èr yuè chū yī rì zǎo fàn yú lǜ zhú ān, yǐ chéng shì ní nìng, bù ruò shān xíng. suì dōng nán yú yī xiǎo lǐng, zhì xiāng jiāng zhī shàng. gòng yī lǐ, sù jiāng zhì zhēng shuǐ rù xiāng chù. gé jiāng jí shí gǔ hé jiāng tíng. dù jiāng dēng dōng àn, dōng nán xíng, qí dì pō tuó gāo xià, sì lǐ, guò bǎ xī ān, yòu èr lǐ, yú bǎ xī lǐng. lǐng nán píng chóu kuò rán, wàng lěi l i shuǐ zì dōng nán lái, zhí dǐ hú dōng sì mén, zhuǎn ér běi qù. hú dōng sì zhě, zài bǎ xī lǐng dōng nán sān lǐ píng chóu zhōng, mén duì lěi shuǐ, wàn lì mò wú huái chán shī suǒ jiàn, hòu hān shān yì lái tóng qī, yǒu jìng shì zài qí jiān. yú zhì, shì guì fǔ gōng zhāi, wèi èr nèi guān qiáng zhāi ér qù. nǎi xī xíng wǔ lǐ, guò mù zǐ shí zǐ èr xiǎo lǐng, cóng dīng jiā dù dù jiāng, yǐ zài héng chéng nán mén wài. dēng yá shàng huí yàn fēng, fēng bù shèn gāo, dōng lín xiāng shuǐ, běi kàn héng chéng, jù zài zú xià, yàn fēng sì lǒng zhào fēng shàng wú yú xì yān, rán duō jiù yí zhě. yòu fàn yú sēng zhī qiān shǒu guān yīn diàn. nǎi běi xià jiē qú, nào ní méi jìng xiǎo tuǐ, yī lǐ, rù nán mén, jīng sì pái fāng, chéng zhōng huán huì yǔ chéng dōng hé shì bìng shèng. yòu yī lǐ, jīng guì fǔ wáng chéng dōng, yòu yī lǐ, zhì jùn yá xī, yòu yī lǐ, chū běi mén, suì běi dēng shí gǔ shān. shān zài lín zhēng yì zhī hòu, wǔ hòu miào zhī dōng, xiāng jiāng zài qí nán, zhēng jiāng zài qí běi, shān yóu qí jiān dù mài, dōng tū chéng fēng, qián wèi yǔ bēi xiǎng, dà yǔ qī shí èr zì bēi zài yān. qí kè jiào qián suǒ mó wàng rì tíng bēi chà gǔ, ér huàn màn mó hu shū shén, zì xíng yǔ yì wén yì pō yǒu yì zhě. qí hòu wèi chóng yè táng, zài shàng, xuān shèng diàn zhōng zhì yān. diàn hòu gāo gé shén chàng, xià míng huí lán táng, shàng míng dà guān lóu. xī kàn dù jí, píng lín héng chéng, yǔ huí yàn nán běi xiāng duì, zhēng xiāng jiā qí zuǒ yòu, jìn chū chuāng kǎn zhī xià, wéi dōng miàn hé liú chù zé zài qí hòu, bù néng quán kuò. rán sān miàn suǒ píng qiān tóng qiān, jìn ér wàn jiā yān shì, sān shuǐ fān qiáng, xiāng jiāng zì nán, zhēng jiāng zì xī, lěi jiāng zì dōng nán. yuǎn ér yuè yún lǐng shù, pī yìng céng dié, suī shū yuàn zhī hóng wěi, bù jí jí ān bái lù dà guān, dì zé míng xián lè yù zhī qū, ér jiān téng wáng huáng hè téng wáng gé huáng hè lóu zhī shèng, hán wén gōng zhū huì ān zhāng nán xuān jiǎng xué zhī suǒ. fēi bái lù zhī suǒ de móu yǐ. lóu hòu wèi qī xián cí, cí hòu wéi shēng shēng gé. gé dōng xiàng, xià kàn èr jiāng zhēng xiāng. hé liú yú qián, lěi shuǐ běi rù yú èr lǐ wài, yǔ dà guān lóu dōng xī yì xiàng. gài dà guān jù shān dǐng, shōu nán běi xī sān miàn zhī qí, ér cǐ zé dōng jǐn èr shuǐ tóng liú zhī shèng zhě yě. yòu dōng wèi hé jiāng tíng, qí zhǐ jiào xià ér lín liú yù jìn. tíng nán yá cè, yī xì gāo wǔ chǐ, rú hé zhǎng dōng xiàng, cè jiān rù, zhōng róng èr rén, shì wèi zhū líng jiàn hòu mén. qiú suǒ wèi" liù chǐ gǔ" bù kě dé, tíng xià bīn shuǐ yǒu èr shí rú shù bì bēi, qǐ jí yù luàn zhé míng zhě yé? zì dēng dà guān lóu, zhèng duì luò zhào, jiàn hēi yún xián rì, fù yǒu yǔ zhào. xià lóu, jiàn ní nìng mào hēi guò qīng cǎo qiáo, dōng běi èr lǐ rù lǜ zhú ān. wǎn cān jì bì, jù fēng nù háo, dá dàn fǔ zhǐ, yǔ fù xiāo xiāo xià yǐ.
