wù yín gōng yuán nián
戊寅（公元１６３８年）

shí yuè chū yī yuè líng chén qǐ, qíng shuǎng shū shén.
十月初一月凌晨起，晴爽殊甚。

cóng sān jiā cūn chuài zhōu qǐ xíng, jí xī yóu xiá zhōng, yǐ nǎi yǔ xī bié.
從三家村啜粥啟行，即西由峽中，已乃與溪別。

fù xī yú lǐng, gòng sān lǐ, rén bào ēn sì. réng zhuǎn dōng, èr lǐ, guò sōng huā bà qiáo. yòu xún wǔ lóng shān ér nán sān shí lǐ, xún shěng chéng dōng běi yú nán xíng. yǐ nǎi zhuǎn xī dù dà qiáo, zé dà xī zhī shuǐ zì qiáo ér nán, jīng yǎn wǔ chǎng ér chū huǒ shāo pù qiáo, xià nán bà yǐ. cóng qiáo xī rù shěng chéng dōng mén, fàn yú sì. chū nán mén, dǐ xiàng suǒ jū tíng chù, zé wú fāng shēng fāng chū yóu guī huà sì wèi fǎn, yú zuò dài zhī. dǐ mù wò shǒu, xǐ kě zhī yě.
復西逾嶺，共三里，人報恩寺。仍轉東，二里，過松花壩橋。又循五龍山而南三十里，循省城東北隅南行。已乃轉西度大橋，則大溪之水自橋而南，經演武場而出火燒鋪橋，下南壩矣。從橋西入省城東門，飯於肆。出南門，抵向所居停處，則吳方生方出遊歸化寺未返，余坐待之。抵暮握手，喜可知也。

jiàn yǒu jìn níng gē tóng wáng kě chéng, yǐ jiù yī suí wú lái, shǐ zhī fāng shēng zài táng shǒu chù guò zhōng qiū, shén qià yě.
見有晉寧歌童王可程，以就醫隨吳來，始知方生在唐守處過中秋，甚洽也。

chū èr rì yú yù xī xíng, wǎng qī ruǎn rén wú suǒ qiàn dān fū, yù qí zhí ruǎn yù wān ruǎn mù shēng, xún hòu shén dǔ. xià wǔ, ruǎn rén wú zhì yù, yǐ dān fū yáng xiù gù yuē zhì. yú qī yǐ wǔ rì hòu zài wǎng jìn níng, hái jí qǐ xíng. rén wú jìn yǐ fān shuì guó wài lái de pèi jīn xiāng shàn.
初二日余欲西行，往期阮仁吾所倩擔夫，遇其侄阮玉灣、阮穆聲，詢候甚篤。下午，阮仁吾至寓，以擔夫楊秀雇約至。余期以五日後再往晉寧，還即啟行。仁吾贐以番帨ｓｈｕì國外來的佩巾香扇。

chū sān rì yú yù wǎng jìn níng, yǔ táng yuán hè zhōu shǒu dà lái yǐn jūn zuò bié.
初三日余欲往晉寧，與唐元鶴州守、大來隱君作別。

fāng shēng yán: èr jūn rì rì niàn jūn. jīn rì àn jūn hái shěng, èr jūn bì zhì shěng yè jiàn, wú zhōng tú xiāng zuǒ yě. hé shǎo dài zhī? nǎi rén kòu yù wān, bìng kòu yáng shèng huán, zhī lì jiāng shǒu xiāng wàng yǐ jiǔ.
方生言：「二君日日念君。今日按君還省，二君必至省謁見，毋中途相左也。盍少待之？」乃人叩玉灣，並叩楊勝寰，知麗江守相望已久。

jì ér yù wān lái gù yù zhōng, zhī àn jūn diào bīng yù zhēng ā mí, rán bīng wèi fā ér lù rén jiē zhī zhī, zéi dǎng yì chāng kuáng yú jiāng chuān chéng jiāng zhī jìng yǐ. yù wān wèi yú: hǎi kǒu yǒu shí chéng miào gāo, xiāng jìn yǒu bié shù, yǐ mǎi shān yù yíng gòu wèi shèng dì. qǐng bèi chē mǎ, tóng háng yī guān. yú cí yǐ jìn níng zhī xíng bù róng chí, yīn zài yí xī jī tíng liú jiǔ yě.
既而玉灣來顧寓中，知按君調兵欲征阿迷，然兵未發而路人皆知之，賊黨益猖狂於江川、澂江之境矣。玉灣謂余：「海口有石城妙高，相近有別墅，已買山欲營構為勝地。請備車馬，同行一觀。」余辭以晉寧之行不容遲，因在迤西羈停留久也。

yòu yún: miǎn diān bù kě bù yī yóu. qǐng yǐ téng yuè zhuāng rén wèi dǎo. yú hàn zhī.
又云：「緬甸不可不一游。請以騰越莊人為導。」余頷之。

