èr shí liù rì jī zài míng jī jiào dì èr biàn, jù fàn.
二十六日鸡再鸣鸡叫第二遍,具饭。
píng míng, suí jiāng xī àn xíng.
平明,随江西岸行。
sì lǐ yú, nán zhì chà lù, yǒu xī zì xī xiá lái, dōng yǔ yín lóng jiāng hé, shù shí jiā xià wǎn xī kǒu. nǎi xià shè qí xī, yuán nán shān zhī běi, yú shì jiāng dōng zhé yú xià, lù dōng zhé yú shàng. dōng xiàng shàng zhě yī lǐ yú, pán běi tū zhī pō ér dōng, yú shì jiāng nán zhé yú xià, lù yì nán zhé yú shàng. nán zhé chù, yòu yǒu xiá zì dōng lái rù, zhèng yǔ dōng zhé zhī jiāng duì, huò yǐ wéi yǒng píng zhī jiè, jīn jǐn zhǐ cǐ, qí nán zhé zhī xiá, yǐ shǔ shùn níng yǐ.
四里余,南至岔路,有溪自西峡来,东与银龙江合,数十家下绾溪口。乃下涉其溪,缘南山之北,于是江东折于下,路东折于上。东向上者一里余,盘北突之坡而东,于是江南折于下,路亦南折于上。南折处,又有峡自东来入,正与东折之江对,或以为永平之界,今仅止此,其南折之峡,已属顺宁矣。
xún jiāng xī lǐng nán xiàng jiàn xià, sì lǐ, shāo zhé xī nán, xià yuán jiāng àn, yǐ fù nán zhé, èr lǐ yú, chū xiá, xiá nǎi shāo kāi, shǐ jiàn tián chéng, yǒu liǎng sān jiā yǐ xī pō, shì wèi dào chǎng. shān xíng zhì shì, shǐ yǒu dào qí, gù yǐ wéi míng. qí jiāng zhī dōng nán pō jiān, yì yǒu jū lú, qí xià yì huán qí chéng, yì dào chǎng zhī shǔ. jiāng liú qí jiān zhí nán qù, yǔ lán cāng jiāng hé. lù yóu xī pō cūn yòu, jí xī nán yuán pō shàng, yī lǐ, zhì lǐng tóu, zhèng gé jiāng yǔ dōng pō zhī lú duì, yú shì yuán xiá xī rù, suì yǔ jiāng bié.
循江西岭南向渐下,四里,稍折西南,下缘江岸,已复南折,二里余,出峡,峡乃稍开,始见田塍,有两三家倚西坡,是为稻场。山行至是,始有稻畦,故以为名。其江之东南坡间,亦有居庐,其下亦环畦塍,亦稻场之属。江流其间直南去,与澜沧江合。路由西坡村右,即西南缘坡上,一里,至岭头,正隔江与东坡之庐对,于是缘峡西入,遂与江别。
qí xiá zì xī jí dōng xià, xún běi yá píng pō rù zhī. sì lǐ, jiàng dù xiá nán, xún nán yá xuán jī ér shàng, nǎi xī nán pán zhé èr lǐ yú, yú běi tū zhī gāng.
其峡自西脊东下,循北崖平坡入之。四里,降度峡南,循南崖悬跻而上,乃西南盘折二里余,逾北突之冈。
xún nán pō ér xī, èr lǐ, yǒu kēng běi xià, héng zhì zhī. yòu xī èr lǐ, nǎi líng qí dōng nán dù jí. cǐ jí zhī dōng, shuǐ xià dào chǎng nán xiá zhōng, xī nán shuǐ xià lú táng ér nán. cóng jí shàng, jí xī wàng chóng shān gāo qióng, shàng sǒng yuán dǐng zhě, wèi bǎo tái shān qí běi yá fù tū ér píng zhuì zhě, wèi dēng shān wèn dào qí nán chuí yū rào ér tuō xiá zhě, wèi lú táng suǒ yī. yú chū nǐ dǎ suàn cóng jiān dào héng, zhì shì lǚ xún qiáo mù, jiē yán jiān dào shāo jié ér duō qí, zhōng wú xíng rén, mò kě xún wèn, bù ruò cóng lú táng dào, shāo yū ér lù pì, yǐ tàn tuó tuó mù tàn de mǎ bāng xiāng jiē, bù fá xíng rén yě. qí qí jí cóng jí jiān fēn, jí xī jìn xiá nán xià, qí zhōng jū lú shén yīn, shì wèi jiù lú táng. yóu qí běi dù xiá shàng, jí jiān dào yě yóu qí dōng suí xiá nán xià, lú táng dào yě.
循南坡而西,二里,有坑北下,横陟之。又西二里,乃凌其东南度脊。此脊之东,水下稻场南峡中,西南水下炉塘而南。从脊上,即西望崇山高穹,上耸圆顶者,为宝台山;其北崖复突而平坠者,为登山问道;其南垂纡绕而拖峡者,为炉塘所依。余初拟打算从间道行,至是屡询樵牧,皆言间道稍捷而多岐,中无行人,莫可询问,不若从炉塘道,稍迂而路辟,以炭驼驼木炭的马帮相接,不乏行人也。其岐即从脊间分,脊西近峡南下,其中居庐甚殷,是为旧炉塘。由其北度峡上,即间道也;由其东随峡南下,炉塘道也。
yú nǎi nán xià pō, yī lǐ, zhì xiá dǐ. bàn lǐ, dù xiǎo qiáo, suí jiàn xī àn nán xíng. qí jiàn shén xiá, zhōng zhǐ tōng shuǐ dào yī lǚ, liǎng páng shí huán qí rú bēi quān shèng jiǔ de bēi zi. sì lǐ, shāo shàng, zhì xī yá ér xià, bàn lǐ, shǐ yǒu yī páng xiá zì xī běi lái, nán shè zhī. yòu yán xī yá jiàn shàng, wǔ lǐ, pán xī yá ér yú qí nán zuǐ, nǎi jiàn qí xiá shén shēn, xiá dǐ lú yān bǎn wū, rǎo rǎo yú nèi, dōng nán qiàn yú xiá kǒu zhě, xià chǎng xī běi zhuì yú xiá ào zhě, shàng chǎng yě yuán xiá kǒu zhī wài, nán xiàng suí liú xià zhě, wǎng shùn níng zhī dà dào yě. yú cóng lǐng shàng xī zhuǎn, jiàn zuǒ yá yǒu qiào, bēi kǒu shù hóu, qí zhuì shēn hēi, jí wā kuàng zhī jiù xué yě. cóng qí shàng xī xíng èr lǐ, yuè xià chǎng, dǐ shàng chǎng, ér kēng yòu zhōng jiān zhī, fēn liǎng qí lái, yī zì dōng běi, yī zì xī běi, ér lú shě jù qí zhōng.