二月初一日 早饭于绿竹庵,以城市泥泞,不若山行。遂东南逾一小岭,至湘江之上。共一里,溯江至蒸水入湘处。隔江即石鼓合江亭。渡江登东岸,东南行,其地陂陀高下,四里,过把膝庵,又二里,逾把膝岭。岭南平畴扩然,望耒lěi水自东南来,直抵湖东寺门,转而北去。湖东寺者,在把膝岭东南三里平畴中,门对耒水,万历末无怀禅师所建,后憨山亦来同栖,有静室在其间。余至,适桂府供斋,为二内官强斋而去。乃西行五里,过木子、石子二小岭,从丁家渡渡江,已在衡城南门外。登崖上回雁峰,峰不甚高,东临湘水,北瞰衡城,俱在足下,雁峰寺笼罩峰上无余隙焉,然多就圯者。又饭于僧之千手观音殿。乃北下街衢,淖泥没胫小腿,一里,入南门,经四牌坊,城中阛闠与城东河市并盛。又一里,经桂府王城东,又一里,至郡衙西,又一里,出北门,遂北登石鼓山。山在临蒸驿之后,武侯庙之东,湘江在其南,蒸江在其北,山由其间度脉,东突成峰,前为禹碑享,大禹《七十二字碑》在焉。其刻较前所摹望日亭碑差古,而漶漫模糊殊甚,字形与译文亦颇有异者。其后为崇业堂,再上,宣圣殿中峙焉。殿后高阁甚畅,下名回澜堂,上名大观楼。西瞰度脊,平临衡城,与回雁南北相对,蒸、湘夹其左右,近出窗槛之下,惟东面合流处则在其后,不能全括。然三面所凭掔同牵,近而万家烟市,三水帆墙,湘江自南,蒸江自西,耒江自东南。远而岳云岭树,披映层叠,虽书院之宏伟,不及〔吉安〕白鹭大观,地则名贤乐育之区,而兼滕王、黄鹤滕王阁、黄鹤楼之胜,韩文公、朱晦庵、张南轩讲学之所。非白鹭之所得侔矣。楼后为七贤祠,祠后为生生阁。阁东向,下瞰二江蒸、湘。合流于前,耒水北入于二里外,与大观楼东西易向。盖大观踞山顶,收南北西三面之奇,而此则东尽二水同流之胜者也。又东为合江亭,其址较下而临流愈近。亭南崖侧,一隙高五尺,如合掌东向,侧肩入,中容二人,是为朱陵涧后门。求所谓“六尺鼓”不可得,亭下濒水有二石如竖婢碑,岂即遇乱辄鸣者耶?自登大观楼,正对落照,见黑云衔日,复有雨兆。下楼,践泥泞冒黑过青草桥,东北二里入绿竹庵。晚餐既毕,飓风怒号,达旦甫止,雨复潇潇下矣。
héng zhōu chéng dōng miàn bīn xiāng, tōng sì mén, yú běi xī nán sān miàn dǐng zhì, ér běi wèi zhēng shuǐ suǒ jiā. qí chéng shén xiá, gài nán shū ér běi xuē yún. běi chéng wài, zé qīng cǎo qiáo kuà zhēng shuǐ shàng, cǐ qiáo yòu wèi zhī hán qiáo, wèi chāng lí gōng guò ér shǐ jiàn zhě. rán wén xiàn wú zhēng, jīn rén dàn yǒu cǎo qiáo zhī chēng ér yǐ. ér shí gǔ shān jiè qí jiān yān. gài chéng zhī nán, huí yàn dāng qí shàng, xiè chéng zhī běi, shí gǔ dǐ qí xià liú, ér xiāo xiāng xún qí dōng miàn, zì chéng nán dǐ chéng běi, yú shì yī hé zhēng, shǐ dōng zhuǎn xī nán lái, zài hé lěi yān.
