dīng chǒu gōng yuán 1637 nián zhēng yuè shí yī rì shì rì lì chūn, tiān sè kāi jì. jí fàn, tuō jìng wén suí háng lǐ cóng zhōu shùn liú zhì héng zhōu, qī shí qī rì huì yú héng zhī cǎo qiáo tǎ xià, mìng gù pū yǐ qīng zhuāng cóng lù tàn chá líng yōu xiàn zhī shān. jí chū mén, yǔ fēi fēi xià. dù xī nán yá, suí liú xī xíng. yǐ ér xī zhé xī běi, yú yī gāng, gòng sān lǐ, fù yǔ xī yù, shì wèi gāo lǒng. yú shì réng yú xī běi, zài yuè liǎng gāng, gòng wǔ lǐ, zhì pán lóng ān. yǒu xiǎo xī běi zì lóng tóu shān lái, yuè xī xī qù, shì wèi wū jiāng, nǎi chá líng dà dào suí shān shùn liú zhuǎn nán qù, shì wèi xiǎo jiāng kǒu, nǎi yún lǒu shān dào. èr dào fēn yú pán lóng ān qián. xiǎo jiāng kǒu jí pán lóng wū jiāng èr xī běi zì lóng tóu zhì cǐ, nán rù huáng yú dà xī zhě. yún lǒu shān zhě, zài chá líng dōng wǔ shí lǐ shā jiāng zhī shàng, qí shān shēn qiào. shén miào chū, gū zhōu dà shī kāi shān jiàn shā, suì chéng cóng lín. jīn gū zhōu wù gù, liǎng nián qián hǔ cóng sì cè jué ju zhuā qǔ yī sēng qù, yú shì sēng tú xīng sàn, chái hǔ zhòu xíng, shān tián jǐn wú, fú yǔ kōng jì, rén wú rù zhě. měi cóng rén wèn jīn, jù jiè tōng" jiè" mò rù. qiě yǔ wù chén mái, mò wèi yǐn dǎo. yú bù wéi zǔ, cóng pán lóng xiǎo lù, nán yán xiǎo xī èr lǐ, fù yǔ dà xī yù. nán dù xiǎo xī rù shān, yǔ chén chén yì shén. cóng shān jiā xiǎo lù xī nán èr lǐ, yǒu dà xī zì běi lái, zhí bī shān xià, pán qǔ shān xiá, liǎng páng shí yá, shuǐ niè chéng jī. yán zhī èr lǐ, shì wèi shā jiāng, jí yún duān xī rù dà xī chù. tú yù yī rén chí sǎn jiāng yuǎn chū, jiàn yú wèn dào, zhé yuē:" cǐ lù fēi duō rén bù kě rù, yú dāng fǎn jiā wèi jūn qián qū." yú gǎn qí yì, yīn suí zhì qí jiā. qí rén wéi yú mì sān rén, gè chí xiè jī j xié dài huǒ, mào yǔ rù shān. chū suí xī kǒu dōng rù yī lǐ, wàng yī xiǎo xī zì xī xiá tòu xì chū, shí yá céng gèn, wài shù rú mén. dǎo zhě yuē:" cǐ hǔ kū shān. cóng lái shāo cǎi zhī fū jù bù gǎn rù." shí yǔ shì jiàn shèng, suì sù dà xī rù, wǎn zhuǎn èr lǐ, xī dǐ shí zhì rú píng tái, zhōng pōu yī dào, shuǐ yóu shí jiān xià, shèn wéi lì guān. yú shì shàng shān, zhuǎn shān zuǐ ér xià, dé píng chóu yī hè, míng wéi hé shàng yuán. sì miàn zhòng fēng huán hé. píng chóu jǐn, yuē yī lǐ, fù yú yī xiǎo shān, xún qián xī shàng liú wǎn zhuǎn xiá zhōng, yòu yī lǐ ér yún lǒu sì zài yān. shān shēn wù hēi, jì wú yī rén, diàn shàng jīn xiān yún lěng, chú zhōng dān zào yān kōng. pái huái jiǔ zhī, yǔ yù cuī xíng, suì tóng dǎo zhě chū. chū xī kǒu, dǎo zhě wàng jiàn yī zhōu, jí hū ér fù yān. shùn liú fēi jiǎng, zhōu xíng shén jí jí jí. yú yī lǚ zhān shī qì hán biān jī, wéi zhì yī zhī bù xiá, wú xiá wèn liǎng páng yá shí yě. shān xī yū qū, xià wǔ dēng zhōu, yuē sì shí lǐ ér mù, zhōu rén yè xíng sān shí lǐ, pō yú dōng jiāng kǒu.
