dīng chǒu gōng yuán 1637 nián zhēng yuè shí yī rì　 shì rì lì chūn, tiān sè kāi jì. jí fàn, tuō jìng wén suí xíng lǐ cóng zhōu shùn liú zhì héng zhōu, qī shí qī rì huì yú héng zhī cǎo qiáo tǎ xià, mìng gù pū yǐ qīng zhuāng cóng lù tàn chá líng yōu xiàn zhī shān. jí chū mén, yǔ fēi fēi xià. dù xī nán yá, suí liú xī xíng. yǐ ér xī zhé xī běi, yú yī gāng, gòng sān lǐ, fù yǔ xī yù, shì wèi gāo lǒng. yú shì réng yú xī běi, zài yuè liǎng gāng, gòng wǔ lǐ, zhì pán lóng ān. yǒu xiǎo xī běi zì lóng tóu shān lái, yuè xī xī qù, shì wèi wū jiāng, nǎi chá líng dà dào suí shān shùn liú zhuǎn nán qù, shì wèi xiǎo jiāng kǒu, nǎi yún lǒu shān dào. èr dào fēn yú pán lóng ān qián. xiǎo jiāng kǒu jí pán lóng wū jiāng èr xī běi zì lóng tóu zhì cǐ, nán rù huáng yú dà xī zhě. yún lǒu shān zhě, zài chá líng dōng wǔ shí lǐ shā jiāng zhī shàng, qí shān shēn qiào. shén miào chū, gū zhōu dà shī kāi shān jiàn shā, suì chéng cóng lín. jīn gū zhōu wù gù, liǎng nián qián hǔ cóng sì cè jué ju zhuā qǔ yī sēng qù, yú shì sēng tú xīng sàn, chái hǔ zhòu xíng, shān tián jǐn wú, fú yǔ kōng jì, rén wú rù zhě. měi cóng rén wèn jīn, jù jiè tōng jiè mò rù. qiě yǔ wù chén mái, mò wèi yǐn dǎo. yú bù wèi zǔ, cóng pán lóng xiǎo lù, nán yán xiǎo xī èr lǐ, fù yǔ dà xī yù. nán dù xiǎo xī rù shān, yǔ chén chén yì shén. cóng shān jiā xiǎo lù xī nán èr lǐ, yǒu dà xī zì běi lái, zhí bī shān xià, pán qū shān xiá, liǎng páng shí yá, shuǐ niè chéng jī. yán zhī èr lǐ, shì wèi shā jiāng, jí yún duān xī rù dà xī chù. tú yù yī rén chí sǎn jiāng yuǎn chū, jiàn yú wèn dào, zhé yuē: cǐ lù fēi duō rén bù kě rù, yú dāng fǎn jiā wèi jūn qián qū. yú gǎn qí yì, yīn suí zhì qí jiā. qí rén wèi yú mì sān rén, gè chí xiè jī j xié dài huǒ, mào yǔ rù shān. chū suí xī kǒu dōng rù yī lǐ, wàng yī xiǎo xī zì xī xiá tòu xì chū, shí yá céng gèn, wài shù rú mén. dǎo zhě yuē: cǐ hǔ kū shān. cóng lái shāo cǎi zhī fū jù bù gǎn rù. shí yǔ shì jiàn shèng, suì sù dà xī rù, wǎn zhuǎn èr lǐ, xī dǐ shí zhì rú píng tái, zhōng pōu yī dào, shuǐ yóu shí jiān xià, shén wèi lì guān. yú shì shàng shān, zhuǎn shān zuǐ ér xià, dé píng chóu yī hè, míng wèi hé shàng yuán. sì miàn zhòng fēng huán hé. píng chóu jǐn, yuē yī lǐ, fù yú yī xiǎo shān, xún qián xī shàng liú wǎn zhuǎn xiá zhōng, yòu yī lǐ ér yún lǒu sì zài yān. shān shēn wù hēi, jì wú yī rén, diàn shàng jīn xiān yún lěng, chú zhōng dān zào yān kōng. pái huái jiǔ zhī, yǔ yù cuī xíng, suì tóng dǎo zhě chū. chū xī kǒu, dǎo zhě wàng jiàn yī zhōu, jí hū ér fù yān. shùn liú fēi jiǎng, zhōu xíng shén jí jí jí. yú yī lǚ zhān shī qì hán biān jī, wéi zhì yī zhī bù xiá, wú xiá wèn liǎng páng yá shí yě. shān xī yū qū, xià wǔ dēng zhōu, yuē sì shí lǐ ér mù, zhōu rén yè xíng sān shí lǐ, pō yú dōng jiāng kǒu.
