èr shí liù rì jī zài míng jī jiào dì èr biàn, jù fàn.
二十六日雞再鳴雞叫第二遍，具飯。

píng míng, suí jiāng xī àn xíng.
平明，隨江西岸行。

sì lǐ yú, nán zhì chà lù, yǒu xī zì xī xiá lái, dōng yǔ yín lóng jiāng hé, shù shí jiā xià wǎn xī kǒu. nǎi xià shè qí xī, yuán nán shān zhī běi, yú shì jiāng dōng zhé yú xià, lù dōng zhé yú shàng. dōng xiàng shàng zhě yī lǐ yú, pán běi tū zhī pō ér dōng, yú shì jiāng nán zhé yú xià, lù yì nán zhé yú shàng. nán zhé chù, yòu yǒu xiá zì dōng lái rù, zhèng yǔ dōng zhé zhī jiāng duì, huò yǐ wèi yǒng píng zhī jiè, jīn jǐn zhǐ cǐ, qí nán zhé zhī xiá, yǐ shǔ shùn níng yǐ.
四里余，南至岔路，有溪自西峽來，東與銀龍江合，數十家下綰溪口。乃下涉其溪，緣南山之北，於是江東折於下，路東折於上。東向上者一里余，盤北突之坡而東，於是江南折於下，路亦南折於上。南折處，又有峽自東來入，正與東折之江對，或以為永平之界，今僅止此，其南折之峽，已屬順寧矣。

xún jiāng xī lǐng nán xiàng jiàn xià, sì lǐ, shāo zhé xī nán, xià yuán jiāng àn, yǐ fù nán zhé, èr lǐ yú, chū xiá, xiá nǎi shāo kāi, shǐ jiàn tián chéng, yǒu liǎng sān jiā yǐ xī pō, shì wèi dào chǎng. shān xíng zhì shì, shǐ yǒu dào qí, gù yǐ wèi míng. qí jiāng zhī dōng nán pō jiān, yì yǒu jū lú, qí xià yì huán qí chéng, yì dào chǎng zhī shǔ. jiāng liú qí jiān zhí nán qù, yǔ lán cāng jiāng hé. lù yóu xī pō cūn yòu, jí xī nán yuán pō shàng, yī lǐ, zhì lǐng tóu, zhèng gé jiāng yǔ dōng pō zhī lú duì, yú shì yuán xiá xī rù, suì yǔ jiāng bié.
循江西嶺南向漸下，四里，稍折西南，下緣江岸，已復南折，二里余，出峽，峽乃稍開，始見田塍，有兩三家倚西坡，是為稻場。山行至是，始有稻畦，故以為名。其江之東南坡間，亦有居廬，其下亦環畦塍，亦稻場之屬。江流其間直南去，與瀾滄江合。路由西坡村右，即西南緣坡上，一里，至嶺頭，正隔江與東坡之廬對，於是緣峽西入，遂與江別。

qí xiá zì xī jí dōng xià, xún běi yá píng pō rù zhī. sì lǐ, jiàng dù xiá nán, xún nán yá xuán jī ér shàng, nǎi xī nán pán zhé èr lǐ yú, yú běi tū zhī gāng.
其峽自西脊東下，循北崖平坡入之。四里，降度峽南，循南崖懸躋而上，乃西南盤折二里余，逾北突之岡。

xún nán pō ér xī, èr lǐ, yǒu kēng běi xià, héng zhì zhī. yòu xī èr lǐ, nǎi líng qí dōng nán dù jí. cǐ jí zhī dōng, shuǐ xià dào chǎng nán xiá zhōng, xī nán shuǐ xià lú táng ér nán. cóng jí shàng, jí xī wàng chóng shān gāo qióng, shàng sǒng yuán dǐng zhě, wèi bǎo tái shān qí běi yá fù tū ér píng zhuì zhě, wèi dēng shān wèn dào qí nán chuí yū rào ér tuō xiá zhě, wèi lú táng suǒ yī. yú chū nǐ dǎ suàn cóng jiān dào héng, zhì shì lǚ xún qiáo mù, jiē yán jiān dào shāo jié ér duō qí, zhōng wú xíng rén, mò kě xún wèn, bù ruò cóng lú táng dào, shāo yū ér lù pì, yǐ tàn tuó tuó mù tàn de mǎ bāng xiāng jiē, bù fá xíng rén yě. qí qí jí cóng jí jiān fēn, jí xī jìn xiá nán xià, qí zhōng jū lú shén yīn, shì wèi jiù lú táng. yóu qí běi dù xiá shàng, jí jiān dào yě yóu qí dōng suí xiá nán xià, lú táng dào yě.
循南坡而西，二里，有坑北下，橫陟之。又西二里，乃凌其東南度脊。此脊之東，水下稻場南峽中，西南水下爐塘而南。從脊上，即西望崇山高穹，上聳圓頂者，為寶台山；其北崖復突而平墜者，為登山問道；其南垂紆繞而拖峽者，為爐塘所依。余初擬打算從間道行，至是屢詢樵牧，皆言間道稍捷而多岐，中無行人，莫可詢問，不若從爐塘道，稍迂而路辟，以炭駝駝木炭的馬幫相接，不乏行人也。其岐即從脊間分，脊西近峽南下，其中居廬甚殷，是為舊爐塘。由其北度峽上，即間道也；由其東隨峽南下，爐塘道也。

yú nǎi nán xià pō, yī lǐ, zhì xiá dǐ. bàn lǐ, dù xiǎo qiáo, suí jiàn xī àn nán xíng. qí jiàn shén xiá, zhōng zhǐ tōng shuǐ dào yī lǚ, liǎng páng shí huán qí rú bēi quān shèng jiǔ de bēi zi. sì lǐ, shāo shàng, zhì xī yá ér xià, bàn lǐ, shǐ yǒu yī páng xiá zì xī běi lái, nán shè zhī. yòu yán xī yá jiàn shàng, wǔ lǐ, pán xī yá ér yú qí nán zuǐ, nǎi jiàn qí xiá shén shēn, xiá dǐ lú yān bǎn wū, rǎo rǎo yú nèi, dōng nán qiàn yú xiá kǒu zhě, xià chǎng xī běi zhuì yú xiá ào zhě, shàng chǎng yě yuán xiá kǒu zhī wài, nán xiàng suí liú xià zhě, wǎng shùn níng zhī dà dào yě. yú cóng lǐng shàng xī zhuǎn, jiàn zuǒ yá yǒu qiào, bēi kǒu shù hóu, qí zhuì shēn hēi, jí wā kuàng zhī jiù xué yě. cóng qí shàng xī xíng èr lǐ, yuè xià chǎng, dǐ shàng chǎng, ér kēng yòu zhōng jiān zhī, fēn liǎng qí lái, yī zì dōng běi, yī zì xī běi, ér lú shě jù qí zhōng.
余乃南下坡，一里，至峽底。半里，度小橋，隨澗西岸南行。其澗甚狹，中止通水道一縷，兩旁時環畦如桮棬盛酒的杯子。四里，稍上，陟西崖而下，半里，始有一旁峽自西北來，南涉之。又沿西崖漸上，五里，盤西崖而逾其南嘴，乃見其峽甚深，峽底爐煙板屋，擾擾於內，東南嵌於峽口者，下廠；西北綴於峽坳者，上廠也；緣峽口之外，南向隨流下者，往順寧之大道也。余從嶺上西轉，見左崖有竅，卑口豎喉，其墜深黑，即挖礦之舊穴也。從其上西行二里，越下廠，抵上廠，而坑又中間之，分兩岐來，一自東北，一自西北，而爐舍踞其中。