chū sì rì yú shù zhuāng yù zǎo wǎng jìn níng, zhǔ rén yán bó mù zhōu nǎi fā, bù ruò zài fàn ér xíng. yǐ ér ruǎn yù wān kuì kē jiǔ, yǔ wú jūn fēn xiǎng zhī. xià wǔ, yóu yáng shì zhí nán liù lǐ, dǐ nán bà, xià dù zhōu, jì mù nǎi xíng. shì wǎn xī nán dòu fēng, zhōu xíng sān shí lǐ, zhì hǎi jiā kǒu pō. sān gǔ nǎi fā zhào, mèi shuǎng dǐ hú nán yá běi wéi kǒu, nǎi guān yīn shān zhī dōng nán bīn hǎi chù. qí yá yǒu wēn quán yān. zhōu rén yǒu dēng yù zhě, yú wèi fēng hán, bù jí mù yě. yú shì guà fān xiàng dōng nán xíng, èr shí lǐ zhì ān jiāng cūn, shū zhì yú fàn sì. réng nán sì lǐ, guò yī xiǎo qiáo, jí xī cūn sì tòng qiáo fēn zhù zhī shuǐ, wèi guī huà jìn níng fēn jiè chù. yòu nán sì lǐ, rù jìn níng zhōu běi mén, jiē xī lái àn zhōng suǒ háng dào yě, zhì shì shǐ jiàn tián chóu guǎng pì, chéng lóu xióng zhuàng yān. rù mén, mén jìn guò wǎng zhě bù dé rù chéng, gài fáng ā mí bù jìng yě. jì jiàn dà lái, gè dào xiāng sī shén jí. fàn ér rù kòu zhōu zūn, rú wèi jī kě, suì liú huān yàn. yè qǐn yú xià dào, gōng zhàng jí xiān zhěng.
初四日余束裝欲早往晉寧，主人言薄暮舟乃發，不若再飯而行。已而阮玉灣饋榼酒，與吳君分餉之。下午，由羊市直南六里，抵南壩，下渡舟，既暮乃行。是晚西南鬥風，舟行三十里，至海夾口泊。三鼓乃發棹，昧爽抵湖南涯北圩口，乃觀音山之東南瀕海處。其涯有溫泉焉。舟人有登浴者，余畏風寒，不及沐也。於是掛帆向東南行，二十里至安江村，梳櫛於飯肆。仍南四里，過一小橋，即西村四通橋分注之水，為歸化、晉寧分界處。又南四里，入晉寧州北門，皆昔來暗中所行道也，至是始見田疇廣辟，城樓雄壯焉。入門，門禁過往者不得入城，蓋防阿迷不靖也。既見大來，各道相思甚急。飯而入叩州尊，如慰饑渴，遂留歡晏。夜寢於下道，供帳極鮮整。

chū wǔ zhì chū qī rì rì rì shǒu tán xià qí nèi shǔ, hòu zhāng diào zhì. huáng cóng yuè huáng yí shuǐ yǔ diān yǔ táng jūn dà lái, gēng cì xiāng péi, yè yàn bì jǐn zuì nǎi yǐ.
初五至初七日日日手談下棋內署，候張調治。黃從月、黃沂水禹甸與唐君大來，更次相陪，夜宴必盡醉乃已。

chū bā rì yǐn hòu, yǔ huáng yí shuǐ chū xī mén, shāo běi guò yáng chéng bǎo, jí suǒ wèi gǔ tǔ chéng yě. qí xī běi wèi míng huì fū rén miào, miào sì jìn níng zhōu cì shǐ lǐ yì nǚ. fū rén gōng jiàn yī tǒng zhì. yǒu yuán bēi, shǒu jù yún: fū rén xìng yáng shì, míng xiù niáng, lǐ yì zhī nǚ yě. jì yuē lǐ nǚ, yòu yuē xìng yáng, hé miù zhī shén yé? qǐ fū rén zhī fū nǎi xìng yáng yé? rán cí bù dá shén yǐ. rén chuán qí nèi yóu cún ròu shēn, wài jiā xiū chì hēi sè qī yān, gù dà bèi yú rén. yú bù xìn. yí shuǐ yún: xī nián shǔ shāng qí zú, lù gǔ yān. bù wàng yě. shì rì, zhōu mù fù liáng yǒu lái bài, qiě kuì kē lǐ. fù, jiāng xī dé huà rén.
初八日飲後，與黃沂水出西門，稍北過陽城堡，即所謂古土城也。其西北為明惠夫人廟，廟祀晉寧州刺史李毅女。夫人功見《一統志》。有元碑，首句云：「夫人姓楊氏，名秀娘，李毅之女也。」既曰「李女」，又曰「姓楊」，何謬之甚耶？豈夫人之夫乃姓楊耶？然辭不達甚矣。人傳其內猶存肉身，外加髤ｘｉē赤黑色漆焉，故大倍於人。余不信。沂水云：「昔年鼠傷其足，露骨焉。不妄也。」是日，州幕傅良友來拜，且饋榼醴。傅，江西德化人。

chū jiǔ rì yú bìng sòu, yù fā hàn, suì wò xià dào.
初九日余病嗽，欲發汗，遂臥下道。

chū shí rì sòu bù zhǐ, réng wò xià dào. táng jūn chén xī zhì tà qián, yāo zhū yǒu lái kàn, jí yīn quǎn qíng yì shēn zhǎng.
初十日嗽不止，仍臥下道。唐君晨夕至榻前，邀諸友來看，極殷綣情意深長。

shí yī rì yú qǐ, fù rù nèi shǔ. gài zhōu zhì wú shì, zì qīng chén yāo yǐ rù, shēn mù ér chū, fù rú qián yān. shì rì, fù mù fù sòng lǐ. yú shòu qí jī ròu, zhuǎn jì dà lái chù. xià wǔ, fù mù zhī qīn jiāng tíng cái lái bài. jiāng, jīn xī rén.
十一日余起，復入內署。蓋州治無事，自清晨邀以入，深暮而出，復如前焉。是日，傅幕復送禮。余受其雞肉，轉寄大來處。下午，傅幕之親姜廷材來拜。姜，金溪人。