余乃南下坡,一里,至峡底。半里,度小桥,随涧西岸南行。其涧甚狭,中止通水道一缕,两旁时环畦如桮棬盛酒的杯子。四里,稍上,陟西崖而下,半里,始有一旁峡自西北来,南涉之。又沿西崖渐上,五里,盘西崖而逾其南嘴,乃见其峡甚深,峡底炉烟板屋,扰扰于内,东南嵌于峡口者,下厂;西北缀于峡坳者,上厂也;缘峡口之外,南向随流下者,往顺宁之大道也。余从岭上西转,见左崖有窍,卑口竖喉,其坠深黑,即挖矿之旧穴也。从其上西行二里,越下厂,抵上厂,而坑又中间之,分两岐来,一自东北,一自西北,而炉舍踞其中。
suǒ chū jiē hóng tóng, kè shāng lái fàn zhě sì jí. sì duō mài jiāng shì ròu zhě, yú yǐ jiāng dēng bǎo tái, réng zhāi shí yú sì. yóu xī xiá sù liú rù, yī lǐ, jū lú nǎi jǐn. suí xiá běi zhuǎn, xiá shén shēn zè, ér zhǐ tōng yī shuǐ, dé wú tā mí, rán shān yǔ qīng zhù, rú nà dà lù tūn mò shān jiǎo, bù miǎn lín lí. sān lǐ, jiàn shàng, yòu èr lǐ, shàng yù jùn. jiàn lù yǒu tiāo dà gēn rú sān dòu àng zhě, yǐ zhàng guàn qí zhōng, zhí ér wèn zhī, yuē:" bā jiāo gēn yě. yǐ xiǎng zhū."
所出皆红铜,客商来贩者四集。肆多卖浆市肉者,余以将登宝台,仍斋食于肆。由西峡溯流入,一里,居庐乃尽。随峡北转,峡甚深仄,而止通一水,得无他迷,然山雨倾注,如纳大麓吞没山脚,不免淋漓。三里,渐上,又二里,上愈峻。见路有挑大根如三斗盎者,以杖贯其中,执而问之,曰:“芭蕉根也。以饷猪。”
jùn shàng èr lǐ, guǒ jiàn bā jiāo bì yá, yǒu jué ér yǎn zhě, jí wā gēn chù yě. qí chù shù qìng shēn yǎo, shān gāo lù pì, xìng yǒu tàn tuó jù cóng cǐ fù chǎng wèi zhǐ mí. yòu shàng èr lǐ, nǎi dēng qí jí. yǒu lù zì dōng běi jìng jí ér lái zhě, nǎi suí jí xiàng xī nán qù. cóng zhī xíng jí shàng èr lǐ, nǎi xī nán xià. jiàn lù zuǒ yǒu xiá xī běi chū, lù suì fēn wéi liǎng qí, ér suǒ wàng bǎo tái yuán dǐng, shì zài xī nán gé fēng, nǎi wù xià cóng xiá xī nán. yī lǐ yú, dù xiá zhōng zhī jiàn, yuán zhī xī běi zhuǎn. yī lǐ, pán běi tū zhī zuǐ, fù xī nán rù xiá zhōng. sù jiàn èr lǐ, lù jiàn yān mái mò bú jiàn, jiàn jiàn běi yǒu shāo shān zhě, yáo hū ér wèn zhī, shǐ zhī wèi wù. rán bù zhī shān zài hé suǒ, lù dāng hé cóng, wéi wén suí shuǐ yī yǔ, jí fèng wèi zhǐ nán. fù dōng běi hái pán zuǐ chù, jiàn nǎi běi zhuǎn, suì yuán pō běi xiàng xià. èr lǐ, yǒu yī qí zì dōng nán lái hé, jí qián fēn qí xī běi zhī zhèng dào yě. gài bǎo tái zhèng zài xī nán suǒ wù zhī xiá, qí nán jí dù jí zhī zì dōng xī tū zhě, cǐ bǎo tái dōng yú zhī lái mài yě, ér qí lù wèi kāi, jiē shēn yá qiào hè, wèi shāo tàn zhī kū, yǐ hōng lú táng suǒ yòng xiá zhōng zhī liú, cóng qí xī běi xiàng liú, rào běi yá ér xī chū, zhì xī běi yú, shǐ yǔ zhú lì zhài nán lái zhī lù hé, gù dēng shān zhī dào, bì zì xī běi xiàng dōng nán, ér qí dōng bù néng jìng dá yě.
峻上二里,果见芭蕉蔽崖,有掘而偃者,即挖根处也。其处树箐深窅,山高路僻,幸有炭驼俱从此赴厂为指迷。又上二里,乃登其脊。有路自东北径脊而来者,乃随脊向西南去。从之行脊上二里,乃西南下。见路左有峡西北出,路遂分为两岐,而所望宝台圆顶,似在西南隔峰,乃误下从峡西南。一里余,渡峡中支涧,缘之西北转。一里,盘北突之嘴,复西南入峡中。溯涧二里,路渐湮yān埋没不见,见涧北有烧山者,遥呼而问之,始知为误。然不知山在何所,路当何从,惟闻随水一语,即奉为指南。复东北还盘嘴处,涧乃北转,遂缘坡北向下。二里,有一岐自东南来合,即前分岐西北之正道也。盖宝台正在西南所误之峡,其南即度脊之自东西突者,此宝台东隅之来脉也,而其路未开,皆深崖峭壑,为烧炭之窟,以烘炉塘所用;峡中之流,从其西北向流,绕北崖而西出,至西北隅,始与竹沥砦南来之路合,故登山之道,必自西北向东南,而其东不能竟达也。
xún dōng yá yòu běi yī lǐ, fù suí jiàn xī zhuǎn, xún běi yá xī xíng èr lǐ, shǐ wàng jiàn qián xiá shāo kāi, yǒu cūn jù yǐ nán shān zhī pō. nǎi xī xià yī lǐ, dù jiàn qiáo, yuán qí nán yá xī shàng, yòu yī lǐ yú ér dǐ qí cūn, shì wèi ā gǔ zhài, nǎi bǎo tái mén hù yě. yóu zhài hòu nán xiàng dēng shān, sān lǐ, zhì huì guāng sì.
循东崖又北一里,复随涧西转,循北崖西行二里,始望见前峡稍开,有村聚倚南山之坡。乃西下一里,度涧桥,缘其南崖西上,又一里余而抵其村,是为阿牯寨,乃宝台门户也。由寨后南向登山,三里,至慧光寺。
qí sì xī xiàng, qián lín yī xiá, gé xiá yòu yǒu shān huán zhī ér běi, ér zhōng bú jiàn bǎo tái. gài bǎo tái zhī dǐng, gāo qióng yú cǐ sì dōng nán, ér qí zhèng sì yòu zài tái dǐng zhī nán, shàng dāng cóng xī nán xiá zhōng pán rù yě. bǎo tái dà sì, wèi lì chán shī suǒ jiàn, sān nián qián, lì shī dōng yóu qǐng cáng, jiǔ lí cǐ shān.
