shí sān rì zǎo fàn, píng míng dǐ běi mén. cóng mén wài xún jiù chéng ér xī, yī lǐ, zhuǎn ér nán. bàn lǐ, qí nán zé xīn chéng fù tà ér xī chū. suí zhī yòu xī bàn lǐ, yòu xún chéng nán zhuǎn bàn lǐ, guò xī mén, nǎi zhé ér xī xiàng xíng. dù yī qiáo, xī sān lǐ, nǎi niè pō, èr lǐ, yú pō xī shāo xià. qí pō zì xī shān dōng xià, zhì cǐ fú ér zài qǐ, qí nán běi jù yǒu fēng shū bì qián bào, tǔ rén chēng wèi qí gǔ shān, ér pō shàng zhǒng lěi lěi, gài jí jùn chéng zhī lái mài yě. tǔ rén yán: xī tǔ guān gāo shì zhī zhǒng dāng cǐ gāng, guó chū wèi qí yǒu wáng qì, yǐ dà shī wā duàn qí hòu mài, jí jīn zhī fú chù yě. bù zhī qǐ fú nǎi lóng mài zhī miào, guǒ wā zhī, shì chéng qí shèng ěr, yí jùn chéng zhī rì shèng yě.
十三日早飯，平明抵北門。從門外循舊城而西，一里，轉而南。半里，其南則新城復拓而西出。隨之又西半里，又循城南轉半里，過西門，乃折而西向行。度一橋，西三里，乃躡坡，二里，逾坡西稍下。其坡自西山東下，至此伏而再起，其南北俱有峰舒臂前抱，土人稱為旗鼓山，而坡上冢累累，蓋即郡城之來脈也。土人言：「昔土官高氏之冢當此岡，國初謂其有王氣，以大師挖斷其後脈，即今之伏處也。」不知起伏乃龍脈之妙，果挖之，適成其勝耳，宜郡城之日盛也。

yóu fú chù jí shàng niè pō xíng, yī lǐ, zhì pō jí, nán běi jù zhuì kēng chéng xiá. yòu yī lǐ, nán dù xī xiá zhī shàng, cóng nán pō niè xiá xī dēng, èr lǐ shāo píng. zài yuán nán pō zhé ér shàng, yī lǐ, fù suí xiá xī rù, yī lǐ, dǐ xī lǐng xià, zhuǎn ér běi xiàng niè xiá zhōng.
由伏處即上躡坡行，一里，至坡脊，南北俱墜坑成峽。又一里，南度西峽之上，從南坡躡峽西登，二里稍平。再緣南坡折而上，一里，復隨峽西入，一里，抵西嶺下，轉而北向躡峽中。

qí xiá nǎi zhuì shuǐ kū jiàn, jù shí lěi lěi, ér dié dèng yīn zhī, zhōng wú dī lì, dōng xī liǎng yá, bì jiā pián còu, shí gǔ léng léng, mì yì méng bì, lù yuán qí zhōng, bái rì wèi lěng.
其峽乃墜水枯澗，巨石磊磊，而疊磴因之，中無滴瀝，東西兩崖，壁夾駢湊，石骨稜稜，密翳蒙蔽，路緣其中，白日為冷。

