èr shí rì chén qǐ hòu fū, yú yǐ qí yù hè wú yàn jí tān yù tài dà, yǒng bù mǎn zú, lìng mì sì sēng wèi fù. jí fàn, fū zhì, cí zhī. suǒ suǒ bì suǒ huí gěi yǔ de dìng jīn, bǐ zhǎn zhuǎn bù hái. yú nǎi yǐ zhòng wù jì jué zōng, lìng gù pū yǔ sì sēng xiān xíng. yú nǎi rù xī mén, zì suǒ bù dé, nǎi wǎng suǒ yú lǚ huī shǐ nǎi láng, lǚ nǎi yīng hái. zhū réng rù qīng zhēn sì, guān shí bēi shàng méi hén, nǎi kū chá ér wú huā, bái wén hēi zhì, shàng wèi néng rú zhāng shùn níng suǒ jì zhě zhī qí yě.
二十日晨起候夫，余以其欲壑無厭即貪慾太大，永不滿足，另覓寺僧為負。及飯，夫至，辭之。索所畀索回給予的定金，彼展轉不還。余乃以重物寄覺宗，令顧仆與寺僧先行。余乃入西門，自索不得，乃往索於呂揮使乃郎，呂乃應還。朱仍入清真寺，觀石碑上梅痕，乃枯槎而無花，白紋黑質，尚未能如張順寧所寄者之奇也。

chū nán mén, suì yǔ sēng pū tóng háng. zūn xī shān ér nán, guò wǔ lǐ qī lǐ èr qiáo, yòu sān lǐ, guò gǎn tōng sì qián rù dào. qí nán, yǒu sān sì jiā jiā dào, yuē shàng mù. yòu nán, zé xī shān wēi é zhī shì shǎo jiàng, dōng hǎi wān huán zhī xíng jiàn hé. shí lǐ, guò yáng hé pù.
出南門，遂與僧仆同行。遵西山而南，過五里、七里二橋，又三里，過感通寺前入道。其南，有三四家夾道，曰上睦。又南，則西山巍峨之勢少降，東海彎環之形漸合。十里，過陽和鋪。

yòu shí lǐ, zé nán shān zì dōng héng gèn ér xī, hǎi nán jǐn yú qí lù, chuān xī xiá ér qù.
又十里，則南山自東橫亘而西，海南盡於其麓，穿西峽而去。

xī xiá zhě, nán jí héng gèn zhī shān, zhì cǐ yù jùn, běi jí cāng shān, zhì cǐ nán jǐn, zhōng chuān yī xiá, xī qù shén bī. ér xiá kǒu shāo kuàng, nǎi jiù suǒ chuān zhī xī, chéng qí liǎng yá, ér kuà shí liáng yú zhōng. yǐ tōng wǎng lái. suǒ wèi xià guān yě, yòu míng lóng wěi guān. guān zhī nán zé dà dào, dōng zì zhào zhōu, xī xiàng yàng bì yān.
西峽者，南即橫亘之山，至此愈峻，北即蒼山，至此南盡，中穿一峽，西去甚逼。而峽口稍曠，乃就所穿之溪，城其兩崖，而跨石樑於中。以通往來。所謂下關也，又名龍尾關。關之南則大道，東自趙州，西向漾濞焉。

jì dù qiáo chū guān nán, suì cóng xī nán xī xiàng xíng. sān lǐ, nán běi liǎng shān jù bī còu, shuǐ dǎo qí zhōng rú xiàn, yáo dì qí nèi, chóng fēng běi rào cāng shān zhī bèi, bì lì biàn huán, yǎn yìng shū yì. pò xiá ér rù, yòu èr lǐ, nán fēng jù chéng shí bì, dào yā xī shàng, běi fēng yī zhī, rú kě zhòu cí xī niú xià fù, liǎng yá xiāng zhān, zhōng zhǐ tōng yī xiàn, pōu shí dào yá, shǐ xíng xiá zhōng, jì chuān shí xià. xiá xiāng jù bù yíng sì chǐ, shí liáng héng jià qí xī, zhǎng zhàng wǔ chǐ, ér xiá jǐn chǐ yú, zhèng rú tiān tāi zhī shí liáng. nán yá yì jùn, bù néng tōng lù. chū nán yá shàng, fǔ ér kàn zhī, máo gǔ jù sǒng. yòu xī lǐ yú, zhé ér běi, qí xī xià qiàn shèn wēi. yòu běi, fēng yǔ dà zhì. běi sān lǐ yú, shù jiā yǐ xī shān rén, shì wèi tán zi pù, qí dì wèi zhào zhōu shǔ.
既度橋出關南，遂從溪南西向行。三里，南北兩山俱逼湊，水搗其中如線，遙睇其內，崇峰北繞蒼山之背，壁立變環，掩映殊異。破峽而入，又二里，南峰俱成石壁，倒壓溪上，北峰一支，如渴咒ｓì雌犀牛下赴，兩崖相粘，中止通一線，剖石倒崖，始行峽中，繼穿石下。峽相距不盈四尺，石樑橫架其西，長丈五尺，而狹僅尺余，正如天台之石樑。南崖亦峻，不能通路。出南崖上，俯而瞰之，毛骨俱悚。又西里余，折而北，其溪下嵌甚微。又北，風雨大至。北三里余，數家倚西山人，是為潭子鋪，其地為趙州屬。

běi wǔ lǐ, zhuǎn ér xī, yòu běi shí wǔ lǐ, yǒu xī zì xī xiá lái rù, shì wèi hé táo qìng. dù qìng xī, yòu běi wǔ lǐ, yǒu sān sì jiā yǐ xī shān xià, shì wèi máo cǎo fáng, xī liǎng páng zhì cǐ shǐ róng zhuó yá zhī chéng, rán yóu bēi quān qū mù zhì chéng zhī yú zhī zhuì yú qìng dǐ yě. shì yuē, yú dào zì yàng bì xià shěng, zhào zhōu dà lǐ méng huà zhū yíng zhě, dié xiè xiǎo bù xíng zǒu yǔ zhōng. qí dì qù sì shí lǐ qiáo shàng wǔ lǐ, jì shí cái xià wǔ, kǒng qiáo biān lǚ sì wèi zhū yíng zhě suǒ jù, suì wèn shě ér tuō yān, yì yǐ bì yǔ yě.
北五里，轉而西，又北十五里，有溪自西峽來入，是為核桃箐。渡箐溪，又北五里，有三四家倚西山下，是為茅草房，溪兩旁至此始容斫崖之塍，然猶桮棬ｑｕāｎ曲木製成之盂之綴於箐底也。是曰，榆道自漾濞下省，趙州、大理、蒙化諸迎者，碟躞ｄｉéｘｉè小步行走雨中。其地去四十里橋尚五里，計時才下午，恐橋邊旅肆為諸迎者所據，遂問舍而托焉，亦以避雨也。

èr shí yī rì jī zài míng, cù zhǔ zhě chuī, qǐ ér hòu fàn. tiān míng nǎi xíng, yún qì yóu bó bó yě. běi xiàng réng xíng xī xī, sān lǐ yú, yǒu tíng qiáo kuà xī shàng, tíng yǐ bàn pǐ, shuǐ fèi qiáo xià shén jí, shì wèi sì shí lǐ qiáo, qiáo dōng yǒu shù jiā yǐ dōng yá xià, jiē jū tíng zhī diàn, cǐ dì fǎn wèi méng huà shǔ. gài qiáo xī wèi zhào zhōu, qí shān zhī xī wèi méng huà, qiáo dōng yì wèi méng huà, qí shān zhī dōng wèi tài hé, quǎn yá zhī cuò rú cǐ.
二十一日雞再鳴，促主者炊，起而候飯。天明乃行，雲氣猶勃勃也。北向仍行溪西，三里余，有亭橋跨溪上，亭已半圮，水沸橋下甚急，是為四十里橋，橋東有數家倚東崖下，皆居停之店，此地反為蒙化屬。蓋橋西為趙州，其山之西為蒙化，橋東亦為蒙化，其山之東為太和，犬牙之錯如此。

zhì shì shǐ xíng xī dōng, bàng diǎn cāng hòu lù xíng. qī lǐ yú, yǒu shù shí jiā yǐ dōng shān ér lú, jiā lù chéng xiàng, shì wèi hé jiāng pù. zhì shì shǐ wàng xī běi xiá shān héng liè, yǒu shān zhōng pī wèi xì, qí nán zhě, yú suǒ cóng lái xiá yě qí běi lái zhě, xià jiāng zuǐ suǒ lái yàng bì xiá yě qí xī nán xià ér qù zhě, èr shuǐ hé liú ér xià shùn níng zhī xiá yě. xiá xíng suī yáo fēn, ér xī liú zhī huì hé, shàng shēn qiàn xī běi xiá zhōng, cǐ pù suǒ jiàn, yóu zhǐ nán lái yī xī ér yǐ.
至是始行溪東，傍點蒼後麓行。七里余，有數十家倚東山而廬，夾路成巷，是為合江鋪。至是始望西北峽山橫裂，有山中披為隙，其南者，余所從來峽也；其北來者，下江嘴所來漾濞峽也；其西南下而去者，二水合流而下順寧之峽也。峽形雖遙分，而溪流之會合，尚深嵌西北峽中，此鋪所見，猶止南來一溪而已。