丁丑（公元1637年）正月十一日　是日立春，天色開霽。亟飯，托靜聞隨行李從舟順流至衡州，期十七日會于衡之草橋塔下，命顧仆以輕裝從陸探茶陵、攸縣之山。及出門，雨霏霏下。渡溪南涯，隨流西行。已而溪折西北，逾一岡，共三里，復與溪遇，是為高隴。於是仍逾溪北，再越兩岡，共五里，至盤龍庵。有小溪北自龍頭山來，越溪西去，是為巫江，乃茶陵大道；隨山順流轉南去，是為小江口，乃雲嶁山道。二道分於盤龍庵前。〔小江口即蟠龍、巫江二溪北自龍頭至此，南入黃雩大溪者。〕雲嶁山者，在茶陵東五十里沙江之上，其山深峭。神廟初，孤舟大師開山建剎，遂成叢林。今孤舟物故，兩年前虎從寺側攫jué抓取一僧去，於是僧徒星散，豺虎晝行，山田盡蕪，佛宇空寂，人無入者。每從人問津，俱戒通「誡」莫入。〔且雨霧沉霾，莫為引導。〕余不為阻，從盤龍小路，〔南沿小溪二里，復與大溪遇。〕南渡小溪入山，雨沉沉益甚。從山夾小路西南二里，有大溪自北來，直逼山下，〔盤曲山峽，兩旁石崖，水齧成磯。〕沿之二里，是為沙江，即雲端溪入大溪處。途遇一人持傘將遠〔出〕，見余問道，輒曰：「此路非多人不可入，余當返家為君前驅。」余感其意，因隨至其家。其人為余覓三人，各持械齎jī攜帶火，冒雨入山。初隨溪口東入〔一里〕，望〔一小溪自〕西峽〔透隙出〕，石崖層亘，外束如門。導者曰：「此虎窟山。從來燒采之夫俱不敢入。」時雨勢漸盛，遂溯大溪入，宛轉二里，〔溪底石峙如平台，中剖一道，水由石間下，甚為麗觀。〕於是上山，轉山嘴而下，得平疇一壑，名為和尚園。〔四面重峰環合。平疇盡，〕約一里，復逾一小山，循前溪上流宛轉峽中，又一里而雲嶁寺在焉。山深霧黑，寂無一人，殿上金仙雲冷，廚中丹灶煙空。徘徊久之，雨愈催行，遂同導者出。出溪口，導者望見一舟，亟呼而附焉。順流飛槳，舟行甚疾即急。余衣履沾濕、氣寒砭肌，惟炙衣之不暇，無暇問兩旁崖石也。山谿紆曲，下午登舟，約四十里而暮，舟人夜行三十里，泊於東江口。

shí èr rì　 xiǎo hán shén. zhōu rén yóu jiāng kǒu wǎn zhōu rù líng l ng shuǐ, suì xún chá líng chéng guò dōng chéng, pō yú nán guān. rù guān, dǐ zhōu qián, jiāng chū dà xī mén, xún zǐ yún yún yáng zhī shèng. wén líng yán zài nán guān wài shí wǔ lǐ, nǎi yǐn yú shì, fù chū nán mén, dù líng shuǐ. shí wēi yǔ piāo yáng, shuò fēng hán shén. dōng nán xíng, pō tuó gāo xià wǔ lǐ, dé píng chóu, shì yuē ōu jiāng. yǒu xī zì dōng nán lái, suì sù zhī xíng, wù zhōng wàng jiàn qí dōng shān shí tū wù, xīn jué qí yì. yòu wǔ lǐ, dǐ shān zuǐ xī shàng, shì yuē shā bēi, yǐ xī zhōng yǒu bēi yě. xī yuán zài dōng sì shí lǐ bǎi zhàng tán. bēi zhī shàng, qí shān zuì gāo zhě, yuē huì xiān zhài, qí nèi qióng yá liè dòng, yuē xué táng yán. zài dōng, shān xiá pán gèn, zhōng yuē shí liáng yán, jí zài shā bēi zhī shàng, yú bù zhī yě. yòu dōng yī lǐ, nǎi běi rù xiá zhōng. yī lǐ, dé bì quán yán duì shī yán, jù nán xiàng. yòu dōng yú lǐng ér xià, zhuǎn ér běi, zé líng yán zài yān. yǐ dōng xiàng, céng shǒu míng cái hàn yòu míng wèi yuè dào yán yún.
十二日　曉寒甚。舟人由江口挽舟入酃líng水，遂循茶陵城過東城，泊於南關。入關，抵州前，將出大西門，尋紫雲、雲陽之勝。聞靈岩在南關外十五里，乃飲於市，復出南門，渡酃水。時微雨飄揚，朔風寒甚。東南行，陂陀高下五里，得平疇，是曰歐江。有溪自東南來，遂溯之行，霧中望見其東山石突兀，心覺其異。又五里，抵山嘴溪上，是曰沙陂，以溪中有陂也。〔溪源在東四十里百丈潭。〕陂之上，其山最高者，曰會仙寨，其內穹崖裂洞，曰學堂岩。再東，山峽盤亘，中曰石樑岩，即在沙陂之上，余不知也。又東一里，乃北入峽中。一里，得碧泉岩、對獅岩，俱南向。又東逾嶺而下，轉而北，則靈岩在焉。以東向，曾守名才漢又名為月到岩雲。

zì huì xiān yán ér dōng, qí shān jiē bù shèn gāo, jù shí yá pán gèn, duī huán chéng hè, huò sān miàn huí huán rú jué zhě, huò liǎng duì dié rú mén zhě, huò gāo zhì chéng yán, huò zhōng kōng rú dòng zhě, měi měi ér shì. dàn shí zhì cū ér sè chì, wú tòu lòu rùn zé zhī guān, ér shí liáng héng kuà, ér xià qióng rán, cǐ zhōng bā jǐng, dāng wèi dì yī.
自會仙岩而東，其山皆不甚高，俱石崖盤亘，堆環成壑，或三面迴環如玦者，或兩對疊如門者，或高峙成岩，或中空如洞者，每每而是。但石質粗而色赤，無透漏潤澤之觀，而石樑橫跨，而下穹然，此中八景，當為第一。

líng yán zhě, qí dòng dōng xiàng, qián yǒu gèn yá, nán běi huí huán, qí shēn shù shí zhàng, gāo shù zhàng yú, zhōng yǒu jīn xiān, wài liè mén hù ér bù zhì yú dǐng, dòng xíng gù bù wèi dòng yǎn y n jí yǎn yě, wèi táng chén guāng wèn dú shū chù. chén jū yán táng, zài dòng běi èr shí lǐ. qí hòu yì yóu yǒu dú shū yán zhōng zhě.
靈岩者，其洞東向，前有亘崖，南北迴環，其深數十丈，高數丈余，中有金仙，外列門戶而不至於頂，洞形固不為洞揜yǎn即掩也，為唐陳光問讀書處。陳居嚴塘，在洞北二十里。其後裔猶有讀書岩中者。

guān yīn xiàn xiàng, fú shī fēng zhī dōng, huí yá shàng wàn shí jī chéng xiàng, zhě huáng qí sè.