衡州城东面濒湘,通四门,余北西南三面鼎峙,而北为蒸水所夹。其城甚狭,盖南舒而北削云。北城外,则青草桥跨蒸水上,此桥又谓之韩桥,谓昌黎公过而始建者。然文献无征,今人但有草桥之称而已。而石鼓山界其间焉。盖城之南,回雁当其上,泻城之北,石鼓砥其下流,而潇、湘循其东面,自城南抵城北,于是一合蒸,始东转西南来,再合耒焉。
zhēng shuǐ zhě, yóu xiāng zhī xī àn rù, qí fā yuán yú shào yáng xiàn yé jiāng shān, dōng běi liú jīng héng yáng běi jiè, huì táng fū héng xī sān dòng zhū shuǐ, yòu dōng liú dǐ wàng rì ào wèi huáng shā wān, chū qīng cǎo qiáo ér hé yú shí gǔ dōng. yī míng cǎo jiāng, yǐ qīng cǎo qiáo gù. yī míng shā jiāng, yǐ huáng shā wān gù. wèi zhī zhēng zhě, yǐ shuǐ qì jiā zhēng yě. zhōu yóu qīng cǎo qiáo rù, bǎi lǐ ér dá shuǐ fú, yòu bā shí lǐ ér dǐ cháng lè.
蒸水者,由湘之西岸入,其发源于邵阳县耶姜山,东北流经衡阳北界,会唐夫、衡西三洞诸水,又东流抵望日坳为黄沙湾,出青草桥而合于石鼓东。一名草江,以青草桥故。一名沙江,以黄沙湾故。谓之蒸者,以水气加蒸也。舟由青草桥入,百里而达水福,又八十里而抵长乐。
lěi shuǐ zhě, yóu xiāng zhī dōng àn rù, qí yuán fā yú chēn zhōu zhī lěi shān, xī běi liú jīng yǒng xīng lěi yáng jiè. yòu yǒu chēn jiāng fā yuán yú chēn zhī huáng cén shān, bái bào shuǐ fā yuán yú yǒng xīng zhī bái bào shān, zī xīng shuǐ fā yuán yú gǔ mǔ quán, jù yǔ lěi shuǐ huì. yòu xī dǐ hú dōng sì, zhì lěi kǒu ér hé yú huí yàn tǎ zhī nán. zhōu xiàng chēn zhōu yí zhāng zhě, jù yóu cǐ rù, guò lǐng, xià wǔ shuǐ, rù guǎng zhī zhēn jiāng.
耒水者,由湘之东岸入,其源发于郴州之耒山,西北流经永兴、耒阳界。又有郴江发源于郴之黄岑山,白豹水发源于永兴之白豹山,资兴水发源于钴鉧泉,俱与耒水会。又西抵湖东寺,至耒口而合于回雁塔之南。舟向郴州、宜章者,俱由此入,过岭,下武水,入广之浈江。
lái yàn tǎ zhě, héng zhōu xià liú dì èr chóng shuǐ kǒu shān yě. shí gǔ cóng zhōu chéng dōng běi tè qǐ chuí jiāng, wèi dì yī zhòng yàn tǎ yòu zhì yú zhēng shuǐ zhī dōng lěi shuǐ zhī běi, wèi dì èr chóng. qí lái mài zì gǒu lǒu zhuǎn dà hǎi lǐng, dù qīng shān ào, xià wàng rì ào, dōng nán wèi táo huā chōng, jí lǜ zhú huá yán zhū ān suǒ fù lì gāo xià zhě. yòu nán bīn jiāng, jí wéi yàn tǎ, yǔ shí gǔ jiā zhì zhēng jiāng zhī zuǒ yòu yān.