shí èr rì táng zhōu zūn kuì xīn zhì zhǎng zhě mián bèi. yú rù xiè, bìng wǎng bài jiāng yú fù shǔ, yù xué shī zhào, xiāng jiàn ǎi ǎi rén shù zhòng duō. jí wǎng bài zhào yú xué zhāi, yù yáng xué shī, jiāo xiāng bài yān.
十二日唐州尊饋新制長褶棉被。余入謝，並往拜姜於傅署，遇學師趙，相見藹藹ǎｉ人數眾多。及往拜趙於學齋，遇楊學師，交相拜焉。

xún zhào shī: lù liáng yǒu hé jūn cháo ā fǒu? zhào, lù liáng rén, gù xún zhī.
詢趙師：「陸涼有何君巢阿否？」趙，陸涼人，故詢之。

zhào yán: lù liáng wú zhī. dāng shì làng qióng rén. rán tóng huàn yú zhè zhōng, xiāng shàn. zhào jūn shēng rèn yú cǐ, guò chí zhōu, wèn lù ān hé zhōu jūn, yǐ dīng jiān fù mǔ sǐ wèi dīng jiān qù yǐ. sì yuè chū zhì zhèn yuǎn, qí suǒ zhǔ jū tíng zhī jiā, jí hé suǒ xiān zhǔ zhě, shì qí guī yǐ de. dàn yú qián wén yī sēng yán, guì zhōu shuǐ fā shí, chéng zhōng bèi nán zhě, yǒu yī zhè jiāng yán guān, káng èr shí yú, jù zāo piào méi, dàn bù zhī qí xìng. yǐ zhào jūn xiān zhǔ zhèn yuǎn qī jì zhī, shì dāng qí shí, xīn shén zhuì zhuì, wú kě zhì wèn yě.
趙言：「陸涼無之。當是浪穹人。然同宦於浙中，相善。」趙君升任於此，過池州，問六安何州君，已丁艱父母死為丁艱去矣。四月初至鎮遠，其所主居停之家，即何所先主者，是其歸已的。但余前聞一僧言，貴州水發時，城中被難者，有一浙江鹽官，扛二十餘，俱遭漂沒，但不知其姓。以趙君先主鎮遠期計之，似當其時，心甚惴惴，無可質問也。

cóng chén mù shū jí zhōng, zhuǎn dé èr zhī jǐ, wèi wú tài shǐ dàn rén jí hé lù ān cháo ā, jù bù jí miàn. qǐ dàn rén wèi huǒ bì yú zhǎng ān, jīn yòu yǒu cǐ shuǐ è? ruò guǒ ěr, hé yù zhī qí yě!
從陳木叔集中，轉得二知己，為吳太史淡人及何六安巢阿，俱不及面。豈淡人為火斃於長安，今又有此水阨？若果爾，何遇之奇也！

shí sān rì zhōu zūn fù yáng gòng shēng zhuó.
十三日州尊赴楊貢生酌。

zhāng diào zhì yǐ qí yāo yóu jīn shā sì, yǐ yǒu zhuāng tián zài qí xī lù yě. chū xī mén, jiàn mén nèi yǒu xīn rùn zhī fáng pō lì, wèn zhī, jí diào zhì zhī xiōng yě.
張調治以騎邀游金沙寺，以有莊田在其西麓也。出西門，見門內有新潤之房頗麗，問之，即調治之兄也。

míng, yǐ xiāng jiàn rèn cháng zhōu pàn, fǔ zì jīn chūn dǐ jiā.
名，以鄉薦任常州判，甫自今春抵家。

yǐ chán yǔ diào zhì bù mù.
以讒與調治不睦。

chū xī mén, zhí xī xíng tián chéng zhōng, lù shén tǎn. qí wù jí nán zì hé jiàn pù zhí běi ér chū zhě, zhì cǐ nǎi dà kāi yáng, běi jí yú diān chí yān.
出西門，直西行田塍中，路甚坦。其塢即南自河澗鋪直北而出者，至此乃大開洋，北極於滇池焉。

xī jiè shān dōng tū bīn wù zhě, wèi mù yáng shān běi tū ér zuì gāo zhě, wèi wàng hè shān, qí běi zǒu zhī yú mài wèi tiān chéng yòu xī wèi jīn shā, zé sàn ér bīn hǎi zhě yě. dōng jiè shān xī tū ér píng chéng nán zhě, wèi yù àn shān běi zhì ér zuì gāo zhě, wèi pán lóng shān qí huán běi zhī zhèng jǐ, wèi luó cáng shān, zé jié dǐng ér zhōng zhì zhě yě. zhōu zhì yǐ dōng jiè zhī lù. dà bǎo hé jiàn hé liú yú xī jiè zhī lù, běi chū sì tòng qiáo, fēn wèi liǎng liú: yī zhí běi xià diān hǎi yī dōng rào zhōu běi rù guī huà jiè, yóu ān jiāng cūn rén diān hǎi. jīng wù xī xíng sān lǐ, shàng xī dī, yǒu dà shí liáng kuà xī shàng, shì wèi sì tòng qiáo. yóu qiáo xī zhí shàng pō, wèi kūn yáng dào. xī běi yóu qí yī lǐ bàn, wèi tiān nǚ chéng, shàng yǒu tiān chéng mén yí zhǐ, gǔ shí liǎng dié, rú diāo kè tíng yán zhuàng. xī lǐ yì zhī nǚ xiù, dài fù lǐng zhèn shí, zhú chéng yú cǐ, gù míng.
西界山東突瀕塢者，為牧羊山；北突而最高者，為望鶴山，其北走之餘脈為天城；又西為金沙，則散而瀕海者也。東界山西突而屏誠南者，為玉案山；北峙而最高者，為盤龍山；其環北之正脊，為羅藏山，則結頂而中峙者也。州治倚東界之麓。大堡、河澗合流於西界之麓，北出四通橋，分為兩流：一直北下滇海；一東繞州北入歸化界，由安江村人滇海。經塢西行三里，上溪堤，有大石樑跨溪上，是為四通橋。由橋西直上坡，為昆陽道。西北由岐一里半，為天女城，上有天城門遺址，古石兩疊，如雕刻亭檐狀。昔李毅之女秀，代父領鎮時，築城於此，故名。