丁丑(公元1637年)正月十一日 是日立春,天色开霁。亟饭,托静闻随行李从舟顺流至衡州,期十七日会于衡之草桥塔下,命顾仆以轻装从陆探茶陵、攸县之山。及出门,雨霏霏下。渡溪南涯,随流西行。已而溪折西北,逾一冈,共三里,复与溪遇,是为高陇。于是仍逾溪北,再越两冈,共五里,至盘龙庵。有小溪北自龙头山来,越溪西去,是为巫江,乃茶陵大道;随山顺流转南去,是为小江口,乃云嵝山道。二道分于盘龙庵前。〔小江口即蟠龙、巫江二溪北自龙头至此,南入黄雩大溪者。〕云嵝山者,在茶陵东五十里沙江之上,其山深峭。神庙初,孤舟大师开山建刹,遂成丛林。今孤舟物故,两年前虎从寺侧攫jué抓取一僧去,于是僧徒星散,豺虎昼行,山田尽芜,佛宇空寂,人无入者。每从人问津,俱戒通“诫”莫入。〔且雨雾沉霾,莫为引导。〕余不为阻,从盘龙小路,〔南沿小溪二里,复与大溪遇。〕南渡小溪入山,雨沉沉益甚。从山夹小路西南二里,有大溪自北来,直逼山下,〔盘曲山峡,两旁石崖,水啮成矶。〕沿之二里,是为沙江,即云端溪入大溪处。途遇一人持伞将远〔出〕,见余问道,辄曰:“此路非多人不可入,余当返家为君前驱。”余感其意,因随至其家。其人为余觅三人,各持械赍jī携带火,冒雨入山。初随溪口东入〔一里〕,望〔一小溪自〕西峡〔透隙出〕,石崖层亘,外束如门。导者曰:“此虎窟山。从来烧采之夫俱不敢入。”时雨势渐盛,遂溯大溪入,宛转二里,〔溪底石峙如平台,中剖一道,水由石间下,甚为丽观。〕于是上山,转山嘴而下,得平畴一壑,名为和尚园。〔四面重峰环合。平畴尽,〕约一里,复逾一小山,循前溪上流宛转峡中,又一里而云嵝寺在焉。山深雾黑,寂无一人,殿上金仙云冷,厨中丹灶烟空。徘徊久之,雨愈催行,遂同导者出。出溪口,导者望见一舟,亟呼而附焉。顺流飞桨,舟行甚疾即急。余衣履沾湿、气寒砭肌,惟炙衣之不暇,无暇问两旁崖石也。山谿纡曲,下午登舟,约四十里而暮,舟人夜行三十里,泊于东江口。
shí èr rì xiǎo hán shén. zhōu rén yóu jiāng kǒu wǎn zhōu rù líng l ng shuǐ, suì xún chá líng chéng guò dōng chéng, pō yú nán guān. rù guān, dǐ zhōu qián, jiāng chū dà xī mén, xún zǐ yún yún yáng zhī shèng. wén líng yán zài nán guān wài shí wǔ lǐ, nǎi yǐn yú shì, fù chū nán mén, dù líng shuǐ. shí wēi yǔ piāo yáng, shuò fēng hán shén. dōng nán xíng, pō tuó gāo xià wǔ lǐ, dé píng chóu, shì yuē ōu jiāng. yǒu xī zì dōng nán lái, suì sù zhī xíng, wù zhōng wàng jiàn qí dōng shān shí tū wù, xīn jué qí yì. yòu wǔ lǐ, dǐ shān zuǐ xī shàng, shì yuē shā bēi, yǐ xī zhōng yǒu bēi yě. xī yuán zài dōng sì shí lǐ bǎi zhàng tán. bēi zhī shàng, qí shān zuì gāo zhě, yuē huì xiān zhài, qí nèi qióng yá liè dòng, yuē xué táng yán. zài dōng, shān xiá pán gèn, zhōng yuē shí liáng yán, jí zài shā bēi zhī shàng, yú bù zhī yě. yòu dōng yī lǐ, nǎi běi rù xiá zhōng. yī lǐ, dé bì quán yán duì shī yán, jù nán xiàng. yòu dōng yú lǐng ér xià, zhuǎn ér běi, zé líng yán zài yān. yǐ dōng xiàng, céng shǒu míng cái hàn yòu míng wéi yuè dào yán yún.
十二日 晓寒甚。舟人由江口挽舟入酃líng水,遂循茶陵城过东城,泊于南关。入关,抵州前,将出大西门,寻紫云、云阳之胜。闻灵岩在南关外十五里,乃饮于市,复出南门,渡酃水。时微雨飘扬,朔风寒甚。东南行,陂陀高下五里,得平畴,是曰欧江。有溪自东南来,遂溯之行,雾中望见其东山石突兀,心觉其异。又五里,抵山嘴溪上,是曰沙陂,以溪中有陂也。〔溪源在东四十里百丈潭。〕陂之上,其山最高者,曰会仙寨,其内穹崖裂洞,曰学堂岩。再东,山峡盘亘,中曰石梁岩,即在沙陂之上,余不知也。又东一里,乃北入峡中。一里,得碧泉岩、对狮岩,俱南向。又东逾岭而下,转而北,则灵岩在焉。以东向,曾守名才汉又名为月到岩云。
zì huì xiān yán ér dōng, qí shān jiē bù shèn gāo, jù shí yá pán gèn, duī huán chéng hè, huò sān miàn huí huán rú jué zhě, huò liǎng duì dié rú mén zhě, huò gāo zhì chéng yán, huò zhōng kōng rú dòng zhě, měi měi ér shì. dàn shí zhì cū ér sè chì, wú tòu lòu rùn zé zhī guān, ér shí liáng héng kuà, ér xià qióng rán, cǐ zhōng bā jǐng, dāng wèi dì yī.
自会仙岩而东,其山皆不甚高,俱石崖盘亘,堆环成壑,或三面回环如玦者,或两对叠如门者,或高峙成岩,或中空如洞者,每每而是。但石质粗而色赤,无透漏润泽之观,而石梁横跨,而下穹然,此中八景,当为第一。
líng yán zhě, qí dòng dōng xiàng, qián yǒu gèn yá, nán běi huí huán, qí shēn shù shí zhàng, gāo shù zhàng yú, zhōng yǒu jīn xiān, wài liè mén hù ér bù zhì yú dǐng, dòng xíng gù bù wéi dòng yǎn y n jí yǎn yě, wèi táng chén guāng wèn dú shū chù. chén jū yán táng, zài dòng běi èr shí lǐ. qí hòu yì yóu yǒu dú shū yán zhōng zhě.
灵岩者,其洞东向,前有亘崖,南北回环,其深数十丈,高数丈余,中有金仙,外列门户而不至于顶,洞形固不为洞揜yǎn即掩也,为唐陈光问读书处。陈居严塘,在洞北二十里。其后裔犹有读书岩中者。
guān yīn xiàn xiàng, fú shī fēng zhī dōng, huí yá shàng wàn dàn jī chéng xiàng, zhě huáng qí sè.