来雁塔者,衡州下流第二重水口山也。石鼓从州城东北特起垂江,为第一重;雁塔又峙于蒸水之东、耒水之北,为第二重。其来脉自岣嵝转大海岭,度青山坳,下望日坳,东南为桃花冲,即绿竹、华严诸庵所附丽高下者。又南濒江,即为雁塔,与石鼓夹峙蒸江之左右焉。
héng zhōu zhī mài, nán zì huí yàn fēng ér běi jǐn yú shí gǔ, gài shào yáng cháng níng zhī jiān yǐ lǐ ér lái, dōng nán jiè yú xiāng, xī běi jiè yú zhēng, nán yuè gǒu lǒu zhū fēng, nǎi qí xià liú huí huán zhī mài, fēi tóng tiáo gòng guàn zhě. xú líng qī wèi nán yuè zhōu huí bā bǎi lǐ, huí yàn wéi shǒu, yuè lù wèi zú, suì yǐ huí yàn wèi qī shí èr fēng zhī yī, shì gài wèi jīng mèng gōng ào, bù zhī héng shān zhī qǐ yú shuāng jì yě. ruò yuè lù zhū fēng páng bó chù, qí zhī wěi gù yuǎn yǐ.
衡州之脉,南自回雁峰而北尽于石鼓,盖邵阳、常宁之间迤逦而来,东南界于湘,西北界于蒸,南岳岣嵝诸峰,乃其下流回环之脉,非同条共贯者。徐灵期谓南岳周回八百里,回雁为首,岳麓为足,遂以回雁为七十二峰之一,是盖未经孟公坳,不知衡山之起于双髻也。若岳麓诸峰磅礴处,其支委固远矣。
chū èr rì zǎo qǐ, yù rù chéng, bìng yóu chéng nán huā yào shān. yǔ shì bù zhǐ, suì fǎn tiān mǔ ān. ān zài xiū zhú zhōng, yǒu qiáo sōng yī zhū dàng hù, qí wài céng gāng huí rào, zhú shù sēn yù, jù zài chuāng kǎn zhī xià, qián chí jìn lǜ, yǎng sè chuí hén, hòu bǎn wéi hóng, táo huā tǔ yàn. yuán míng táo huā chōng. fēng yǔ zhōng chūn guāng hū dòu, ér ní jī wèi zhōu, bù néng wú kāi yún zhī wàng. xià wǔ, pāng tuó mí shén, nǎi yōng lú yuè yu zhǔ míng, wù zuò jìng rì.
初二日 早起,欲入城,并游城南花药山。雨势不止,遂返天母庵。庵在修竹中,有乔松一株当户,其外层冈回绕,竹树森郁,俱在窗槛之下,前池浸绿,仰色垂痕,后坂帏红,桃花吐艳。原名桃花冲。风雨中春光忽逗,而泥屐未周,不能无开云之望。下午,滂沱弥甚,乃拥炉瀹yuè煮茗,兀坐竟日。
chū sān rì hán shén, ér dì nìng tiān yīn, gù pū bìng zuò, réng yōng lú ān zhōng, zuò shàng fēng sì mù wén. zhōng yè fēng shēng fù zuò, dá dàn réng wèi zhǐ yǔ.
初三日 寒甚,而地泞天阴,顾仆病作,仍拥炉庵中,作《上封寺募文》。中夜风声复作,达旦仍(未)止雨。
chū sì rì yǔ, yōng lú ān zhōng, zuò wán chū shàng rén bái shí shān jīng shè yǐn.
初四日 雨,拥炉庵中,作完初上人《白石山精舍引》。
chū wǔ rì qiào hán, niàng yǔ. lìng gù pū wǎng hé jiē chéng dōng bīn xiāng zhī jiē, shì sì suǒ jí. mì yǒng zhōu chuán, yú yōng lú shū shàng fēng shū jīng shè yǐn, zuò shū huái shī chéng ruì guāng.
初五日 峭寒,酿雨。令顾仆往河街城东濒湘之街,市肆所集。觅永州船,余拥炉书《上封疏》、《精舍引》,作《书怀诗》呈瑞光。
chū liù rì yǔ zhǐ, nìng shén. rù chéng bài xiāng rén jīn xiáng fǔ, yīn chū hé jiē. dǐ mù fǎn, yǔ fù fēi fēi. jīn nǎi jiāng chéng jīn dòu yuán zi, suí guì fǔ fēn fēng zhì cǐ. qí dì yǐ jīng xī hú kāi sì dōng huá mén fǔ qiáng xià.