觀音現像，伏獅峰之東，回崖上萬石跡成像，赭黃其色。

duì shī yán zhě, yī míng xiǎo líng yán, zài líng yán nán lǐng zhī wài. nán duì shī fēng, shàng xià liǎng céng, shàng céng dà ér gāo qióng, xià céng xiǎo ér shuāng zhì.
對獅岩者，一名小靈岩，在靈岩南嶺之外。南對獅峰，上下兩層，上層大而高穹，下層小而雙峙。

bì quán yán zhě, zài duì shī zhī xī, yì nán xiàng, dòng shēn sān zhàng, gāo yī zhàng yú. nèi yǒu quán yī lǚ, zì dòng bì bàn yá dī xià, xià yǒu shí pán chéng zhī, qīng liè yì cháng, yì xiǎo dòng jiān yī míng quán yě.
碧泉岩者，在對獅之西，亦南向，洞深三丈，高一丈余。內有泉一縷，自洞壁半崖滴下，下有石盤承之，清冽異常，亦小洞間一名泉也。

fú hǔ yán, zài qīng quán zhī hòu.
伏虎岩，在清泉之後。

shí liáng yán, zài shā bēi huì xiān zhài dōng gǔ. qí gǔ luàn yá fēn gèn, zǎn liè chéng wù, liǎng zhuǎn ér dōng xī héng gèn, xià kāi yī dòu, zhōng qióng ruò liáng, yóu liáng xià běi wàng, bié yǒu tiān dì, tòu liáng ér rù, liáng shàng fù kāi yá yī céng, yóu dōng bēi ér shàng, zhí zào liáng zhōng ér zhǐ, dēng zhī rú jiàn céng lóu yǐ.
石樑岩，在沙陂會仙寨東谷。其谷亂崖分亘，攢列成塢，兩轉而東西橫亘，下開一竇，中穹若梁，由梁下北望，別有天地，透梁而入，樑上復開崖一層，由東陂而上，直造梁中而止，登之如踐層樓矣。

huì xiān zhài, xià lín shā xī, shàng gèn yuán dǐng, rú dié mó rán, dú chū zhòng shān, luó hóng shān luó míng qí lún, qióng sī lǐ. jié jìng lán yú xià, jí liù kōng shàng rén suǒ qī yě. qí shī hào hán qián.
會仙寨，下臨沙溪，上亘圓頂，如疊磨然，獨出眾山，羅洪山羅名其綸，瓊司理。結淨藍於下，即六空上人所棲也。其師號涵虔。

xué táng yán, zài huì xiān zhī běi, gāo yá jiān bèng kāi yī dòu, yún xiān rén shòu xué zhī chù.
學堂岩，在會仙之北，高崖間迸開一竇，雲仙人授學之處。

cǐ líng yán bā jǐng yě. yú zhì líng yán, fēng yǔ bù shōu. xiān guò bì quán duì shī èr yán, ér hòu rù líng yán, xiǎo xiá liú fàn, yǐ xià wǔ yǐ. shì yǒu yī sēng zhì, xún wèi qián shān jìng lǚ liù kōng yě. shí xiǎo xiá fāng lǐ zhū sú wù, jié máo wèi zhū. fàn bà, jí tuō liù kōng wèi dǎo. huí tú zhì shī fēng ér dǔ guān yīn xiàn xiàng, dǐ shā bēi ér rù yóu shí liáng, rù qí ān, ér chéng mù dēng huì xiān, tàn xué táng, bā jǐng wéi fú hǔ wèi zhì. shì rì yǔ réng kōng méng, ér jìng bù fáng yóu, liù kōng zhī lì yě. wǎn jí sù qí fāng zhàng.
此靈岩八景也。余至靈岩，風雨不收。先過碧泉、對獅二岩，而後入靈岩，曉霞留飯，已下午矣。適有一僧至，詢為前山淨侶六空也。時曉霞方理諸俗務，結茅、餵豬。飯罷，即托六空為導。回途至獅峰而睹觀音現像，抵沙陂而入游石樑，入其庵，而乘暮登會仙，探學堂，八景惟伏虎未至。是日雨仍空濛，而竟不妨游，六空之力也。晚即宿其方丈。

shí sān rì　 chén cān hòu hán shén, yīn yì rú gù. bié liù kōng, réng jiù lù xī běi xíng. sān lǐ zhì ōu jiāng, běi rù shān, wèi chá líng xiàng lái dào nán yán shā bēi jiāng xī qù, yòu yī dào yě. guò ōu jiāng, xī shèng xiǎo zhōu, xī běi guò èr xiǎo lǐng, réng dù chá líng nán guān wài, yán chéng sù jiāng, jīng dà xī mén, xún zǐ yún yún yáng zhū shèng. xī xíng sān lǐ, guò qiáo kāi lǒng, shǐ jiàn dà jiāng zì dōng běi lái. yú shì yuè huáng tǔ ào, yòu sān lǐ, guò xīn qiáo, wù zhōng shǐ lù yún yáng bàn miàn. yòu sān lǐ, dǐ zǐ yún shān lù, shì wèi shā jiāng pù, dà jiāng zhì cǐ zhí bī shān xià. yóu shā jiāng pù xī xíng, wèi yōu xiàn ān rén dà dào. nán dēng shān, shì wèi zǐ yún xiān. shàng yī lǐ, zhì shān bàn wèi zhēn wǔ diàn, shàng yǒu guān yīn ān, jù dōng běi kàn lái shuǐ. guān yīn ān sōng yán, lǎo sēng yě. yǔ xún yún yáng dào, sōng yán yuē: yún yáng shān zhě, zài zǐ yún xī shí lǐ. qí dǐng wèi lǎo jūn yán yún yáng xiān zài qí dōng fēng zhī xié, qù dǐng sān lǐ chì sōng tán yòu zài yún yáng xiān zhī lù, qù yún yáng xiān sān lǐ. gài zǐ yún wèi yún yáng jǐn chù, ér chì sōng wèi yún yáng zhèng dōng zhī lù. yóu zǐ yún zhī xià, běi shùn jiāng àn xī xíng sān lǐ, wèi hóng shān miào, nǎi dēng dǐng zhī běi dào yóu zǐ yún zhī xià, nán xún shān lù xī xíng sì lǐ, wèi chì