观音现像,伏狮峰之东,回崖上万石迹成像,赭黄其色。
duì shī yán zhě, yī míng xiǎo líng yán, zài líng yán nán lǐng zhī wài. nán duì shī fēng, shàng xià liǎng céng, shàng céng dà ér gāo qióng, xià céng xiǎo ér shuāng zhì.
对狮岩者,一名小灵岩,在灵岩南岭之外。南对狮峰,上下两层,上层大而高穹,下层小而双峙。
bì quán yán zhě, zài duì shī zhī xī, yì nán xiàng, dòng shēn sān zhàng, gāo yī zhàng yú. nèi yǒu quán yī lǚ, zì dòng bì bàn yá dī xià, xià yǒu shí pán chéng zhī, qīng liè yì cháng, yì xiǎo dòng jiān yī míng quán yě.
碧泉岩者,在对狮之西,亦南向,洞深三丈,高一丈余。内有泉一缕,自洞壁半崖滴下,下有石盘承之,清冽异常,亦小洞间一名泉也。
fú hǔ yán, zài qīng quán zhī hòu.
伏虎岩,在清泉之后。
shí liáng yán, zài shā bēi huì xiān zhài dōng gǔ. qí gǔ luàn yá fēn gèn, zǎn liè chéng wù, liǎng zhuǎn ér dōng xī héng gèn, xià kāi yī dòu, zhōng qióng ruò liáng, yóu liáng xià běi wàng, bié yǒu tiān dì, tòu liáng ér rù, liáng shàng fù kāi yá yī céng, yóu dōng bēi ér shàng, zhí zào liáng zhōng ér zhǐ, dēng zhī rú jiàn céng lóu yǐ.
石梁岩,在沙陂会仙寨东谷。其谷乱崖分亘,攒列成坞,两转而东西横亘,下开一窦,中穹若梁,由梁下北望,别有天地,透梁而入,梁上复开崖一层,由东陂而上,直造梁中而止,登之如践层楼矣。
huì xiān zhài, xià lín shā xī, shàng gèn yuán dǐng, rú dié mó rán, dú chū zhòng shān, luó hóng shān luó míng qí lún, qióng sī lǐ. jié jìng lán yú xià, jí liù kōng shàng rén suǒ qī yě. qí shī hào hán qián.
会仙寨,下临沙溪,上亘圆顶,如叠磨然,独出众山,罗洪山罗名其纶,琼司理。结净蓝于下,即六空上人所栖也。其师号涵虔。
xué táng yán, zài huì xiān zhī běi, gāo yá jiān bèng kāi yī dòu, yún xiān rén shòu xué zhī chù.
学堂岩,在会仙之北,高崖间迸开一窦,云仙人授学之处。
cǐ líng yán bā jǐng yě. yú zhì líng yán, fēng yǔ bù shōu. xiān guò bì quán duì shī èr yán, ér hòu rù líng yán, xiǎo xiá liú fàn, yǐ xià wǔ yǐ. shì yǒu yī sēng zhì, xún wèi qián shān jìng lǚ liù kōng yě. shí xiǎo xiá fāng lǐ zhū sú wù, jié máo wèi zhū. fàn bà, jí tuō liù kōng wèi dǎo. huí tú zhì shī fēng ér dǔ guān yīn xiàn xiàng, dǐ shā bēi ér rù yóu shí liáng, rù qí ān, ér chéng mù dēng huì xiān, tàn xué táng, bā jǐng wéi fú hǔ wèi zhì. shì rì yǔ réng kōng méng, ér jìng bù fáng yóu, liù kōng zhī lì yě. wǎn jí sù qí fāng zhàng.
此灵岩八景也。余至灵岩,风雨不收。先过碧泉、对狮二岩,而后入灵岩,晓霞留饭,已下午矣。适有一僧至,询为前山净侣六空也。时晓霞方理诸俗务,结茅、喂猪。饭罢,即托六空为导。回途至狮峰而睹观音现像,抵沙陂而入游石梁,入其庵,而乘暮登会仙,探学堂,八景惟伏虎未至。是日雨仍空濛,而竟不妨游,六空之力也。晚即宿其方丈。
shí sān rì chén cān hòu hán shén, yīn yì rú gù. bié liù kōng, réng jiù lù xī běi xíng. sān lǐ zhì ōu jiāng, běi rù shān, wèi chá líng xiàng lái dào nán yán shā bēi jiāng xī qù, yòu yī dào yě. guò ōu jiāng, xī shèng xiǎo zhōu, xī běi guò èr xiǎo lǐng, réng dù chá líng nán guān wài, yán chéng sù jiāng, jīng dà xī mén, xún zǐ yún yún yáng zhū shèng. xī xíng sān lǐ, guò qiáo kāi lǒng, shǐ jiàn dà jiāng zì dōng běi lái. yú shì yuè huáng tǔ ào, yòu sān lǐ, guò xīn qiáo, wù zhōng shǐ lù yún yáng bàn miàn. yòu sān lǐ, dǐ zǐ yún shān lù, shì wèi shā jiāng pù, dà jiāng zhì cǐ zhí bī shān xià. yóu shā jiāng pù xī xíng, wèi yōu xiàn ān rén dà dào. nán dēng shān, shì wèi zǐ yún xiān. shàng yī lǐ, zhì shān bàn wéi zhēn wǔ diàn, shàng yǒu guān yīn ān, jù dōng běi kàn lái shuǐ. guān yīn ān sōng yán, lǎo sēng yě. yǔ xún yún yáng dào, sōng yán yuē:" yún yáng shān zhě, zài zǐ yún xī shí lǐ. qí dǐng wèi lǎo jūn yán yún yáng xiān zài qí dōng fēng zhī xié, qù dǐng sān lǐ chì sōng tán yòu zài yún yáng xiān zhī lù, qù yún yáng xiān sān lǐ. gài zǐ yún wéi yún yáng jǐn chù, ér chì sōng wèi yún yáng zhèng dōng zhī lù. yóu zǐ yún zhī xià, běi shùn jiāng àn xī xíng sān lǐ, wèi hóng shān miào, nǎi dēng dǐng zhī běi dào yóu zǐ yún zhī xià, nán xún shān lù xī xíng sì lǐ, wèi chì sōng tán, nǎi