suǒ chū jiē hóng tóng, kè shāng lái fàn zhě sì jí. sì duō mài jiāng shì ròu zhě, yú yǐ jiāng dēng bǎo tái, réng zhāi shí yú sì. yóu xī xiá sù liú rù, yī lǐ, jū lú nǎi jǐn. suí xiá běi zhuǎn, xiá shén shēn zè, ér zhǐ tōng yī shuǐ, dé wú tā mí, rán shān yǔ qīng zhù, rú nà dà lù tūn méi shān jiǎo, bù miǎn lín lí. sān lǐ, jiàn shàng, yòu èr lǐ, shàng yù jùn. jiàn lù yǒu tiāo dà gēn rú sān dòu àng zhě, yǐ zhàng guàn qí zhōng, zhí ér wèn zhī, yuē: bā jiāo gēn yě. yǐ xiǎng zhū.
所出皆紅銅，客商來販者四集。肆多賣漿市肉者，余以將登寶台，仍齋食於肆。由西峽溯流入，一里，居廬乃盡。隨峽北轉，峽甚深仄，而止通一水，得無他迷，然山雨傾注，如納大麓吞沒山腳，不免淋漓。三里，漸上，又二里，上愈峻。見路有挑大根如三斗盎者，以杖貫其中，執而問之，曰：「芭蕉根也。以餉豬。」

jùn shàng èr lǐ, guǒ jiàn bā jiāo bì yá, yǒu jué ér yǎn zhě, jí wā gēn chù yě. qí chù shù qìng shēn yǎo, shān gāo lù pì, xìng yǒu tàn tuó jù cóng cǐ fù chǎng wèi zhǐ mí. yòu shàng èr lǐ, nǎi dēng qí jí. yǒu lù zì dōng běi jìng jí ér lái zhě, nǎi suí jí xiàng xī nán qù. cóng zhī xíng jí shàng èr lǐ, nǎi xī nán xià. jiàn lù zuǒ yǒu xiá xī běi chū, lù suì fēn wèi liǎng qí, ér suǒ wàng bǎo tái yuán dǐng, shì zài xī nán gé fēng, nǎi wù xià cóng xiá xī nán. yī lǐ yú, dù xiá zhōng zhī jiàn, yuán zhī xī běi zhuǎn. yī lǐ, pán běi tū zhī zuǐ, fù xī nán rù xiá zhōng. sù jiàn èr lǐ, lù jiàn yān mái méi bù jiàn, jiàn jiàn běi yǒu shāo shān zhě, yáo hū ér wèn zhī, shǐ zhī wèi wù. rán bù zhī shān zài hé suǒ, lù dāng hé cóng, wéi wén suí shuǐ yī yǔ, jí fèng wèi zhǐ nán. fù dōng běi hái pán zuǐ chù, jiàn nǎi běi zhuǎn, suì yuán pō běi xiàng xià. èr lǐ, yǒu yī qí zì dōng nán lái hé, jí qián fēn qí xī běi zhī zhèng dào yě. gài bǎo tái zhèng zài xī nán suǒ wù zhī xiá, qí nán jí dù jí zhī zì dōng xī tū zhě, cǐ bǎo tái dōng yú zhī lái mài yě, ér qí lù wèi kāi, jiē shēn yá qiào hè, wèi shāo tàn zhī kū, yǐ hōng lú táng suǒ yòng xiá zhōng zhī liú, cóng qí xī běi xiàng liú, rào běi yá ér xī chū, zhì xī běi yú, shǐ yǔ zhú lì zhài nán lái zhī lù hé, gù dēng shān zhī dào, bì zì xī běi xiàng dōng nán, ér qí dōng bù néng jìng dá yě.
峻上二里，果見芭蕉蔽崖，有掘而偃者，即挖根處也。其處樹箐深窅，山高路僻，幸有炭駝俱從此赴廠為指迷。又上二里，乃登其脊。有路自東北徑脊而來者，乃隨脊向西南去。從之行脊上二里，乃西南下。見路左有峽西北出，路遂分為兩岐，而所望寶台圓頂，似在西南隔峰，乃誤下從峽西南。一里余，渡峽中支澗，緣之西北轉。一里，盤北突之嘴，復西南入峽中。溯澗二里，路漸湮ｙāｎ埋沒不見，見澗北有燒山者，遙呼而問之，始知為誤。然不知山在何所，路當何從，惟聞隨水一語，即奉為指南。復東北還盤嘴處，澗乃北轉，遂緣坡北向下。二里，有一岐自東南來合，即前分岐西北之正道也。蓋寶台正在西南所誤之峽，其南即度脊之自東西突者，此寶台東隅之來脈也，而其路未開，皆深崖峭壑，為燒炭之窟，以烘爐塘所用；峽中之流，從其西北向流，繞北崖而西出，至西北隅，始與竹瀝砦南來之路合，故登山之道，必自西北向東南，而其東不能竟達也。

xún dōng yá yòu běi yī lǐ, fù suí jiàn xī zhuǎn, xún běi yá xī xíng èr lǐ, shǐ wàng jiàn qián xiá shāo kāi, yǒu cūn jù yǐ nán shān zhī pō. nǎi xī xià yī lǐ, dù jiàn qiáo, yuán qí nán yá xī shàng, yòu yī lǐ yú ér dǐ qí cūn, shì wèi ā gǔ zhài, nǎi bǎo tái mén hù yě. yóu zhài hòu nán xiàng dēng shān, sān lǐ, zhì huì guāng sì.
循東崖又北一里，復隨澗西轉，循北崖西行二里，始望見前峽稍開，有村聚倚南山之坡。乃西下一里，度澗橋，緣其南崖西上，又一里余而抵其村，是為阿牯寨，乃寶台門戶也。由寨後南向登山，三里，至慧光寺。

qí sì xī xiàng, qián lín yī xiá, gé xiá yòu yǒu shān huán zhī ér běi, ér zhōng bù jiàn bǎo tái. gài bǎo tái zhī dǐng, gāo qióng yú cǐ sì dōng nán, ér qí zhèng sì yòu zài tái dǐng zhī nán, shàng dāng cóng xī nán xiá zhōng pán rù yě. bǎo tái dà sì, wèi lì chán shī suǒ jiàn, sān nián qián, lì shī dōng yóu qǐng cáng, jiǔ lí cǐ shān.
其寺西向，前臨一峽，隔峽又有山環之而北，而終不見寶台。蓋寶台之頂，高穹於此寺東南，而其正寺又在台頂之南，尚當從西南峽中盤入也。寶台大寺，為立禪師所建，三年前，立師東遊請藏，久離此山。

yú zhì shěng, jí wén cǐ shān zhī shèng, bǐ zì yuán móu zhì yáo ān tú zhōng, nǎi wén qí jìn yú huǒ, yòu wén qí zài jiàn zài huǐ, yú yǐ wèi bèi zāi jiǔ yǐ, zhì shì shǐ zhī qí zāi yú là yuè yě, jì qí shí yú yǐ guò yáo ān yǐ, bù zhī hé yǐ chuán wén zhī zài xiān yě? zì dà sì zāi hòu, míng liú duō qī tuō huì guāng. yú zhì, rì yóu xià wǔ, sēng gù liú, suì zhǐ sì zhōng.
余至省，即聞此山之盛，比自元謀至姚安途中，乃聞其燼於火，又聞其再建再毀，余以為被災久矣，至是始知其災於臘月也，計其時余已過姚安矣，不知何以傳聞之在先也？自大寺災後，名流多棲托慧光。余至，日猶下午，僧固留，遂止寺中。