chéng fù duàn ér fù qǐ, xī běi bīn hú zhě, qí shān zhǎng rào. wèi huáng dòng shān xī nán bìng tiān chéng ér yuán sǒng jiā zhì zhě, wèi jīn shā shān. cǐ jiē tǔ shān duàn xù, nán fù yú dà shān zhě yě.
城阜斷而復起，西北瀕湖者，其山長繞。為黃洞山；西南並天城而圓聳夾峙者，為金沙山。此皆土山斷續，南附於大山者也。

jīn shā zhī xī, zé diān hǎi nán shù ér rù, zhí bī dà shān jīn shā zhī nán, zé wàng hè shān gāo yōng ér běi kàn, wèi xī jiè dà shān běi yú zhī zuì. qí xī zé jiāng jūn shān sǒng yá tū lì, yǔ wàng hè pián zhì ér chū, dì wàng hè zé běi lín jīn shā, tiān chéng jiāng jūn zé běi lín diān hǎi ěr. huáng dòng shān zhī xī, yǒu zhōu xī héng hǎi zhōng, jū lú huán jí qí shàng, shì wèi hé pō suǒ, nǎi hǎi zǐ zhōng zhī wō jū yě jīn yǐ wú hé pō guān, ér hǎi zǐ zhōng dù chuán yóu pō yān. qí chù zhèng xī yǔ kūn yáng duì, jié hú xī dù, zhǐ èr shí lǐ lù cóng jiāng jūn shān rào hú zhī nán, qí lù bèi zhī. yóu tiān nǚ chéng pán jīn shā shān běi jiā, yòu yī lǐ bàn ér rù jīn shā sì. sì mén běi xiàng, pán lóng lián fēng shī suǒ jiàn yě, sì pō jì mò. yóu sì hòu shí jí ér shàng, wèi yù huáng gé, yòu shàng wèi zhēn wǔ diàn, jù xuān chǎng, ér běi xiàng zhān hú, dé hǎi tiān kōng kuò zhī shì. shān zhī xī lù, zé lián cūn yǐ qū, mín jū jù yān.
金沙之西，則滇海南漱而入，直逼大山；金沙之南，則望鶴山高擁而北瞰，為西界大山北隅之最。其西則將軍山聳崖突立，與望鶴駢峙而出，第望鶴則北臨金沙，天城、將軍則北臨滇海耳。黃洞山之西，有洲西橫海中，居廬環集其上，是為河泊所，乃海子中之蝸居也；今已無河泊官，而海子中渡船猶泊焉。其處正西與昆陽對，截湖西渡，止二十里；陸從將軍山繞湖之南，其路倍之。由天女城盤金沙山北夾，又一里半而入金沙寺。寺門北向，盤龍蓮峰師所建也，寺頗寂寞。由寺後拾級而上，為玉皇閣，又上為真武殿，俱軒敞，而北向瞻湖，得海天空闊之勢。山之西麓，則連村倚曲，民居聚焉。

rù diào zhì shān lóu, fàn ér dēng chū, píng tiào sì zhōng.
入調治山樓，飯而登出，憑眺寺中。

xià bù tián qí shuǐ qū, guān diào zhì jiā rén zhú chǎng shōu gǔ. dài yuè rù chéng, jiǎo jié rú zhòu, ér hán qiāo bī rén. hái fàn xià dào, bù hòu táng jūn ér wò. táng jūn yè bàn nǎi guī, shǐ rén xiāng wèn, yú yǐ zài mèng hún zhōng yǐ.
下步田畦水曲，觀調治家人築場收谷。戴月入城，皎潔如晝，而寒悄逼人。還飯下道，不候唐君而臥。唐君夜半乃歸，使人相問，余已在夢魂中矣。

shí sì rì zài shǔ zhōng.
十四日在署中。

shí wǔ rì zài zhōu shǔ. yè zhuó ér sàn, fù chū fǎng huáng yí shuǐ. qí jiā jì rán, huā yīn lì luàn, wéi wén quǎn shēng. hái bù jiē zhōng, qià yù huáng, huáng nǎi hū jiǔ jù xià dào mén, dāng yuè ér zhuó. zhōng yè nǎi sàn.
十五日在州署。夜酌而散，復出訪黃沂水。其家寂然，花陰曆亂，惟聞犬聲。還步街中，恰遇黃，黃乃呼酒踞下道門，當月而酌。中夜乃散。

shí liù rì yú yù bié ér xíng, táng jūn wèi: lián rì yīn gē tóng jiù yī wèi guī, bù néng chàng yǐn.
十六日余欲別而行，唐君謂：「連日因歌童就醫未歸，不能暢飲。

shǐ rén wǎng shěng zhào zhī, wèi jūn sòng bié, bì shǎo dài zhī. yú bù néng què.
使人往省召之，為君送別，必少待之。「余不能卻。

shí qī shí bā rì jiē zài zhōu shǔ.
十七、十八日皆在州署。

shí jiǔ rì zài zhōu shǔ. yè yuè jiǎo ér zǎo yīn mái.
十九日在州署。夜月皎而早陰霾。

èr shí rì èr shí yī rì zài zhōu shǔ. liǎng rì jiē shū yǔ shū jì hū yǔ hū qíng.
二十日、二十一日在州署。兩日皆倏雨倏霽忽雨忽晴。

