shèng, yǐ kě dēng zhāo yáng àn, bù jí wǎng. lìng gù nú cóng qiáo dōng sù xiāo fàng zhōu nán shàng yú cóng qiáo xī, réng guò yú xī qiáo, sù xiāo xī yá nán xíng. yī lǐ, dà dào zhé ér xī nán, dào zhōu dào yě. yóu qí jìng dōng nán yī lǐ, zé yī shān nù ér shù shí bēn yǔ jiāng dòu. yú qí shàng, fǔ ér dōng rù shí guān, qí nèi fēi shí fú kōng, xià kàn xiāo shuǐ, jí zhāo yáng yán yǐ. qí yán hòu tōng qián huō, shàng fù zhòng yá, xià lín jué hè, zhōng kě qì kě yǐ, yún fān yuǎn jìn, zòng sòng qí qián. xī fǔ zhù zú ér zhōu rén yǐ fàng zhōu qí xià, lián shēng hū cù, yú bù gù. yá běi yǒu shí dēng zhí xià yuán jiāng, jí cóng zhī. dēng xī yǐ wēi yá, dōng bī chéng jiāng, jǐn chù hū yǒu dòng yá rán, gāo èr zhàng, kuò yì rú zhī, yì dōng miàn lín jiāng, xī liú zì zhōng pēn yù ér chū, gài shuǐ dòng yě. dòng kǒu shǎo rù jí zhuǎn ér nán, píng zhěng xuān jié, dà jiāng dāng qí mén, quán liú jiè qí nèi, yì kě qì kě zhuó, nǎi yǔ shàng yán gāo xià shàn qí, shuǐ shí gòng yùn zhě yě. rù dòng wǔ liù zhàng, jí huì liú mǎn dòng. dòng yì xī zhuǎn ér hēi, jì kě jiē q wǎn yī shè shuǐ ér jìn, dàn wú huǒ jù, ér zhōu rén yáo hū bù yǐ, nǎi chū dòng mén. qí běi gèng yǒu yī yán, fù jié qí yún, xià chā yuān dài, tǔ rén héng yì y xiǎo mù zhuāng jià bǎn rú gé dào. rán dì lüè wéi shī lán shè jǐ, jí kě yǐ zuò kuò shuǐ shí, kǒng zhuì wǎ bèi biǎn, biàn shāng yǎ qù ěr. xǐ yǐ jiǔ zhī, réng cóng shí dèng tòu chū yán hòu, suì líng jué dǐng. qí shàng yǒu fú lú guān gé, shí jiān juān kè shén duō, duō sòng táng míng jī, ér jí bù xiá dú, yǐ zhōu rén cù bù yǐ yě.