èr shí qī rì fàn yú huì guāng sì, jí nán shàng wǔ lǐ, dēng qí xī dù zhī ào.
二十七日飯于慧光寺，即南上五里，登其西度之坳。

cǐ ào nǎi bǎo tái zhī xī zhī, xià ér dù cǐ zhě, qí ào xī yú zhī, jí běi zhuǎn ér huán yú huì guāng zhī qián. yú ào nán, jiàn nán shān qián chù, yǔ ào dōng héng gèn zhī dǐng, pái tà liǎng zhòng, fù chéng dōng xī shēn xiá.
此坳乃寶台之西支，下而度此者，其坳西余支，即北轉而環于慧光之前。逾坳南，見南山前矗，與坳東橫亘之頂，排闥兩重，復成東西深峽。

nán shān zhī gāo, yǔ běi dǐng bìng, jiē zì dōng ér xī, jiā zhòng xiá yú zhōng ér xià bù jiàn dǐ, jù lán cāng yú wài ér nán wèi zhī qiàn. gài nán shān zì lú táng xī nán, zhuǎn ér xī xiàng, sù lán cāng běi àn ér xī xíng, wèi bǎo tái nán fú gǔ dài chéng wài wéi zhī dài chéng, yú shì xī jù lán cāng zhī shuǐ, dōng bāo shā mù hé zhī liú, dù jiāng pō dǐng ér běi jǐn yú shā hé rù lán cāng chù, cǐ nán shān wài fú zhī xíng yě. bǎo tái zì lú táng xī nán yì zhuǎn ér xī xiàng, dà jí zhōng xuán, nán miàn yǔ nán shān duì jiā ér wèi bǎo tái, xī miàn yǔ xī dù běi zhuǎn zhī zhī, duì jiā ér wèi huì guāng, cǐ bǎo tái zhōng jù zhī shì yě. qí nèi shuǐ liǎng zhòng, jiē xī zhuǎn ér běi chū, qí wài dà shuǐ nì dōu, dú nán liú ér dōng rào, cǐ zhū liú bāo luò zhī fēn yě. zhì shì shǐ dé qí zhēn miàn mù, qí shān rú huán gōu, qí shuǐ rú jiāo bì. shān mài zì luó jūn wèi gōu zhī gēn bǎ, bó nán dīng dāng guān wèi gōu gàn zhī zhōng, zhèng wài yǔ gōu duān xiāng duì, ér jiāng pō dǐng jí gōu duān jiāng jǐn chù, bǎo tái shān nǎi gōu qū zhī zhuǎn zhé chù yě. lán cāng jiāng lái zì yún lóng zhōu wèi yòu bì, dōng nán bào ér xún shān zhī wài lù, dǐ shān dōng chuí jǐn chù ér hòu qù. shā mù hé yuán cóng nán shān dōng xiá wèi zuǒ bì, xī běi bào ér xún shān zhī nèi wù, dǐ shān xī chuí jǐn chù ér hòu chū. liǎng shuǐ yī nèi yī wài, yī qù yī lái, yī shùn yī nì, huán yú shān lù, ér shān zhī nán zhī yòu zhōng jiè zhī, zì běi zì nán, zì dōng zì xī, fù zì nán ér běi, wèi bǎo tái zhī hù, cǐ yòu shān shuǐ jiāo yíng zhī gài yě.
南山之高，與北頂並，皆自東而西，夾重峽於中而下不見底，距瀾滄於外而南為之塹。蓋南山自爐塘西南，轉而西向，溯瀾滄北岸而西行，為寶台南郛ｆú古代城外圍之大城，於是西距瀾滄之水，東包沙木河之流，渡江坡頂而北盡於沙河入瀾滄處，此南山外郛之形也。寶台自爐塘西南亦轉而西向，大脊中懸，南面與南山對夾而為寶台，西面與西度北轉之支，對夾而為慧光，此寶台中踞之勢也。其內水兩重，皆西轉而北出，其外大水逆兜，獨南流而東繞，此諸流包絡之分也。至是始得其真面目，其山如環鈎，其水如交臂。山脈自羅均為鈎之根把，博南丁當關為鈎干之中，正外與鈎端相對，而江坡頂即鈎端將盡處，寶台山乃鈎曲之轉折處也。瀾滄江來自雲龍州為右臂，東南抱而循山之外麓，抵山東垂盡處而後去。沙木河源從南山東峽為左臂，西北抱而循山之內塢，抵山西垂盡處而後出。兩水一內一外，一去一來，一順一逆，環於山麓，而山之南支又中界之，自北自南，自東自西，復自南而北，為寶台之護，此又山水交瀠之概也。

cóng ào nán, yú shì dōng zhuǎn, xià lín nán xiá, shàng yǐ běi yá, dōng xiàng xíng shān jǐ zhī nán, liǎng jiàng liǎng shàng, sān lǐ, dōng zhì wàn fó táng.
從坳南，於是東轉，下臨南峽，上倚北崖，東向行山脊之南，兩降兩上，三里，東至萬佛堂。

cǐ jí dà sì zhī qián yuàn yě, jù bǎo tái nán tū zhī duān, qí mén xī xiàng, ér táng bì jù nán pì, qián lín shēn xiá zhī nán, zé nán shān rú píng, gāo qióng rú miàn qiáng. qí shàng duō mù lián huā, shù jí gāo dà, huā kāi rú lián, yǒu huáng bái lán zǐ zhū sè, bàn fán èr shí piàn, měi èr yuè zé wèi yè ér huā, sān yuè zé huā luò ér yè shēng yǐ.
此即大寺之前院也，踞寶台南突之端，其門西向，而堂陛俱南辟，前臨深峽之南，則南山如屏，高穹如面牆。其上多木蓮花，樹極高大，花開如蓮，有黃白藍紫諸色，瓣凡二十片，每二月則未葉而花，三月則花落而葉生矣。