dēng dǐng zhī dōng dào qù dǐng gè shí lǐ ér jìn. èr dào zhī zhōng yǒu luó hàn dòng, zài zǐ yún zhī xī, jí yóu guān yīn ān cè xiǎo jìng héng guò yī lǐ, kě dá qí ān. yóu ān dēng dǐng, yì yǒu jiàn dào kě dá, bù bì xià zǐ yún yě." yú cóng zhī. suì yóu zhēn wǔ diàn cè, xī běi dù liǎng xiǎo ào, yī jiàn cóng xī běi lái, zé zǐ yún yǔ kěn lián ān jí luó hàn xiān. hòu shān jiā ér chéng zhě. shuǐ běi rù dà jiāng, zǐ yún wéi suǒ jiè duàn. dù jiàn jí qīng lián ān, dōng xiàng ér chū, dì yōu ér ān jìng. sēng hào liù jiàn, yì yī yī jìn rén, jiān liú yú fàn, yú jí yú dēng lǐng, suì cóng ān hòu xī wèn dēng shān. qí shí nóng wù yóu yì shān bàn, yú bù gù, pān jī zhí shàng sān lǐ, yú fēng jí èr chóng, zú zhī suǒ shàng, wù yì xuán kāi. yòu shàng èr lǐ, zé fēng jí bīng kuài mǎn zhī, hán qì suǒ jié, dà zhě rú quán, xiǎo zhě rú dàn, yī zhī ér chéng, yù fēng ér zhuì, jù duī jī mǎn dì. qí shí běn fēng wù qì quán xiāo, shān zhī nán dōng èr miàn, lì lì kě dǔ, ér běi xī èr miàn, yóu bàn wèi mái yǎn, líng jiāng zì dōng nán, huáng yú jiāng zì xī běi, pán qǔ shén yuǎn. shǐ zhī yún yáng zhī fēng, jù zì xī nán zǒu dōng běi, pái dié shù zhòng: zǐ yún, qí běi miàn dì yī zhòng yě qīng lián ān zhī hòu, yú suǒ yóu jī zhě, dì èr chóng yě yún yáng xiān, dì sān chóng yě lǎo jūn yán zài qí shàng, shì wèi jué dǐng, suǒ wèi qī shí yī fēng zhī zhǔ yě. yún fēng zài nán, yú suǒ dēng fēng zài běi, liǎng fēng héng liè, mài cóng yún yáng xiān zhī xià dù ào ér qǐ, zhì wèi yú suǒ dēng dì èr chóng zhī dǐng, dōng zǒu ér xià, yóu qīng lián ān ér dōng, jié wèi chá líng zhōu zhì. yú xiàn dēng dì èr chóng jué dǐng, jìng lù mí jué, xī nán wàng yún fēng jué dǐng, zhōng gé yī wù, ér jué dǐng shàng mái sù wù zhōng. fǔ kàn guò jí chù, zài fēng xià lǐ xǔ. qí shàng gé shān zhú shù yī hè, liǎng rǔ huí huán yǎn yìng, ruò tiān kāi dòng fǔ, jí yún yáng xiān wú yí yě. suī wú lù, jí zhí zhuì ér xià, dù jí ér shàng, gòng èr lǐ, yú yī xiǎo ào, rù yún yáng xiān. qí ān běi xiàng, dēng dǐng zhī lù, yóu zuǒ shàng wǔ lǐ ér zhì lǎo jūn yán xià shān zhī lù, yóu yòu sān lǐ ér zhì chì sōng tán. ān hòu yǒu dà shí fēi lèi, jià kōng tòu xì, zhú shù xuán zhuì, jí wéi qiàn dié, shí jiān yǒu zhǐ shuǐ yī hóng, chéng bì jiǒng yì, míng yuē wǔ léi chí, yú zhù shén líng céng yán shàng tū, wú kě pān bù, qí shàng zé hēi wù mì yì yǐ. gài dì èr chóng zhī dǐng, dāng fēng wú shù, gù bīng zhǐ suí zhī duī jī. ér ān zhōng shān huán fēng jiā, zhú shù méng róng, yíng wù chéng bīng, líng lóng mǎn shù, rú qióng huā yáo gǔ, shuò fēng yáo zhī, rú bù yáo yù pèi. shēng yè jīn shí. ǒu zhèn zhuì dì, rú yù shān zhī tuí, yǒu jī gāo èr sān chǐ zhě, tú wèi zhī zǔ. wén qí shàng dēng bù gèng nán. shí rì guò xià wǔ, wén chì sōng tán shàng zài xià, ér ān sēng chǔ yīn, wù wèi" shí dòng". yú yì yù dēng dǐng yòu hòu. suì cóng dǐng běi xià shān, kǒng shī shí dòng zhī qí, qiě wèi shāo chí kě jì xī wàng qíng lǎng yě. suǒ fàn yú ān sēng jìng rán, suì dōng xià shān. lù cè jiàn liú xiè shí jiān, sēng zhǐ wèi" zǐ fáng liàn dān chí"" dǎo yào cáo"" xiān rén zhǐ jī" zhū shèng, nǎi cóng chì sōng shén huà zhōng zhī xiān rén, wèi dào jiào suǒ xìn fèng ér fù huì liú hóu yě. zhí xià sān lǐ dǐ chì sōng tán, shǐ zhī chì sōng zhī fēi shí dòng yě. suì sù ān zhōng. diàn pō gǔ, zhōng wèi chì sōng, zuǒ huáng shí, ér yòu zǐ fáng jí zhāng liáng. diàn qián yǒu gǔ shù sōng yī zhū, wú tā shèng yě. sēng gé mín yì jìn rén.