仍从旧路,南至浮桥。〔闻直西四十里有寺曰石门山,最胜,以渴登朝阳岸,不及往。〕令顾奴从桥东溯潇放舟南上;余从桥西,仍过愚溪桥,溯潇西崖南行。一里,大道折而西南,〔道州道也。〕由岐径东南一里,则一山怒而竖石奔与江斗。逾其上,俯而东入石关,其内飞石浮空,下瞰潇水,即朝阳岩矣。其岩后通前豁,上覆重崖,下临绝壑,中可憩可倚,云帆远近,纵送其前。惜甫伫足而舟人已放舟其下,连声呼促,余不顾。崖北有石蹬直下缘江,亟从之。蹬西倚危崖,东逼澄江,尽处忽有洞岈然,高二丈,阔亦如之,亦东面临江,溪流自中喷玉而出,盖水洞也。洞口少入即转而南,平整轩洁,大江当其门,泉流界其内,亦可憩可濯,乃与上岩高下擅奇,水石共韵者也。入洞五六丈,即汇流满洞。洞亦西转而黑,计可揭qì挽衣涉水而进,但无火炬,而舟人遥呼不已,乃出洞门。〔其北更有一岩,覆结奇〕云,下插渊黛,土人横杙yì小木桩架板如阁道。然第略为施栏设几,即可以坐括水石,恐缀瓦备扁,便伤雅趣耳。徙倚久之,仍从石磴透出岩后,遂凌绝顶。其上有佛庐官阁,石间镌刻甚多,多宋、唐名迹,而急不暇读,以舟人促不已也。
xià zhōu sù jiāng, jiàn zhé ér dōng, qī lǐ zhì xiāng lú shān. shān xiǎo jì, dú zhì yú xī àn, shān, jiāng zhōng nǎi shí gǔ cuán cù ér chéng zhě. qí shàng jiā mù fú yáo, qí xià shuǐ qiào tòu lòu. zuì kě yì zhě, bù zài jiāng zhī xīn, sān miàn jiē shā qì huán zhī, jūn zhì shān zú zé jué ér chéng tán, běi xī nán jù ruò jiè gōu, rán shā xùn yú wài, ér shuǐ rào qí nèi, qí dōng zé dà jiāng zhī bēn liú yǐ. gài xià liú zhī shā bù néng cóng shuǐ ér shàng, ér shàng liú zhī shā hé yǐ bù zhú liú ér xià, qǐ rì yè yǒu pái tī zhī zhě yé? yì lǐ zhī bù kě jiě yě. xià wǔ guò jīn niú tān, qí shàng yǒu jīn niú lǐng, yī fēng jiān qiào, ér fēn sǒng sān fēng, xié tū ér héng qiān, jiāng liú zhí dǎo qí xié. zhì shì zhōu shǐ zhuǎn ér nán, dé fēng fān zhī lì yǐ. shì wǎn sù yú miào xià, zhōu xíng gòng wǔ shí lǐ, lù lù zhǐ èr shí lǐ yě.
下舟溯江,渐折而东,七里至香炉山。山小髻,独峙于西岸,山,江中乃石骨攒簇而成者。其上佳木扶摇,其下水窍透漏。最可异者,不在江之心,三面皆沙碛环之,均至山足则决而成潭,北西南俱若界沟,然沙逊于外,而水绕其内,其东则大江之奔流矣。盖下流之沙不能从水而上,而上流之沙何以不逐流而下,岂日夜有排剔之者耶?亦理之不可解也。下午过金牛滩,其上有金牛岭,一峰尖峭,而分耸三峰,斜突而横骞,江流直捣其胁。至是舟始转而南,得风帆之力矣。是晚宿于庙下,舟行共五十里,陆路止二十里也。
xiān shì, yú wén yǒng zhōu nán èr shí wǔ lǐ yǒu dàn yán zhī shèng, yù yī yóu yān. bù yì zhōu xíng wǔ shí lǐ ér wèn zhī, yóu zài qián yě. jì dāng míng chén guò qí xià, ér zhōu rén mǎng bù kěn dài. yú niàn lù jìn ér shuǐ yuǎn, bù ruò tīng qí qù, ér cóng lù niè zhī, zhōu rén nǎi shǒu kěn.