jué dǐng yǒu yǒng shí tǎ, gāo èr zhàng, yún zì dì yǒng chū, nǎi shí sǔn yě. qí nán ào jiān, yòu yǒu yī shǎn xī lǎo sēng jié máo èr shí nián, qí dì dāng nán shān ào zǔ, céng wú zhì zhě, zì wàn fó táng wàng zhī, píng tiào kě dá, ér xià zhì shēn xiá, shàng jī céng yá, jìng rì yī zhěng tiān ér hòu néng wǎng fǎn yān. yóu wàn fó táng hòu běi shàng bù bàn lǐ, jí dà sì gù zhǐ. sì chuàng yú chóng zhēn chū yuán, qí xiān yì cóng bì zhī qū, lì chán shī xún shān jiàn zhī, wèi fén liǎng zhǐ, mù kāi cóng lín, guī mó hóng chǎng, zhèng diàn yì nán xiàng, bā jiǎo céng méng, gāo shí yú zhàng, zhǐ pán shù mǔ. qí mài zì dōng běi yuán qióng zhī dǐng, céng diē ér xià, zhuàng ruò lián zhū, ér diàn jǐn yǐ zhī, dì qí qián héng shēn xiá, jì bù kāi yáng, ér diàn zhǐ yǐ chóng, xī zhī xià fú, yòu fá hù shā, shuǐ fù cóng xiè, jué dì suī yōu bì ér shí xiān guān suǒ, cǐ qí suǒ wèi jǐn shàn zhě. huò wèi bìng zài qián shān chóng bī, yú wèi bù rán, shān wài dà jiāng suī lái rào, ér tiān cǐ zhàng zhī zé kuàng, shān nèi shēn xiá suī jìn huán, ér wú cǐ jiā zhī zé xiè, suī qián yā rú miàn qiáng, ér yǔ nèi dà shā, rú shǎo lín zhī miàn shǎo shì, líng yán zhī miàn dài zōng, jiē tū wù dāng qián, ér kāi tà mí yuǎn, cǐ wú suǒ wèi bìng bù zài qián zhī tài bī, ér zài yòu zhī shǎo shū yě.
絕頂有涌石塔，高二丈，雲自地湧出，乃石筍也。其南坳間，又有一陝西老僧結茅二十年，其地當南山奧阻，曾無至者，自萬佛堂望之，平眺可達，而下陟深峽，上躋層崖，竟日一整天而後能往返焉。由萬佛堂後北上不半里，即大寺故址。寺創於崇禎初元，其先亦叢蔽之區，立禪師尋山見之，為焚兩指，募開叢林，規模宏敞，正殿亦南向，八角層甍，高十餘丈，址盤數畝。其脈自東北圓穹之頂，層跌而下，狀若連珠，而殿緊倚之，第其前橫深峽，既不開洋，而殿址已崇，西支下伏，右乏護砂，水復從泄，覺地雖幽閟而實鮮關鎖，此其所未盡善者。或謂病在前山崇逼，余謂不然，山外大江雖來繞，而天此障之則曠，山內深峽雖近環，而無此夾之則泄，雖前壓如面牆，而宇內大剎，如少林之面少室，靈岩之面岱宗，皆突兀當前，而開拓彌遠，此吾所謂病不在前之太逼，而在右之少疏也。

chū yú zì huì guāng sì lái, qí sēng cuì fēng wèi yú yuē: sēng shǎo dài yī tóng yī, dāng jí zhuī suí hòu chén. bǐ zhì wàn fó táng, cuì fēng guǒ tóng yī sēng zhì, nǎi chuān sēng yī wěi, zì jīng shī cān fǎng zhì cǐ, néng jiǎng yǎn zōng zhǐ. wén cǐ yǒu le fán shī, yì chuān sēng, yān guàn nèi diǎn, zì lì shī xíng hòu, zhù jìng dōng xiá, wèi cǐ shān míng sù, gù tóng cuì fēng lái fǎng zhī. shí le fán yīn diàn huǐ, mù shǎn tài shǐ yuē ān, xiān zhù tóng fú yú jiù jī, yǐ wèi xìng fù zhī chàng, zàn cóng jìng shì zhōng yí qī wàn fú qián lóu, yú suì yǔ yī wěi tóng yè zhī.
初余自慧光寺來，其僧翠峰謂余曰：「僧少待一同衣，當即追隨後塵。」比至萬佛堂，翠峰果同一僧至，乃川僧一葦，自京師參訪至此，能講演宗旨。聞此有了凡師，亦川僧，淹貫內典，自立師行後，住靜東峽，為此山名宿，故同翠峰來訪之。時了凡因殿毀，募閃太史約庵，先鑄銅佛於舊基，以為興復之倡，暫從靜室中移棲萬佛前樓，余遂與一葦同謁之。

le fán jí yè zhàng qián yǐn, zhì dà sì jī, guān suǒ mó fú tāi, suì cóng jī zuǒ xún běi yá fù dōng xiàng xíng. pán dèng zhì pō, lù jí yōu qiào, liǎng guò xiǎo jìng shì, liǎng shēng jiàng, nán xià xiǎo xiá, shēn mù gǔ kē, téng jiāo zhú cóng, wǔ lǐ ér dé le fán jìng shì. shì nán xiàng, yǔ dà diàn jī dōng xī bìng liè, dì cǐ chù dōng rù yǐ shēn, qí qián nán shān bìng jiā rú gù, ér yòu shā céng dié, bù bǐ dà diàn jī zhī xī kuàng yǐ. qí mài zì zhí běi yuán qióng zhī dǐng zhōng chuí ér xià, zhì shì qián shāo ào, qián fù xiǎo qǐ yuán fù, xià lín shēn xiá zhī běi. ér shì zé zhèng lín qí ào chù, héng jié sān yíng, yōu chǎng liǎng bèi, cǐ bǎo tái ào jìng yě. yī wěi yǔ le fán yǐ tóng xiāng gù, yù zhù jìng shān zhōng, le fán yǔ zhī wèi chán yǔ.
了凡即曳杖前引，至大寺基，觀所模佛胎，遂從基左循北崖復東向行。盤磴陟坡，路極幽峭，兩過小靜室，兩升降，南下小峽，深木古柯，藤交竹叢，五里而得了凡靜室。室南向，與大殿基東西並列，第此處東入已深，其前南山並夾如故，而右砂層疊，不比大殿基之西曠矣。其脈自直北圓穹之頂中垂而下，至室前稍坳，前復小起圓阜，下臨深峽之北。而室則正臨其坳處，橫結三楹，幽敞兩備，此寶台奧境也。一葦與了凡以同鄉故，欲住靜山中，了凡與之為禪語。

yú páng cān zhī, jué fán gōng chán xué hóng guàn, ér xīn jìng wèi róng, wěi gōng cān wù jīng qín, ér zōng zhǐ wèi chè, rán shān qióng shuǐ jǐn zhōng yì bù yì de yě. le fán mìng qí tú jù zhāi, shǐ jìn miàn bǐng, jì shè shū fàn. fàn hòu yǔ dà zhì, bàn shǎng fāng zhǐ. xià wǔ nǎi xíng. réng guò sì jī, gòng shí wǔ lǐ, hái sù huì guāng sì.
余旁參之，覺凡公禪學宏貫，而心境未融，葦公參悟精勤，而宗旨未徹，然山窮水盡中亦不易得也。了凡命其徒具齋，始進麵餅，繼設蔬飯。飯後雨大至，半晌方止。下午乃行。仍過寺基，共十五里，還宿慧光寺。