十三日 晨餐后寒甚,阴翳如故。别六空,仍旧路西北行。三里至欧江,北入山,为茶陵向来道;南沿沙陂江西去,又一道也。过欧江,溪胜小舟,西北过二小岭,仍渡茶陵南关外,沿城溯江,经大西门,〔寻紫云、云阳诸胜。〕西行三里,过桥开陇,始见大江自东北来。于是越黄土坳,又三里,过新桥,雾中始露云阳半面。又三里,抵紫云山麓,是为沙江铺,大江至此直逼山下。由沙江铺西行,为攸县、安仁大道。南登山,是为紫云仙。上一里,至山半为真武殿,上有观音庵,俱东北瞰来水。观音庵松岩,老僧也。予询云阳道,松岩曰:“云阳山者,在紫云西十里。其顶为老君岩;云阳仙在其东峰之胁,去顶三里;赤松坛又在云阳仙之麓,去云阳仙三里。盖紫云为云阳尽处,而赤松为云阳正东之麓。由紫云之下,北顺江岸西行三里,为洪山庙,乃登顶之北道;由紫云之下,南循山麓西行四里,为赤松坛,乃登顶之东道;去顶各十里而近。二道之中有罗汉洞,在紫云之西,即由观音庵侧小径横过一里,可达其庵。由庵登顶,亦有间道可达,不必下紫云也。”余从之。遂由真武殿侧,西北度两小坳,一涧从西北来,则紫云与肯莲庵即罗汉仙。后山夹而成者。〔水北入大江,紫云为所界断。〕渡涧即青莲庵,东向而出,地幽而庵净。僧号六涧,亦依依近人,坚留余饭,余亟于登岭,遂从庵后西问登山。其时浓雾犹翳山半,余不顾,攀跻直上三里,逾峰脊二重,足之所上,雾亦旋开。又上二里,则峰脊冰块满枝,寒气所结,大者如拳,小者如蛋,依枝而成,遇风而坠,俱堆积满地。其时本峰雾气全消,山之南东二面,历历可睹,而北西二面,犹半为霾掩,〔酃江自东南,黄雩江自西北,盘曲甚远。〕始知云阳之峰,俱自西南走东北,排叠数重:紫云,其北面第一重也;青莲庵之后,余所由跻者,第二重也;云阳仙,第三重也;老君岩在其上,是为绝顶,所谓七十一峰之主也。云峰在南,余所登峰在北,两峰横列,脉从云阳仙之下度坳而起,峙为余所登第二重之顶,东走而下,由青莲庵而东,结为茶陵州治。余现登第二重绝顶,径路迷绝,西南望云峰绝顶,中隔一坞,而绝顶尚霾夙雾中。俯瞰过脊处,在峰下里许。其上隔山竹树一壑,两乳回环掩映,若天开洞府,即云阳仙无疑也。虽无路,亟直坠而下,度脊而上,共二里,逾一小坳,入云阳仙。其庵北向,登顶之路,由左上五里而至老君岩;下山之路,由右三里而至赤松坛。庵后有大石飞累,驾空透隙,竹树悬缀,极为倩叠,石间有止水一泓,澄碧迥异,名曰五雷池,雩祝甚灵;层岩上突,无可攀踄,其上则黑雾密翳矣。盖第二重之顶,当风无树,故冰止随枝堆积。而庵中山环峰夹,竹树蒙茸,萦雾成冰,玲珑满树,如琼花瑶谷,朔风摇之,如步摇玉珮。声叶金石。偶振坠地,如玉山之颓,有积高二三尺者,途为之阻。闻其上登踄更难。时日过下午,闻赤松坛尚在下,而庵僧〔楚〕音,误为“石洞”。余意欲登顶右后。遂从顶北下山,恐失石洞之奇,且谓稍迟可冀希望晴朗也。索饭于庵僧镜然,遂东下山。路侧涧流泻石间,僧指为“子房炼丹池”、“捣药槽”、“仙人指迹”诸胜,乃从赤松神话中之仙人,为道教所信奉而附会留侯也。直下三里抵赤松坛,始知赤松之非石洞也。遂宿庵中。殿颇古,中为赤松,左黄石,而右子房即张良。殿前有古树松一株,无他胜也。僧葛民亦近人。
shí sì rì chén qǐ hán shén, ér nóng wù fù hé. xiān shì, wǎn zhì chì sōng, jí hēi m jí mò dǎo huáng shí zǐ fáng shén wèi, qiú jiǎ bàn rì qíng jì, wèi dēng dǐng zhī shèng. zhì shì wàng dǐng nóng mái, líng yǔ sì sǎ, suì wú fù dēng dǐng zhī wàng. fàn hòu, suì bié gé mín xià shān. xún shān lù běi xíng, yú xiǎo jiàn èr chóng, gòng sì lǐ, guò zǐ yún zhī lù, jiāng cóng dōng běi lái, cóng cǐ rù xiá, lù yì suí zhī. rào chū yún yáng běi lù, yòu èr lǐ, wèi hóng shān miào. fēng yǔ jiāo zhì, suì tíng miào zhōng, shì xīn zhì yī, wēi gǔ duò g du mù kuài zhě jìng rì. miào hòu yǒu dà dào nán dēng jué dǐng. shí miào xià jiāng páng tíng zhōu shù zhǐ, jù yǐ shí yóu shí tou tài duō héng shén, bù néng shùn liú xià, lǚ zhāo yǔ wèi míng rì xíng, yú yóu bù néng jiá ji rán dàn wàng bù yǐ wéi yì yú yún yáng zhī dǐng yě.