先是,余闻永州南二十五里有澹岩之胜,欲一游焉。不意舟行五十里而问之,犹在前也。计当明晨过其下,而舟人莽不肯待。余念陆近而水远,不若听其去,而从陆蹑之,舟人乃首肯。
shí wǔ rì wǔ gēng wén yǔ shēng líng líng, dá dàn léi yǔ dà zuò. bù wéi zǔ, jí chuī fàn. wǔ lǐ zhì yán běi, lì jí dēng yá, yǔ zhōu rén qī yuē dìng huì yú shuāng pái. shuāng pái zhě, yǒng zhōu nán wǔ shí lǐ zhī pù yě. yǒng zhōu nán èr shí wǔ lǐ wèi yán bèi, lù lù zhì cǐ yǔ jiāng huì. lù lù cóng cǐ nán rù shān, yòu èr shí wǔ lǐ ér zhì shuāng pái shuǐ lù cóng cǐ dōng yū sù jiāng, yòu liù shí lǐ ér zhì shuāng pái. dù zhōu xíng jìng rì, zhǐ kě jí cǐ, yú bù nán yǐ bìng tǐ zhuī niè yě. yán bèi dōng běi lín jiāng, cóng qí nán èr lǐ xī xiàng rù shān, shān shí hū nù yǒng zuò jué rén zhuàng. yǐ ér wàng jiàn liǎng fēng qián tū, zhōng yǒu yún lú gāo chǎng, ér xī fēng sǒng shí yóu yì, zhī shèng zài shì yǐ. jí dēng zhī, ér guān shě bàn tuí. xiān shì wàng jiàn xī fēng zhī yáng, dòng mén gāo zhāng, zhì shì lù cóng qí cè ér chū, qí shàng gèng jiàn shí yá zǎn wǔ, huán jué dōng xiàng, qí xià zé zhōng kōng chéng yán, róng shù bǎi rén, xià píng shàng qióng, míng ào yōu shuǎng, wú bī zè hūn àn zhī zhuàng bìng. qí běi dòng dǐ yì yǒu chuí shí huán zhuǎn, fù léng fèn nèi wài zhě, jù shí lěi kē lu zá luàn duī fàng jiè dào, shí shàng duō sòng yuán rén tí juān. huáng shān gǔ běi sòng shī rén shū fǎ jiā huáng tíng jiān zuì ài cǐ yán, wèi wèi cǐ zhōng dì yī, fēi yǐ qí yōu ér bù bì, shuǎng ér bù lù yé? yán dōng chuān yè qiào ér shàng, yǒu mén shàng tòu cóng shí zhī jiān, dōng kàn guān shě hòu huí gǔ, dùn ruò xiān fán fēn jiè. yán xī nán yòu pì yī mén, yú mén ér chū qí yòu, shí bì qióng rán, yǒu sēng liáo yǐ zhī, xī tiào shān xià píng chóu, lìng chéng yī jìng, sāng má qí zhōng. yǒu jìn xián jiāng fā yuán zì xī nán lóng dòng, dòng qù yǒng chéng xī nán qī shí lǐ. jiāng dōng lái zhí bī shān lù, ér běi rù yú xiāo. jìn xián jiāng cè yòu yǒu shuǐ dòng, qù cǐ èr lǐ, bǐng jù kě shēn rù, xī rén wèi cǐ dòng shuǐ lù jì shèng, rán bù zài yī chù yě. àn dàn yán zhī míng, xī wèi dàn xìng zhě suǒ jū. ér jiù jīng yòu yún, yǒu zhèng shí zhě, qín shí rén, dùn shì yú cǐ, shǐ huáng sān zhào bù fù, fù shī jiě yān, zé yòu hé yǐ bù míng zhōu yě. cóng sēng liáo xún yán nán dōng xíng, guò qián suǒ wàng dòng mén gāo zhāng chù, qí mén suī jùn, ér zhōng jiā ér bù guǎng, qí nèi yì bù néng shàng tōng hòu yán yě. réng mào yǔ dōng chū lín jiāng, wàng xiāo jiāng tiáo tiáo zài shù lǐ wài, zì dōng ér lái. gài yuán dàn