èr shí bā rì píng míng, fàn ér xíng. sān lǐ, běi xià zhì ā gǔ zhài. yóu qí xī xià yòu èr lǐ, yuè dōng lái jiàn, yuán běi shān zhī nán yá, xī běi shàng yī lǐ yú, pán qí xī chuí ér běi, qí xià jí ā gǔ běi xī èr jiàn hé ér běi liú zhī xiá yě.
二十八日平明，飯而行。三里，北下至阿牯寨。由其西下又二里，越東來澗，緣北山之南崖，西北上一里余，盤其西垂而北，其下即阿牯北西二澗合而北流之峽也。

èr lǐ, yuè xī tū zhī pō, réng xún dōng pō xī běi xíng. liù lǐ, zhuì xuán pō ér xià, yī lǐ jí jiàn.
二里，越西突之坡，仍循東坡西北行。六里，墜懸坡而下，一里及澗。

réng suí jiàn dōng àn běi xíng, wàng jiàn xiá běi yǒu shān héng gèn yú qián, lù zhí wàng zhī ér qū.
仍隨澗東岸北行，望見峽北有山橫亘於前，路直望之而趨。

wǔ lǐ, yǒu yī èr jiā yǐ dōng shān xià, qí qián shǐ bàng shuǐ wèi tián. yòu běi èr lǐ, zhí dī běi shān xià, yǒu xiá zì dōng ér xī, zhōng yǒu yī shuǐ yán běi shān ér xī zhù. cǐ jí jiù lú táng xī lái zhī dào, ā gǔ zhài zhī jiàn nán lái, cǐ yǔ zhī hé, shì wèi sān chà xī, jiù lú táng zhǐ dá zhě, wèi jiān dào jié ér nán xún, zhèng zhǐ cǐ yě. yú shì qí xiá zhuǎn wèi dōng xī, jiā shuǐ hé ér xī qù, lù běi shè zhī, xún běi yá xī xíng.
五里，有一二家倚東山下，其前始傍水為田。又北二里，直低北山下，有峽自東而西，中有一水沿北山而西注。此即舊爐塘西來之道，阿牯寨之澗南來，此與之合，是為三汊溪，舊爐塘指答者，謂間道捷而難詢，正指此也。於是其峽轉為東西，夾水合而西去，路北涉之，循北崖西行。

sān lǐ, xī jiàng ér chū xiá kǒu, qí xī nǎi kāi nán běi dà xiá. gài nán zì bǎo tái nán xiá lái, cóng nán shān běi zhuǎn, ér jiè lán cāng yú wài zhě, wèi cǐ wù xī shān cóng xī ào běi zhuǎn, ér xié huì guāng sì yú nèi zhě, wèi cǐ wù dōng shān, dōng shān wèi sān chà xī xī chū ér jiè duàn, bǎo tái zhōng mài zhǐ. zhì qí běi, yòu jiù lú táng běi jí zhī zhī, fēn pài xī tū, yǔ xī shān duì xiá, ér běi xiá zhōng wù dà kāi, pō tuó zá dá, dǐ bù shèn píng, nán xiá yǔ sān chà xī shuǐ hé liú běi qù, shì wèi shā mù hé shàng liú. xiá zhōng tián chéng, gāo xià pán cuò, jū lú dōng xī duì zhì, shì míng zhú lì zhài. lù xié dōng shān běi zhuǎn, xíng dōng cūn zhī shàng ér běi sān lǐ, wù zhōng shuǐ zhí niè dōng shān zhī lù. lù yuán yá niè qí shàng, yòu běi èr lǐ, yú mǎ ān lǐng. cǐ lǐng nǎi dōng shān xī tū zhī zuǐ, shuǐ qū ér xī huán qí lù, lù zhí ér běi yú qí ào, cǐ zhú lì zhài zhī mén hù yě. běi xià èr lǐ, shǐ wèi píng chuān, shuǐ yǔ lù jù qù xiǎn jiù yí.
三里，西降而出峽口，其西乃開南北大峽。蓋南自寶台南峽來，從南山北轉，而界瀾滄於外者，為此塢西山；從西坳北轉，而挾慧光寺於內者，為此塢東山，東山為三汊溪西出而界斷，寶台中脈止。至其北，又舊爐塘北脊之支，分派西突，與西山對峽，而北峽中塢大開，陂陀雜沓，底不甚平，南峽與三汊溪水合流北去，是為沙木河上流。峽中田塍，高下盤錯，居廬東西對峙，是名竹瀝砦。路挾東山北轉，行東村之上而北三里，塢中水直齧東山之麓。路緣崖躡其上，又北二里，逾馬鞍嶺。此嶺乃東山西突之嘴，水曲而西環其麓，路直而北逾其坳，此竹瀝砦之門戶也。北下二里，始為平川，水與路俱去險就夷。

běi xíng xī dōng sān lǐ, yǒu cūn yǐ dōng shān xià, yuē gǒu jiē zǐ, yǐ sì shān yuē ā yí cūn. dōng shān nǎi bó nán dà jí xī pán, xī shān nǎi bǎo tái nán shān běi zhuǎn zhě yě. qí shān píng zhǎn ér běi, yòu sì lǐ, ér shā mù hé yì zhī xī pō, zì dīng dāng guān xī tū yú chuān zhī běi, yǔ xī jiè shān còu, chuān zhōng shuǐ zì shā tán, yì bī xī shān zhī lù ér běi.
北行溪東三里，有村倚東山下，曰狗街子，倚四山曰阿夷村。東山乃搏南大脊西盤，西山乃寶台南山北轉者也。其山平展而北，又四里，而沙木河驛之西坡，自丁當關西突於川之北，與西界山湊，川中水自沙潭，亦逼西山之麓而北。

lù nǎi shè shuǐ, yuán xī yá zhī shàng xíng. yòu sān lǐ, běi xià jí xī, yǒu qiáo kuà xī, dōng lái zhě, shì wèi shā mù hé yì dà dào. qí qiáo yǒu tíng shàng fù, yuē fèng míng qiáo. yú nán lái lù, jīng qiáo xī, bù yú qiáo yě. fàn yú qiáo xī. suí xī shān dà lù běi xíng sān lǐ, pán xī shān běi tū zhī zuǐ, yú shì běi wù shāo kāi, tián chéng jiāo bù, qí xià xī liú guàn zhí běi qù, tòu běi xiá, rù lán cāng. lù pán zuǐ xī xíng yòu yī lǐ, wèi wān zi cūn, shù jiā yǐ nán shān běi lù, dāng běi tū zhī yè, gù yuē wān zi.
路乃涉水，緣西崖之上行。又三里，北下及溪，有橋跨溪，東來者，是為沙木河驛大道。其橋有亭上覆，曰鳳鳴橋。余南來路，經橋西，不逾橋也。飯於橋西。隨西山大路北行三里，盤西山北突之嘴，於是北塢稍開，田塍交布，其下溪流貫直北去，透北峽，入瀾滄。路盤嘴西行又一里，為灣子村，數家倚南山北麓，當北突之腋，故曰灣子。

yóu qí xī xún xiá nán rù, yī lǐ, xiá qióng. fù zūn xiá xī zhī shān, qū zhé xī xiàng shàng jī, sān lǐ, zhì lǐng jí, cǐ jí bǎo tái nán shān běi zhuǎn zhì cǐ zhě. jù lǐng dōng wàng, dōng jiè jí bó nán shān suǒ cóng nán huán ér zhì zhě. běi wàng xiá kǒu zhōng fú, jí shā mù hé běi zhù lán cāng, ér cǐ zhī suǒ běi jǐn yú cǐ zhě qí wài yǒu chóng fēng lìng qǐ, héng zhì yú wǔ shí lǐ wài zhě, yuē wǎ yáo shān, wèi yǒng píng běi yǔ yún lóng zhōu fēn jiè, xī wáng pán jù ér wèi luàn chù.
由其西循峽南入，一里，峽窮。復遵峽西之山，曲折西向上躋，三里，陟嶺脊，此即寶台南山北轉至此者。踞嶺東望，東界即博南山所從南環而至者。北望峽口中伏，即沙木河北注瀾滄，而此支所北盡於此者；其外有崇峰另起，橫峙於五十里外者，曰瓦窯山，為永平北與雲龍州分界，昔王磐踞而為亂處。