十四日 晨起寒甚,而浓雾复合。先是,晚至赤松,即嘿mò即默祷黄石、子房神位,求假半日晴霁,为登顶之胜。至是望顶浓霾,零雨四洒,遂无复登顶之望。饭后,遂别葛民下山。循山麓北行,逾小涧二重,共四里,过紫云之麓,江从东北来,从此入峡,路亦随之。绕出云阳北麓,又二里,为洪山庙。风雨交至,遂停庙中,市薪炙衣,煨榾柮gǚ duò木块者竟日。庙后有大道南登绝顶。时庙下江旁停舟数只,俱以石尤石头太多横甚,不能顺流下,屡招予为明日行,余犹不能恝jiá然淡忘不以为意于云阳之顶也。
shí wǔ rì chén qǐ, pō zhōu jiāng fàng, zhāo yú sù xià zhōu yǔ jiàn sì shān wù jì, suì fàn ér jué cè dēng shān. lù yóu miào hòu nán xiàng ér dēng, sān lǐ, fù yǒu gāo fēng běi zhì, dào fēn liǎng qí: yī qí cóng fēng nán, yī qí cóng fēng xī nán. yú chū yóu dōng nán xíng, yí wèi qián shàng luó hàn xiá zhōng jiù dào, nǎi xiàng yún yáng xiān, fēi jìng zào lǎo jūn yán zhě, nǎi fù zhuǎn cóng xī nán dào. bù yī lǐ, xíng gāo fēng xī xiá, gù pū nán wàng xiá dǐng yǒu shí liáng fēi jià, yú zhān tiào bù jí. jí xī shàng lǐng cè, jiàn dà jiāng yǐ huán qí xī, dà lù nǎi xī běi xià, suì wàng lǐng tóu nán jī ér shàng. shí lǐng tóu bīng yè fēn pī, suī wú jìng lù, yú yì jí shǐ lù é cuò wù, kě dé shí liáng shèng, yì bù yǐ wéi hèn, jí zhì lǐng shàng biàn mì, wú yǒu fēi jià zhī shí, dì jiàn shì lǐng zhī jí, dōng nán héng shǔ gāo dǐng, qí wèi dēng dǐng zhī lù wú yí. suì dōng nán dù jí, yǎng shǒu zhí shàng, yòu yī lǐ, zài yú yī jí, zé xià kàn jí nán, yún yáng xiān yǐ zài xià fāng yǐ. gài shì lǐng dōng xī héng gèn, xī wèi jué dǐng běi jǐn chù, dōng jí shǔ yú qián suǒ dēng yún yáng dōng dì èr céng zhī lǐng yě. yú shì shǐ dé lù, gèng nán xiàng dēng dǐng, qí shàng bīng xuě céng jī, shēn ruò cóng yù shù zhōng xíng. yòu yī lǐ, lián guò liǎng fēng, shǐ zhì zuì gāo dǐng. shì shí suī xù rì cáng huī, ér chén mái píng fú, yuǎn jìn zhū fēng jǐn lù zhēn xíng, wéi xī běi yuǎn fēng shàng cún wù hén yī mǒ. nǎi cóng fēng jí nán xià, yòu yī lǐ, fù guò liǎng fēng, yǒu wēi lù" shí" zì jiè fēng ào jiān: nán shàng fù dēng shān dǐng, dōng yóu bàn shān zhí shàng, xī yóu shān bàn héng xià. rán jí běi zhī dǐng suī gāo, ér chún tǔ wú shí jí nán zhī fēng jiào xià, ér dōng miàn shí yá gāo qióng, fēng sǔn lí lì. nǎi yǔ gù pū zhì xíng lǐ ào zhōng, cóng nán lǐng zhī dōng, pān yá xì ér jù shí sǔn, xià kàn wù zhōng, yǒu máo yī kān, yì jí lǎo jūn yán zhī jìng shì, suǒ yún lǎo zhǔ ān zhě. qiè jì zhí zhuì jiāng jí yī lǐ, xià ér fù shàng, qí lù jì yáo, kuàng jì jù shí yá zhī dǐng, yǎng zhǔ fǔ kàn, shèng yì wú shū, bù ruò yú jí cóng xī lù xià, biàn zé wèi qín rén dòng zhī yóu, bù biàn jí běi qù jiāng hǔ mì zhōu, shùn liú yì yì. nǎi suì cóng xī lù xíng. shān yīn bīng xuě yōng sè, máo jí jiāo yíng, jǔ bù jiàn jiān. èr lǐ, lù jué, sì gù jiē máo cí wèi bīng dòng suǒ jiāo jié, shàng bù néng jǔ shǒu, xià wú cóng tóu zú, jiān máo zhōng zì shí yǒu yàn dàng yán wù dān gē, yí wèi hǔ xué, ér shān zhōng nóng wù sì qǐ, kàn tiào mò jiàn, jì nán zài xià. nǎi fù wàng shān bēng ér shàng, bīng huá cǎo yōng, suí jī suí zhuì. niàn lǐng jùn cǎo bèi, kě tuō hǔ kǒu, yì gǔ yǒng zhí shàng. èr lǐ, fù dé dēng dǐng, běi wàng qián xī xià zhī jí, yòu gé èr fēng yǐ. qí chù lǐng dōng máo jí jǐn fén, lǐng xī máo jí bì shān, jiē yǐ lǐng tóu lù hén wéi xiàn, ruò yǒu fèn jiè zhě. shì shí lǐng xī hēi wù mí màn, lǐng dōng rì yǐng xuān lǎng, wù yù téng chōng ér dōng, fēng zhé qū zhú ér xī, yì ruò yǐ lǐng wèi jiè zhě. yòu nán yī lǐ, zài xià èr fēng, lǐng hū luàn shí sēn liè, piàn