其寺西向,前临一峡,隔峡又有山环之而北,而终不见宝台。盖宝台之顶,高穹于此寺东南,而其正寺又在台顶之南,尚当从西南峡中盘入也。宝台大寺,为立禅师所建,三年前,立师东游请藏,久离此山。
yú zhì shěng, jí wén cǐ shān zhī shèng, bǐ zì yuán móu zhì yáo ān tú zhōng, nǎi wén qí jìn yú huǒ, yòu wén qí zài jiàn zài huǐ, yú yǐ wéi bèi zāi jiǔ yǐ, zhì shì shǐ zhī qí zāi yú là yuè yě, jì qí shí yú yǐ guò yáo ān yǐ, bù zhī hé yǐ chuán wén zhī zài xiān yě? zì dà sì zāi hòu, míng liú duō qī tuō huì guāng. yú zhì, rì yóu xià wǔ, sēng gù liú, suì zhǐ sì zhōng.
余至省,即闻此山之盛,比自元谋至姚安途中,乃闻其烬于火,又闻其再建再毁,余以为被灾久矣,至是始知其灾于腊月也,计其时余已过姚安矣,不知何以传闻之在先也?自大寺灾后,名流多栖托慧光。余至,日犹下午,僧固留,遂止寺中。
èr shí qī rì fàn yú huì guāng sì, jí nán shàng wǔ lǐ, dēng qí xī dù zhī ào.
二十七日饭于慧光寺,即南上五里,登其西度之坳。
cǐ ào nǎi bǎo tái zhī xī zhī, xià ér dù cǐ zhě, qí ào xī yú zhī, jí běi zhuǎn ér huán yú huì guāng zhī qián. yú ào nán, jiàn nán shān qián chù, yǔ ào dōng héng gèn zhī dǐng, pái tà liǎng chóng, fù chéng dōng xī shēn xiá.
此坳乃宝台之西支,下而度此者,其坳西余支,即北转而环于慧光之前。逾坳南,见南山前矗,与坳东横亘之顶,排闼两重,复成东西深峡。
nán shān zhī gāo, yǔ běi dǐng bìng, jiē zì dōng ér xī, jiā zhòng xiá yú zhōng ér xià bú jiàn dǐ, jù lán cāng yú wài ér nán wèi zhī qiàn. gài nán shān zì lú táng xī nán, zhuǎn ér xī xiàng, sù lán cāng běi àn ér xī xíng, wèi bǎo tái nán fú gǔ dài chéng wài wéi zhī dài chéng, yú shì xī jù lán cāng zhī shuǐ, dōng bāo shā mù hé zhī liú, dù jiāng pō dǐng ér běi jǐn yú shā hé rù lán cāng chù, cǐ nán shān wài fú zhī xíng yě. bǎo tái zì lú táng xī nán yì zhuǎn ér xī xiàng, dà jí zhōng xuán, nán miàn yǔ nán shān duì jiā ér wèi bǎo tái, xī miàn yǔ xī dù běi zhuǎn zhī zhī, duì jiā ér wèi huì guāng, cǐ bǎo tái zhōng jù zhī shì yě. qí nèi shuǐ liǎng chóng, jiē xī zhuǎn ér běi chū, qí wài dà shuǐ nì dōu, dú nán liú ér dōng rào, cǐ zhū liú bāo luò zhī fēn yě. zhì shì shǐ dé qí zhēn miàn mù, qí shān rú huán gōu, qí shuǐ rú jiāo bì. shān mài zì luó jūn wèi gōu zhī gēn bǎ, bó nán dīng dāng guān wèi gōu gàn zhī zhōng, zhèng wài yǔ gōu duān xiāng duì, ér jiāng pō dǐng jí gōu duān jiāng jǐn chù, bǎo tái shān nǎi gōu qū zhī zhuǎn zhé chù yě. lán cāng jiāng lái zì yún lóng zhōu wèi yòu bì, dōng nán bào ér xún shān zhī wài lù, dǐ shān dōng chuí jǐn chù ér hòu qù. shā mù hé yuán cóng nán shān dōng xiá wèi zuǒ bì, xī běi bào ér xún shān zhī nèi wù, dǐ shān xī chuí jǐn chù ér hòu chū. liǎng shuǐ yī nèi yī wài, yī qù yī lái, yī shùn yī nì, huán yú shān lù, ér shān zhī nán zhī yòu zhōng jiè zhī, zì běi zì nán, zì dōng zì xī, fù zì nán ér běi, wèi bǎo tái zhī hù, cǐ yòu shān shuǐ jiāo yíng zhī gài yě.
南山之高,与北顶并,皆自东而西,夹重峡于中而下不见底,距澜沧于外而南为之堑。盖南山自炉塘西南,转而西向,溯澜沧北岸而西行,为宝台南郛fú古代城外围之大城,于是西距澜沧之水,东包沙木河之流,渡江坡顶而北尽于沙河入澜沧处,此南山外郛之形也。宝台自炉塘西南亦转而西向,大脊中悬,南面与南山对夹而为宝台,西面与西度北转之支,对夹而为慧光,此宝台中踞之势也。其内水两重,皆西转而北出,其外大水逆兜,独南流而东绕,此诸流包络之分也。至是始得其真面目,其山如环钩,其水如交臂。山脉自罗均为钩之根把,博南丁当关为钩干之中,正外与钩端相对,而江坡顶即钩端将尽处,宝台山乃钩曲之转折处也。澜沧江来自云龙州为右臂,东南抱而循山之外麓,抵山东垂尽处而后去。沙木河源从南山东峡为左臂,西北抱而循山之内坞,抵山西垂尽处而后出。两水一内一外,一去一来,一顺一逆,环于山麓,而山之南支又中界之,自北自南,自东自西,复自南而北,为宝台之护,此又山水交潆之概也。
cóng ào nán, yú shì dōng zhuǎn, xià lín nán xiá, shàng yǐ běi yá, dōng xiàng xíng shān jǐ zhī nán, liǎng jiàng liǎng shàng, sān lǐ, dōng zhì wàn fó táng.
从坳南,于是东转,下临南峡,上倚北崖,东向行山脊之南,两降两上,三里,东至万佛堂。
cǐ jí dà sì zhī qián yuàn yě, jù bǎo tái nán tū zhī duān, qí mén xī xiàng, ér táng bì jù nán pì, qián lín shēn xiá zhī nán, zé nán shān rú píng, gāo qióng rú miàn qiáng. qí shàng duō mù lián huā, shù jí gāo dà, huā kāi rú lián, yǒu huáng bái lán zǐ zhū sè, bàn fán èr shí piàn, měi èr yuè zé wèi yè ér huā, sān yuè zé huā luò ér yè shēng yǐ.