èr shí èr rì táng jūn wèi yú zuò yì yǎn mái jìng wén gǔ jì, sān yì gǎo ér hòu chéng. yǐ nǎi jù zhuó yǎn yōu yǎn chū xiào wǔ, bìng hòu yáng zhào èr xué shī jí táng dà lái huáng yí shuǐ kūn zhòng, wèi tóng yàn yǐ jiàn.
二十二日唐君為余作《瘞ｙì掩埋靜聞骨記》，三易稿而後成。已乃具酌演優演出效舞，並候楊、趙二學師及唐大來、黃沂水昆仲，為同宴以餞。

èr shí sān rì táng jūn yòu kuì mián ǎo jiā kù, jù hòu jìn yān. táng dà lái wèi yú zuò shū wén shén duō, qiě jì shǎn cì gōng shū, yì yǐ qīng fú biǎo fú jí qián zhī yì jìn.
二十三日唐君又饋棉襖、夾褲，具厚贐焉。唐大來為余作書文甚多，且寄閃次公書，亦以青蚨ｆū表蚨即錢之意贐。

nǎi rén xiè táng jūn, wèi míng rì zǎo xíng jì.
乃人謝唐君，為明日早行計。

jìn níng nǎi diān chí nán yī wù shāo kāi, qí jiè xī zhì jīn shā shān, yán jiāng jūn shān dǐ sān jiān cūn, yǔ kūn yáng jiè, bù guò èr shí lǐ dōng zhì pán lóng shān dǐng, yǔ chéng jiāng jiè, bù guò shí lǐ běi zhì fēn shuǐ hé qiáo, yǔ guī huà jiè, bù guò wǔ lǐ nán rù shān wù, yǔ chéng jiāng jiè, bù guò shí lǐ. zǒng jì nán běi bù guò shí wǔ lǐ, dōng xī bù guò sān shí lǐ, bù jí zhū mán qiú shān jiǎo yī qǔ yě.
晉寧乃滇池南一塢稍開，其界西至金沙山，沿將軍山抵三尖村，與昆陽界，不過二十里；東至盤龍山頂，與澂江界，不過十里；北至分水河橋，與歸化界，不過五里；南入山塢，與澂江界，不過十里。總計南北不過十五里，東西不過三十里，不及諸蠻酋山徼一曲也。

jìn níng zhī shuǐ, wéi sì tòng qiáo wèi dà. qí nèi yǒu èr xī, jù huì yú mù yáng shān xià shí bì cūn. yī wèi dà bà hé, jí hé jiàn pù zhī liú, chū zì guān suǒ lǐng zhě, yú xī wǎng jiāng chuān yóu zhī yī wèi dà fǔ hé, chū zì tiě lú guān zhě, yǔ xīn xìng fēn shuǐ zhī lǐng jiè. èr shuǐ hé ér chū sì tòng qiáo, yòu fēn qí bàn, dōng guàn zhōu běi zhī tián. zhì zhōu dōng běi, yòu yǒu pán lóng shān jiàn zhī shuǐ, zì zhōu chéng dōng nán yú, xún chéng běi liú, yǐn wèi chéng háo, ér xià hé yú sì tòng dōng guàn zhī shuǐ, suì běi wèi guī huà xiàn fēn jiè, ér chū ān jiāng cūn. qí hé nǎi táng gōng xīn jùn zhě.
晉寧之水，惟四通橋為大。其內有二溪，俱會於牧羊山下石壁村。一為大壩河，即河澗鋪之流，出自關索嶺者，余昔往江川由之；一為大甫河，出自鐵爐關者，與新興分水之嶺界。二水合而出四通橋，又分其半，東灌州北之田。至州東北，又有盤龍山澗之水，自州城東南隅，循城北流，引為城濠，而下合於四通東灌之水，遂北為歸化縣分界，而出安江村。其河乃唐公新浚者。

jìn níng èr shǔ yì jù zài zhōu dōng běi jìng, yì zhèn hǎi dōng nán zhī yú wù yě. guī huà zài zhōu běi èr shí lǐ, chéng gòng yòu zài guī huà běi sì shí lǐ.
晉寧二屬邑俱在州東北境，亦鎮海東南之餘塢也。歸化在州北二十里，呈貢又在歸化北四十里。

chéng gòng běi jí kūn míng xiàn jiè, dōng běi jí bǎn qiáo lù, dōng jí yí liáng jiè, dōng nán jí luó cáng shān, yáng zōng jiè. guī huà běi wǔ lǐ yǒu lián huā dòng shān, yī míng lóng dòng, yǒu shuǐ chū qí jiān. luó cáng shān zài guī huà dōng shí lǐ, pán lóng shān dōng běi zhī zhǔ fēng yě, dōng nán jù chéng jiāng fǔ sì shí lǐ. qí shān gāo sǒng, zǒng qiè zhòng shān, yǔ shào diān zhī liáng wáng shān duì, yì wèi zhī liáng wáng shān, yǐ yuán liáng wáng jié zhài qí shàng yě.
呈貢北即昆明縣界，東北即板橋路，東即宜良界，東南即羅藏山，陽宗界。歸化北五里有蓮花洞山，一名龍洞，有水出其間。羅藏山在歸化東十里，盤龍山東北之主峰也，東南距澂江府四十里。其山高聳，總挈眾山，與邵甸之梁王山對，亦謂之梁王山，以元梁王結寨其上也。