chū pù běi, dōng shān yú zhī chuí ér xī tū, lù běi yú zhī, suì bìng nán lái xī yì bù kě jiàn, gài yú zhī xī jǐn zhī xià, jí liǎng jiāng huì hé chù, ér lù bù yóu zhī yě.
出鋪北，東山余支垂而西突，路北逾之，遂並南來溪亦不可見，蓋余支西盡之下，即兩江會合處，而路不由之也。

xī běi xíng pō lǐng zhě sì lǐ, shǐ yǒu èr xiǎo liú zì dōng běi liǎng xiá chū.
西北行坡嶺者四里，始有二小流自東北兩峽出。

jì ér pán qū xī xià, yī jiàn zì dōng běi xiá lái zhě chà dà, yǒu tíng qiáo kuà zhī, tíng yǐ bàn pǐ, shì wèi hēng shuǐ qiáo. gài cāng shān xī xià zhī shuǐ, cǐ wèi zuì dà, yì xī nán hé yú nán běi èr shuǐ jiāo huì chù. rán zé hé jiāng zhī chēng, shí sān liú, bù zhǐ yàng shuǐ bì shuǐ ér yǐ yě.
既而盤曲西下，一澗自東北峽來者差大，有亭橋跨之，亭已半圮，是為亨水橋。蓋蒼山西下之水，此為最大，亦西南合於南北二水交會處。然則「合江」之稱，實三流，不止漾水、濞水而已也。

cóng qiáo xī fù xī běi yú yī xiǎo lǐng, gòng yī lǐ, shǐ yǔ yàng shuǐ yù.
從橋西復西北逾一小嶺，共一里，始與漾水遇。

qí shuǐ zì yàng bì lái jīng cǐ, jí nán yǔ tiān shēng qiáo zhī shuǐ hé, pò xī nán shān xiá qù, jīng shùn níng pàn shān ér xià lán cāng jiāng. lù sù qí dōng àn xíng. qí dōng shān yì cāng shān zhī běi zhī yě, qí xī shān nǎi luó jūn nán xià zhī mài, zhì cǐ ér yí lǐ xī nán, jǐn yú shùn níng zhī pàn shān.
其水自漾濞來經此，即南與天生橋之水合，破西南山峽去，經順寧泮山而下瀾滄江。路溯其東岸行。其東山亦蒼山之北支也，其西山乃羅均南下之脈，至此而迤邐西南，盡於順寧之泮山。

běi xíng wǔ lǐ, yǒu cūn jū jiā ér chéng xiàng, wèi jīn niú tún. chū tún běi, yǒu xiǎo xī zì dōng shān chū, jià shí liáng qí shàng, cè yǒu shí bēi, shì ér dú zhī, nǎi luó jìn xī suǒ tí shí mén qiáo shī yě. tí yán shí mén jìn zài qiáo zuǒ, yīn jiǎo shǒu dōng wàng, hū yún qì bèng chè liè kāi, lòu chū qīng fú róng liǎng piàn, chā tiān bá dì, pián lì duì zhì, qí nèi chóng luán dié yìng, yún yǐng chū méi, lìng rén shén yuè. jí hū gù pū yǔ sì sēng, ér èr rén yǐ qián, yáo zhuī zhī, èr lǐ nǎi jí. fāng yù qiáng qí hái, ér yī sēng páng cì, wèn zhī, jí shí mén páng yào shī sì sēng yě. yán mén shàng yǒu yù huáng gé, yòu yǒu èr dòng míng chǎng kě jū, xīn rán yuàn wèi jū tíng zhǔ. nǎi dōng xiàng cóng xiǎo lù dǎo yú, wǔ lǐ, dǐ shān xià, guò yī cūn, jí yào shī sì yě. suì tíng zhàng qí zhōng. qí sēng míng xìng yán, zuò yú xiǎo gé shàng, zhāi cán dòu wèi xiǎng. shí yóu shàng wǔ, yú yù dēng shān, xìng yán yán, yù huáng gé niè fēng ér shàng shí lǐ yú, qiě yǒu èr dòng zhī shèng, xū míng chén wèi jìng rì yóu, jīn wú jí yě.
北行五里，有村居夾而成巷，為金牛屯。出屯北，有小溪自東山出，架石樑其上，側有石碑，拭而讀之，乃羅近溪所題《石門橋詩》也。題言石門近在橋左，因矯首東望，忽雲氣迸坼ｃｈè裂開，露出青芙蓉兩片，插天拔地，駢立對峙，其內崇巒疊映，雲影出沒，令人神躍。亟呼顧仆與寺僧，而二人已前，遙追之，二里乃及。方欲強其還，而一僧旁伺，問之，即石門旁藥師寺僧也。言門上有玉皇閣，又有二洞明敞可居，欣然願為居停主。乃東向從小路導余，五里，抵山下，過一村，即藥師寺也。遂停杖其中。其僧名性嚴，坐余小閣上，摘蠶豆為餉。時猶上午，余欲登山，性嚴言，玉皇閣躡峰而上十里余，且有二洞之勝，須明晨為竟日游，今無及也。

gài xìng yán shān zhōng shì wèi wán, jì sòng yú fǎn sì, suì fù qù, qiě yǐ shi yào zhì yú cè.
蓋性嚴山中事未完，既送余返寺，遂復去，且以匙鑰置余側。

yú shí mù shí mén qí shèng, cān fàn, jí jiōng qí gé, dōng nán wàng shí mén ér qū, jiē huāng yì duàn chéng, jìng bù zé dào yě.
余時慕石門奇勝，餐飯，即扃其閣，東南望石門而趨，皆荒翳斷塍，竟不擇道也。

èr lǐ, jiàn dà xī zì shí mén chū, xī běi wú lù rù, nǎi xià jiù xī zhōng xī zhōng duō jù shí, duō bēn liú, yì wú lù rù. wéi wàng shí mén jìn zài zhǐ chǐ, shàng xià bī còu, pián xuē wàn rèn, xiāng jù bù yú èr zhàng, qí dǐng liǎng duān rú yī, qí gēn zhǐ róng yī shuǐ. gài běn yī shān wài píng, zì cóng qí jí yī dāo zhōng pōu ér chéng zhě, gù jì nán wèi lù zhì, fù wú cóng sù xī. pái huái jiǔ zhī, nǎi dù xī nán, fǎn suí lù xī chū. jiǔ zhī dé yī jìng dōng xiàng, fù cóng yǐ rù, jiāng jí mén xià, fù dù xī běi. xī zhōng fù mù jià jù shí yǐ dù, zhī cǐ dào nǎi bù fá xíng rén, shén xǐ guò wàng. yì dōng bī mén xià, cóng huáng zhú lín fù dào. dào fēn wèi èr, yī dōng niè pō dèng, yī nán xià xī kǒu. nǎi xiān jiàng ér jiù xī, zé xī shuǐ zhèng cóng mén zhōng yuè chū, yǒu jù shí dāng mén è liú, fēn wèi èr dào.
二里，見大溪自石門出，溪北無路入，乃下就溪中；溪中多巨石，多奔流，亦無路入。惟望石門近在咫尺，上下逼湊，駢削萬仞，相距不逾二丈，其頂兩端如一，其根止容一水。蓋本一山外屏，自從其脊一刀中剖而成者，故既難為陸陟，復無從溯溪。徘徊久之，乃渡溪南，反隨路西出。久之得一徑東向，復從以入，將及門下，復渡溪北。溪中縛木架巨石以渡，知此道乃不乏行人，甚喜過望。益東逼門下，叢篁竹林覆道。道分為二，一東躡坡磴，一南下溪口。乃先降而就溪，則溪水正從門中躍出，有巨石當門扼流，分為二道。

xí zhī ér xià, běi zé màn shí téng kōng, zuò zhū lián zhuàng ér shì shén xióng nán zé qiàn cáo dào xì, wèi xuán liū xíng ér shì shén shù. jiē gāo èr zhàng yú, liǎng páng shí jiē bī xuē, wú néng shàng yě.
襲之而下，北則漫石騰空，作珠簾狀而勢甚雄；南則嵌槽倒隙，為懸溜形而勢甚束。皆高二丈余，兩旁石皆逼削，無能上也。