àn téng yǒng tú shuō, chóng zhēn wù chén, wáng pán jù xiǎn wèi pàn, shāo duàn lán cāng qiáo. yòu àn, mǎ yuán kāng céng lǐng bīng zhuī dǎo wáng pán hé mǒu cháo xué yú cáo jiàn. mǎ yì yán: xiān shì wáng hé gòu pàn, lái xí gōng yǒng chāng, xìng cóng lán cāng shāo qiáo ér lái, gù dé wèi bèi. àn cáo jiàn zài yún lóng zhōu xī jiè, wǎ yáo shān zài yún lóng zhōu nán jiè, cáo jiàn dāng yǒng chāng běi bǐ. wáng hé èr zéi bù zhí nán xià, ér dōng yóu lán cāng qiáo, gù yù jié qí dōng yuán dà lù, yì yǐ yǔ wǎ yáo xiāng jìn yě, gài wǎ yáo cáo jiàn jiē èr zéi zhī kū yě.
按《騰永圖說》，崇禎戊辰，王磐據險為叛，燒斷瀾滄橋。又按，馬元康曾領兵追搗王磐、何某巢穴於曹澗。馬亦言：先是王、何構叛，來襲攻永昌，幸從瀾滄燒橋而來，故得為備。按曹澗在雲龍州西界，瓦窯山在雲龍州南界，曹澗當永昌北鄙。王、何二賊不直南下，而東由瀾滄橋，固欲截其東援大路，亦以與瓦窯相近也，蓋瓦窯、曹澗皆二賊之窟也。

xī wàng zé zhòng yá céng xiá, qí xià bī cù, bù zhī lán cāng zhī liú yǐ qiàn qí dǐ yě. yóu jí ér nán, yǒu ān héng kuà ào zhōng, tí yuē pǔ jì ān, yǒu sēng shī chá yú cǐ, shì jí suǒ wèi jiāng pō dǐng yě. chū qí nán, xī kàn xiá dǐ, zhuó liú yī xiàn rào dōng nán ér qù, xià qiàn shén shēn, gé liú wēi yá zú lǜ shān gāo ér xiǎn, shàng jié yún lán ér xià niè jiāng liú zhě, jí luó mín shān yě.
西望則重崖層峽，其下逼簇，不知瀾滄之流已嵌其底也。由脊而南，有庵橫跨坳中，題曰普濟庵，有僧施茶於此，是即所謂江坡頂也。出其南，西瞰峽底，濁流一線繞東南而去，下嵌甚深，隔流危崖崪嵂ｚúｌù山高而險，上截雲嵐而下齧江流者，即羅岷山也。

lán cāng jiāng zì tǔ bō cuó hé gē diān nán liú, jīng lì jiāng lán zhōu zhī xī, dà lǐ yún lóng zhōu zhī dōng, zhì cǐ shān xià, yòu dōng nán jīng shùn níng yún zhōu zhī dōng, nán xià wēi yuǎn chē lǐ, wèi wō lóng jiāng, rù jiāo zhǐ zhì hǎi.
瀾滄江自吐蕃嵯和哥甸南流，經麗江、蘭州之西，大理、雲龍州之東，至此山下，又東南經順寧、雲州之東，南下威遠、車裡，為撾龍江，入交趾至海。

yī tǒng zhì wèi zhào zhōu bái yá jiǎn yòu zuò liǎn liǎn děng, zài táng dài wèi yī zhǒng zhèng qū shè zhì, hòu shì zé cún qí shuō fǎ, dàn hán yì bìng bù zhǐ yī zhǒng zhèng qū, ér shì zhǐ yī piàn píng bà dì qū, shì zài diān zì xiāng jìn lǐ shè jiāng, zhì chǔ xióng dìng biān xiàn hé lán cāng, rù yuán jiāng fǔ, wèi yuán jiāng. yú àn, lán cāng zhì dìng biān xiàn xī suǒ hé zhě, nǎi méng huà yàng bì yáng jiāng èr shuǐ, fēi lǐ shè yě lǐ shè zhì dìng biān xiàn dōng suǒ hé zhě, nǎi chǔ xióng mǎ lóng lù fēng èr shuǐ, fēi lán cāng yě. rán zé lán cāng lǐ shè suī tóng jīng dìng biān, yǐ yǒu dōng xī zhī fēn, tóng xià zhì jǐng dōng, dōng xī bǐ fēn liú yù yuǎn.
《一統志》謂趙州白厓瞼又作「斂」、「臉」等，在唐代為一種政區設置，後世則存其說法，但含義並不指一種政區，而是指一片平壩地區，似在「甸」字相近禮社江，至楚雄定邊縣合瀾滄，入元江府，為元江。余按，瀾滄至定邊縣西所合者，乃蒙化漾濞、陽江二水，非禮社也；禮社至定邊縣東所合者，乃楚雄馬龍、祿豐二水，非瀾滄也。然則瀾滄、禮社雖同經定邊，已有東西之分，同下至景東，東西鄙分流愈遠。

lǐ zhōng xī zhe dà lǐ zhì, dìng lán cāng wèi hēi shuǐ, lìng jù tú shuō, yú shùn níng yǐ xià, jí bù néng xiáng.
李中谿著《大理志》，定瀾滄為黑水，另具圖說，於順寧以下，即不能詳。

jīn jì tiě suǒ qiáo dōng yǒu bēi, yì xiāng shēn suǒ zhe, zhǐ yún zì shùn níng chē lǐ rù nán hǎi, qí wèi cháng dōng rù yuán jiāng, kě zhī yě.
今技鐵鎖橋東有碑，亦鄉紳所著，止雲自順寧、車裡入南海，其未嘗東入元江，可知也。