xī běi lù wèi diān chí, dōng nán lù wèi míng hú fǔ xiān hú.
西北麓為滇池，東南麓為明湖、撫仙湖。

shuǐ zhī liǎng fēn qí guī zhě, yǐ cǐ shān wèi jiè shuǐ zhī sān huì qí hè zhě, yì yǐ cǐ shān wèi huán. rán zé bǐ shào diān liáng wáng, cǐ gèng bàng bó yǐ. qí mài zì tiě lú guān dōng dù wèi guān suǒ lǐng, yòu dōng wèi jiāng chuān běi qū sǎng diān shān, suì běi zǒu wèi cǐ shān yòu dōng zhì yí liáng xiàn xī jìng, yòu běi dù yáng lín xī lǐng, yòu běi guò tù ér guān, yòu běi jié wèi shào diān liáng wáng shān, ér wèi guǒ mǎ yuè hú zhī jí yān.
水之兩分其歸者，以此山為界；水之三匯其壑者，亦以此山為環。然則比邵甸梁王，此更磅礡矣。其脈自鐵爐關東度為關索嶺，又東為江川北屈顙巔山，遂北走為此山；又東至宜良縣西境，又北度楊林西嶺，又北過兔兒關，又北結為邵甸梁王山，而為果馬、月狐之脊焉。

jìn níng sì mén, xī jiē qīng jì. táng yuán hè lì rèn, jí xiū chéng jiàn lóu, jí qí zhuàng lì.
晉寧四門，昔皆傾記。唐元鶴蒞任，即修城建樓，極其壯麗。

jìn níng dōng zhì chéng jiāng liù shí lǐ, xī zhì kūn yáng sì shí lǐ, nán zhì jiāng chuān qī shí lǐ, běi zhì shěng huì yī bǎi lǐ, dōng nán zhì lù nán zhōu yī bǎi wǔ shí lǐ, dōng běi zhì yí liáng yī bǎi liù shí lǐ, xī nán zhì xīn xìng zhōu yī bǎi èr shí lǐ, xī běi zhì ān níng zhōu yī bǎi èr shí lǐ.
晉寧東至澂江六十里，西至昆陽四十里，南至江川七十里，北至省會一百里，東南至路南州一百五十里，東北至宜良一百六十里，西南至新興州一百二十里，西北至安寧州一百二十里。

táng jìn níng chū shòu shǎn xī sān shuǐ lìng, yǐ yù liú kòu gōng, jí shēng běn zhōu zhī zhōu, yǐ yōu guī, bǔ rèn yú cǐ. nǎi láng nián shí wǔ suì, wén xué shén yōu, luò bǐ yǒu jīng rén yǔ.
唐晉寧初授陝西三水令，以御流寇功，即升本州知州，以憂歸，補任於此。乃郎年十五歲，文學甚優，落筆有驚人語。

yú sān zi jù yòu.
餘三子俱幼。

táng dà lái míng tài xuǎn gòng, yǐ yǎng mǔ jiǎo yǐn cí bù shòu xuǎn, shī huà shū jù dé dǒng xuán zǎi jí dǒng qí chāng sān mèi. yú zài jiā shí, chén méi gōng jí xiān jì yǐ shū yún: liáng yǒu xú xiá kè, zú jī biàn tiān xià, jīn lái fǎng jī zú bìng dà lái xiān shēng. cǐ wú qiú yú píng yuán jūn zhě, xìng shàn shì zhī. bǐ zhì diān, yú náng yǐ qìng, dào lù bù qián, chū bù zhī yǒu táng dà lái kě gào yǔ yě.
唐大來名泰選貢，以養母繳引辭不受選，詩畫書俱得董玄宰即董其昌三昧。余在家時，陳眉公即先寄以書云：「良友徐霞客，足跡遍天下，今來訪雞足並大來先生。此無求於平原君者，幸善視之。」比至滇，余囊已罄，道路不前，初不知有唐大來可告語也。

hū yī rì yù zhāng shí fū wèi yú yuē: cǐ jiān míng shì táng dà lái, bù kě bù yī wù. yú yóu gāo yáo shí, wén qí zài fù xuán xiàn bié shù, wǎng mì zhī, bù zhí.
忽一日遇張石夫謂余曰：「此間名士唐大來，不可不一晤。」余游高嶢時，聞其在傅玄獻別墅，往覓之，不值。

hái shěng, hū yǒu yī yú zhě yuē: jūn qǐ xú xiá kè yé? táng jūn dài xiān shēng jiǔ yǐ! qí rén jí zhōu gōng xiān yě. zhōu yǔ zhāng shí fū shàn, yǔ zhāng xiān wù táng, táng jí yǐ méi gōng shū sòng zhī, zhōu yòu wèi yú sòng zhī. shǐ zhī méi gōng yòng qíng zhōu zhì, fēi shì yì suǒ jí yǐ.
還省，忽有揖余者曰：「君豈徐霞客耶？唐君待先生久矣！」其人即周恭先也。周與張石夫善，與張先晤唐，唐即以眉公書誦之，周又為余誦之。始知眉公用情周摯，非世誼所及矣。

dà lái suī pín, néng bù fù méi gōng hòu yì, yīn yǒu jí yǒu. yú zhī qióng ér huò jì, chū yú wàng wài rú cǐ.
大來雖貧，能不負眉公厚意，因友及友。余之窮而獲濟，出於望外如此。

táng dà lái, qí xiān zhè zhī chún ān jí, guó chū cóng róng yú cǐ. zēng zǔ jīn, jiā jìng wù zǐ xiāng jiàn, rèn shào wǔ tóng zhī, cóng sì míng huàn. zǔ yáo guān, jiā jìng xīn yǒu gōng yuán nián jiè yuán. fù mào dé, xīn mǎo gōng yuán nián xiāng jiàn, lín táo tóng zhī.
唐大來，其先浙之淳安籍，國初從戎於此。曾祖金，嘉靖戊子鄉薦，任邵武同知，從祀名宦。祖堯官，嘉靖辛酉（公元１５６１年）解元。父懋德，辛卯（公元１５９１年）鄉薦，臨洮同知。