nǎi fù shàng jiù dōng qí niè dèng. yǐ yòu fēn wèi èr, yī běi shàng niè pō, yī nán líng xī shí.
乃復上就東岐躡磴。已又分為二，一北上躡坡，一南凌溪石。

nǎi xiān jiù xī líng shí, qí shí dà ruò wàn hú zhī zhōu, gāo fàn xī zhōng, qí gēn sì miàn jù tuān bō yíng jī, dú xī běi yī jìng xuán dèng ér shàng, xià kàn jí zhū lián suǒ cóng yuè chū zhī chù, shàng tiào zé shí mén liǎng yá pī yún xuē cuì, gāo pián bī còu, zhēn qí guān yě. dàn mén yǐ nèi zé shí bēng shuǐ yǒng, lù jué bù tōng, nǎi fù shàng jiù běi qí niè dèng. shǐ yóu téng qìng méng róng, jì nǎi shí yá sǒng tū, bàn lǐ, lù qióng, xún yá nán zhuǎn, fēi yá dào yǐng, shàng bī shuāng què, xià lín jué hè, jí shí mén zhī gēn yě, suī yuán pān niǎo zhù fēi xiáng, bù néng dù ér rù yǐ. jiǔ zhī, cóng jiù lù fǎn yào shī sì. qióng rì zhī lì, kě bìng zhì yù huáng gé, gū qì ér cǎo jì, liú wèi míng rì yóu.
乃先就溪凌石，其石大若萬斛之舟，高泛溪中，其根四面俱湍波瀠激，獨西北一徑懸磴而上，下瞰即珠簾所從躍出之處，上眺則石門兩崖劈雲削翠，高駢逼湊，真奇觀也。但門以內則石崩水涌，路絕不通，乃復上就北岐躡磴。始猶藤箐蒙茸，既乃石崖聳突，半里，路窮，循崖南轉，飛崖倒影，上逼雙闕，下臨絕壑，即石門之根也，雖猿攀鳥翥飛翔，不能度而入矣。久之，從舊路返藥師寺。窮日之力，可並至玉皇閣，姑憩而草記，留為明日游。

èr shí èr rì chén qǐ hòu fàn, xìng yán shù huǒ fù dāng tiě guō, zhāi dòu guǒ mǐ, lìng sēng pū fēn xié, nǎi cóng sì hòu dōng xiàng dēng shān. èr lǐ, zhuǎn ér nán xiàng xún shān yāo shàng, èr lǐ, fù suí xiá zhuǎn dōng, yī lǐ, cóng xiá jǐn chù nán zhuǎn yú lǐng. yī lǐ, lù fēn èr qí, yī dōng shàng zhě, wèi huā jiāo ān shí dòng dào yī nán shàng zhě, yī lǐ ér yú shí mén zhī shàng. cǐ shí mén zhī běi yá yě, suǒ dēng chù yǐ zài mén zhī nèi, duì kàn nán yá bēng xuē zhī zhuàng, mén dǐ hōng fèi zhī xíng, zhǒng zhǒng shén wàng, dú suǒ jù yá duān wēi xiǎn, bù néng fǎn guān, yóu jué wèi néng liǎng jǐn yě. dōng tiào mén yǐ nèi, xiá réng bī shù, shuǐ zì dōng nán qiàn dǐ ér lái. qí zhèng dōng yǒu shān yī zhī, wēi rán zhōng xuán, qià duì xiá mén, ér yù huáng gé jí jù qí shàng, shàng bù néng yáo wàng dé zhī, gài qí nèi mù shí rōng mì, fēi rú wài fēng kě yǐ yī lǎn jǐn ěr. yú shì yuán gāng jí dōng shàng yī lǐ, nán yǔ xiá bié, zhé ér dōng běi shàng bàn lǐ, ào jiān yǒu tuí yuán yí gòu, wèi yù fēng sì fèi zhǐ. yù fēng zhě, wàn lì chū sēng shí guāng suǒ jiàn, yào shī nǎi qí xià yuàn, ér xìng yán jí qí hòu sì yě. qí hòu yòu yǒu yī fèi zhǐ, yuē jí lè ān. cóng qí hòu fù zhuǎn xiàng dōng nán shàng bàn lǐ, zài yǔ dōng xiá yù, nǎi yuán zhī xiá dōng xiàng xíng, gǔ mù yì shēn. bàn lǐ, zhī xiá dōng jǐn, nǎi nán dù qí shàng, fù běi zhuǎn, gòng èr lǐ ér dé yù huáng gé. gé nán xiàng shí mén ér yáo, dōng lín xiá bì ér bī, chū chuàng yú zhū shǐ èr dào rén, yǒu sēng sān xián kuò ér dà zhī, jīn qián lóu zhī sì bì jù tuí, hòu gé zhī xī jiǎo jiāng pū, gài jí jí yǐ. gé dōng yǒu tái, xià lín jué hè, qí xià yǒu dòng, wèi èr dào jìng xiū chù. shí èr sēng jí pū, jù rán tōng rán huǒ mì quán jiāng wèi chuī, yú bù jí mì dòng, xiān cóng gé yuán shí dú shàng.
二十二日晨起候飯，性嚴束火負鐺鐵鍋，摘豆裹米，令僧仆分攜，乃從寺後東向登山。二里，轉而南向循山腰上，二里，復隨峽轉東，一里，從峽盡處南轉逾嶺。一里，路分二岐，一東上者，為花椒庵石洞道；一南上者，一里而逾石門之上。此石門之北崖也，所登處已在門之內，對瞰南崖崩削之狀，門底轟沸之形，種種神旺，獨所踞崖端危險，不能返觀，猶覺未能兩盡也。東眺門以內，峽仍逼束，水自東南嵌底而來。其正東有山一支，巍然中懸，恰對峽門，而玉皇閣即踞其上，尚不能遙望得之，蓋其內木石茸密，非如外峰可以一覽盡耳。於是緣岡脊東上一里，南與峽別，折而東北上半里，坳間有頹垣遺構，為玉峰寺廢址。玉峰者，萬曆初僧石光所建，藥師乃其下院，而性嚴即其後嗣也。其後又有一廢址，曰極樂庵。從其後復轉向東南上半里，再與東峽遇，乃緣支峽東向行，古木益深。半里，支峽東盡，乃南渡其上，復北轉，共二里而得玉皇閣。閣南向石門而遙，東臨峽壁而逼，初創於朱、史二道人，有僧三賢擴而大之，今前樓之四壁俱頹，後閣之西角將仆，蓋岌岌矣。閣東有台，下臨絕壑，其下有洞，為二道靜修處。時二僧及仆，俱然通「燃」火覓泉將為炊，余不及覓洞，先從閣援石獨上。

gài yáo wàng xiá hòu dà shān, shàng sǒng sān fēng zhě, zhòng jiē zhǐ wèi bǐ jià fēng, wèi jí dōng nán qīng bì xī hòu zhǔ fēng, yú qián yóu sì tán ér shàng, céng tàn qí yáng, zī gèng yù yī qióng qí yīn, yǐ jǐn shí mén jiàn shuǐ zhī yuán, jìng bù xiá zhāo tóng háng zhě, ér tóng háng sēng pū yì bù néng cóng. yú suì jiǎ yǒng zhí qián.
蓋遙望峽後大山，上聳三峰者，眾皆指為筆架峰，謂即東南清碧溪後主峰，余前由四潭而上，曾探其陽，茲更欲一窮其陰，以盡石門澗水之源，竟不暇招同行者，而同行僧仆亦不能從。余遂賈勇直前。

èr lǐ, shān shí jì qióng ér tǔ fēng jùn shén, nǎi pān shù. sān lǐ, shān shù yì jǐn, jiàn zhì qí dǐng.
二里，山石既窮而土峰峻甚，乃攀樹。三里，山樹亦盡，漸陟其頂。

céng lèi ér shàng, dēng yī dǐng, fù qǐ yī dǐng.
層累而上，登一頂，復起一頂。

dǐng jiē shāo máo liú tǔ, wú fù jí yì, wéi dǐng ào jiān, shí cóng mù yī qū, jí yì suí zhī. yú cóng lǐng jí shāo hén chù xíng, hǔ jī chǐ chǐ, yìn shā tǔ jiān. lián shàng shù dǐng, shǐ zào qí jí, zé yóu rán wài fēng yě. shǐ zhī cāng shān qián hòu, gòng fēng liǎng zhòng: dōng zhì zhě wèi zhèng fēng, ér xíng rú bǐ jià zhě zuì gāo xī huán zhě nán cóng bǐ jià běi cóng sān tǎ hòu zhèng fēng, fēn zhī xī jiā, bì hé ér qián, còu wèi shí mén. dàn qí zhōng jù bēng yá zhuì pài, bù fù kāi yáng, jù xià pán jiā qìng, shuǐ qiàn qí dǐ, mù cóng qí shàng.
頂皆燒茅流土，無復棘翳，惟頂坳間，時叢木一區，棘翳隨之。余從嶺脊燒痕處行，虎跡齒齒，印沙土間。連上數頂，始造其極，則猶然外峰也。始知蒼山前後，共峰兩重：東峙者為正峰，而形如筆架者最高；西環者南從筆架、北從三塔後正峰，分支西夾，臂合而前，湊為石門。但其中俱崩崖墜派，不復開洋，俱下盤夾箐，水嵌其底，木叢其上。