sōng tán, nǎi dēng dǐng zhī dōng dào qù dǐng gè shí lǐ ér jìn. èr dào zhī zhōng yǒu luó hàn dòng, zài zǐ yún zhī xī, jí yóu guān yīn ān cè xiǎo jìng héng guò yī lǐ, kě dá qí ān. yóu ān dēng dǐng, yì yǒu jiān dào kě dá, bù bì xià zǐ yún yě. yú cóng zhī. suì yóu zhēn wǔ diàn cè, xī běi dù liǎng xiǎo ào, yī jiàn cóng xī běi lái, zé zǐ yún yǔ kěn lián ān jí luó hàn xiān. hòu shān jiā ér chéng zhě. shuǐ běi rù dà jiāng, zǐ yún wèi suǒ jiè duàn. dù jiàn jí qīng lián ān, dōng xiàng ér chū, dì yōu ér ān jìng. sēng hào liù jiàn, yì yī yī jìn rén, jiān liú yú fàn, yú jí yú dēng lǐng, suì cóng ān hòu xī wèn dēng shān. qí shí nóng wù yóu yì shān bàn, yú bù gù, pān jī zhí shàng sān lǐ, yú fēng jí èr chóng, zú zhī suǒ shàng, wù yì xuán kāi. yòu shàng èr lǐ, zé fēng jí bīng kuài mǎn zhī, hán qì suǒ jié, dà zhě rú quán, xiǎo zhě rú dàn, yī zhī ér chéng, yù fēng ér zhuì, jù duī jī mǎn dì. qí shí běn fēng wù qì quán xiāo, shān zhī nán dōng èr miàn, lì lì kě dǔ, ér běi xī èr miàn, yóu bàn wèi mái yǎn, líng jiāng zì dōng nán, huáng yú jiāng zì xī běi, pán qū shén yuǎn. shǐ zhī yún yáng zhī fēng, jù zì xī nán zǒu dōng běi, pái dié shù zhòng: zǐ yún, qí běi miàn dì yī zhòng yě qīng lián ān zhī hòu, yú suǒ yóu jī zhě, dì èr chóng yě yún yáng xiān, dì sān chóng yě lǎo jūn yán zài qí shàng, shì wèi jué dǐng, suǒ wèi qī shí yī fēng zhī zhǔ yě. yún fēng zài nán, yú suǒ dēng fēng zài běi, liǎng fēng héng liè, mài cóng yún yáng xiān zhī xià dù ào ér qǐ, zhì wèi yú suǒ dēng dì èr chóng zhī dǐng, dōng zǒu ér xià, yóu qīng lián ān ér dōng, jié wèi chá líng zhōu zhì. yú xiàn dēng dì èr chóng jué dǐng, jìng lù mí jué, xī nán wàng yún fēng jué dǐng, zhōng gé yī wù, ér jué dǐng shàng mái sù wù zhōng. fǔ kàn guò jí chù, zài fēng xià lǐ xǔ. qí shàng gé shān zhú shù yī hè, liǎng rǔ huí huán yǎn yìng, ruò tiān kāi dòng fǔ, jí yún yáng xiān wú yí yě. suī wú lù, jí zhí zhuì ér xià, dù jí ér shàng, gòng èr lǐ, yú yī xiǎo ào, rù yún yáng xiān. qí ān běi xiàng, dēng dǐng zhī lù, yóu zuǒ shàng wǔ lǐ ér zhì lǎo jūn yán xià shān zhī lù, yóu yòu sān lǐ ér zhì chì sōng tán. ān hòu yǒu dà shí fēi lèi, jià kōng tòu xì, zhú shù xuán zhuì, jí wèi qiàn dié, shí jiān yǒu zhǐ shuǐ yī hóng, chéng bì jiǒng yì, míng yuē wǔ léi chí, yú zhù shén líng céng yán shàng tū, wú kě pān bù, qí shàng zé hēi wù mì yì yǐ. gài dì èr chóng zhī dǐng, dāng fēng wú shù, gù bīng zhǐ suí zhī duī jī. ér ān zhōng shān huán fēng jiā, zhú shù méng róng, yíng wù chéng bīng, líng lóng mǎn shù, rú qióng huā yáo gǔ, shuò fēng yáo zhī, rú bù yáo yù pèi. shēng yè jīn shí. ǒu zhèn zhuì dì, rú yù shān zhī tuí, yǒu jī gāo èr sān chǐ zhě, tú wèi zhī zǔ. wén qí shàng dēng bù gèng nán. shí rì guò xià wǔ, wén chì sōng tán shàng zài xià, ér ān sēng chǔ yīn, wù wèi shí dòng. yú yì yù dēng dǐng yòu hòu. suì cóng dǐng běi xià shān, kǒng shī shí dòng zhī qí, qiě wèi shāo chí kě jì xī wàng qíng lǎng yě. suǒ fàn yú ān sēng jìng rán, suì dōng xià shān. lù cè jiàn liú xiè shí jiān, sēng zhǐ wèi zǐ fáng liàn dān chí dǎo yào cáo xiān rén zhǐ jī zhū shèng, nǎi cóng chì sōng shén huà zhōng zhī xiān rén, wèi dào jiào suǒ xìn fèng ér fù huì liú hóu yě. zhí xià sān lǐ dǐ chì sōng tán, shǐ zhī chì sōng zhī fēi shí dòng yě. suì sù ān zhōng. diàn pō gǔ, zhōng wèi chì sōng, zuǒ huáng shí, ér yòu zǐ fáng jí zhāng liáng. diàn qián yǒu gǔ shù sōng yī zhū, wú tā shèng yě. sēng gé mín yì jìn rén.