初六日 雨止,泞甚。入城拜乡人金祥甫,因出河街。抵暮返,雨复霏霏。金乃江城金斗垣子,随桂府分封至此。其弟以荆溪壶开肆东华门府墙下。
chū qī rì shàng wǔ kāi jì. jìng wén tóng gù pū fù wǎng hé jiē gēng dìng yǒng zhōu chuán. yú xiān xún ān dōng rù guì huā yuán. nǎi guì fǔ xīn gòu qìng guì táng dì, wèi shǎng guì zhī suǒ. qián liè dān guì sān zhū, jiē sǒng gàn cān tiān, jiē yīn bì rì. qí běi bǎo zhū chá wǔ zhū, suī bù jí guì zhī gāo dà, yì yù sēn shū pǐ. yòu dōng wèi táo huā yuán. xī zì huá yán tiān mǔ èr ān lái, nán běi jù gāo gǎng jiā zhì, zhōng céng dié wèi chí, chí liǎng páng yī gāng fēn wù, jiē fàn gōng gàn yǔ fó sì zhī bié chēng, zhū fān yān huàn guān tíng xiè, cuò chū qí jiān. táo huā yuán zhī shàng jí táo huā chōng, nǎi lǐng ào yě. qí nán zhī zuì gāo chù xīn jié liǎng tíng, yī yuē tíng yún, yòu yuē wàng jiāng, yī yuē wàng hú, zài wú yōu ān hòu xiū zhú jiān. shí dēng tiào yǐ jiǔ, nǎi hái fàn lǜ zhú ān. fù yǔ wán chū zài shàng tíng yún, cóng qí běi yú táo huā chōng ào, qí dōng gāng jiā chéng chí, yuè chí ér shàng, jí lái yàn tǎ yǐ. tǎ qián wèi shuāng liàn táng, xī duì shí gǔ, fǎn tiào zhēng xiāng jiāo huì, yì shén shèng yě. tǎ zhī nán, xià lín xiāng jiāng, yǒu jù lóu kě píng tiào, xī yǐ qīng pǐ. lóu zhī dōng jí wéi lěi jiāng běi rù zhī kǒu, shí rì guāng yǐ jīng lǎng, yuè yún jiāng shù, jǐn xiàn zhēn xíng. nǎi qù cuī cù wán chū mì shǒu tǎ sēng, kāi jiōng kāi mén ér dēng tǎ, lì wǔ céng. sì tiào zhū fēng, běi wéi héng yuè zuì gāo, qí cì zé xī zhī yǔ mǔ shān, yòu cì zé xī běi zhī dà hǎi lǐng, qí yú jiē gāng lǒng gāo xià, wú shén zhēng róng, ér dōng nán èr fāng, gù huò rán wú jì yǐ. xiāng shuǐ zì huí yàn běi zhù chéng dōng, zhì shí gǔ hé zhēng, suì dōng zhuǎn, jīng tǎ xià. dōng hé lěi shuǐ běi qù, sān shuǐ qū zhé, bù jí cháng jiāng yī wàng wú jìn, ér yū huí shū zú liàn yě. tiào wàng jiǔ zhī, kǒng jìng wén mì zhōu yǐ hái, suì guī xún zhī, zé zhōu zhī xíng shàng zài èr rì hòu yě. shì rì pō jiàn rì yǐng shān guāng, rù gèng fù yǔ.
初七日 上午开霁。静闻同顾仆复往河街更定永州舡。余先循庵东入桂花园。乃桂府新构〔庆桂堂地〕,为赏桂之所。〔前列丹桂三株,皆耸干参天,接荫蔽日。其北宝珠茶五株,虽不及桂之高大,亦郁森殊匹。〕又东为桃花源。〔西自华严、天母二庵来,南北俱高岗夹峙,中层叠为池,池两旁依冈分坞,皆梵宫绀宇佛寺之别称,诸藩阉宦官亭榭,错出其间。〕桃花源之上即桃花冲,乃岭坳也。其南之最高处新结两亭,一曰停云,又曰望江,一曰望湖,在无忧庵后修竹间。时登眺已久,乃还饭绿竹庵。复与完初再上停云,从其北逾桃花冲坳,其东冈夹成池,越池而上,即来雁塔矣。塔前为双练堂,西对石鼓,返眺蒸、湘交会,亦甚胜也。塔之南,下临湘江,有巨楼可凭眺,惜已倾圮。楼之东即为耒江北入之口,时日光已晶朗,岳云江树,尽献真形。乃趣催促完初觅守塔僧,开扃开门而登塔,历五层。四眺诸峰,北惟衡岳最高,其次则西之雨母山,又次则西北之大海岭,其余皆冈陇高下,无甚峥嵘,而东南二方,固豁然无际矣。〔湘水自回雁北注城东,至石鼓合蒸,遂东转,经塔下。东合耒水北去,三水曲折,不及长江一望无尽,而纡回殊足恋也。〕眺望久之,恐静闻觅舟已还,遂归询之,则舟之行尚在二日后也。是日颇见日影山光,入更复雨。
àn yǔ mǔ shān zài fǔ chéng xī yī bǎi lǐ, nǎi huí yàn yǔ héng chéng lái mài, zī wàng zhī ruò sì wǔ shí lǐ wài zhě, qǐ fēi yǔ mǔ, nǎi yī shān yé? kǒng yī shān yòu wú cǐ jùn ěr. zhì yuē:" yī shān zài fǔ xī sān shí wǔ lǐ, nǎi huán yī dú shū chù." ér yǔ mǔ zé dà shùn xún shòu suǒ jīng, yì yún yún fù. yú kǔ jiǔ yǔ, wàng zhī bù shèng qǔ shuǐ zhī xiǎng.