yóu lǐng nán xíng yī lǐ, jí qū zhé xià, qí shì shén dǒu. huí wàng tiě qiáo qiàn běi yá xià shén jìn, ér huò yíng zhī, huò bèi zhī, wèi zhī zì xià zhě, sān lǐ ér jí jiāng àn. jí āi dōng yá xià sù jiāng běi xíng, yòu yī lǐ ér zhì tiě suǒ qiáo zhī dōng. xiān lín liú shè guān, gǒng tóng gǒng shí wèi mén, nèi yǐ dōng yá, jiàn wǔ hòu cí jí shuì jú.
由嶺南行一里，即曲折下，其勢甚陡。回望鐵橋嵌北崖下甚近，而或迎之，或背之，為「之」字下者，三里而及江岸。即挨東崖下溯江北行，又一里而至鐵鎖橋之東。先臨流設關，鞏同「拱」石為門，內倚東崖，建武侯祠及稅局。

qiáo zhī xī, gǒng guān yì rú zhī, nèi yǐ xī yá, jiàn lóu tái bìng sì chuàng qiáo zhě. gǒng guān jù zài qiáo nán, qí běi jiē yá shí chán xuē, wú lù kě yuán. gài dōng xī liǎng jiè shān, zài qiáo běi zhě jiē jiā shí, dào yā jiāng miàn, zài qiáo nán zhě jiē xuē tǔ, pián lì jiāng páng, gù qǔ dào jù nán jiù tǔ yá, zuò zhī zì shàng xià, ér qiáo zé jià yú qí běi tǔ shí xiāng jiē chù. qí qiáo kuò yú běi pán jiāng shàng tiě suǒ qiáo, ér zhǎng zé shā zhī zhǎng dù yào duǎn yī xiē. qiáo xià liú jiē hún zhuó, dàn běi pán yǒu bēn fèi zhī xíng, píng pài tóng péng pài zhī shì, shì qiǎn cǐ zé hún rán shì, yuān rán jì, qí shēn mò cè, bù kě yǐ qí xiá shù ér yǔ běi pán gòng nǐ xiāng tí bìng lùn yě. běi pán héng jīng zhī liàn, jù zài bǎn xià cǐ zé xià jì yǒu chéng, shàng fù gāo běng, liǎng yá zhōng jià liǎng duān zhī yíng jiān, zhì qiáo zhōng, yòu xié zhuì ér xià běng zhī, jiāo luò rú jī zhī zhī, zōng zhī bù jī shàng shǐ jīng xiàn shàng xià jiāo cuò yǐ shòu wěi xiàn de yī zhǒng zhuāng zhì zhī tí yān. cǐ qiáo shǐ yú wǔ hòu nán zhēng, gù shǒu sì zhī, rán qí shí yóu jià mù yǐ dù, ér hòu yǒu yòng zhú suǒ yòng tiě zhù wéi zhōu zhě, zhù yóu shàng cún.
橋之西，鞏關亦如之，內倚西崖，建樓台並祀創橋者。鞏關俱在橋南，其北皆崖石巉削，無路可援。蓋東西兩界山，在橋北者皆夾石，倒壓江面，在橋南者皆削土，駢立江旁，故取道俱南就土崖，作「之」字上下，而橋則架於其北土石相接處。其橋闊於北盤江上鐵鎖橋，而長則殺之長度要短一些。橋下流皆渾濁，但北盤有奔沸之形，淜湃同澎湃之勢，似淺；此則渾然逝，淵然寂，其深莫測，不可以其狹束而與北盤共擬相提並論也。北盤橫經之練，俱在板下；此則下既有承，上復高繃，兩崖中架兩端之楹間，至橋中，又斜墜而下繃之，交絡如機之織，綜織布機上使經線上下交錯以受緯線的一種裝置之提焉。此橋始於武侯南征，故首祀之，然其時猶架木以渡，而後有用竹索用鐵柱維舟者，柱猶尚存。

huò yǐ wèi hú jìng dé, huò yǐ wèi guó chū zhèn fǔ huá yuè. ér hú wèi zhī zhì, huá wèi shì. rán lán jīn zhī gē, hàn míng dì shí yǐ zhe wén, ér bù shǐ yú wǔ hòu yě. wàn lì bǐng wǔ gōng yuán nián, shùn níng tǔ qiú měng tíng ruì pàn, zǔ bīng shāo huǐ.
或以為胡敬德，或以為國初鎮撫華岳。而胡未之至，華為是。然蘭津之歌，漢明帝時已著聞，而不始於武侯也。萬曆丙午（公元１６０６年），順寧土酋猛廷瑞叛，阻兵燒毀。

chóng zhēn wù chén, yún lóng pàn zéi wáng pán yòu shāo huǐ. sì shí nián jiān, èr cì bèi huǐ, jīn jǐ sì gōng yuán nián fù jiàn, wěi qiān hù yī yuán shǒu wèi, gù zhī yí xī yān hóu, qiān bǎi zài bù néng gǎi yě.
崇禎戊辰，雲龍叛賊王磐又燒毀。四十年間，二次被毀，今己巳（公元１６２９年）復建，委千戶一員守衛，固知迤西咽喉，千百載不能改也。

yú shí guò qiáo jí, bù jí rù kòu qiáo dōng wǔ hòu cí, yóu dēng qiáo xī tái jiān zhī gé, yǐ xī yá yóu jùn, wèi luó mín zhī lù yě. yú shì chū gǒng guān, xún luó mín zhī yá, nán xiàng suí jiāng ér shàng. àn zhì, luó mín shān gāo qiān yú zhàng. méng shì shí yǒu sēng zì tiān zhú lái, míng luó mín, cháng zuò xì wǔ, shān shí yì suí ér wǔ. hòu méi yú cǐ. rén lì cí yán xià, shí zhuì fēi shí, guò zhě jīng qū, míng yuē cuī xíng shí.
余時過橋急，不及入叩橋東武侯祠，猶登橋西台間之閣，以西崖尤峻，為羅岷之麓也。於是出鞏關，循羅岷之崖，南向隨江而上。按《志》，羅岷山高千餘丈。蒙氏時有僧自天竺來，名羅岷，嘗作戲舞，山石亦隨而舞。後沒於此。人立祠岩下，時墜飛石，過者驚趨，名曰「催行石」。

àn shí běn yá shàng yě shòu pāo tà ér xià, xī yǒu rén yú jiāng xiǎo shí guò cǐ, jiàn wù yǐng zhōng shí zì jiāng fēi shàng shén duō, cǐ yòu yī yì yě. wǔ lǐ, zhì píng pō jiā jiā luó mín dōng lù ér jū, xià lín lán cāng, qí chù suǒ shàng yóu píng, gù yǐ píng pō míng, cóng cǐ zé niè jùn yǐ. shí rì sè shàng kě xíng, ér fù sēng kǔ yú qián, suì zhǐ. àn yǒng chāng zhòng shí yú. jù yú shì zhēng yú zhuàng ér shén féi, chū cǐ jiāng, yì chū cǐ shí. wèi zhī shí zhě, wéi sān yuè jǐn sì yuè chū yī shí ěr, rán shì shí jiāng zhǎng hòu yǐ bù néng dé.
按石本崖上野獸拋踏而下，昔有人於將曉時過此，見霧影中石自江飛上甚多，此又一異也。五里，至平坡家夾羅岷東麓而居，下臨瀾滄，其處所上猶平，故以「平坡」名，從此則躡峻矣。時日色尚可行，而負僧苦於前，遂止。按永昌重時魚。具魚似鯖魚狀而甚肥，出此江，亦出此時。謂之時者，惟三月盡四月初一時耳，然是時江漲後已不能得。