shān zhī nán, jí duō chóng shān pái gèn, yǒu zhī fēn dōng zǒu zhě, gù jiāng dào dōng qū ér bì zhī. nǎi shě jiāng nán xíng, xī zūn xī lǐng, qī lǐ zhì mù pái pù, shì jiǔ yú sì, ér yǔ jiàn tíng. yòu nán yú yī xiǎo lǐng, sān lǐ wèi yáng jiāng. qí jiāng bù néng shèng zhōu, xī nán zì dà yè jiāng xiǎo yè jiāng lái, zhì cǐ èr shí yú lǐ, dōng zhù yú xiāo. qí běi zé suǒ wèi xī lǐng zhě héng gèn yú shí, qí nán zé cáo zǔ shān zhāng jiā chōng zhū fēng pián lì yú qián. yòu nán qī lǐ, zhí dǐ zhāng jiā chōng zhī dōng lù, shì wèi chén pí pù. yòu nán sān lǐ, yú yī xiǎo lǐng, wàng xī shān céng zhuì ér xià, shí xiàn shí gǔ, dòu qí biāo yì yǐ ér yī qū còu líng, wàn qiào nì huàn. jí xī pī zhī, zé shí piàn céng céng, jǐn ruò jī jù lóng zhǎo, xià dūn yú dì, yòu rú sī guā zhī náng, jīn lǚ wài luò, ér zhōng xī tòu kōng dàn shàng wèi màn cǎo suǒ fù, wú kě pān jī, xià wèi jí qìng suǒ sāi, wú cóng pī rù. nǎi nán suí zhī, jiàn páng yǒu xì tǔ xīn tì t chú cǎo dì zhě, zhé wèi mén rù, rán měi zhì chún shí, zhé fù bù tì. lù páng yī rén, jiàn yú pī bù jiǔ, hé lì yǐ chú ér zuò dài yú xià, yú yīn xià wèn qí míng, yuē:" shì wèi hé shàng lǐng, jiē shí shān yě. qí xī dà shān, shì wèi qī shí èr léi." yīn zhǐ yú qián yǒu ān zài lù yú, qí shí gèng shèng. cóng zhī, zé dà dào zhí chū shí bì xià, qí shí píng chā ér qǐ, shàng duō tòu míng zhī dòu, fēi wǔ zhī xíng qí xià zé qīng quán yī hóng, tòu yún gēn ér chū. yǒu ān zài qí nán, shí sēng wèn qí míng, yuē:" chū shuǐ yá." wèn tā shèng, yuē:" gèng wú yǐ." rán yǎng jiàn yá hòu shí shì pián cóng, yá cè yǒu lù ruò sī, jiē qí tì dì jìng yě. jiǎ yǒng cóng zhī, qí shàng shí jiē rú wò lóng zhù zh fēi jǔ fèng, chū shuǐ qīng lián, è cóng bàn liè. zhuǎn zhì shān shuǐ yá hòu, jué rú r xiāng lián zhī gēn tǔ yī qū, bāo guǒ cóng dá, ér yǎo tiǎo wú jìng zhōng zhǐ. gài qí chù xī gèn qī shí èr léi dà shān, cóng lǐng nán liè, wéi dōng běi xià lín guān dào, yòu chū shuǐ yá zhàng qí dōng, běi fù píng hé shàng lǐng, sì miàn wài tóng cuò qǐ, qí zhōng guài shí céng míng, cǎi yàn duó tiào. yǔ nǎi tòu shù xiá jìn, dōng běi píng yá zhī diān, yǒu shí gāo qióng, ruò tiān mén shàng kāi, bù kě wèi jí. qióng shí xī nán, jí chū shuǐ yá nèi hè, yī tán chéng shí xì zhōng, sān miàn xuē bì xià qiàn, bú jiàn qí dǐ, ruò pá shū shā màn, lìng shí yǔ shuǐ jiē, wǔ líng yú dāng wèi yí zhào. yǔ lì xuǎn shān qī jiā shèng, cǐ wèi dì yī, ér jiǔ yí yóu xī cūn kǒu shāo cì yún.