按雨母山在府城西一百里,乃回雁与衡城来脉,兹望之若四五十里外者,岂非雨母,乃伊山耶?恐伊山又无此峻耳。《志》曰:“伊山在府西三十五里,乃桓伊读书处。”而雨母则大舜巡狩所经,亦云云阜。余苦久雨,望之不胜曲水之想。
chū bā rì chén qǐ yǔ xiē, dǐ wǔ yǒu rì guāng, suì rù chéng, jīng guì fǔ qián. fǔ zài chéng zhī zhōng, yuán gèn chéng bàn, zhū yuán bì wǎ, xīn lì shū shén. qián fāng biāo yuē" jiā fǔ qīn huáng", zhèng mén yuē" duān lǐ". qián zhì èr shī, qí sè chún bái, yún lái zì lěi hé nèi bǎi lǐ. qí dì chū wú cǐ shí, jiàn fǔ shí hū kāi dé èr shí sǔn, jù gāo zhàng wǔ, yíng bái rú yī, suì yǐ wéi shī yún. réng chū nán mén, yī lǐ, yóu huí yàn zhī lù yòu xī yī lǐ, rù huā yào shān. shān bù shèn gāo, jí huí yàn zhī xī zhuǎn huí huán ér xià fǔ chéng zhě. zhū fēng rú zhǎn chì shū yì, sì gǒng chéng wù, sì dāng qí zhōng, ruò zài wéi chéng zhī nèi, hóng chǎng kuān kuò wèi yī fāng zhī guān. gài chéng běi zhī táo huā chōng, jù jìng shì xīng lián, ér chéng nán zhī huā yào shān, zé cóng lín dú zhì zhě yě. sì míng bào ēn guāng xiào chán sì. sì hòu xuán jí zhí shàng, shān dǐng wèi zǐ yún gōng, zé dào yuàn yě. qí dì gāo sǒng, kě yǐ sì tiào. hái sì, yù xī sēng jué kōng, xìng dào rén. qí lái hòu yú, ér xiān zhì cǐ. yīn shǎo qì fāng zhàng, guān sòng huī zōng dì biǎo wén. qí dì fǎ míng qióng jùn, qì yù dié zhǐ huáng quán ér yóu yún shuǐ. shí zhī fǔ lú jǐng kuí zhī zǐ yí zhuó rù sì, wèi qióng jùn suǒ rǔ, lú shōu zhī yù zhōng, qián shū cǐ biǎo, lìng yù zú wáng yòu rù zòu, huī zōng wèi zhī zhǎn jǐng kuí ér guān fēng guān wáng yòu. qí biǎo wén yǔ huī zōng zhī yù zhá rú cǐ, sì sēng yǐ wéi zōng mén yī shèng shì. rán biǎo zhōng chēng héng zhōu wèi xíng zhōu, yù zhá zhǎn jǐng kuí, jí gǎi xíng wèi héng, qiě yǐ wáng yòu wèi héng shǒu. qí shuō shén lǐ bǐ sú, kǒng sì zhōng niē zào ér chéng, fēi dāng shí zhī shí jī yě. chū sì, yóu chéng xī guò dà xī mén xiǎo xī mén, chéng wài jù jù táng huán ráo, huán huì lián luò. gòng qī lǐ, dōng běi guò cǎo qiáo, yòu èr lǐ, rù lǜ zhú ān, yǐ bó mù yǐ. shì rì yǔ yǐ jì, dài zhōng yè, yǔ shēng fù zuò chán chán, dá dàn ér bù zhǐ.