yú cóng fēng tóu dōng kàn bǐ jià shān zhī xià, yǒu shuǐ xuán dǎo jiàn dǐ, qí shēng fèi téng, qí xíng yāo jiǎo, ér shàng xià jù wèi cóng mù yáo yǎn, bù néng dé qí quán, cǐ jí shí mén zhī yuán yǐ. yòu cóng wài lǐng běi xíng, jiàn qí běi yòu fēn zhī xī xià, jí yàng bì yì běi zhī lǐng, xī jǐn yú yàng bì qiáo zhě yě.
余從峰頭東瞰筆架山之下，有水懸搗澗底，其聲沸騰，其形夭矯，而上下俱為叢木遙罨，不能得其全，此即石門之源矣。又從外嶺北行，見其北又分支西下，即漾濞驛北之嶺，西盡於漾濞橋者也。

shí rì sè zhèng wǔ, kāi jì tè shén, běi zhān zé fèng yǔ zhī xī, yǒu héng shān yī mǒ, zì xī běi xié gèn ér lái zhě, xiàng cóng shā xī nán wàng, xié gèn qí xī nán, wèi qiáo hòu shuǐ kǒu zhě yě.
時日色正午，開霽特甚，北瞻則鳳羽之西，有橫山一抹，自西北斜亘而來者，向從沙溪南望，斜亘其西南，為橋後水口者也。

jiàn chuān zhī lù, sù zhī běi rù nán tiào zé tán zi pù xī zhī shān, nán jié yàng bì èr shuǐ zhī kǒu, wèi hé jiāng pù zhě, dà lǐ zhī lù, suí zhī běi lái xī lǎn zé héng lǐng pù zhī jí, pái tà xī jiè, běi jiē xié gèn zhī lǐng, nán suí hé jiāng xī xià, yǒng chāng zhī lù, yú zhī xī xiàng wéi dōng miàn nèi fēng jié yè gāo jùn, yú chéng jí zài dōng lù, ér jiān gé mò yú, yī yǐ fēng gāo yá dǒu, pān jī jì nán, yī yǐ shān huà liǎng zhòng, zhōng qìng shēn xiàn, jiàng zhì bù yì.
劍川之路，溯之北入；南眺則潭子鋪西之山，南截漾、濞二水之口，為合江鋪者，大理之路，隨之北來；西覽則橫嶺鋪之脊，排闥西界，北接斜亘之嶺，南隨合江西下，永昌之路，逾之西向；惟東面內峰巀嶪ｊｉéｙè高峻，榆城即在東麓，而間隔莫逾，一以峰高崖陡，攀躋既難，一以山劃兩重，中箐深陷，降陟不易。

wén cǐ shān běi ào zhōng, yǒu dà bǎo bái yún sì, kě jī nèi fēng jué dǐng, yòu nán yú bǐ jià, nǎi dōng xià qīng bì xī. dà bǎo zhī lù, dāng jí cóng fēn zhī xī xià zhī lǐng, xún dù jí ér shàng, wú cǐ zhōng qiàn zhī qìng, mù xī píng zhēng dà lǐ, chū diǎn cāng hòu, lì qí zhì yǐ luàn zhī, jí yóu cǐ dào shàng yě.
聞此山北坳中，有大堡白雲寺，可躋內峰絕頂，又南逾筆架，乃東下清碧溪。大堡之路，當即從分支西下之嶺，循度脊而上，無此中塹之箐，沐西平征大理，出點蒼後，立旗幟以亂之，即由此道上也。

píng tiào jiǔ zhī, nǎi xún jiù jī xià. sān lǐ, hū wù ér zhuì xī běi zhī, lù jué yá yī, wú cóng xuán zhuì, qiě kōng shān yǎo gé, mò biàn zhēn xíng, jìng bù zhī yù huáng gé suǒ yǐ zhī zhī zài nán zài běi yě. yí shàng bīn nán jiàn qìng zhōng, ér jiàn zhōng duō qí, qiě jùn yá jué bǎn, héng dù gèng nán, yǒu jí zé méng yì, wú jí zé liú pǐ. fāng pái huái jiān, yǔ fù chéng zhī, hū wén nán qìng zhōng yǒu hū zào shēng, zhī yù huáng gé zài qí xià. yú yì màn hū zhī, yǐ yáo xiāng yīng, ér shàng gé yī qìng, shù cóng bù kě jiàn, lù jué bù kě xíng. pán qìng zhī shàng yè èr lǐ, shǐ dé shí yá, yú shì pān xì zhuì kōng, shǐ wú liú zhuì zhī kǒng, ér yǔ qīng rú zhù. yòu yī lǐ ér chū yù huáng gé zhī yòu, chuī fàn yǐ hán, zhòng fèi tāng ér shí zhī. gé zuǒ shǎo xià, xuán yá zhī jiān, yǒu dòng nán xiàng, xià lín shēn jiàn, nǎi liǎng jù shí hé zhǎng ér chéng zhě. dòng gāo yī zhàng, xià kuò zhàng wǔ, ér shàng hé jiān, qí shēn rù yuē jí shù zhàng, ér dǐ shén píng. qí shí zhì cū lì, dòng xíng yì wú qū zhé zhī zhì, qǔ qí tōng míng ér yǐ. dòng qián shí yá shàng xià wēi xuē, gǔ mù dào pán, fēi yān lǎn cuì, fǔ jū hōng liú, lìng rén yǒu yǎo rán bié tiān zhī xiǎng.
憑眺久之，乃循舊跡下。三里，忽誤而墜西北支，路絕崖欹，無從懸墜，且空山杳隔，莫辨真形，竟不知玉皇閣所倚之支在南在北也。疑尚瀕南澗箐中，而澗中多岐，且峻崖絕坂，橫度更難，有棘則蒙翳，無棘則流圮。方徘徊間，雨復乘之，忽聞南箐中有呼噪聲，知玉皇閣在其下。余亦漫呼之，已遙相應，而尚隔一箐，樹叢不可見，路絕不可行。盤箐之上腋二里，始得石崖，於是攀隙墜空，始無流墜之恐，而雨傾如注。又一里而出玉皇閣之右，炊飯已寒，重沸湯而食之。閣左少下，懸崖之間，有洞南向，下臨深澗，乃兩巨石合掌而成者。洞高一丈，下闊丈五，而上合尖，其深入約及數丈，而底甚平。其石質粗糲，洞形亦無曲折之致，取其通明而已。洞前石崖上下危削，古木倒盤，霏煙攬翠，俯掬轟流，令人有杳然別天之想。

shí yǔ yǐ fù jì, yóu jiù lù zhuǎn běi ér xià, sān lǐ, zhì yù fēng sì jiù zhǐ.
時雨已復霽，由舊路轉北而下，三里，至玉峰寺舊址。

yóu qí xià běi hè, zhuǎn xiá dù wù, yī lǐ yú ér dé huā jiāo ān shí dòng. dòng yì jù shí suǒ fù, qí xià bàn dié shí pán, bàn guǐ kōng zhōng, kōng chù fú chū èr sān zhàng, shàng xià yì lí zhàng yú, ér píng jiē rú dǐ mó dāo shí. wéi běi zhān xià pán zhī shàng, ér dōng xī nán sān miàn, jù xū yán rú fú fǎng, jīn yǐ suì shí suí qí yán ér zhì zhī, zhǐ liú mén xī xiàng, ér zhì fú yú zhōng. qí qián jià lóu sān yíng, ér fǎn wú bì ruò yǐ zhì dòng zhě zhì lóu, zé dòng yǔ lóu liǎng quán qí shèng yǐ. qí běi yòu yī jù shí lóng qǐ, xià yǒu quán chū qí xì jiān, ruò wèi zhī gōng zhě. cǐ dì jìng yōu wù rào, shuǐ shí cuò luò, yì qī zhēn zhī dì. kān zhōng qì yòng jiē bèi, ér jì wú jū rén, hù yì shè ér bù guān. yú kuì xíng jiǎo bù néng liú cǐ, wèi chàng rán ér qù. nǎi xī xiàng píng xià yī lǐ, jí shí mén běi dǐng běi lái zhī dào, xiàng suǒ yóu shàng zhě.
由岐下北壑，轉峽度塢，一里余而得花椒庵石洞。洞亦巨石所覆，其下半疊石盤，半庋空中，空處浮出二三丈，上下亦離丈余，而平皆如砥磨刀石。惟北粘下盤之上，而東西南三面，俱虛檐如浮舫，今以碎石隨其檐而窒之，只留門西向，而置佛於中。其前架樓三楹，而反無壁；若以窒洞者窒樓，則洞與樓兩全其勝矣。其北又一巨石隆起，下有泉出其隙間，若為之供者。此地境幽塢繞，水石錯落，亦棲真之地。龕中器用皆備，而寂無居人，戶亦設而不關。余愧行腳不能留此，為悵然而去。乃西向平下一里，即石門北頂北來之道，向所由上者。

yòu běi liù lǐ ér fǎn yào shī.
又北六里而返藥師。

tú zhōng yù yī lǎo rén, fù tǒng shù méi xià shān, jí shí dòng suǒ qī zhī rén, měi rì dēng shān gū tǒng, wǎn fù xià shān, yù yǐ wèi cān, yì bù néng yè sù dòng jiān yě.
途中遇一老人，負桶數枚下山，即石洞所棲之人，每日登山箍桶，晚負下山，鬻以為餐，亦不能夜宿洞間也。