èr shí jiǔ rì jī zài míng, jù cān. píng míng xíng, jí qū zhé nán shàng. èr lǐ yú, zhuǎn ér xī, qí shān fù tǔ jǐn ér shí, yú shì cāng jiāng dōng nán cóng dà xiá qù, lù suí xiǎo xiá xī xiàng rù. xī yī lǐ, shí yá chù jiā, yǒu shuǐ zì jiā zhōng zhuì, xiān cóng zuǒ yá zhàn mù héng kōng dù, jí běi xiàng. dié dèng jiā fèng jiān, huò xī huò běi, qū zhé shàng jī shén jùn. liǎng yá jiā shí rú pī, zhōng chuí yī liù, shuǐ dǎo shí ér xià, dēng yǐ bì ér shàng, rén ruò pò bì mén tiān, shuǐ ruò zhēng dào yuè sǎng, liǎng bù xiāng xùn zhě. jiā zhōng gǔ mù cān xiāo, qiú zhī juǎn qū cū zhuàng de shù zhī xuán dèng, shuǐ shēng shí sè, lěng rén xīn gǔ, bù fù zhī yǒu pān zhì zhī kǔ, yì bù zhī wèi qū chí zhī dào yě, shàng èr lǐ, yǒu ān jiā dào, yǒu dào zhě jū zhī, jí suǒ wèi shān dá guān yě.
二十九日雞再鳴，具餐。平明行，即曲折南上。二里余，轉而西，其山復土盡而石，於是滄江東南從大峽去，路隨小峽西向入。西一里，石崖矗夾，有水自夾中墜，先從左崖棧木橫空度，即北向。疊磴夾縫間，或西或北，曲折上躋甚峻。兩崖夾石如劈，中垂一霤，水搗石而下，蹬倚壁而上，人若破壁捫天，水若爭道躍顙，兩不相遜者。夾中古木參霄，虬ｑｉú枝捲曲粗壯的樹枝懸磴，水聲石色，冷人心骨，不復知有攀陟之苦，亦不知為驅馳之道也，上二里，有庵夾道，有道者居之，即所謂山達關也。

yóu qí hòu yòu xī shàng, lù fēn wèi èr, yī dù shuǐ xún nán yá, yī zhí shàng xún běi yá, gòng yī lǐ yú ér hé, suì líng shí xiá shàng. yú yǐ wèi shān jǐ yǐ, qí nèi yóu rán píng xiá, shuǐ cóng cóng yóu xiá zhōng lái, zhì shì zhuì xiá shí dōng xià, qí wài shén jùn, qí nèi shén píng.
由其後又西上，路分為二，一渡水循南崖，一直上循北崖，共一里余而合，遂凌石峽上。余以為山脊矣，其內猶然平峽，水淙淙由峽中來，至是墜峽石東下，其外甚峻，其內甚平。

dēng qí jùn chù, huí wàng dōng shān zhī shàng, lòu chū céng fēng, zhí dōng ér jìn zhě, nǎi gǒu jiē zǐ shā mù hé yì hòu zhū jí, suǒ wèi bó nán dīng dāng yě dōng nán ér yuǎn zhě, bǎo tái yuán qióng zhī dǐng yě. nèi píng chù yì yǒu liǎng sān jiā dāng xiá ér jū. xún zhī xī rù, wù dǐ chéng qí, lù suí jiàn běi. èr lǐ, shè jiàn ér nán, pán nán fēng zhī yè ér xī. yī lǐ, tòu xiá xī chū, zé qí nèi píng wā yī wéi, xià zhuì rú chéng, sì shān huí hé yú qí shàng, dǐ yuán zhěng rú jìng, dé liáng chóu shù qiān mǔ, cūn lú cuò luò, jī quǎn sāng má, dàn yǒu líng qì. bù yì wēi yá jué dēng zhī shàng, fú róng dì lǐ, yòu xiàn cǐ shì jiè yě, shì wèi shuǐ zhài. xiān shì wén qí míng, yú yǐ wèi jiāng yuè shān ér xià, zhì shì ér zhī píng wā zhōng huán, shān dǐng zhī shuǐ, jiāo zhù wā zhōng, wéi shān dá guān yī xiàn zhuì kōng wèi shuǐ kǒu, wǔ líng táo yuán, wáng guān pán gǔ, jiē suǒ bù jí yǐ. cǐ dāng wèi rù diān dì yī shèng, yǐ zài lù páng, rén fǎn bù jué yě.
登其峻處，回望東山之上，露出層峰，直東而近者，乃狗街子、沙木河驛後諸脊，所謂博南丁當也；東南而遠者，寶台圓穹之頂也。內平處亦有兩三家當峽而居。循之西入，塢底成畦，路隨澗北。二里，涉澗而南，盤南峰之腋而西。一里，透峽西出，則其內平窪一圍，下墜如城，四山回合於其上，底圓整如鏡，得良疇數千畝，村廬錯落，雞犬桑麻，但有靈氣。不意危崖絕蹬之上，芙蓉蒂里，又現此世界也，是為水寨。先是聞其名，余以為將越山而下，至是而知平窪中環，山頂之水，交注窪中，惟山達關一線墜空為水口，武陵桃源，王官盤谷，皆所不及矣。此當為入滇第一勝，以在路旁，人反不覺也。

xún wā dōng shāo nán shàng, yǒu lú jiā dào, shì wèi shuǐ zhài pù, àn zhì yǒu ā zhāng zhài, qǐ jí cǐ yé? yòu nán suí xiá pō dōng xíng èr lǐ, yú yī dōng pō zhī jí, jí liǎng páng yǒu liǎng sān jiā, jí nán shuǐ yóu dōng nán xià lán cāng, réng fēi dà jí yě.
循窪東稍南上，有廬夾道，是為水寨鋪，按《志》有阿章寨，豈即此耶？又南隨峽坡東行二里，逾一東坡之脊，脊兩旁有兩三家，脊南水猶東南下瀾滄，仍非大脊也。

guò jí nán, dōng nán èr miàn, shān jiē xià fú, yú shì dōng wàng bǎo tái, zhī lán cāng xié qí nán qù, nán zhān lán cāng xī àn, qún fēng zá dá.
過脊南，東南二面，山皆下伏，於是東望寶台，知瀾滄挾其南去，南瞻瀾滄西岸，群峰雜沓。

yǐ xià quē
（已下缺）

zì cǐ zhì sì yuè chū jiǔ, gòng quē shí rì.
（自此至四月初九，共缺十日。

qí shí dāng shì zài yǒng chāng fǔ rù kòu shǎn rén wàng: huì zhòng yǎn, yǐ chǒu shù jí shì, yǔ xú shí chéng tóng nián, xiá kè nián jiā yě.
其時當是在永昌府入叩閃人望：諱仲儼，乙丑庶吉士，與徐石城同年，霞客年家也。

bìng wù qí dì zhī yuàn, huì zhòng dòng, bǐng zǐ kē jiè yuán yě.
並晤其弟知願，諱仲侗，丙子科解元也。

jí cǐ shí. yè shī jì huì míng zhì
即此時。業師季會明志）