jiē yǒu jí, táng jūn hé kè zhī, míng shào jī táng jí, lǐ běn níng xiān shēng wèi zuò xù, shèn jiā.
皆有集，唐君合刻之，名《紹箕堂集》，李本寧先生為作序，甚佳。

dà lái yán lì shù xiān shì, jiē yī shì yī yǐn, shù chuán bù gēng, gù qí zǔ suī fā jiě, jìng bù shì ér nián shén zhǎng. jīn dà lái suī wèi fā jiě, ér shī hàn wèi diān nán yī rén, zhēn bù tiǎn bù kuì jué zǔ yě. dàn qí yìn sì hòu dài wèi yào, èr nǚ jù guǎ, ér yòu páng wú kūn jì, hòu zhī xiǎn zhě, jiāng hé dài hū?
大來言歷數先世，皆一仕一隱，數傳不更，故其祖雖發解，竟不仕而年甚長。今大來雖未發解，而詩翰為滇南一人，真不忝不愧厥祖也。但其胤嗣ｙìｎｓì後代未耀，二女俱寡，而又旁無昆季，後之顯者，將何待乎？

dà lái zhī yuè wèi huáng lín zhǐ, zì bó rén, yǐ xiāng jiàn rèn shān dōng jiā xiáng lìng, zhuǎn sì chuān shùn qìng fǔ xiàn lìng, zú yú rèn, jí huáng yí shuǐ yǔ diān zhī fù cóng yuè zhī xiōng yě. qí zǔ míng míng liáng, jiā jìng yǐ yǒu gōng yuán nián xiāng jiàn, shì zhì bì jié bīng xiàn, yǒu mù yáng shān rén jí.
大來之岳為黃麟趾，字伯仁，以鄉薦任山東嘉祥令，轉四川順慶府縣令，卒於任，即黃沂水禹甸之父、從月之兄也。其祖名明良，嘉靖乙酉（公元１５２５年）鄉薦，仕至畢節兵憲，有《牧羊山人集》。

dà lái xī cóng guǎng nán chū yuè xī, dǐ wú dì, yì yǐ yuè xī shān shuǐ zhī shèng yě.
大來昔從廣南出粵西，抵吾地，亦以粵西山水之勝也。

wèi yú yán: guǎng nán fǔ dōng bàn rì duō chéng, yǒu bǎo yuè guān shén qí. cóng guǎng nán dōng wàng, chóng shān héng zhàng, cuì jié yáo kōng, hū shān jiān yī kǒng gāo xuán, zhí tòu zhōng jiōng, guāng míng rú mǎn yuè zhuì yún duān, zhēn shì tiān mén zhōng kāi. lù yóu qí xià pán qí ér rù, dà ruò sān sì chéng mén. qí xià páng yòu yī qiào, qián tōng diān yuè zhī shuǐ. yǔ àn huáng lín zhǐ zhāo yáng guān shī zhù yún: guān kǒu tiān chéng yī shí hǔ tóu, dān dān kě wèi. shī yuē: hé dài záo hóng méng? luán shān yǎo tiǎo tōng, wǔ dīng shū dì lì. yī qiào zì tiān gōng. yù zhěn huá yí jiè, guān dāng hǔ bào xióng. qì xū chóu rì mù, qū cè luàn liú zhōng. àn zhāo yáng jí cǐ dòng yě, táng jūn wèi zhī bǎo yuè zhě, yòu qí bié míng ěr. cǐ lù dōng qù jí guī shùn, yú qù dōng wèi jiāo yí suǒ gěng, bù néng cóng cǐ. pán lóng shān lián fēng zǔ shī, míng chóng zhào, yuán zhì zhèng jiān yǐ bā yuè shí bā rì niè pán.
為余言：「廣南府東半日多程，有寶月關甚奇。從廣南東望，崇山橫障，翠截遙空，忽山間一孔高懸，直透中扃，光明如滿月綴雲端，真是天門中開。路由其下盤臍而入，大若三四城門。其下旁又一竅，潛通滇粵之水。」予按黃麟趾昭陽關詩注云：「關口天成一石虎頭，耽耽可畏。」詩曰：「何代鑿鴻濛？巒山窈窕（ｙǎｏｔｉǎｏ）通，五丁輸地力。一竅自天工。域畛華彝界，關當虎豹雄。棄繻愁日暮，驅策亂流中。」按昭陽即此洞也，唐君謂之寶月者，又其別名耳。此路東去即歸順，余去冬為交彝所梗，不能從此。盤龍山蓮峰祖師，名崇照，元至正間以八月十八日涅槃。

zuò jì chàng cí yuē: sān jiè yǔ sān tú, hé fó zǔ bù yóu, bù pò zé biàn yǒu, néng pò zé biàn wú. lǎo sēng yǒu tūn tǔ bù xià, mén tú bù kěn yòng xīn xiū, qiè jì qiè jì. shī sù bù lì wén zì, lín qù nǎi wèi cǐ, yǔ yí tuì jù cún. zhì jīn yǐ cǐ rì wèi pán lóng huì yún.
作偈唱詞曰：「三界與三塗，何佛祖不由，不破則便有，能破則便無。老僧有吞吐不下，門徒不肯用心修，切忌切忌。」師素不立文字，臨去乃為此，與遺蛻俱存。至今以此日為「盤龍會」雲。