èr shí sān rì chén qǐ, wèi xìng yán zuò yù huáng gé mù yuán shū. yīn chū zhǐ qǐng shū, yú shū ér hòu cháo shí. shān yǔ hū zuò, yīn tíng jī dài zhī. jìn wǔ, yǔ shǎo shā, yú huàn cǎo lǚ, xìng yán pī zhān sòng zhī. chū yào shī diàn mén, jí běi xíng, èr lǐ, shè yī kū jiàn.
二十三日晨起，為性嚴作《玉皇閣募緣疏》。因出紙請書，余書而後朝食。山雨忽作，因停屐待之。近午，雨少殺，余換草履，性嚴披氈送之。出藥師殿門，即北行，二里，涉一枯澗。

qí jiàn zì dōng běi shān lù chū, xià qiàn shén shēn, cāng shān zhī hòu zhì cǐ, yòu xī běi yī lǐ yǐ. jì dù, xī běi shàng xī yū zhī pō, yī lǐ yú qí shàng, shǐ jiàn qí xī kāi yī dōng xī wù, yàng bì zhī shuǐ cóng qí zhōng dōng zhù zhī.
其澗自東北山麓出，下嵌甚深，蒼山之後至此，又西北一里矣。既渡，西北上西紆之坡，一里逾其上，始見其西開一東西塢，漾濞之水從其中東注之。

xī xiàng píng xià gòng èr lǐ, shān nán yǒu shù shí jiā dāng dà lù, shì wèi yàng bì yì. bié sòng sēng, xī xíng xī běi tián chéng zhōng sān lǐ yú, běi jiè shān huán ér shāo nán, è shuǐ zhí bī nán shān xià, shì wèi jī tóu cūn, yì yǒu shù shí jiā dāng jī zhī yè. lù nán xiàng pán zhī, suì niè jī zuǐ ér xī. bàn lǐ, yǔ zhǐ, lù zhuǎn běi, fù kāi nán běi wù, yú shì yǐ dōng shān xī lù běi xíng.
西向平下共二里，山南有數十家當大路，是為漾濞驛。別送僧，西行溪北田塍中三里余，北界山環而稍南，扼水直逼南山下，是為磯頭村，亦有數十家當磯之腋。路南向盤之，遂躡磯嘴而西。半里，雨止，路轉北，復開南北塢，於是倚東山西麓北行。

sān lǐ yú, dǐ yàng bì jiē. jū lú jiā jiē lín shuǐ shén shèng, yǒu tiě suǒ qiáo zài jiē běi shàng liú yī lǐ, ér mù jià zhǎng qiáo jí dāng jiē xī kuà xià liú, jiē dù yàng bì zhī shuǐ, ér mù qiáo xiǎo lù jiào jìn.
三里余，抵漾濞街。居廬夾街臨水甚盛，有鐵鎖橋在街北上流一里，而木架長橋即當街西跨下流，皆度漾濞之水，而木橋小路較近。

àn zhì: jiàn chuān shuǐ wèi yàng, ěr hǎi shuǐ wèi bì, èr shuǐ hé liú gù míng. jīn cǐ qiáo qù hé jiāng pù běi sān shí lǐ, yì qù qí běi yì shí wǔ lǐ, zhǐ dāng yàng shuǐ, yǔ bì shuǐ wú shè, hé yǐ jiān ér míng zhī yé? qǐ bì shuǐ fēi ěr hǎi, jí diǎn cāng hòu chū zhī bié liú yé? rán yú àn: shuǐ chū lì jiāng fǔ nán zhě, jiē wèi zhī yàng. rú yàng gòng fā yuán yú shí hé zhī zhōng hǎi, jīng qī hé xià hè qìng, hé dōng xī zhū quán ér rù xué, gù yuē yàng gòng. cǐ shuǐ fā yuán yú jiǔ hé, jīng jiàn chuān bié ér nán liú, gù yuē yàng bié. zé bié nǎi fēn bié zhī bié, fēi kǒu bí zhī bí yě. rán yī tǒng zhì yòu chēng wèi yàng bèi, cǐ yòu yǔ shèng bèi tóng míng, yì fēi bì zì zhī yī zhēng yǐ.
按《志》：劍川水為漾，洱海水為濞，二水合流故名。今此橋去合江鋪北三十里，驛去其北亦十五里，止當漾水，與濞水無涉，何以兼而名之耶？豈濞水非洱海，即點蒼後出之別流耶？然余按：水出麗江府南者，皆謂之漾。如漾共發源於十和之中海，經七和下鶴慶，合東西諸泉而入穴，故曰漾共。此水發源於九和，經劍川別而南流，故曰漾別。則「別」乃分別之「別」，非口鼻之「鼻」也。然《一統志》又稱為漾備，此又與勝備同名，亦非「濞」字之一征矣。

yú nǎi jiù mù qiáo dōng mǎi shū mǐ, jí yóu cǐ dù, bù jí běi xiàng tiě qiáo dù, qí zhōng shǐ jué tāng tāng, bèi yú ěr shuǐ. xī xiàng yòu yǒu yī xiá zì xī lái, shì wèi yǒng píng dào wàng dà wù běi qù, yì shù lǐ ér fēn wèi èr, ér yǒng chāng dà dào, zé cóng cǐ ér xī.
余乃就木橋東買蔬米，即由此度，不及北向鐵橋度，其中始覺湯湯，倍於洱水。西向又有一峽自西來，是為永平道；望大塢北去，亦數里而分為二，而永昌大道，則從此而西。

shǐ xíng wù zhōng, èr lǐ jiàn shàng. yòu èr lǐ, yǒu shù jiā jiā dào, dà fāng kuà zhī, yuē xiù lǐng lián yún, yán dēng lǐng zhī shǐ yě, shì wèi bái mù pù. yóu shì xún nán pō xī xiàng shàng, èr lǐ, yóu pō jiān zhuǎn xiàng nán, yī lǐ yú, fù zhuǎn xiàng xī, yú shì huí tiào dōng zhī diǎn cāng, dōng běi zhī fèng yǔ, fǎn yù jìn, rán suǒ lín zhī xiá zé zài nán. gèng xī niè pō, yí lǐ ér shàng, yòu sì lǐ, yǒu sì dōng xiàng, dāng pō zuǐ zhōng xuán, shì wèi shě chá sì. jiù ér fàn. yóu qí hòu yòu xī shàng, lù shāo píng, qí nán lín dōng chū zhī jiàn yóu gù yě. yòu èr lǐ, yǒu cūn dāng lǐng jí, shì wèi héng lǐng pù. pù zhī xī, suì xī niè jiā kēng zhōng, yòu shàng sān lǐ ér tòu lǐng ào zhī jí. qí ào jiā ài rú mén, tòu qí xī, jí yǒu kēng běi zhuì, yòu yǒu kēng xī liú. lù suí xī liú zhě xià, èr lǐ, lù zhuǎn xiàng nán xiá, ér shuǐ nǎi yóu běi xiá qù, shǐ zhī yóu běi liú ér dōng rù yàng bì shàng liú zhě.
始行塢中，二里漸上。又二里，有數家夾道，大坊跨之，曰「繡嶺連雲」，言登嶺之始也，是為白木鋪。由是循南坡西向上，二里，由坡間轉向南，一里余，復轉向西，於是回眺東之點蒼，東北之鳳羽，反愈近，然所臨之峽則在南。更西躡坡，迤邐而上，又四里，有寺東向，當坡嘴中懸，是為舍茶寺。就而飯。由其後又西上，路稍平，其南臨東出之澗猶故也。又二里，有村當嶺脊，是為橫嶺鋪。鋪之西，遂西躡夾坑中，又上三里而透嶺坳之脊。其坳夾隘如門，透其西，即有坑北墜，又有坑西流。路隨西流者下，二里，路轉向南峽，而水乃由北峽去，始知猶北流而東入漾濞上流者。