十五日 五更闻雨声泠泠,达旦雷雨大作。不为阻,亟炊饭。五里至岩北,力疾登涯,与舟人期约定会于双牌。双牌者,永州南五十里之铺也。永州南二十五里为岩背,陆路至此与江会。陆路从此南入山,又二十五里而至双牌;水路从此东迂溯江,又六十里而至双牌。度舟行竟日,止可及此,余不难以病体追蹑也。岩背东北临江,从其南二里西向入山,山石忽怒涌作攫人状。已而望见两峰前突,中有云庐高敞,而西峰耸石尤异,知胜在是矣。及登之,而官舍半颓。先是望见西峰之阳,洞门高张,至是路从其侧而出,其上更见石崖攒舞,环玦东向,其下则中空成岩,容数百人,下平上穹,明奥幽爽,无逼仄昏暗之状病。其北洞底亦有垂石环转,覆楞分内外者,巨石磊砢luǒ杂乱堆放界道,石上多宋、元人题镌。黄山谷北宋诗人书法家黄庭坚最爱此岩,谓为此中第一,非以其幽而不閟,爽而不露耶?岩东穿腋窍而上,有门上透丛石之间,东瞰官舍后回谷,顿若仙凡分界。岩西南又辟一门,逾门而出其右,石壁穹然,有僧寮倚之,西眺山下平畴,另成一境,桑麻其中。有进贤江发源自西南龙洞,〔洞去永城西南七十里。江〕东来直逼山麓,而北入于潇。进贤江侧又有水洞,去此二里,秉炬可深入,昔人谓此洞水陆济胜,然不在一处也。按澹岩之名,昔为澹姓者所居。而旧经又云,有正实者,秦时人,遁世于此,始皇三召不赴,复尸解焉,则又何以不名周也。从僧寮循岩南东行,过前所望洞门高张处,其门虽峻,而中夹而不广,其内亦不能上通后岩也。仍冒雨东出临江,望潇江迢迢在数里外,自东而来。盖缘澹山之南,即多崇山排亘,有支分东走者,故江道东曲而避之。乃舍江南行,西遵西岭,七里至木排铺,市酒于肆,而雨渐停。又南逾一小岭,三里为阳江。其江不能胜舟,西南自大叶江、小叶江来,至此〔二十余里,〕东注于潇。其北则所谓西岭者横亘于石,其南则曹祖山、张家冲诸峰骈立于前。又南七里,直抵张家冲之东麓,是为陈皮铺。又南三里,逾一小岭,望西山层坠而下,时现石骨,逗奇标异;已而一区凑灵,万窍逆幻。亟西披之,则石片层层,尽若鸡距龙爪,下蹲于地,又如丝瓜之囊,筋缕外络,而中悉透空;但上为蔓草所缚,无可攀跻,下为棘箐所塞,无从披入。乃南随之,见旁有隙土新薙tì除草地者,辄为扪入,然每至纯石,辄复不薙。路旁一人,见余披踄久,荷笠倚锄而坐待于下,余因下问其名,曰:“是为和尚岭,皆石山也。其西大山,是为七十二雷。”因指余前有庵在路隅,其石更胜。从之,则大道直出石壁下,其石屏插而起,上多透明之窦,飞舞之形;其下则清泉一泓,透云根而出。有庵在其南,时僧问其名,曰:“出水崖。”问他胜,曰:“更无矣。”然仰见崖后石势骈丛,崖侧有路若丝,皆其薙地境也。贾勇从之,其上石皆〔如卧龙翥zhù飞举凤,出水青莲,萼丛瓣裂。转至山水崖后,觉茹rú相连之根吐一区,包裹丛沓,而窈窕无竟终止。盖其处西亘七十二雷大山,丛岭南列,惟东北下临官道,又出水崖障其东,北复屏和尚岭,四面外同错绮,其中怪石层明,采艳夺眺。予乃透数峡进,东北屏崖之巅,有石高蛩,若天门上开,不可慰即。蛩石西南,即出水崖内壑,一潭澄石隙中,三面削壁下嵌,不见其底,若爬梳沙蔓,令石与水接,武陵渔当为移棹。予历选山栖佳胜,此为第一,而九疑尤溪村口稍次云。〕
sōu tī jiǔ zhī nǎi xià. yóu ān cè nán xíng èr lǐ, yǒu xī zì xī nán shān āo lái, dà yǔ yáng xī shì. guò xī yī lǐ, dōng nán zhuǎn chū shān zuǐ, fù yǔ xiāo jiāng yù. yú shì xī nán sù jiāng sān lǐ, zé shuāng pái zài yān. shì zhōu zhì, xià zhōu, yǐ xià chōng rì luò yǐ. shuāng pái jù luò yì bù shèn dà, qí xī nán huò rán, ruò kě yuǎn dá, ér zhōu fǎn xiàng nán shān lóng zhōng rén. gài xiāo shuǐ nán zì qīng