十三日　晨餐後寒甚，陰翳如故。別六空，仍舊路西北行。三里至歐江，北入山，為茶陵向來道；南沿沙陂江西去，又一道也。過歐江，溪勝小舟，西北過二小嶺，仍渡茶陵南關外，沿城溯江，經大西門，〔尋紫雲、雲陽諸勝。〕西行三里，過橋開隴，始見大江自東北來。於是越黃土坳，又三里，過新橋，霧中始露雲陽半面。又三里，抵紫雲山麓，是為沙江鋪，大江至此直逼山下。由沙江鋪西行，為攸縣、安仁大道。南登山，是為紫雲仙。上一里，至山半為真武殿，上有觀音庵，俱東北瞰來水。觀音庵松岩，老僧也。予詢雲陽道，松岩曰：「雲陽山者，在紫雲西十里。其頂為老君岩；雲陽仙在其東峰之脅，去頂三里；赤松壇又在雲陽仙之麓，去雲陽仙三里。蓋紫云為雲陽盡處，而赤松為雲陽正東之麓。由紫雲之下，北順江岸西行三里，為洪山廟，乃登頂之北道；由紫雲之下，南循山麓西行四里，為赤松壇，乃登頂之東道；去頂各十里而近。二道之中有羅漢洞，在紫雲之西，即由觀音庵側小徑橫過一里，可達其庵。由庵登頂，亦有間道可達，不必下紫雲也。」余從之。遂由真武殿側，西北度兩小坳，一澗從西北來，則紫雲與肯蓮庵即羅漢仙。後山夾而成者。〔水北入大江，紫云為所界斷。〕渡澗即青蓮庵，東向而出，地幽而庵淨。僧號六澗，亦依依近人，堅留余飯，余亟於登嶺，遂從庵後西問登山。其時濃霧猶翳山半，余不顧，攀躋直上三里，逾峰脊二重，足之所上，霧亦旋開。又上二里，則峰脊冰塊滿枝，寒氣所結，大者如拳，小者如蛋，依枝而成，遇風而墜，俱堆積滿地。其時本峰霧氣全消，山之南東二面，歷歷可睹，而北西二面，猶半為霾掩，〔酃江自東南，黃雩江自西北，盤曲甚遠。〕始知雲陽之峰，俱自西南走東北，排疊數重：紫雲，其北面第一重也；青蓮庵之後，余所由躋者，第二重也；雲陽仙，第三重也；老君岩在其上，是為絕頂，所謂七十一峰之主也。雲峰在南，余所登峰在北，兩峰橫列，脈從雲陽仙之下度坳而起，峙為余所登第二重之頂，東走而下，由青蓮庵而東，結為茶陵州治。余現登第二重絕頂，徑路迷絕，西南望雲峰絕頂，中隔一塢，而絕頂尚霾夙霧中。俯瞰過脊處，在峰下里許。其上隔山竹樹一壑，兩乳迴環掩映，若天開洞府，即雲陽仙無疑也。雖無路，亟直墜而下，度脊而上，共二里，逾一小坳，入雲陽仙。其庵北向，登頂之路，由左上五里而至老君岩；下山之路，由右三里而至赤松壇。庵後有大石飛累，駕空透隙，竹樹懸綴，極為倩疊，石間有止水一泓，澄碧迥異，名曰五雷池，雩祝甚靈；層岩上突，無可攀踄，其上則黑霧密翳矣。蓋第二重之頂，當風無樹，故冰止隨枝堆積。而庵中山環峰夾，竹樹蒙茸，縈霧成冰，玲瓏滿樹，如瓊花瑤谷，朔風搖之，如步搖玉珮。聲葉金石。偶振墜地，如玉山之頹，有積高二三尺者，途為之阻。聞其上登踄更難。時日過下午，聞赤松壇尚在下，而庵僧〔楚〕音，誤為「石洞」。余意欲登頂右後。遂從頂北下山，恐失石洞之奇，且謂稍遲可冀希望晴朗也。索飯於庵僧鏡然，遂東下山。路側澗流瀉石間，僧指為「子房煉丹池」、「搗藥槽」、「仙人指跡」諸勝，乃從赤松神話中之仙人，為道教所信奉而附會留侯也。直下三里抵赤松壇，始知赤松之非石洞也。遂宿庵中。殿頗古，中為赤松，左黃石，而右子房即張良。殿前有古樹松一株，無他勝也。僧葛民亦近人。

shí sì rì　 chén qǐ hán shén, ér nóng wù fù hé. xiān shì, wǎn zhì chì sōng, jí hēi m jí mò dǎo huáng shí zǐ fáng shén wèi, qiú jiǎ bàn rì qíng jì, wèi dēng dǐng zhī shèng. zhì shì wàng dǐng nóng mái, líng yǔ sì sǎ, suì wú fù dēng dǐng zhī wàng. fàn hòu, suì bié gé mín xià shān. xún shān lù běi xíng, yú xiǎo jiàn èr chóng, gòng sì lǐ, guò zǐ yún zhī lù, jiāng cóng dōng běi lái, cóng cǐ rù xiá, lù yì suí zhī. rào chū yún yáng běi lù, yòu èr lǐ, wèi hóng shān miào. fēng yǔ jiāo zhì, suì tíng miào zhōng, shì xīn zhì yī, wēi gǔ duò g　 du mù kuài zhě jìng rì. miào hòu yǒu dà dào nán dēng jué dǐng. shí miào xià jiāng páng tíng zhōu shù zhī, jù yǐ shí yóu shí tóu tài duō héng shén, bù néng shùn liú xià, lǚ zhāo yǔ wèi míng rì xíng, yú yóu bù néng jiá ji rán dàn wàng bù yǐ wèi yì yú yún yáng zhī dǐng yě.