此即大寺之前院也,踞宝台南突之端,其门西向,而堂陛俱南辟,前临深峡之南,则南山如屏,高穹如面墙。其上多木莲花,树极高大,花开如莲,有黄白蓝紫诸色,瓣凡二十片,每二月则未叶而花,三月则花落而叶生矣。
jué dǐng yǒu yǒng shí tǎ, gāo èr zhàng, yún zì dì yǒng chū, nǎi shí sǔn yě. qí nán ào jiān, yòu yǒu yī shǎn xī lǎo sēng jié máo èr shí nián, qí dì dāng nán shān ào zǔ, céng wú zhì zhě, zì wàn fó táng wàng zhī, píng tiào kě dá, ér xià zhì shēn xiá, shàng jī céng yá, jìng rì yī zhěng tiān ér hòu néng wǎng fǎn yān. yóu wàn fó táng hòu běi shàng bù bàn lǐ, jí dà sì gù zhǐ. sì chuàng yú chóng zhēn chū yuán, qí xiān yì cóng bì zhī qū, lì chán shī xún shān jiàn zhī, wèi fén liǎng zhǐ, mù kāi cóng lín, guī mó hóng chǎng, zhèng diàn yì nán xiàng, bā jiǎo céng méng, gāo shí yú zhàng, zhǐ pán shù mǔ. qí mài zì dōng běi yuán qióng zhī dǐng, céng diē ér xià, zhuàng ruò lián zhū, ér diàn jǐn yǐ zhī, dì qí qián héng shēn xiá, jì bù kāi yáng, ér diàn zhǐ yǐ chóng, xī zhī xià fú, yòu fá hù shā, shuǐ fù cóng xiè, jué dì suī yōu bì ér shí xiān guān suǒ, cǐ qí suǒ wèi jǐn shàn zhě. huò wèi bìng zài qián shān chóng bī, yú wèi bù rán, shān wài dà jiāng suī lái rào, ér tiān cǐ zhàng zhī zé kuàng, shān nèi shēn xiá suī jìn huán, ér wú cǐ jiā zhī zé xiè, suī qián yā rú miàn qiáng, ér yǔ nèi dà shā, rú shǎo lín zhī miàn shǎo shì, líng yán zhī miàn dài zōng, jiē tū wù dāng qián, ér kāi tuò mí yuǎn, cǐ wú suǒ wèi bìng bù zài qián zhī tài bī, ér zài yòu zhī shǎo shū yě.
绝顶有涌石塔,高二丈,云自地涌出,乃石笋也。其南坳间,又有一陕西老僧结茅二十年,其地当南山奥阻,曾无至者,自万佛堂望之,平眺可达,而下陟深峡,上跻层崖,竟日一整天而后能往返焉。由万佛堂后北上不半里,即大寺故址。寺创于崇祯初元,其先亦丛蔽之区,立禅师寻山见之,为焚两指,募开丛林,规模宏敞,正殿亦南向,八角层甍,高十余丈,址盘数亩。其脉自东北圆穹之顶,层跌而下,状若连珠,而殿紧倚之,第其前横深峡,既不开洋,而殿址已崇,西支下伏,右乏护砂,水复从泄,觉地虽幽閟而实鲜关锁,此其所未尽善者。或谓病在前山崇逼,余谓不然,山外大江虽来绕,而天此障之则旷,山内深峡虽近环,而无此夹之则泄,虽前压如面墙,而宇内大刹,如少林之面少室,灵岩之面岱宗,皆突兀当前,而开拓弥远,此吾所谓病不在前之太逼,而在右之少疏也。
chū yú zì huì guāng sì lái, qí sēng cuì fēng wèi yú yuē:" sēng shǎo dài yī tóng yī, dāng jí zhuī suí hòu chén." bǐ zhì wàn fó táng, cuì fēng guǒ tóng yī sēng zhì, nǎi chuān sēng yī wěi, zì jīng shī cān fǎng zhì cǐ, néng jiǎng yǎn zōng zhǐ. wén cǐ yǒu le fán shī, yì chuān sēng, yān guàn nèi diǎn, zì lì shī xíng hòu, zhù jìng dōng xiá, wèi cǐ shān míng sù, gù tóng cuì fēng lái fǎng zhī. shí le fán yīn diàn huǐ, mù shǎn tài shǐ yuē ān, xiān zhù tóng fó yú jiù jī, yǐ wéi xīng fù zhī chàng, zàn cóng jìng shì zhōng yí qī wàn fú qián lóu, yú suì yǔ yī wěi tóng yè zhī.
初余自慧光寺来,其僧翠峰谓余曰:“僧少待一同衣,当即追随后尘。”比至万佛堂,翠峰果同一僧至,乃川僧一苇,自京师参访至此,能讲演宗旨。闻此有了凡师,亦川僧,淹贯内典,自立师行后,住静东峡,为此山名宿,故同翠峰来访之。时了凡因殿毁,募闪太史约庵,先铸铜佛于旧基,以为兴复之倡,暂从静室中移栖万佛前楼,余遂与一苇同谒之。
le fán jí yè zhàng qián yǐn, zhì dà sì jī, guān suǒ mó fú tāi, suì cóng jī zuǒ xún běi yá fù dōng xiàng xíng. pán dèng zhì pō, lù jí yōu qiào, liǎng guò xiǎo jìng shì, liǎng shēng jiàng, nán xià xiǎo xiá, shēn mù gǔ kē, téng jiāo zhú cóng, wǔ lǐ ér dé le fán jìng shì. shì nán xiàng, yǔ dà diàn jī dōng xī bìng liè, dì cǐ chù dōng rù yǐ shēn, qí qián nán shān bìng jiā rú gù, ér yòu shā céng dié, bù bǐ dà diàn jī zhī xī kuàng yǐ. qí mài zì zhí běi yuán qióng zhī dǐng zhōng chuí ér xià, zhì shì qián shāo ào, qián fù xiǎo qǐ yuán fù, xià lín shēn xiá zhī běi. ér shì zé zhèng lín qí ào chù, héng jié sān yíng, yōu chǎng liǎng bèi, cǐ bǎo tái ào jìng yě. yī wěi yǔ le fán yǐ tóng xiāng gù, yù zhù jìng shān zhōng, le fán yǔ zhī wèi chán yǔ.
了凡即曳杖前引,至大寺基,观所模佛胎,遂从基左循北崖复东向行。盘磴陟坡,路极幽峭,两过小静室,两升降,南下小峡,深木古柯,藤交竹丛,五里而得了凡静室。室南向,与大殿基东西并列,第此处东入已深,其前南山并夹如故,而右砂层叠,不比大殿基之西旷矣。其脉自直北圆穹之顶中垂而下,至室前稍坳,前复小起圆阜,下临深峡之北。而室则正临其坳处,横结三楹,幽敞两备,此宝台奥境也。一苇与了凡以同乡故,欲住静山中,了凡与之为禅语。
yú páng cān zhī, jué fán gōng chán xué hóng guàn, ér xīn jìng wèi róng, wěi gōng cān wù jīng qín, ér zōng zhǐ wèi chè, rán shān qióng shuǐ jìn zhōng yì bù yì de yě. le fán mìng qí tú jù zhāi, shǐ jìn miàn bǐng, jì shè shū fàn. fàn hòu yǔ dà zhì, bàn shǎng fāng zhǐ. xià wǔ nǎi xíng. réng guò sì jī, gòng shí wǔ lǐ, hái sù huì guāng sì.
余旁参之,觉凡公禅学宏贯,而心境未融,苇公参悟精勤,而宗旨未彻,然山穷水尽中亦不易得也。了凡命其徒具斋,始进面饼,继设蔬饭。饭后雨大至,半晌方止。下午乃行。仍过寺基,共十五里,还宿慧光寺。
èr shí bā rì píng míng, fàn ér xíng. sān lǐ, běi xià zhì ā gǔ zhài. yóu qí xī xià yòu èr lǐ, yuè dōng lái jiàn, yuán běi shān zhī nán yá, xī běi shàng yī lǐ yú, pán qí xī chuí ér běi, qí xià jí ā gǔ běi xī èr jiàn hé ér běi liú zhī xiá yě.