yòu nán èr lǐ, qí xiá zhōng píng, ér shuǐ hū fēn nán běi. shǐ zhī qí mài yóu cǐ xiá zhōng zì xī ér dōng, dù qí shàng suǒ yú jiā ài, nǎi jì dù, ér běi tū zhī fēng, fēi nán lái zhī jí yě, gài cǐ jí xī běi zì luó jūn shān fēn zhī, dōng nán zhì cǐ, jiàng dù xiá dǐ, nǎi dōng tū chóng fēng, yóu qí běi ér dōng xià zhě wèi héng lǐng, ér dōng jǐn yú bái mù pù, yóu qí nán wēi yí nán qù zhě, dōng xié bì xī jiāng, xī xié shèng bèi shuǐ jí bì xī jiāng, ér jǐn yú liǎng shuǐ jiāo huì chù, shì qí mài yì bù shèn zhǎng yě.
又南二里，其峽中平，而水忽分南北。始知其脈由此峽中自西而東，度其上所逾夾隘，乃既度，而北突之峰，非南來之脊也，蓋此脊西北自羅均山分支，東南至此，降度峽底，乃東突崇峰，由其北而東下者為橫嶺，而東盡於白木鋪，由其南逶迤南去者，東挾碧溪江，西挾勝備水即碧溪江，而盡於兩水交會處，是其脈亦不甚長也。

cóng xiá zhōng nán xíng bàn lǐ zhuǎn xī, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng nán zhuì xiá lái, shǐ chéng liú xī qù. yòu yī lǐ, suí liú nán zhuǎn, shǐ xún shuǐ dōng yá xià.
從峽中南行半里轉西，有小水自東南墜峽來，始成流西去。又一里，隨流南轉，始循水東崖下。

jì dù qí xī, fù shè qí dōng, sì lǐ yú, yǒu shuǐ zì dōng xiá chū, xī yǔ nán xià zhī jiàn hé, qí liú shǐ dà, ér xiá yù bī dōng yá, zhí kàn shuǐ ér xī, lù nǎi dù ér xún xī yá xià. nán chū ài, yǐ hūn hēi. shāo shàng pō, gòng èr lǐ, yǒu yī èr jiā yǐ xī pō shàng, tóu sù bù dé. yòu nán, liǎng yá yù còu, sān lǐ jí zhī, fù dù xī dōng, zé shù jiā yǐ dōng yá xià, shì wèi tài píng pù, nǎi sù qí bì lóu. àn zhì, shì shuǐ wèi jiǔ dù hé, yán shān rào liú, shàng kuà jiǔ qiáo zhě shì. qí xià liú yǔ shuāng qiáo hé hé yú huáng lián bǎo dōng nán, rù shèng bèi jiāng.
既渡其西，復涉其東，四里余，有水自東峽出，西與南下之澗合，其流始大，而峽愈逼東崖，直瞰水而西，路乃渡而循西崖下。南出隘，已昏黑。稍上坡，共二里，有一二家倚西坡上，投宿不得。又南，兩崖愈湊，三里及之，復渡溪東，則數家倚東崖下，是為太平鋪，乃宿其敝樓。按《志》，是水為九渡河，沿山繞流，上跨九橋者是。其下流與雙橋河合於黃連堡東南，入勝備江。

èr shí sì rì jī míng jù fàn, mèi shuǎng jí xíng. yuè jiàn, bàng xī shān ér nán, qí xiá réng bī.
二十四日雞鳴具飯，昧爽即行。越澗，傍西山而南，其峽仍逼。

wǔ lǐ, zūn xī shān zhī yá jiàn shàng, wǔ lǐ, pán qí nán tū zhī zuǐ, suì xié běi fēng xī xíng, lù zhuǎn yú shàng, xī zhuǎn yú xià. yòu xī shí lǐ, yǒu cūn yǐ běi shān pō xiá jiān, lú shě zuì shèng, shì wèi dǎ niú píng, xiāng chuán zhū gé chéng xiàng guò cǐ, zhí lì chūn, dǎ niú yǐ shì mín zhě yě. yòu zūn běi pō suí xiá liú xī xià, shí lǐ, yǒu shān héng jié qí xī, nǎi shāo jiàng ér bī qí xià. hū jiàn yǒu xī zì běi ér nán shù chōng shuā, héng jié shān zhī dōng lù, tài píng pù, jiǔ dù hé zì dōng zhù zhī, yǒu shù jiā dāng qí jiāo huì zhī jiā, shì wèi shèng bèi cūn, cǐ běi lái zhī shuǐ, jí shèng bèi jiāng yě. pán cūn pō sù jiāng ér běi bàn lǐ, nǎi shè tíng qiáo, dù jiāng xī yá. jiāng liú chà dà yú ěr shuǐ, ér bù jí yàng bì, qí yuán fā yú luó wǔ shān, xià liú dá yú méng huà, rù bì xī jiāng. yóu qí xī zhuǎn ér suí liú nán xià, xún xī shān zhī lù xíng, yá qiào shén. bàn lǐ, yòu gé jiāng yǔ shèng bèi cūn duì. yòu nán yī lǐ yú, yǒu xiǎo xiá zì xī lái, jié zhī jiàn nán shàng. pán qí dōng tū zhī pō, gòng qī lǐ, yòu shàng ér pán qí nán tū zhī zuǐ, shuǐ cóng qí xià xī zhuǎn nán zhé ér pò xiá qù, lù cóng qí shàng xié běi pō xī xià. gài qí xī yǒu xiá, zì xī ào xià zhuì ér lái, yòu yǒu shān, cóng xiá nán xié zhī jù dōng, dāng tū zuǐ zhī xià, yǔ shèng bèi hé ér pò qí nán xiá, tū zuǐ zhī lù, bù néng chāo xiá ér dù qí nán xié zhī dōng chuí, gù xī zhé yī lǐ yú. ér xià xún qí xī ào, yòu dōng zhé yī lǐ, ér shàng pán qí dōng chuí, dōng chuí jí shèng bèi suǒ pò xiá zhī xī yá yě. bàn lǐ, zhuǎn qí nán, yòu yǒu yī xiǎo shuǐ zì dōng chuí nán xī xiá lái rù, nǎi shě qí nán qù dà liú, ér sù qí xī lái xiǎo liú, xún dōng chuí nán yá xī xiàng rù zhī. yī lǐ yú, yǒu cūn jù xiǎo liú zhī běi pō, jiā lù chéng jù, shì wèi huáng lián bǎo, shǐ zhī cǐ xiǎo liú jí shuāng qiáo hé yě. fàn yú qí chù, shān yǔ zhòu zhì, shāo dài fù xíng. jiàn zhuǎn xī běi, xíng gāng shàng èr lǐ, qí xià xiá zhí zì běi lái, nǎi xià dù xiá zhōng xiǎo qiáo ér xī.
五里，遵西山之崖漸上，五里，盤其南突之嘴，遂挾北峰西行，路轉於上，溪轉於下。又西十里，有村倚北山坡峽間，廬舍最盛，是為打牛坪，相傳諸葛丞相過此，值立春，打牛以示民者也。又遵北坡隨峽流西下，十里，有山橫截其西，乃稍降而逼其下。忽見有溪自北而南漱沖刷，橫截山之東麓，太平鋪，九渡河自東注之，有數家當其交會之夾，是為勝備村，此北來之水，即勝備江也。盤村坡溯江而北半里，乃涉亭橋，渡江西崖。江流差大於洱水，而不及漾濞，其源發於羅武山，下流達於蒙化，入碧溪江。由其西轉而隨流南下，循西山之麓行，崖峭甚。半里，又隔江與勝備村對。又南一里余，有小峽自西來，截之漸南上。盤其東突之坡，共七里，又上而盤其南突之嘴，水從其下西轉南折而破峽去，路從其上挾北坡西下。蓋其西有峽，自西坳下墜而來，又有山，從峽南挾之俱東，當突嘴之下，與勝備合而破其南峽，突嘴之路，不能超峽而度其南挾之東垂，故西折一里余。而下循其西坳，又東折一里，而上盤其東垂，東垂即勝備所破峽之西崖也。半里，轉其南，又有一小水自東垂南西峽來入，乃舍其南去大流，而溯其西來小流，循東垂南崖西向入之。一里余，有村踞小流之北坡，夾路成聚，是為黃連堡，始知此小流即雙橋河也。飯於其處，山雨驟至，稍待覆行。漸轉西北，行岡上二里，其下峽直自北來，乃下渡峽中小橋而西。