十四日　晨起寒甚，而濃霧複合。先是，晚至赤松，即嘿mò即默禱黃石、子房神位，求假半日晴霽，為登頂之勝。至是望頂濃霾，零雨四灑，遂無復登頂之望。飯後，遂別葛民下山。循山麓北行，逾小澗二重，共四里，過紫雲之麓，江從東北來，從此入峽，路亦隨之。繞出雲陽北麓，又二里，為洪山廟。風雨交至，遂停廟中，市薪炙衣，煨榾柮gǚ　duò木塊者竟日。廟後有大道南登絕頂。時廟下江旁停舟數隻，俱以石尤石頭太多橫甚，不能順流下，屢招予為明日行，余猶不能恝jiá然淡忘不以為意於雲陽之頂也。

shí wǔ rì　 chén qǐ, pō zhōu jiāng fàng, zhāo yú sù xià zhōu yǔ jiàn sì shān wù jì, suì fàn ér jué cè dēng shān. lù yóu miào hòu nán xiàng ér dēng, sān lǐ, fù yǒu gāo fēng běi zhì, dào fēn liǎng qí: yī qí cóng fēng nán, yī qí cóng fēng xī nán. yú chū yóu dōng nán xíng, yí wèi qián shàng luó hàn xiá zhōng jiù dào, nǎi xiàng yún yáng xiān, fēi jìng zào lǎo jūn yán zhě, nǎi fù zhuǎn cóng xī nán dào. bù yī lǐ, xíng gāo fēng xī xiá, gù pū nán wàng xiá dǐng yǒu shí liáng fēi jià, yú zhān tiào bù jí. jí xī shàng lǐng cè, jiàn dà jiāng yǐ huán qí xī, dà lù nǎi xī běi xià, suì wàng lǐng tóu nán jī ér shàng. shí lǐng tóu bīng yè fēn pī, suī wú jìng lù, yú yì jí shǐ lù é cuò wù, kě dé shí liáng shèng, yì bù yǐ wèi hèn, jí zhì lǐng shàng biàn mì, wú yǒu fēi jià zhī shí, dì jiàn shì lǐng zhī jí, dōng nán héng shǔ gāo dǐng, qí wèi dēng dǐng zhī lù wú yí. suì dōng nán dù jí, yǎng shǒu zhí shàng, yòu yī lǐ, zài yú yī jí, zé xià kàn jí nán, yún yáng xiān yǐ zài xià fāng yǐ. gài shì lǐng dōng xī héng gèn, xī wèi jué dǐng běi jǐn chù, dōng jí shǔ yú qián suǒ dēng yún yáng dōng dì èr céng zhī lǐng yě. yú shì shǐ dé lù, gèng nán xiàng dēng dǐng, qí shàng bīng xuě céng jī, shēn ruò cóng yù shù zhōng xíng. yòu yī lǐ, lián guò liǎng fēng, shǐ zhì zuì gāo dǐng. shì shí suī xù rì cáng huī, ér chén mái píng fú, yuǎn jìn zhū fēng jǐn lù zhēn xíng, wéi xī běi yuǎn fēng shàng cún wù hén yī mǒ. nǎi cóng fēng jí nán xià, yòu yī lǐ, fù guò liǎng fēng, yǒu wēi lù shí zì jiè fēng ào jiān: nán shàng fù dēng shān dǐng, dōng yóu bàn shān zhí shàng, xī yóu shān bàn héng xià. rán jí běi zhī dǐng suī gāo, ér chún tǔ wú shí jí nán zhī fēng jiào xià, ér dōng miàn shí yá gāo qióng, fēng sǔn lí lì. nǎi yǔ gù pū zhì xíng lǐ ào zhōng, cóng nán lǐng zhī dōng, pān yá xì ér jù shí sǔn, xià kàn wù zhōng, yǒu máo yī kān, yì jí lǎo jūn yán zhī jìng shì, suǒ yún lǎo zhǔ ān zhě. qiè jì zhí zhuì jiāng jí yī lǐ, xià ér fù shàng, qí lù jì yáo, kuàng jì jù shí yá zhī dǐng, yǎng zhǔ fǔ kàn, shèng yì wú shū, bù ruò yú jí cóng xī lù xià, biàn zé wèi qín rén dòng zhī yóu, bù biàn jí běi qù jiāng hǔ mì zhōu, shùn liú yì yì. nǎi suì cóng xī lù xíng. shān yīn bīng xuě yōng sāi, máo jí jiāo yíng, jǔ bù jiàn jiān. èr lǐ, lù jué, sì gù jiē máo cí wèi bīng dòng suǒ jiāo jié, shàng bù néng jǔ shǒu, xià wú cóng tóu zú, jiān máo zhōng zì shí yǒu yàn dàng yán wù dān gē, yí wèi hǔ xué, ér shān zhōng nóng wù sì qǐ, kàn tiào mò jiàn, jì nán zài xià. nǎi fù wàng shān bēng ér shàng, bīng huá cǎo yōng, suí jī suí zhuì. niàn lǐng jùn cǎo bèi, kě tuō hǔ kǒu, yì gǔ yǒng zhí shàng. èr lǐ, fù dé dēng dǐng, běi wàng qián xī xià zhī jí, yòu gé èr fēng yǐ. qí chù lǐng dōng máo jí jǐn fén, lǐng xī máo jí bì shān, jiē yǐ lǐng tóu lù hén wèi xiàn, ruò yǒu fèn jiè zhě. shì shí lǐng xī hēi wù mí màn, lǐng dōng rì yǐng xuān lǎng, wù yù téng chōng ér dōng, fēng zhé qū zhú ér xī, yì ruò yǐ lǐng wèi jiè zhě. yòu nán yī lǐ, zài xià èr fēng, lǐng hū luàn shí sēn liè, piàn