二十八日平明,饭而行。三里,北下至阿牯寨。由其西下又二里,越东来涧,缘北山之南崖,西北上一里余,盘其西垂而北,其下即阿牯北西二涧合而北流之峡也。
èr lǐ, yuè xī tū zhī pō, réng xún dōng pō xī běi xíng. liù lǐ, zhuì xuán pō ér xià, yī lǐ jí jiàn.
二里,越西突之坡,仍循东坡西北行。六里,坠悬坡而下,一里及涧。
réng suí jiàn dōng àn běi xíng, wàng jiàn xiá běi yǒu shān héng gèn yú qián, lù zhí wàng zhī ér qū.
仍随涧东岸北行,望见峡北有山横亘于前,路直望之而趋。
wǔ lǐ, yǒu yī èr jiā yǐ dōng shān xià, qí qián shǐ bàng shuǐ wèi tián. yòu běi èr lǐ, zhí dī běi shān xià, yǒu xiá zì dōng ér xī, zhōng yǒu yī shuǐ yán běi shān ér xī zhù. cǐ jí jiù lú táng xī lái zhī dào, ā gǔ zhài zhī jiàn nán lái, cǐ yǔ zhī hé, shì wèi sān chà xī, jiù lú táng zhǐ dá zhě, wèi jiān dào jié ér nán xún, zhèng zhǐ cǐ yě. yú shì qí xiá zhuǎn wéi dōng xī, jiā shuǐ hé ér xī qù, lù běi shè zhī, xún běi yá xī xíng.
五里,有一二家倚东山下,其前始傍水为田。又北二里,直低北山下,有峡自东而西,中有一水沿北山而西注。此即旧炉塘西来之道,阿牯寨之涧南来,此与之合,是为三汊溪,旧炉塘指答者,谓间道捷而难询,正指此也。于是其峡转为东西,夹水合而西去,路北涉之,循北崖西行。
sān lǐ, xī jiàng ér chū xiá kǒu, qí xī nǎi kāi nán běi dà xiá. gài nán zì bǎo tái nán xiá lái, cóng nán shān běi zhuǎn, ér jiè lán cāng yú wài zhě, wèi cǐ wù xī shān cóng xī ào běi zhuǎn, ér xié huì guāng sì yú nèi zhě, wèi cǐ wù dōng shān, dōng shān wèi sān chà xī xī chū ér jiè duàn, bǎo tái zhōng mài zhǐ. zhì qí běi, yòu jiù lú táng běi jí zhī zhī, fēn pài xī tū, yǔ xī shān duì xiá, ér běi xiá zhōng wù dà kāi, pō tuó zá tà, dǐ bù shèn píng, nán xiá yǔ sān chà xī shuǐ hé liú běi qù, shì wèi shā mù hé shàng liú. xiá zhōng tián chéng, gāo xià pán cuò, jū lú dōng xī duì zhì, shì míng zhú lì zhài. lù xié dōng shān běi zhuǎn, xíng dōng cūn zhī shàng ér běi sān lǐ, wù zhōng shuǐ zhí niè dōng shān zhī lù. lù yuán yá niè qí shàng, yòu běi èr lǐ, yú mǎ ān lǐng. cǐ lǐng nǎi dōng shān xī tū zhī zuǐ, shuǐ qū ér xī huán qí lù, lù zhí ér běi yú qí ào, cǐ zhú lì zhài zhī mén hù yě. běi xià èr lǐ, shǐ wèi píng chuān, shuǐ yǔ lù jù qù xiǎn jiù yí.
三里,西降而出峡口,其西乃开南北大峡。盖南自宝台南峡来,从南山北转,而界澜沧于外者,为此坞西山;从西坳北转,而挟慧光寺于内者,为此坞东山,东山为三汊溪西出而界断,宝台中脉止。至其北,又旧炉塘北脊之支,分派西突,与西山对峡,而北峡中坞大开,陂陀杂沓,底不甚平,南峡与三汊溪水合流北去,是为沙木河上流。峡中田塍,高下盘错,居庐东西对峙,是名竹沥砦。路挟东山北转,行东村之上而北三里,坞中水直啮东山之麓。路缘崖蹑其上,又北二里,逾马鞍岭。此岭乃东山西突之嘴,水曲而西环其麓,路直而北逾其坳,此竹沥砦之门户也。北下二里,始为平川,水与路俱去险就夷。
běi xíng xī dōng sān lǐ, yǒu cūn yǐ dōng shān xià, yuē gǒu jiē zǐ, yǐ sì shān yuē ā yí cūn. dōng shān nǎi bó nán dà jí xī pán, xī shān nǎi bǎo tái nán shān běi zhuǎn zhě yě. qí shān píng zhǎn ér běi, yòu sì lǐ, ér shā mù hé yì zhī xī pō, zì dīng dāng guān xī tū yú chuān zhī běi, yǔ xī jiè shān còu, chuān zhōng shuǐ zì shā tán, yì bī xī shān zhī lù ér běi.
北行溪东三里,有村倚东山下,曰狗街子,倚四山曰阿夷村。东山乃搏南大脊西盘,西山乃宝台南山北转者也。其山平展而北,又四里,而沙木河驿之西坡,自丁当关西突于川之北,与西界山凑,川中水自沙潭,亦逼西山之麓而北。
lù nǎi shè shuǐ, yuán xī yá zhī shàng xíng. yòu sān lǐ, běi xià jí xī, yǒu qiáo kuà xī, dōng lái zhě, shì wèi shā mù hé yì dà dào. qí qiáo yǒu tíng shàng fù, yuē fèng míng qiáo. yú nán lái lù, jīng qiáo xī, bù yú qiáo yě. fàn yú qiáo xī. suí xī shān dà lù běi xíng sān lǐ, pán xī shān běi tū zhī zuǐ, yú shì běi wù shāo kāi, tián chéng jiāo bù, qí xià xī liú guàn zhí běi qù, tòu běi xiá, rù lán cāng. lù pán zuǐ xī xíng yòu yī lǐ, wèi wān zi cūn, shù jiā yǐ nán shān běi lù, dāng běi tū zhī yè, gù yuē wān zi.