shào zhēn rén yǐ zhèng, chū míng xuán, jìn níng rén. qí fù míng rén, shū míng zhōng, jù yóu sū zhōu xǐ qiān yí. gé lǎo liú yì wǎn zhōng shī yǒu yuē: sān láng zú xià fēng yún dá, zhōng zi qǐ, lǐng xiāng jiàn.
邵真人以正，初名璇，晉寧人。其父名仁，叔名忠，俱由蘇州徙遷移。閣老劉逸挽忠詩有曰：「三郎足下風雲達，忠子玘，領鄉薦。

xiǎo ruǎn hú zhōng rì yuè zhǎng.
小阮壺中日月長。

jí zhēn rén. mò jù yòu yuē: chàng wàng sū zhōu shì gù xiāng. jiàn zhōu zhì. jìn shí, jìn níng zhī dì yuē níng zhōu, nán mán xiào wèi lǐ yì chí jié zhèn cǐ, tǎo píng pàn qiú wǔ shí bā bù. huì dì shí, lǐ xióng luàn, yì sǐ zhī, nǚ xiù yǒu fù fēng, zhòng tuī lǐng zhōu shì, jìng pò zéi bǎo jìng, bǐ zú, qún qiú wèi zhī lì miào. shì shí níng zhōu suǒ xiá zhī jìng suī guǎng, ér zhù jié zhī dì, shí zài yú cǐ. zhì táng wǔ dé zhōng, yǐ qí wèi jìn shí níng zhōu tǒng huì zhī dì, zhì jìn níng xiàn. cǐ zhōu míng zhī suǒ yóu shǐ yě. zhōu míng huàn xiàng yǒu lǐ yì jí wáng xùn yáo yuè děng. dài wàn lì jiān wú jùn xǔ bó héng xiū zhōu zhì, wèi jīn jìn níng zhōu dì yǐ fēi xī shí wǔ shí bā bù zhī guǎng, yǐ yī yú ér jiàn tōng bù zhī sì, fēi zhū hóu jì fēng nèi shān chuān yì, suì yī bìng chè qù zhī, bìng zhì chuán yì xuē qù, zhǐ zì wǒ cháo shǐ.
即真人。「末句又曰：」悵望蘇州是故鄉。「見《州志》。晉時，晉寧之地曰寧州，南蠻校尉李毅持節鎮此，討平叛酋五十八部。惠帝時，李雄亂，毅死之，女秀有父風，眾推領州事，竟破賊保境，比卒，群酋為之立廟。是時寧州所轄之境雖廣，而駐節之地，實在於此。至唐武德中，以其為晉時寧州統會之地，置晉寧縣。此州名之所由始也。州名宦向有李毅及王遜、姚岳等。迨萬曆間吳郡許伯衡修《州志》，謂今晉寧州地已非昔時五十八部之廣，以一隅而僭通部之祀，非諸侯祭封內山川義，遂一併撤去之，並《志傳》亦削去，只自我朝始。

suì lìng qiān zài yīng líng, kōng cún xī shén líng gǎn yīng, yī fāng gù shí, jìng zuò chén huī, kě tàn yě! rán yì suī xuē, ér qí nǚ yǒu miào zài gǔ chéng, yuè suī qù, ér yuè yì yǒu miào zài zhōu xī, yǒu gōng sī tǔ, fēi shù rú wú jiàn shí zhī wén rén suǒ néng yǐ yì miè zhě yě. xǔ bó héng wèi xī shí níng zhōu dì guǎng, jīn dì xiá, lǐ yì suī dí zǔ, jìn níng bù dé ér sì zhī, yóu zhī zǐ zhī bù dé chéng tiāo sì dà zōng jí zhǎng fáng yě. yú wèi jìn níng nǎi dí zhǒng zhèng qī suǒ shēng zhǎng zi, fēi zhī zǐ bǐ, yì suǒ xiá wǔ shí bā bù suī guǎng, jiē tǒng yú jìn níng, jīn suī zhī fēn wǔ shí bā bù, jiē qí zhī shù, ér jìn níng shí chéng tiāo zhī zhǔ. ruò jìn níng yǐ dì xiá bù sì, jiāng wěi zhī wǔ shí bā bù hū?
遂令千載英靈，空存肹ｘīｘｉāｎｇ神靈感應，一方故實，竟作塵灰，可嘆也！然毅雖削，而其女有廟在古城，岳雖去，而岳亦有廟在州西，有功斯土，非豎儒無見識之文人所能以意滅者也。許伯衡謂昔時寧州地廣，今地狹，李毅雖嫡祖，晉寧不得而祀之，猶支子之不得承祧祀大宗即長房也。余謂晉寧乃嫡冢正妻所生長子，非支子比，毅所轄五十八部雖廣，皆統於晉寧，今雖支分五十八部，皆其支庶，而晉寧實承祧之主。若晉寧以地狹不祀，將委之五十八部乎？

wǔ shí bā bù fù yǐ zhī fēn, fēi suǒ yí sì, shì yóu dí zhǒng yǐ zhī shù zhòng duō, hù xiāng tuī wěi, ér xū dà zōng zhī sì yě.
五十八部復以支分，非所宜祀，是猶嫡冢以支庶眾多，互相推委，而虛大宗之祀也。

rán zé lǐ yì nǎi yī fāng zōng zhǔ, jiāng wú ruò áo zhī dòng jí wú zǐ sì zhī yōu huàn hū? gù yú wèi táng jìn níng táng dà lái, shǒu yǐ fù sì lǐ yì wèi zhèng.
然則李毅乃一方宗主，將無若敖之恫即無子嗣之憂患乎？故余謂唐晉寧、唐大來，首以復祀李毅為正。