piàn ruò zǎn rèn jiāo jǐ, wù xī jué qí jiān, fēng dōng dǎo qí bó, rén cóng qí zhōng liū zú zhí xià, qiáng pān yá jù zuò, yì jué zì háo. niàn qián yǒu lù ér hū wú, jì wù ér fù wù, yù xià ér zhuǎn shàng, jiē shān líng wèi xiàn cǐ qí, gù shǐ làng yóu zhī zōng, yū huí qí zhé ěr. jì xià shí fēng, ào zhōng yòu dé shí zì lù, yú shì fù xī xiàng xià lǐng, jù cóng nóng wù zhōng xíng yǐ. shǐ èr lǐ, bīng mái ér cǎo zhōng yǒu lù, yòu èr lǐ, lù wēi ér shí shù méng yì yòu èr lǐ, zé shí xuán shù mì ér lù jué, gài qián lù zhī yú lǐng ér xī, jiē chá líng rén zì dōng ér lái, shāo shān wèi tàn, zhì cǐ zhé fǎn. guò cǐ, yá qióng shù yì shēn, shàng zhě bù néng xià, xià zhě bù fù shàng. yú niàn suǒ xià jì yáo, zài xià sān sì lǐ dāng jí shān lù, qǐ néng fù cóng qián hái jī? suì yǔ gù pū guà shí tóu yá, xuán téng dào kē shù gàn shù zhī, zhuì kōng zhě shù céng, jiàn wén shuǐ shēng yáo yáo, ér zhōng bù zhī qù rén shì yuǎn jìn. yǐ ér wù yǐng hū shǎn, lòu chū méi fēng xiá gǔ, shù sè shēn chén. zài yī shǎn yǐng, yòu jiàn gǔ kǒu liǎng zhòng wài, yǒu píng wù kě zhǔ. nǎi yì kuí ku dù liàng cóng lì jí, ruò dèng ài zhī xià yīn píng, zhuì hè gǔn yá, jì wú bù dān, rán jiē chì shǒu, wú cóng guǒ zhān yě. jì ér hū xià yī xuán yá, hū dé kū jiàn, suì dé jiàn shí ér xíng. gài qián zhī pān zhī xuán zhuì zhě jí shù, ér dōu yī guà lǚ yì shù, dé jiàn ér shù shāo wèi kāi. jì ér jiàn fù shēng cǎo, cǎo fù yì jiàn, mí cǎo zhī xià, bù biàn qí shú wèi shí, shú wèi shuǐ, jì nán zhe zú. huò cǎo jǐn shí chū, yòu jí cì gōu máng, dōu yī guà lǚ rú gù. rú shì sān lǐ, xià yī pù yá, wēi jiàn lù yǐng zài cǎo jiān, rán shí yǐn shí xiàn. yòu yī lǐ, jiàn cóng yá jiān pò xiá ér chū, liǎng yá hōng zhì, ér běi yóu wēi qiào, shǐ jiàn lù cóng nán yá yú lǐng chū. yòu yī lǐ, dé běi lái dà dào, shǐ yǒu cūn jū, xún qí chù, wèi yáo lǐ, gài yún yáng zhī xī wù yě. qí dì dōng běi zhuǎn hóng shān miào wǔ lǐ ér yáo, nán zhì dōng lǐng shí lǐ ér yáo, dōng lǐng ér nán gèng wǔ lǐ, jí qín rén dòng yǐ. shí wù yǐng jiàn kāi, suì nán xún shān xiá xíng. yú yī xiǎo lǐng, wǔ lǐ, shàng zǎo hé lǐng, lǐng jù yún yáng xī xiàng dù ér běi zhuǎn chéng xiá zhě. xià yī lǐ, dù jiàn, jiàn nǎi nán zì lóng tóu lǐng xià, chū shàng qīng dòng. bàng xī lù sù jiàn nán shàng bàn lǐ, wèi luò sī tán, shēn bì wú dǐ, liǎng yá duō dié shí. yòu bàn lǐ, fù dù jiàn, bàng dōng lù dēng shān. shì chù dōng wèi yún yáng zhī nán fēng, xī wèi dà lǐng zhī dōng zhàng. dà lǐng gāo bìng yún yáng, lóng tóu lǐng qí guò jí yě, qí dōng nán jǐn xī lǐng, dōng běi dǐ má yè dòng, xī běi zhì wǔ fèng lóu, xī nán wèi gǔ shuǎng chōng. yī xī zì dà lǐng zhī dōng běi lái zhě, nǎi hóng bì shān zhī shuǐ yī xī zì lóng tóu lǐng běi xià zhě, nǎi dà lǐng yún yáng guò jí chù zhī shuǐ. èr shuǐ hé ér běi chū bǎ qī pù míng. lóng tóu lǐng shuǐ fèn nán běi, qí nán xià zhī shuǐ, yóu dōng lǐng wù hé qín rén dòng shuǐ chū dà luó bù. gòng èr lǐ, yuè lǐng dé píng chóu, shì wèi dōng lǐng wù. wù nèi shuǐ tián píng yǎn lián mián pù kāi, cūn jū chóu mì, dōng wèi yún yáng, xī wèi dà lǐng, běi jí lóng tóu lǐng guò jí, nán wèi dōng lǐng huí huán. yú shǐ zhì yǐ wèi píng dì, jí xià dōng lǐng, ér hòu zhī yóu zhòng shān zhī shàng yě. xún wù dōng yòu yī lǐ, sù yú xīn ān.