cǐ qiáo jí shuāng qiáo zhī yī yě, qí hé yuán shàng zài běi wù zhōng.
此橋即雙橋之一也，其河源尚在北塢中。

cóng qiáo xī jí niè xī pō ér shàng, èr lǐ shāo píng, xī xiàng wù yǐ nán fēng fù shàng pō, èr lǐ, xī yú gāng jí, shì wèi guān yīn shān jǐ, nán běi jù yǒu sì. nán fēng dāng jí ér qǐ, qí diān pō sǒng, yǒu gé zhào qí shàng, yǐ yuǎn bù jí dēng.
從橋西即躡西坡而上，二里稍平，西向塢倚南峰復上坡，二里，西逾岡脊，是為觀音山脊，南北俱有寺。南峰當脊而起，其巔頗聳，有閣罩其上，以遠不及登。

fú jí jiān bēi dú zhī, yán xī wǔ hòu guò cǐ, fāng mì dào, wén quǎn fèi shēng, ér zuǒ yòu bào guān yīn xiàn, gù sú yòu hū wèi niáng niáng jiào gǒu shān, àn jùn zhì, jí dì bǎo cáng shān yě. cóng jí xī yáo wàng, qí nán hè zá dá ér xià, gāo shān wú yǔ wèi pǐ zhě, dāng yáo tōng ā lù sī xīn niú jiē zhī jìng yě qí xī hè yì zá dá ér lái, qí wài yuǎn shān, zì běi gèn jí nán qù, běi zhī fēn ér dōng xiàng, wēi yí yǔ cǐ shān shǔ, nán bào wèi hè, pō kuān huō, ér pō tuó céng fú, bù chéng píng wù xī shān gèn jí zhī bàn, yǒu sì zhōng xuán, piǎo miǎo yún lán jiān, jí suǒ wèi wàn sōng xiān jǐng yě.
拂脊間碑讀之，言昔武侯過此，方覓道，聞犬吠聲，而左右報觀音現，故俗又呼為娘娘叫狗山，按《郡志》，即地寶藏山也。從脊西遙望，其南壑雜沓而下，高山無與為匹者，當遙通阿祿司新牛街之境也；其西壑亦雜沓而來，其外遠山，自北亘脊南去，北支分而東向，逶迤與此山屬，南抱為壑，頗寬豁，而坡陀層伏，不成平塢；西山亘脊之半，有寺中懸，縹渺雲嵐間，即所謂「萬松仙景」也。

yú shì cóng lǐng tóu pán xuán, xī běi èr lǐ, zhuǎn guò xī xià zhī xiá, yóu qí běi nǎi zhì xī lái zhī jí. qí jí nán běi jù yǒu xiá, lù cóng qí zhōng, gòng èr lǐ, xī xiàng shāo xià, shù mù shēn yì. zài xià, zài guò jí, yòu bā lǐ, yǒu shù shí jiā yǐ běi pō jiā dào ér lú, shì wèi bái tǔ pù. yòu xī rù xiá, qī lǐ jiàn shàng, jiàn bī xī shān, shān jǐ dōng chuí, nán běi zhuì hè shén shēn, sōng yì yù mì, shàng xià kuī bì, yǒu shào fáng zài pō jiān, yuē sōng pō mín shào, ér wú jū rén. cǐ chù sōng zhū dú mào, mí shān bì gǔ, gèng wú tā mù, wén qí dì fú líng shén duō, xiān shí rú shān yào. pō míng yǐ sōng, yí yě. qí jí gài zì xī lǐng fēn zhī, dōng dù guān yīn shān zhě, dì bù zhī nán běi zhī shuǐ hé xià ěr. yú shì xī shàng niè dēng, shén jùn, shù shí pán ér dēng.
於是從嶺頭盤旋，西北二里，轉過西下之峽，由其北乃陟西來之脊。其脊南北俱有峽，路從其中，共二里，西向稍下，樹木深翳。再下，再過脊，又八里，有數十家倚北坡夾道而廬，是為白土鋪。又西入峽，七里漸上，漸逼西山，山脊東垂，南北墜壑甚深，松翳愈密，上下虧蔽，有哨房在坡間，曰松坡民哨，而無居人。此處松株獨茂，彌山蔽谷，更無他木，聞其地茯苓甚多，鮮食如山藥。坡名以「松」，宜也。其脊蓋自西嶺分支，東度觀音山者，第不知南北之水何下耳。於是西上躡蹬，甚峻，數十盤而登。

gòng wǔ lǐ, yǒu sì jù dōng xuán zhī jí, dōng xiàng píng lín yú sōng yún cuì tāo zhī jiān, shì wèi wàn sōng xiān jǐng sì.
共五里，有寺踞東懸之脊，東向憑臨於松雲翠濤之間，是為萬松仙景寺。

hòu yǒu gé yuē sōng fàn, zhū àn jūn tài zhēn suǒ tí.
後有閣曰松梵，朱按君泰楨所題。

dēng zhī, dōng tiào shén huō, cāng shān xuě sè, yǔ sōng hè tāo shēng, yuǎn jìn jiāo yìng yě. yóu qí hòu zài qū zhé shàng jī, èr lǐ yú, dēng lǐng tóu. yòu yī lǐ yú, xī guò yī jí, yǐ wèi jué dǐng yǐ, dǐng jí nán běi fēn zhuì zhī xiá, shì yóu dōng chū zhě.
登之，東眺甚豁，蒼山雪色，與松壑濤聲，遠近交映也。由其後再曲折上躋，二里余，登嶺頭。又一里余，西過一脊，以為絕頂矣，頂脊南北分墜之峽，似猶東出者。

yòu xī shàng yī lǐ, niè nán tū zhī diān, bǎng yuē rì shēng tiān dǐng. yòu xī yī lǐ, chuān xiá ér rù, yǒu shù jiā sàn chù xiá wā jiān, jù yǐ mù pí wèi wū, mù zhī wèi bì, shì wèi tiān dǐng pù. xiān shì tǔ rén jù chēng wèi tiān jǐng. yú yǐ wèi zài shēn hè zhōng, ér bù yì fǎn zài wàn shān jué dǐng yě, wèn suǒ wèi jǐng zhě, yì jìng wú yǒu. lǐng tóu zhī lú, yǐ fēi cháng zhàn suǒ xiē, qiáng zhī hòu kě. jì zhǐ, fēng yǔ jiāo zuò, hán qì bī rén, qiě wú cóng shì mǐ, dé miàn wèi bā jí bā bā ér dàn zhī. wò.
又西上一里，躡南突之巔，榜曰「日升天頂」。又西一里，穿峽而入，有數家散處峽窪間，俱以木皮為屋，木枝為壁，是為天頂鋪。先是土人俱稱為「天井」。余以為在深壑中，而不意反在萬山絕頂也，問所謂井者，亦竟無有。嶺頭之廬，以非常站所歇，強之後可。既止，風雨交作，寒氣逼人，且無從市米，得面為巴即粑粑而啖之。臥。

èr shí wǔ rì mèi shuǎng, dàn suǒ cún bā, píng míng jí xíng, wù bì shān dǐng, máng wú kě jiàn.
二十五日昧爽，啖所存巴，平明即行，霧蔽山頂，茫無可見。

xī xiàng shāo xià yī lǐ, shān fēng cù lì chéng wā, wā zhōng yǒu xiǎo lù běi qù, yǒu xiǎo shuǐ nán liú, dà dào suí zhī. nán xíng xiá zhōng, yī lǐ, zhé ér suí xiá xī xià, xiá nán yǐ zhuì hè pán kōng, yǎo rán xī chū yǐ. xī xià sān lǐ yú, yǒu shào fáng dāng pō ér xī xiàng, yì xū ér wú rén.
西向稍下一里，山峰簇立成窪，窪中有小路北去，有小水南流，大道隨之。南行峽中，一里，折而隨峽西下，峽南已墜壑盤空，窈然西出矣。西下三里余，有哨房當坡而西向，亦虛而無人。

qí běi yòu yǒu yī xiá zì dōng xià, yǔ nán xiá huì yú pō qián.
其北又有一峽自東下，與南峽會於坡前。

lù pán pō ér běi, dù pō běi jiàn, jí suí běi jiàn xī xià, gòng sì lǐ yú, guò méi huā shào, yú shì nán běi liǎng jiè shān jiàn kāi. xún běi shān yòu xī, sì lǐ, dù xī chuí zhī jí, shǐ quán jiàn qí nán běi liǎng yá xià zhuì zhī kēng, pán hè xī chū, ér xī yǒu jù hè yān. yán zhī xī xià, yòu bā lǐ, dǐ xī lù, yǒu sì dāng lù běi. dù xiá zhōng xiǎo shuǐ, cóng qí xī zhuǎn xī běi, xíng tián chéng zhōng èr lǐ, yǒu yī táng jī shuǐ dōng pō xià, xié qí xī ér běi, yòu sān lǐ, dǐ yǒng píng xiàn zhī dōng jiē.
路盤坡而北，渡坡北澗，即隨北澗西下，共四里余，過梅花哨，於是南北兩界山漸開。循北山又西，四里，度西垂之脊，始全見其南北兩崖下墜之坑，盤壑西出，而西有巨壑焉。沿支西下，又八里，抵西麓，有寺當路北。渡峽中小水，從其西轉西北，行田塍中二里，有一塘積水東坡下，挾其西而北，又三里，抵永平縣之東街。