初八日 晨起雨歇,抵午有日光,遂入城,经桂府前。府在城之中,圆亘城半,朱垣碧瓦,新丽殊甚。前坊标曰“夹辅亲潢”,正门曰“端礼”。前峙二狮,其色纯白,云来自耒河内百里。其地初无此石,建府时忽开得二石笋,俱高丈五,莹白如一,遂以为狮云。仍出南门,一里,由回雁之麓又西一里,入花药山。山不甚高,即回雁之西转回环而下府城者。诸峰如展翅舒翼,四拱成坞,寺当其中,若在围城之内,弘敞宽阔为一方之冠。盖城北之桃花冲,俱静室星联,而城南之花药山,则丛林独峙者也。寺名报恩光孝禅寺。寺后悬级直上,山顶为紫云宫,则道院也。其地高耸,可以四眺。还寺,遇锡僧觉空,兴道人。其来后余,而先至此。因少憩方丈,观宋徽宗弟表文。其弟法名琼俊,弃玉牒指皇权而游云水。时知府卢景魁之子移酌入寺,为琼俊所辱,卢收之狱中,潜书此表,令狱卒王祐入奏,徽宗为之斩景魁而官封官王祐。其表文与徽宗之御札如此,寺僧以为宗门一盛事。然表中称衡州为邢州,御札斩景魁,即改邢为衡,且以王祐为衡守。其说甚俚鄙俗,恐寺中捏造而成,非当时之实迹也。出寺,由城西过大西门、小西门,城外俱巨塘环饶,阛闠连络。共七里,东北过草桥,又二里,入绿竹庵,已薄暮矣。是日雨已霁,迨中夜,雨声复作潺潺,达旦而不止。
chū jiǔ rì yǔ shì bù zhǐ, cù jìng wén yǔ gù pū yí háng lǐ zhōu zhōng, ér yú zuò dài ān zhōng. jiāng wǔ, yǔ zhōng bié ruì guāng, guò cǎo qiáo, xún chéng dōng guò zhān yuè xiāo xiāng chái bù sān mén, rù zhōu. hòu tóng zhōu zhě, yīn fù rù chéng, shì yú ròu sǔn mǐ zhū wù. dà yú měi èr sān yuè shuǐ zhì héng shān xiàn fàng zi, tǔ rén jù yú chéng dōng jiāng àn yǐ bù dōu wéi qí mò, yǎng wèi yǔ miáo, yǐ dà biàn fàn zhì gè shěng, jiē qí dì suǒ chǎn yě. guò wǔ chū chéng, zé zhōu yǐ xià kè yí tā suǒ yǐ. yǔ gù pū xié wù pú fú yǔ zhōng, xún jiāng ér shàng, guò tiě lóu jí huí yàn fēng xià, pō zhōu yǐ jǐn ér jìng bù dé zhōu. nǎi mì xiǎo zhōu, shùn liú fù mì ér xià, dé zhī yú tiě lóu wài, gài jìng wén xiān shǒu shì yú zhōu, zhōu yí jì bù wéi zǔ, zhōu pō fù bù wéi chān ch n guān cè, tīng wǒ bèi zhī hū zhào ér guò, zá zhòng zhōu zhōng jìng bù yī yīng, suì zhì wǎng fǎn yě, shì rì yǔ bù zhǐ, zhōu yì pō bù xíng.
初九日 雨势不止,促静闻与顾仆移行李舟中,而余坐待庵中。将午,雨中别瑞光,过草桥,循城东过瞻岳、潇湘、柴埠三门,入舟。候同舟者,因复入城,市鱼肉笋米诸物。大鱼每二三月水至衡山县放子,土人俱于城东江岸以布兜围其沫,养为雨苗,以大艑贩至各省,皆其地所产也。过午出城,则舟以下客移他所矣。与顾仆携物匍匐雨中,循江而上,过铁楼及回雁峰下,泊舟已尽而竟不得舟。乃觅小舟,顺流复觅而下,得之于铁楼外,盖静闻先守视于舟,舟移既不为阻,舟泊复不为觇chān观测,听我辈之呼棹而过,杂众舟中竟不一应,遂致往返也,是日雨不止,舟亦泊不行。