kǒu yǔ tuó shuǐ hé, jí rù shān xiá zhōng, shì yuē lóng kǒu. běi xíng qī shí lǐ, jiē lián shān pián xiá, kuī bì tiān rì, qiě shuǐ qīng xiè zhí zhōng xià, yī suǒ yún" lóng" tuān jí zhī hé liú yě. lóng zhōng yǒu má tán yì, shǔ líng líng. yì nán sì shí lǐ shǔ dào zhōu, yì běi sān shí lǐ shǔ líng líng. àn qí dì jí dān xiá wēng zhái yě, zhì yún: zài fǔ nán bǎi lǐ líng líng lóng xià, táng yǒng tài nián hào, gōng yuán 765 766 nián zhōng yǒu shuāng shuǐ lìng táng jié, qù guān jí jiā yú cǐ lóng, zì chēng wéi dān xiá wēng. yuán jié zì dào zhōu guò zhī, wèi zuò zhái kè míng. rán zé cǐ lóng běi shǔ líng líng, gù wèi zhī líng líng lóng. ér suǒ wèi shuāng shuǐ xiàn zhě, qí jí cǐ fēi yé? yòu àn zhì: yǒng zhōu nán liù shí lǐ yǒu léi shí gǎo, dāng shuāng shuǐ kǒu, táng zhì. zé táng shí shuāng shuǐ zhī wèi xiàn, fēi cǐ ér shuí yé? shí fēng sè shén lì, bó mù, chéng fēng qū zhōu shàng tān, juǎn làng rú léi. wǔ lǐ rù lóng, yòu wǔ lǐ pō yú héng kǒu, jiāng zhī dōng àn yě, guān dào zài xī àn, wèi léi shí zhèn xiǎo shù ěr.
〔搜剔久之〕乃下。由庵侧南行二里,有溪自西南山凹来,大与阳溪似。过溪一里,东南转出山嘴,复与潇江遇。于是西南溯江三里,则双牌在焉。适舟至,下舟,已下舂日落矣。双牌聚落亦不甚大,其西南豁然,若可远达,而舟反向南山泷中人。盖潇水南自青口与沲水合,即入山峡中,是曰泷口。北行七十里,皆连山骈峡,亏蔽天日,〔且水倾泻直中下,〕一所云“泷”湍急之河流也。泷中有麻潭驿,属零陵。驿南四十里属道〔州〕,驿北三十里属零陵。按其地即丹霞翁宅也,《志》云:在府南百里零陵泷下,唐永泰年号,公元765—766年中有泷水令唐节,去官即家于此泷,自称为丹霞翁。元结自道州过之,为作宅刻铭。然则此泷北属零陵,故谓之零陵泷。而所谓泷水县者,其即此非耶?又按《志》:永州南六十里有雷石镐,当泷水口,唐置。则唐时泷水之为县,非此而谁耶?时风色甚利,薄暮,乘风驱舟上滩,卷浪如雷。五里入泷,又五里泊于横口,江之东岸也,官道在西岸,为雷石镇小墅耳。
zì yǒng zhōu zhì shuāng pái, lù wǔ shí lǐ, shuǐ bèi zhī. shuāng pái zhì dào zhōu, shuǐ lù jù yóu lóng zhōng xíng, wú tā dào. gù lóng zhōng qī shí lǐ, zhǐ yǒu shùn nì fēn, wú shuǐ lù yì. chū lóng zhì dào zhōu, yòu lù jìng shuǐ qū yǐ.
〔自永州至双牌,陆五十里,水倍之。双牌至道州,水陆俱由泷中行,无他道。故泷中七十里,止有顺逆分,无水陆异。出泷至道州,又陆径水曲矣。〕