路乃涉水,缘西崖之上行。又三里,北下及溪,有桥跨溪,东来者,是为沙木河驿大道。其桥有亭上覆,曰凤鸣桥。余南来路,经桥西,不逾桥也。饭于桥西。随西山大路北行三里,盘西山北突之嘴,于是北坞稍开,田塍交布,其下溪流贯直北去,透北峡,入澜沧。路盘嘴西行又一里,为湾子村,数家倚南山北麓,当北突之腋,故曰湾子。
yóu qí xī xún xiá nán rù, yī lǐ, xiá qióng. fù zūn xiá xī zhī shān, qū zhé xī xiàng shàng jī, sān lǐ, zhì lǐng jí, cǐ jí bǎo tái nán shān běi zhuǎn zhì cǐ zhě. jù lǐng dōng wàng, dōng jiè jí bó nán shān suǒ cóng nán huán ér zhì zhě. běi wàng xiá kǒu zhōng fú, jí shā mù hé běi zhù lán cāng, ér cǐ zhī suǒ běi jǐn yú cǐ zhě qí wài yǒu chóng fēng lìng qǐ, héng zhì yú wǔ shí lǐ wài zhě, yuē wǎ yáo shān, wèi yǒng píng běi yǔ yún lóng zhōu fēn jiè, xī wáng pán jù ér wèi luàn chù.
由其西循峡南入,一里,峡穷。复遵峡西之山,曲折西向上跻,三里,陟岭脊,此即宝台南山北转至此者。踞岭东望,东界即博南山所从南环而至者。北望峡口中伏,即沙木河北注澜沧,而此支所北尽于此者;其外有崇峰另起,横峙于五十里外者,曰瓦窑山,为永平北与云龙州分界,昔王磐踞而为乱处。
àn téng yǒng tú shuō, chóng zhēn wù chén, wáng pán jù xiǎn wèi pàn, shāo duàn lán cāng qiáo. yòu àn, mǎ yuán kāng céng lǐng bīng zhuī dǎo wáng pán hé mǒu cháo xué yú cáo jiàn. mǎ yì yán: xiān shì wáng hé gòu pàn, lái xí gōng yǒng chāng, xìng cóng lán cāng shāo qiáo ér lái, gù dé wèi bèi. àn cáo jiàn zài yún lóng zhōu xī jiè, wǎ yáo shān zài yún lóng zhōu nán jiè, cáo jiàn dāng yǒng chāng běi bǐ. wáng hé èr zéi bù zhí nán xià, ér dōng yóu lán cāng qiáo, gù yù jié qí dōng yuán dà lù, yì yǐ yǔ wǎ yáo xiāng jìn yě, gài wǎ yáo cáo jiàn jiē èr zéi zhī kū yě.
按《腾永图说》,崇祯戊辰,王磐据险为叛,烧断澜沧桥。又按,马元康曾领兵追捣王磐、何某巢穴于曹涧。马亦言:先是王、何构叛,来袭攻永昌,幸从澜沧烧桥而来,故得为备。按曹涧在云龙州西界,瓦窑山在云龙州南界,曹涧当永昌北鄙。王、何二贼不直南下,而东由澜沧桥,固欲截其东援大路,亦以与瓦窑相近也,盖瓦窑、曹涧皆二贼之窟也。
xī wàng zé zhòng yá céng xiá, qí xià bī cù, bù zhī lán cāng zhī liú yǐ qiàn qí dǐ yě. yóu jí ér nán, yǒu ān héng kuà ào zhōng, tí yuē pǔ jì ān, yǒu sēng shī chá yú cǐ, shì jí suǒ wèi jiāng pō dǐng yě. chū qí nán, xī kàn xiá dǐ, zhuó liú yī xiàn rào dōng nán ér qù, xià qiàn shén shēn, gé liú wēi yá zú lǜ shān gāo ér xiǎn, shàng jié yún lán ér xià niè jiāng liú zhě, jí luó mín shān yě.
西望则重崖层峡,其下逼簇,不知澜沧之流已嵌其底也。由脊而南,有庵横跨坳中,题曰普济庵,有僧施茶于此,是即所谓江坡顶也。出其南,西瞰峡底,浊流一线绕东南而去,下嵌甚深,隔流危崖崪嵂zúlù山高而险,上截云岚而下啮江流者,即罗岷山也。
lán cāng jiāng zì tǔ bō cuó hé gē diān nán liú, jīng lì jiāng lán zhōu zhī xī, dà lǐ yún lóng zhōu zhī dōng, zhì cǐ shān xià, yòu dōng nán jīng shùn níng yún zhōu zhī dōng, nán xià wēi yuǎn chē lǐ, wèi wō lóng jiāng, rù jiāo zhǐ zhì hǎi.
澜沧江自吐蕃嵯和哥甸南流,经丽江、兰州之西,大理、云龙州之东,至此山下,又东南经顺宁、云州之东,南下威远、车里,为挝龙江,入交趾至海。
yī tǒng zhì wèi zhào zhōu bái yá jiǎn yòu zuò" liǎn"" liǎn" děng, zài táng dài wéi yī zhǒng zhèng qū shè zhì, hòu shì zé cún qí shuō fǎ, dàn hán yì bìng bù zhǐ yī zhǒng zhèng qū, ér shì zhǐ yī piàn píng bà dì qū, shì zài" diān" zì xiāng jìn lǐ shè jiāng, zhì chǔ xióng dìng biān xiàn hé lán cāng, rù yuán jiāng fǔ, wèi yuán jiāng. yú àn, lán cāng zhì dìng biān xiàn xī suǒ hé zhě, nǎi méng huà yàng bì yáng jiāng èr shuǐ, fēi lǐ shè yě lǐ shè zhì dìng biān xiàn dōng suǒ hé zhě, nǎi chǔ xióng mǎ lóng lù fēng èr shuǐ, fēi lán cāng yě. rán zé lán cāng lǐ shè suī tóng jīng dìng biān, yǐ yǒu dōng xī zhī fēn, tóng xià zhì jǐng dōng, dōng xī bǐ fēn liú yù yuǎn.
《一统志》谓赵州白厓睑又作“敛”、“脸”等,在唐代为一种政区设置,后世则存其说法,但含义并不指一种政区,而是指一片平坝地区,似在“甸”字相近礼社江,至楚雄定边县合澜沧,入元江府,为元江。余按,澜沧至定边县西所合者,乃蒙化漾濞、阳江二水,非礼社也;礼社至定边县东所合者,乃楚雄马龙、禄丰二水,非澜沧也。然则澜沧、礼社虽同经定边,已有东西之分,同下至景东,东西鄙分流愈远。
lǐ zhōng xī zhe dà lǐ zhì, dìng lán cāng wèi hēi shuǐ, lìng jù tú shuō, yú shùn níng yǐ xià, jí bù néng xiáng.
李中谿著《大理志》,定澜沧为黑水,另具图说,于顺宁以下,即不能详。
jīn jì tiě suǒ qiáo dōng yǒu bēi, yì xiāng shēn suǒ zhe, zhǐ yún zì shùn níng chē lǐ rù nán hǎi, qí wèi cháng dōng rù yuán jiāng, kě zhī yě.
今技铁锁桥东有碑,亦乡绅所著,止云自顺宁、车里入南海,其未尝东入元江,可知也。
yóu lǐng nán xíng yī lǐ, jí qū zhé xià, qí shì shén dǒu. huí wàng tiě qiáo qiàn běi yá xià shén jìn, ér huò yíng zhī, huò bèi zhī, wèi" zhī" zì xià zhě, sān lǐ ér jí jiāng àn. jí āi dōng yá xià sù jiāng běi xíng, yòu yī lǐ ér zhì tiě suǒ qiáo zhī dōng. xiān lín liú shè guān, gǒng tóng" gǒng" shí wèi mén, nèi yǐ dōng yá, jiàn wǔ hòu cí jí shuì jú.