qí chù dōng xī liǎng jiè shān xiāng jù bā lǐ, běi jí qí huí huán zhī dōu, nán wèi qí jiā mén zhī xiá, xiāng jù yī shí wǔ lǐ, ér yín lóng jiāng jiè qí zhōng.
其處東西兩界山相距八里，北即其迴環之兜，南為其夾門之峽，相距一十五里，而銀龍江界其中。

qí shuǐ fā yuán shàng xún lǐ ā huāng shān, yī míng tài píng hé.
其水發源上旬里阿荒山，一名太平河。

měi suì mèng dōng jìn xiǎo, yǒu bái qì héng jiāng, huǎng ruò yín lóng, gù míng.
每歲孟冬近曉，有白氣橫江，恍若銀龍，故名。

xià liú jīng dǎ píng zhū zhài, rù lán cāng jiāng. dāng xiàn zhì dōng, yǒu qiáo kuà qí shàng, qí chù jí wèi shì ér wú chéng. qí běi yǒu chéng dié lüè jù, nǎi shǒu yù suǒ, ér xiàn bù zài qí zhōng yě. yín lóng qiáo zhī xī, yòu yǒu qiáo míng pǔ jì, qiáo xià xiǎo shuǐ dōng nán rù yín lóng jiāng. dà dào yóu xiàn zhì xī, yán xī shān ér nán, zhì shí dòng cūn xī, xī nán rù shān yú yù cóng shí dòng yù wēn quán, dāng bù yán xī shān ér yóu zhōng wù, gài wēn quán dāng wù ér chū yě. nǎi cóng yín lóng qiáo shì shū mǐ, jí cóng qiáo dōng xiǎo lù, suí jiāng ér dù qí xià liú, yóu shuì sī qián xī xíng, guò yī xiǎo huì tián jiān shuǐ gōu, jí suí zhī nán xíng wù zhōng, yǔ dà dào zhī zài xī pō zhě, xiāng wàng ér nán yě.
下流經打坪諸寨，入瀾滄江。當縣治東，有橋跨其上，其處即為市而無城。其北有城堞略具，乃守御所，而縣不在其中也。銀龍橋之西，又有橋名普濟，橋下小水東南入銀龍江。大道由縣治西，沿西山而南，至石洞村西，西南入山；余欲從石洞浴溫泉，當不沿西山而由中塢，蓋溫泉當塢而出也。乃從銀龍橋市蔬米，即從橋東小路，隨江而渡其下流，由稅司前西行，過一小澮ｋｕàｉ田間水溝，即隨之南行塢中，與大道之在西坡者，相望而南也。

bā lǐ, zé wēn quán dāng píng chóu zhī zhōng, qián mén hòu gé, xī xiāng wèi guān fáng, dōng xiāng zé yù chí zài yān. chí èr fāng, gè wèi yī shè, nán kè běi nǚ. mén yǒu mài jiāng zhě, bù bǐ tā chí zài huāng yě yě. nǎi jiù qí qián mǎi wān dòu, zhǔ dòu chuī fàn. yú xiān zhuó ér rù yù. qí tāng bù rè ér wēn, bù tíng ér liú, bù shēn ér qiǎn, kě wò yù yě. shě nǎi yī cān róng suǒ gòu ér chéng zhě. rán qiú suǒ wèi shí dòng, zé wú yǒu yǐ.
八里，則溫泉當平疇之中，前門後閣，西廂為官房，東廂則浴池在焉。池二方，各為一舍，南客北女。門有賣漿者，不比他池在荒野也。乃就其前買豌豆，煮豆炊飯。余先酌而入浴。其湯不熱而溫，不停而流，不深而淺，可臥浴也。舍乃一參戎所構而成者。然求所謂石洞，則無有矣。

jì yù, fàn ér chū tiào, yóu qí xī xiàng rù xiá, bù èr lǐ, jí huā qiáo dà dào yóu qí nán xiàng yú lǐng, wèi lú táng dào.
既浴，飯而出眺，由其西向入峽，不二里，即花橋大道；由其南向逾嶺，為爐塘道。

yú shí wén yǒu qīng jìng bǎo tái shān zài lú táng zhī xī, xī yóu huā qiáo dǐ shā mù hé dà dào rù, qí lù yū, nán yóu lú táng jiān dào héng, qí lù jié, yú nǎi jí cóng wù zhōng nán xiàng xíng. èr lǐ yú, dǐ nán shān zhī lù, yǒu shuǐ zì xī xiá lái, dōng zhù ér rù yín lóng jiāng xiá kǒu, jí huā qiáo zhī shuǐ yě. dù qiáo ér nán bàn lǐ, yǒu sì yǐ nán shān ér běi xiàng, yuē qīng zhēn sì. huí huí suǒ zào. yóu qí qián dōng zhuǎn bàn lǐ, wèi hòu tún, yǒu xiǎo wù zì nán lái. yòu dōng jié wù bàn lǐ, yú qiáo shàng pō, dōng nán jī yī lǐ yú, zhuǎn ér dōng zhì qí lǐng. yī lǐ, cóng lǐng shàng wù zhé ér nán, èr lǐ, yú shān nán xià, lù jué. èr lǐ, yóu kēng xī zhuǎn, yòu èr lǐ, fù zhuǎn ér běi, réng chū hòu tún xiǎo wù, nǎi fù shàng dōng pō. èr lǐ, réng guò lǐng shàng wù chù, nǎi jìng lǐng xiá ér dōng. bàn lǐ, yǒu xiá zhí dōng zhě, wèi tóng kuàng chǎng dào dōng nán yú gāng ào zhě, wèi mén kǎn lú táng dào, nǎi zhé ér cóng dōng nán. shāo shàng yú gāng bàn lǐ, dōng xiàng suí xiá ér xià zhě èr lǐ, jí xiá dǐ, zé shēn xiá zì běi ér nán, yín lóng jiāng dǎo hè ér suí zhī, lù suí qí xī àn nán xíng xī yá jiān, yōu shēn yǎo tiǎo, shuǐ mù yīn bì, yī qí jìng yě. léi yǔ dà zuò, xíng yǔ zhōng shí lǐ ér yǔ zhǐ. yǒu xiǎo xī zì xī xiá lái, jià mù qiáo dù zhī.
余時聞有清淨寶台山在爐塘之西，西由花橋抵沙木河大道入，其路迂，南由爐塘間道行，其路捷，余乃即從塢中南向行。二里余，抵南山之麓，有水自西峽來，東注而入銀龍江峽口，即花橋之水也。度橋而南半里，有寺倚南山而北向，曰清真寺。回回所造。由其前東轉半里，為後屯，有小塢自南來。又東截塢半里，逾橋上坡，東南躋一里余，轉而東陟其嶺。一里，從嶺上誤折而南，二里，逾山南下，路絕。二里，由坑西轉，又二里，復轉而北，仍出後屯小塢，乃復上東坡。二里，仍過嶺上誤處，乃竟嶺峽而東。半里，有峽直東者，為銅礦廠道；東南逾岡坳者，為門檻、爐塘道，乃折而從東南。稍上逾岡半里，東向隨峽而下者二里，及峽底，則深峽自北而南，銀龍江搗壑而隨之，路隨其西岸南行谿崖間，幽深窈窕，水木陰閟，一奇境也。雷雨大作，行雨中十里而雨止。有小溪自西峽來，架木橋渡之。

yī nán shān dōng zhuǎn, èr lǐ, zhuǎn ér nán. yī lǐ, yǒu shù jiā jù xī shān zhī bàn, dōng xiàng lín jiāng, shì wèi mén kǎn cūn, xià kuà jiāng zhī qiáo, wèi mén kǎn qiáo, yán jiāng liú zhì cǐ, pò xiá dǎo kōng, ruò mén yù zhī dāng qí qián yě. sù yú cūn jiā, mǎi mǐ shén jiān, zhǐ de bàn shēng. yǐ cún mǐ wèi zhōu, liú suǒ mǎi zhě, wèi míng rì fàn.
依南山東轉，二里，轉而南。一里，有數家踞西山之半，東向臨江，是為門檻村，下跨江之橋，為門檻橋，言江流至此，破峽搗空，若門閾之當其前也。宿於村家，買米甚艱，只得半升。以存米為粥，留所買者，為明日飯。