piàn ruò zǎn rèn jiāo jǐ, wù xī jué qí jiān, fēng dōng dǎo qí bó, rén cóng qí zhōng liū zú zhí xià, qiáng pān yá jù zuò, yì jué zì háo. niàn qián yǒu lù ér hū wú, jì wù ér fù wù, yù xià ér zhuǎn shàng, jiē shān líng wèi xiàn cǐ qí, gù shǐ làng yóu zhī zōng, yū huí qí zhé ěr. jì xià shí fēng, ào zhōng yòu dé" shí" zì lù, yú shì fù xī xiàng xià lǐng, jù cóng nóng wù zhōng xíng yǐ. shǐ èr lǐ, bīng mái ér cǎo zhōng yǒu lù, yòu èr lǐ, lù wēi ér shí shù méng yì yòu èr lǐ, zé shí xuán shù mì ér lù jué, gài qián lù zhī yú lǐng ér xī, jiē chá líng rén zì dōng ér lái, shāo shān wèi tàn, zhì cǐ zhé fǎn. guò cǐ, yá qióng shù yì shēn, shàng zhě bù néng xià, xià zhě bù fù shàng. yú niàn suǒ xià jì yáo, zài xià sān sì lǐ dāng jí shān lù, qǐ néng fù cóng qián hái jī? suì yǔ gù pū guà shí tóu yá, xuán téng dào kē shù gàn shù zhī, zhuì kōng zhě shù céng, jiàn wén shuǐ shēng yáo yáo, ér zhōng bù zhī qù rén shì yuǎn jìn. yǐ ér wù yǐng hū shǎn, lòu chū méi fēng xiá gǔ, shù sè shēn chén. zài yī shǎn yǐng, yòu jiàn gǔ kǒu liǎng chóng wài, yǒu píng wù kě zhǔ. nǎi yì kuí ku dù liàng cóng lì jí, ruò dèng ài zhī xià yīn píng, zhuì hè gǔn yá, jì wú bù dān, rán jiē chì shǒu, wú cóng guǒ zhān yě. jì ér hū xià yī xuán yá, hū dé kū jiàn, suì dé jiàn shí ér xíng. gài qián zhī pān zhī xuán zhuì zhě jí shù, ér dōu yī guà lǚ yì shù, dé jiàn ér shù shāo wèi kāi. jì ér jiàn fù shēng cǎo, cǎo fù yì jiàn, mí cǎo zhī xià, bù biàn qí shú wèi shí, shú wèi shuǐ, jì nán zhe zú. huò cǎo jǐn shí chū, yòu jí cì gōu máng, dōu yī guà lǚ rú gù. rú shì sān lǐ, xià yī pù yá, wēi jiàn lù yǐng zài cǎo jiān, rán shí yǐn shí xiàn. yòu yī lǐ, jiàn cóng yá jiān pò xiá ér chū, liǎng yá hōng zhì, ér běi yóu wēi qiào, shǐ jiàn lù cóng nán yá yú lǐng chū. yòu yī lǐ, dé běi lái dà dào, shǐ yǒu cūn jū, xún qí chù, wèi yáo lǐ, gài yún yáng zhī xī wù yě. qí dì dōng běi zhuǎn hóng shān miào wǔ lǐ ér yáo, nán zhì dōng lǐng shí lǐ ér yáo, dōng lǐng ér nán gèng wǔ lǐ, jí qín rén dòng yǐ. shí wù yǐng jiàn kāi, suì nán xún shān xiá xíng. yú yī xiǎo lǐng, wǔ lǐ, shàng zǎo hé lǐng, lǐng jù yún yáng xī xiàng dù ér běi zhuǎn chéng xiá zhě. xià yī lǐ, dù jiàn, jiàn nǎi nán zì lóng tóu lǐng xià, chū shàng qīng dòng. bàng xī lù sù jiàn nán shàng bàn lǐ, wèi luò sī tán, shēn bì wú dǐ, liǎng yá duō dié shí. yòu bàn lǐ, fù dù jiàn, bàng dōng lù dēng shān. shì chù dōng wèi yún yáng zhī nán fēng, xī wèi dà lǐng zhī dōng zhàng. dà lǐng gāo bìng yún yáng, lóng tóu lǐng qí guò jí yě, qí dōng nán jǐn xī lǐng, dōng běi dǐ má yè dòng, xī běi zhì wǔ fèng lóu, xī nán wèi gǔ shuǎng chōng. yī xī zì dà lǐng zhī dōng běi lái zhě, nǎi hóng bì shān zhī shuǐ yī xī zì lóng tóu lǐng běi xià zhě, nǎi dà lǐng yún yáng guò jí chù zhī shuǐ. èr shuǐ hé ér běi chū bǎ qī pù míng. lóng tóu lǐng shuǐ fèn nán běi, qí nán xià zhī shuǐ, yóu dōng lǐng wù hé qín rén dòng shuǐ chū dà luó bù. gòng èr lǐ, yuè lǐng dé píng chóu, shì wèi dōng lǐng wù. wù nèi shuǐ tián píng yǎn lián mián pù kāi, cūn jū chóu mì, dōng wèi yún yáng, xī wèi dà lǐng, běi jí lóng tóu lǐng guò jí, nán wèi dōng lǐng huí huán. yú shǐ zhì yǐ wéi píng dì, jí xià dōng lǐng, ér hòu zhī yóu zhòng shān zhī shàng yě. xún wù dōng yòu yī lǐ, sù yú xīn ān.