由岭南行一里,即曲折下,其势甚陡。回望铁桥嵌北崖下甚近,而或迎之,或背之,为“之”字下者,三里而及江岸。即挨东崖下溯江北行,又一里而至铁锁桥之东。先临流设关,巩同“拱”石为门,内倚东崖,建武侯祠及税局。
qiáo zhī xī, gǒng guān yì rú zhī, nèi yǐ xī yá, jiàn lóu tái bìng sì chuàng qiáo zhě. gǒng guān jù zài qiáo nán, qí běi jiē yá shí chán xuē, wú lù kě yuán. gài dōng xī liǎng jiè shān, zài qiáo běi zhě jiē jiā shí, dào yā jiāng miàn, zài qiáo nán zhě jiē xuē tǔ, pián lì jiāng páng, gù qǔ dào jù nán jiù tǔ yá, zuò" zhī" zì shàng xià, ér qiáo zé jià yú qí běi tǔ shí xiāng jiē chù. qí qiáo kuò yú běi pán jiāng shàng tiě suǒ qiáo, ér zhǎng zé shā zhī cháng dù yào duǎn yī xiē. qiáo xià liú jiē hún zhuó, dàn běi pán yǒu bēn fèi zhī xíng, píng pài tóng péng pài zhī shì, shì qiǎn cǐ zé hún rán shì, yuān rán jì, qí shēn mò cè, bù kě yǐ qí xiá shù ér yǔ běi pán gòng nǐ xiāng tí bìng lùn yě. běi pán héng jīng zhī liàn, jù zài bǎn xià cǐ zé xià jì yǒu chéng, shàng fù gāo běng, liǎng yá zhōng jià liǎng duān zhī yíng jiān, zhì qiáo zhōng, yòu xié zhuì ér xià běng zhī, jiāo luò rú jī zhī zhī, zōng zhī bù jī shàng shǐ jīng xiàn shàng xià jiāo cuò yǐ shòu wěi xiàn de yī zhǒng zhuāng zhì zhī tí yān. cǐ qiáo shǐ yú wǔ hòu nán zhēng, gù shǒu sì zhī, rán qí shí yóu jià mù yǐ dù, ér hòu yǒu yòng zhú suǒ yòng tiě zhù wéi zhōu zhě, zhù yóu shàng cún.
桥之西,巩关亦如之,内倚西崖,建楼台并祀创桥者。巩关俱在桥南,其北皆崖石巉削,无路可援。盖东西两界山,在桥北者皆夹石,倒压江面,在桥南者皆削土,骈立江旁,故取道俱南就土崖,作“之”字上下,而桥则架于其北土石相接处。其桥阔于北盘江上铁锁桥,而长则杀之长度要短一些。桥下流皆浑浊,但北盘有奔沸之形,淜湃同澎湃之势,似浅;此则浑然逝,渊然寂,其深莫测,不可以其狭束而与北盘共拟相提并论也。北盘横经之练,俱在板下;此则下既有承,上复高绷,两崖中架两端之楹间,至桥中,又斜坠而下绷之,交络如机之织,综织布机上使经线上下交错以受纬线的一种装置之提焉。此桥始于武侯南征,故首祀之,然其时犹架木以渡,而后有用竹索用铁柱维舟者,柱犹尚存。
huò yǐ wéi hú jìng dé, huò yǐ wéi guó chū zhèn fǔ huá yuè. ér hú wèi zhī zhì, huá wéi shì. rán lán jīn zhī gē, hàn míng dì shí yǐ zhe wén, ér bù shǐ yú wǔ hòu yě. wàn lì bǐng wǔ gōng yuán nián, shùn níng tǔ qiú měng tíng ruì pàn, zǔ bīng shāo huǐ.
或以为胡敬德,或以为国初镇抚华岳。而胡未之至,华为是。然兰津之歌,汉明帝时已著闻,而不始于武侯也。万历丙午(公元1606年),顺宁土酋猛廷瑞叛,阻兵烧毁。
chóng zhēn wù chén, yún lóng pàn zéi wáng pán yòu shāo huǐ. sì shí nián jiān, èr cì bèi huǐ, jīn jǐ sì gōng yuán nián fù jiàn, wěi qiān hù yī yuán shǒu wèi, gù zhī yí xī yān hóu, qiān bǎi zài bù néng gǎi yě.
崇祯戊辰,云龙叛贼王磐又烧毁。四十年间,二次被毁,今己巳(公元1629年)复建,委千户一员守卫,固知迤西咽喉,千百载不能改也。
yú shí guò qiáo jí, bù jí rù kòu qiáo dōng wǔ hòu cí, yóu dēng qiáo xī tái jiān zhī gé, yǐ xī yá yóu jùn, wèi luó mín zhī lù yě. yú shì chū gǒng guān, xún luó mín zhī yá, nán xiàng suí jiāng ér shàng. àn zhì, luó mín shān gāo qiān yú zhàng. méng shì shí yǒu sēng zì tiān zhú lái, míng luó mín, cháng zuò xì wǔ, shān shí yì suí ér wǔ. hòu méi yú cǐ. rén lì cí yán xià, shí zhuì fēi shí, guò zhě jīng qū, míng yuē" cuī xíng shí".
余时过桥急,不及入叩桥东武侯祠,犹登桥西台间之阁,以西崖尤峻,为罗岷之麓也。于是出巩关,循罗岷之崖,南向随江而上。按《志》,罗岷山高千余丈。蒙氏时有僧自天竺来,名罗岷,尝作戏舞,山石亦随而舞。后没于此。人立祠岩下,时坠飞石,过者惊趋,名曰“催行石”。
àn shí běn yá shàng yě shòu pāo tà ér xià, xī yǒu rén yú jiāng xiǎo shí guò cǐ, jiàn wù yǐng zhōng shí zì jiāng fēi shàng shén duō, cǐ yòu yī yì yě. wǔ lǐ, zhì píng pō jiā jiā luó mín dōng lù ér jū, xià lín lán cāng, qí chù suǒ shàng yóu píng, gù yǐ" píng pō" míng, cóng cǐ zé niè jùn yǐ. shí rì sè shàng kě xíng, ér fù sēng kǔ yú qián, suì zhǐ. àn yǒng chāng zhòng shí yú. jù yú shì qīng yú zhuàng ér shén féi, chū cǐ jiāng, yì chū cǐ shí. wèi zhī shí zhě, wéi sān yuè jǐn sì yuè chū yī shí ěr, rán shì shí jiāng zhǎng hòu yǐ bù néng dé.