十五日　晨起，泊舟將放，招余速下舟；予見四山霧霽，遂飯而決策登山。路由廟後南向而登，三里，復有高峰北峙，〔道分兩岐：〕一岐從峰南，一岐從峰西南。余初由東南行，疑為前上羅漢峽中舊道，乃向雲陽仙，非逕造老君岩者，乃復轉從西南道。不一里，行高峰西峽，顧仆南望峽頂有石樑飛駕，余瞻眺不及。及西上嶺側，見大江已環其西，大路乃西北下，遂望嶺頭南躋而上。時嶺頭冰葉紛披，雖無徑路，余意即使路訛錯誤，可得石樑勝，亦不以為恨，及至嶺上遍覓，無有飛駕之石，第見是嶺之脊，東南橫屬高頂，其為登頂之路無疑。遂東南度脊，仰首直上，又一里，再逾一脊，則下瞰脊南，雲陽仙已在下方矣。蓋是嶺東西橫亘，西為絕頂北盡處，東即屬於前所登雲陽東第二層之嶺也。於是始得路，更南向登頂，其上冰雪層積，身若從玉樹中行。又一里，連過兩峰，始陟最高頂。是時雖旭日藏輝，而沉霾屏伏，遠近諸峰盡露真形，惟西北遠峰尚存霧痕一抹。乃從峰脊南下，又一里，復過兩峰，有微路「十」字界峰坳間：南上復登山頂，東由半山直上，西由山半橫下。然脊北之頂雖高，而純土無石；脊南之峰較下，而東面石崖高穹，峰筍離立。乃與顧仆置行李坳中，從南嶺之東，攀崖隙而踞石筍，下瞰塢中，有茅一龕，意即老君岩之靜室，所云老主庵者。竊計直墜將及一里，下而復上，其路既遙，況既踞石崖之頂，仰矚俯瞰，勝亦無殊，不若逾脊從西路下，便則為秦人洞之游，不便即北去江滸覓舟，順流亦易。乃遂從西路行。山陰冰雪擁塞，茅棘交縈，舉步漸艱。二里，路絕，四顧皆茅茨為冰凍所膠結，上不能舉首，下無從投足，兼茅中自時有堰宕延誤耽擱，疑為虎穴，而山中濃霧四起，瞰眺莫見，計難再下。乃復望山崩而上，冰滑草擁，隨躋隨墜。念嶺峻草被，可脫虎口，益鼓勇直上。二里，復得登頂，北望前西下之脊，又隔二峰矣。其處嶺東茅棘盡焚，嶺西茅棘蔽山，皆以嶺頭路痕為限，若有分界者。是時嶺西黑霧瀰漫，嶺東日影宣朗，霧欲騰衝而東，風輒驅逐而西，亦若以嶺為界者。又南一里，再下二峰，嶺忽亂石森列，片片若攢刃交戟，霧西攫其尖，風東搗其膊，人從其中溜足直下，強攀崖踞坐，益覺自豪。念前有路而忽無，既霧而復霧，欲下而轉上，皆山靈未獻此奇，故使浪遊之蹤，迂迴其轍耳。既下石峰，坳中又得「十」字路，於是復西向下嶺，俱從濃霧中行矣。始二里，冰霾而草中有路，又二里，路微而石樹蒙翳；又二里，則石懸樹密而路絕，蓋前路之逾嶺而西，皆茶陵人自東而來，燒山為炭，至此輒返。過此，崖窮樹益深，上者不能下，下者不復上。余念所下既遙，再下三四里當及山麓，豈能復從前還躋？遂與顧仆掛石投崖，懸藤倒柯樹幹、樹枝，墜空者數層，漸聞水聲遙遙，而終不知去人世遠近。已而霧影忽閃，露出眉峰峽谷，樹色深沉。再一閃影，又見谷口兩重外，有平塢可矚。乃益揆kuí度量叢歷級，若鄧艾之下陰平，墜壑滾崖，技無不殫，然皆赤手，無從裹氈也。既而忽下一懸崖，忽得枯澗，遂得踐石而行。蓋前之攀枝懸墜者藉樹，而兜衣掛履亦樹，得澗而樹梢為開。既而澗復生草，草復翳澗，靡草之下，不辨其孰為石，孰為水，既難着足。或草盡石出，又棘刺勾芒，兜衣掛履如故。如是三里，下一瀑崖，微見路影在草間，然時隱時現。又一里，澗從崖間破峽而出，兩崖轟峙，而北尤危峭，始見路從南崖逾嶺出。又一里，得北來大道，始有村居，詢其處，為窯里，蓋雲陽之西塢也。其地東北轉洪山廟五里而遙，南至東嶺十里而遙，東嶺而南更五里，即秦人洞矣。時霧影漸開，遂南循山峽行。逾一小嶺，五里，上棗核嶺，〔嶺俱雲陽西向度而北轉成峽者。〕下一里，渡澗，〔澗乃南自龍頭嶺下，出上清洞。〕傍西麓溯澗南上半里，為絡絲潭，深碧無底，兩崖多疊石。又半里，復度澗，傍東麓登山。是處東為雲陽之南峰，西為大嶺之東嶂。〔大嶺高並雲陽，龍頭嶺其過脊也，其東南盡西嶺，東北抵麻葉洞，西北峙五鳳樓，西南為古爽沖。〕一溪自大嶺之東北來者，乃洪碧山之水；一溪自龍頭嶺北下者，乃大嶺、雲陽過脊處之水。二水合而北出把七鋪名。龍頭嶺水分南北，其南下之水，由東嶺塢合秦人洞水出大羅埠。共二里，越嶺得平疇，是為東嶺塢。塢內水田平衍連綿鋪開，村居稠密，東為雲陽，西為大嶺，北即龍頭嶺過脊，南為東嶺迴環。余始至以為平地，即下東嶺，而後知猶眾山之上也。循塢東又一里，宿於新庵。