十五日 晨起,泊舟将放,招余速下舟;予见四山雾霁,遂饭而决策登山。路由庙后南向而登,三里,复有高峰北峙,〔道分两岐:〕一岐从峰南,一岐从峰西南。余初由东南行,疑为前上罗汉峡中旧道,乃向云阳仙,非迳造老君岩者,乃复转从西南道。不一里,行高峰西峡,顾仆南望峡顶有石梁飞驾,余瞻眺不及。及西上岭侧,见大江已环其西,大路乃西北下,遂望岭头南跻而上。时岭头冰叶纷披,虽无径路,余意即使路讹错误,可得石梁胜,亦不以为恨,及至岭上遍觅,无有飞驾之石,第见是岭之脊,东南横属高顶,其为登顶之路无疑。遂东南度脊,仰首直上,又一里,再逾一脊,则下瞰脊南,云阳仙已在下方矣。盖是岭东西横亘,西为绝顶北尽处,东即属于前所登云阳东第二层之岭也。于是始得路,更南向登顶,其上冰雪层积,身若从玉树中行。又一里,连过两峰,始陟最高顶。是时虽旭日藏辉,而沉霾屏伏,远近诸峰尽露真形,惟西北远峰尚存雾痕一抹。乃从峰脊南下,又一里,复过两峰,有微路“十”字界峰坳间:南上复登山顶,东由半山直上,西由山半横下。然脊北之顶虽高,而纯土无石;脊南之峰较下,而东面石崖高穹,峰笋离立。乃与顾仆置行李坳中,从南岭之东,攀崖隙而踞石笋,下瞰坞中,有茅一龛,意即老君岩之静室,所云老主庵者。窃计直坠将及一里,下而复上,其路既遥,况既踞石崖之顶,仰瞩俯瞰,胜亦无殊,不若逾脊从西路下,便则为秦人洞之游,不便即北去江浒觅舟,顺流亦易。乃遂从西路行。山阴冰雪拥塞,茅棘交萦,举步渐艰。二里,路绝,四顾皆茅茨为冰冻所胶结,上不能举首,下无从投足,兼茅中自时有堰宕延误耽搁,疑为虎穴,而山中浓雾四起,瞰眺莫见,计难再下。乃复望山崩而上,冰滑草拥,随跻随坠。念岭峻草被,可脱虎口,益鼓勇直上。二里,复得登顶,北望前西下之脊,又隔二峰矣。其处岭东茅棘尽焚,岭西茅棘蔽山,皆以岭头路痕为限,若有分界者。是时岭西黑雾弥漫,岭东日影宣朗,雾欲腾冲而东,风辄驱逐而西,亦若以岭为界者。又南一里,再下二峰,岭忽乱石森列,片片若攒刃交戟,雾西攫其尖,风东捣其膊,人从其中溜足直下,强攀崖踞坐,益觉自豪。念前有路而忽无,既雾而复雾,欲下而转上,皆山灵未献此奇,故使浪游之踪,迂回其辙耳。既下石峰,坳中又得“十”字路,于是复西向下岭,俱从浓雾中行矣。始二里,冰霾而草中有路,又二里,路微而石树蒙翳;又二里,则石悬树密而路绝,盖前路之逾岭而西,皆茶陵人自东而来,烧山为炭,至此辄返。过此,崖穷树益深,上者不能下,下者不复上。余念所下既遥,再下三四里当及山麓,岂能复从前还跻?遂与顾仆挂石投崖,悬藤倒柯树干、树枝,坠空者数层,渐闻水声遥遥,而终不知去人世远近。已而雾影忽闪,露出眉峰峡谷,树色深沉。再一闪影,又见谷口两重外,有平坞可瞩。乃益揆kuí度量丛历级,若邓艾之下阴平,坠壑滚崖,技无不殚,然皆赤手,无从裹毡也。既而忽下一悬崖,忽得枯涧,遂得践石而行。盖前之攀枝悬坠者藉树,而兜衣挂履亦树,得涧而树梢为开。既而涧复生草,草复翳涧,靡草之下,不辨其孰为石,孰为水,既难着足。或草尽石出,又棘刺勾芒,兜衣挂履如故。如是三里,下一瀑崖,微见路影在草间,然时隐时现。又一里,涧从崖间破峡而出,两崖轰峙,而北尤危峭,始见路从南崖逾岭出。又一里,得北来大道,始有村居,询其处,为窑里,盖云阳之西坞也。其地东北转洪山庙五里而遥,南至东岭十里而遥,东岭而南更五里,即秦人洞矣。时雾影渐开,遂南循山峡行。逾一小岭,五里,上枣核岭,〔岭俱云阳西向度而北转成峡者。〕下一里,渡涧,〔涧乃南自龙头岭下,出上清洞。〕傍西麓溯涧南上半里,为络丝潭,深碧无底,两崖多叠石。又半里,复度涧,傍东麓登山。是处东为云阳之南峰,西为大岭之东嶂。〔大岭高并云阳,龙头岭其过脊也,其东南尽西岭,东北抵麻叶洞,西北峙五凤楼,西南为古爽冲。〕一溪自大岭之东北来者,乃洪碧山之水;一溪自龙头岭北下者,乃大岭、云阳过脊处之水。二水合而北出把七铺名。龙头岭水分南北,其南下之水,由东岭坞合秦人洞水出大罗埠。共二里,越岭得平畴,是为东岭坞。坞内水田平衍连绵铺开,村居稠密,东为云阳,西为大岭,北即龙头岭过脊,南为东岭回环。余始至以为平地,即下东岭,而后知犹众山之上也。循坞东又一里,宿于新庵。