按石本崖上野兽抛踏而下,昔有人于将晓时过此,见雾影中石自江飞上甚多,此又一异也。五里,至平坡家夹罗岷东麓而居,下临澜沧,其处所上犹平,故以“平坡”名,从此则蹑峻矣。时日色尚可行,而负僧苦于前,遂止。按永昌重时鱼。具鱼似鲭鱼状而甚肥,出此江,亦出此时。谓之时者,惟三月尽四月初一时耳,然是时江涨后已不能得。
èr shí jiǔ rì jī zài míng, jù cān. píng míng xíng, jí qū zhé nán shàng. èr lǐ yú, zhuǎn ér xī, qí shān fù tǔ jǐn ér shí, yú shì cāng jiāng dōng nán cóng dà xiá qù, lù suí xiǎo xiá xī xiàng rù. xī yī lǐ, shí yá chù jiā, yǒu shuǐ zì jiā zhōng zhuì, xiān cóng zuǒ yá zhàn mù héng kōng dù, jí běi xiàng. dié dèng jiā fèng jiān, huò xī huò běi, qū zhé shàng jī shén jùn. liǎng yá jiā shí rú pī, zhōng chuí yī liù, shuǐ dǎo shí ér xià, dēng yǐ bì ér shàng, rén ruò pò bì mén tiān, shuǐ ruò zhēng dào yuè sǎng, liǎng bù xiāng xùn zhě. jiā zhōng gǔ mù cān xiāo, qiú zhī juǎn qū cū zhuàng de shù zhī xuán dèng, shuǐ shēng shí sè, lěng rén xīn gǔ, bù fù zhī yǒu pān zhì zhī kǔ, yì bù zhī wèi qū chí zhī dào yě, shàng èr lǐ, yǒu ān jiā dào, yǒu dào zhě jū zhī, jí suǒ wèi shān dá guān yě.
二十九日鸡再鸣,具餐。平明行,即曲折南上。二里余,转而西,其山复土尽而石,于是沧江东南从大峡去,路随小峡西向入。西一里,石崖矗夹,有水自夹中坠,先从左崖栈木横空度,即北向。叠磴夹缝间,或西或北,曲折上跻甚峻。两崖夹石如劈,中垂一霤,水捣石而下,蹬倚壁而上,人若破壁扪天,水若争道跃颡,两不相逊者。夹中古木参霄,虬qiú枝卷曲粗壮的树枝悬磴,水声石色,冷人心骨,不复知有攀陟之苦,亦不知为驱驰之道也,上二里,有庵夹道,有道者居之,即所谓山达关也。
yóu qí hòu yòu xī shàng, lù fēn wéi èr, yī dù shuǐ xún nán yá, yī zhí shàng xún běi yá, gòng yī lǐ yú ér hé, suì líng shí xiá shàng. yú yǐ wéi shān jǐ yǐ, qí nèi yóu rán píng xiá, shuǐ cóng cóng yóu xiá zhōng lái, zhì shì zhuì xiá shí dōng xià, qí wài shén jùn, qí nèi shén píng.
由其后又西上,路分为二,一渡水循南崖,一直上循北崖,共一里余而合,遂凌石峡上。余以为山脊矣,其内犹然平峡,水淙淙由峡中来,至是坠峡石东下,其外甚峻,其内甚平。
dēng qí jùn chù, huí wàng dōng shān zhī shàng, lòu chū céng fēng, zhí dōng ér jìn zhě, nǎi gǒu jiē zǐ shā mù hé yì hòu zhū jí, suǒ wèi bó nán dīng dāng yě dōng nán ér yuǎn zhě, bǎo tái yuán qióng zhī dǐng yě. nèi píng chù yì yǒu liǎng sān jiā dàng xiá ér jū. xún zhī xī rù, wù dǐ chéng qí, lù suí jiàn běi. èr lǐ, shè jiàn ér nán, pán nán fēng zhī yè ér xī. yī lǐ, tòu xiá xī chū, zé qí nèi píng wā yī wéi, xià zhuì rú chéng, sì shān huí hé yú qí shàng, dǐ yuán zhěng rú jìng, dé liáng chóu shù qiān mǔ, cūn lú cuò luò, jī quǎn sāng má, dàn yǒu líng qì. bù yì wēi yá jué dēng zhī shàng, fú róng dì lǐ, yòu xiàn cǐ shì jiè yě, shì wèi shuǐ zhài. xiān shì wén qí míng, yú yǐ wéi jiāng yuè shān ér xià, zhì shì ér zhī píng wā zhōng huán, shān dǐng zhī shuǐ, jiāo zhù wā zhōng, wéi shān dá guān yī xiàn zhuì kōng wèi shuǐ kǒu, wǔ líng táo yuán, wáng guān pán gǔ, jiē suǒ bù jí yǐ. cǐ dāng wèi rù diān dì yī shèng, yǐ zài lù páng, rén fǎn bù jué yě.
登其峻处,回望东山之上,露出层峰,直东而近者,乃狗街子、沙木河驿后诸脊,所谓博南丁当也;东南而远者,宝台圆穹之顶也。内平处亦有两三家当峡而居。循之西入,坞底成畦,路随涧北。二里,涉涧而南,盘南峰之腋而西。一里,透峡西出,则其内平洼一围,下坠如城,四山回合于其上,底圆整如镜,得良畴数千亩,村庐错落,鸡犬桑麻,但有灵气。不意危崖绝蹬之上,芙蓉蒂里,又现此世界也,是为水寨。先是闻其名,余以为将越山而下,至是而知平洼中环,山顶之水,交注洼中,惟山达关一线坠空为水口,武陵桃源,王官盘谷,皆所不及矣。此当为入滇第一胜,以在路旁,人反不觉也。
xún wā dōng shāo nán shàng, yǒu lú jiā dào, shì wèi shuǐ zhài pù, àn zhì yǒu ā zhāng zhài, qǐ jí cǐ yé? yòu nán suí xiá pō dōng xíng èr lǐ, yú yī dōng pō zhī jí, jí liǎng páng yǒu liǎng sān jiā, jí nán shuǐ yóu dōng nán xià lán cāng, réng fēi dà jí yě.
循洼东稍南上,有庐夹道,是为水寨铺,按《志》有阿章寨,岂即此耶?又南随峡坡东行二里,逾一东坡之脊,脊两旁有两三家,脊南水犹东南下澜沧,仍非大脊也。
guò jí nán, dōng nán èr miàn, shān jiē xià fú, yú shì dōng wàng bǎo tái, zhī lán cāng xié qí nán qù, nán zhān lán cāng xī àn, qún fēng zá tà.
过脊南,东南二面,山皆下伏,于是东望宝台,知澜沧挟其南去,南瞻澜沧西岸,群峰杂沓。
yǐ xià quē
(已下缺)
zì cǐ zhì sì yuè chū jiǔ, gòng quē shí rì.
(自此至四月初九,共缺十日。
qí shí dàng shì zài yǒng chāng fǔ rù kòu shǎn rén wàng: huì zhòng yǎn, yǐ chǒu shù jí shì, yǔ xú shí chéng tóng nián, xiá kè nián jiā yě.
其时当是在永昌府入叩闪人望:讳仲俨,乙丑庶吉士,与徐石城同年,霞客年家也。
bìng wù qí dì zhī yuàn, huì zhòng dòng, bǐng zǐ kē jiè yuán yě.
并晤其弟知愿,讳仲侗,丙子科解元也。
jí cǐ shí. yè shī jì huì míng zhì
即此时。业师季会明志)