èr lǐ yú, yǒu jù shí tū jiàn dào zhōng, ruò yì yī zhǒng néng gāo fēi zhī shuǐ niǎo shǒu zhī fú kōng, yòu ruò dūn shī zhī dāng hù. yóu qí yòu yá héng zhì qí shàng, suì xún zuǒ yá shàng, qí jùn shù yù shén. èr lǐ shǐ píng, xī xíng xiá zhōng. yī lǐ shāo shàng, běi yá qiào bì sǒng qǐ, rú fèn chì pī xiāo, ér nán yá yì zhǎn xuē xiāng bī, zhōng còu rú mén, píng xíng qí zhōng, yǎng tiān yī xiàn, yú yǐ wèi cǐ nán dù zhī dà jí yě. tòu qí xī, fēng huán hè zhuǎn, fēn wèi èr qí: yī yóu jí mén xī xià, xún běi shān ér xī běi yī yóu jí mén zhí chū, xún nán shān ér xī nán. diàn dìng suǒ shì. dé mù zhě, yáo hū ér wèn zhī, zhī xī běi nǎi qiáo dào yě, suì cóng qí xī nán xíng. bàn lǐ, yǒu fēng zhōng xuán hè zhōng, liǎng sān máo shè dāng qí shàng, yì shào shǒu zhě zhī jū yě. cóng qí nán píng xíng xiá zhōng, xī wàng jiān fēng sǒng lì, gāo chū zhòng dǐng, yú yí lù jiāng chū qí xī běi. jí xī èr lǐ, shāo xià wā zhōng, bàn lǐ, dǐ jiān fēng dōng lù, qí chù wā ér wú shuǐ, xī běi xī nán zhī xiá, shì jù zhōng zhuì, shǐ wù jí mén xī lái píng hè, zhì cǐ jiē zhōng wā, ér fēi wài xiè zhī xiá yǐ. cóng wā xī nán shàng, suì pī jiān fēng dōng nán xiá ér dēng, mì shù méng róng, gāo fēng dào yǐng. èr lǐ, xún fēng xī zhuǎn, suì yú qí dōng dù zhī jí. xī bàn lǐ, pán jiān fēng zhī nán, xī běi bàn lǐ, yòu yú qí nán dù zhī jí. běi jí gāo yú dōng dù zhě, rán dà jí suǒ jīng, yòu shì cóng dōng dù zhě nán zhuǎn, ér jí mén yóu fēi qí dù chù yě. yú jí, suì běi xiàng ér xià, yī lǐ, yǐ chū jiān fēng zhī xī, zhì cǐ gài sān miàn xié jiān fēng ér xíng yǐ. nǎi xī xiàng suí xiá xià zhuì, yī lǐ, xiá shǐ kāi. yī lǐ, zhuǎn ér xī nán, nǎi xún nán shān zhī pō qū zhé xī xià, sān lǐ, dǐ pán hè zhōng. qí chù dōng běi xī sān miàn jiē chóng fēng, xī běi dōng nán èr miàn jiē zhuì xiá, wéi xī nán yī jí rú dǔ yuán. píng zhì qí shàng, gòng èr lǐ, yú qián gāng, yǒu fèi shě jù gāng tóu, shì wèi rǔ nán shào. qí dōng nán wù zhōng, yǒu cūn yǐ dōng shān, nǎi tǔ guān suǒ jū, tǔ rén yòu míng wèi yú là bō jī.
二里余，有巨石突澗道中，若鷁ｙì一種能高飛之水鳥首之浮空，又若蹲獅之當戶。由其右崖橫陟其上，遂循左崖上，其峻束愈甚。二里始平，西行峽中。一里稍上，北崖峭壁聳起，如奮翅劈霄，而南崖亦嶄削相逼，中湊如門，平行其中，仰天一線，余以為此南度之大脊也。透其西，峰環壑轉，分為二岐：一由脊門西下，循北山而西北；一由脊門直出，循南山而西南。奠定所適。得牧者，遙呼而問之，知西北乃樵道也，遂從其西南行。半里，有峰中懸壑中，兩三茅舍當其上，亦哨守者之居也。從其南平行峽中，西望尖峰聳立，高出眾頂，余疑路將出其西北。及西二里，稍下窪中，半里，抵尖峰東麓，其處窪而無水，西北、西南之峽，似俱中墜，始悟脊門西來平壑，至此皆中窪，而非外泄之峽矣。從窪西南上，遂披尖峰東南峽而登，密樹蒙茸，高峰倒影。二里，循峰西轉，遂逾其東度之脊。西半里，盤尖峰之南，西北半里，又逾其南度之脊。北脊高於東度者，然大脊所經，又似從東度者南轉，而脊門猶非其度處也。逾脊，遂北向而下，一里，已出尖峰之西，至此蓋三面挾尖峰而行矣。乃西向隨峽下墜，一里，峽始開。一里，轉而西南，乃循南山之坡曲折西下，三里，抵盤壑中。其處東、北、西三面皆崇峰，西北、東南二面皆墜峽，惟西南一脊如堵垣。平陟其上，共二里，逾前岡，有廢舍踞岡頭，是為汝南哨。其東南塢中，有村倚東山，乃土官所居，土人又名為虞蠟播箕。

yóu shào nán xià, xíng wù zhōng yī lǐ yú, suì nán rù xiá. dōng xī jiē tǔ fēng bī jiā, qí xià pō jùn. èr lǐ chū xiá, nǎi fàn. fù jiàn dōng nán yǒu zhuì hè, nǎi pán xī fēng zhī nán, fù xī zhì qí wù. yī lǐ yú, fù zhì qí xī fēng ér nán pán zhī, suì xī xiàng xún pō xià, běi fēng nán hè, lù cóng shēn shù dié shí jiān xià, shén jùn. sì lǐ, zhuǎn xiá dù jí, qí xià shāo píng. xī nán bàn lǐ, yǒu máo péng mài jiāng gāng tóu, nǎi gū mǎi yǐ rùn kū cháng. yòu xī nán bàn lǐ, xià zhì hè dǐ, yǒu shuǐ zì nán xiá lái, jìng hè zhōng, běi tòu xiá qù, shì wèi qīng shuǐ jiāng. shǐ zhī hè xī zhī shān, fǎn zì dà jí nán dù ér běi, qí shuǐ yóu làn shāng xì liú, bù zú míng xī, ér nǎi yǐ jiāng míng yé? qí xià liú běi chū, dāng xī zhuǎn nán xià, ér hé yú jiàn chuān zhī shàng liú, rán zé jiàn chuān zhī yuán, bù dì shǐ yú qī hé yě. qīng shuǐ jiāng dōng àn, yǒu shù jiā jū hè zhōng, shàng yǒu gōng guǎn, wèi zhōng dào.
由哨南下，行塢中一里余，遂南入峽。東西皆土峰逼夾，其下頗峻。二里出峽，乃飯。復見東南有墜壑，乃盤西峰之南，復西陟其塢。一里余，復陟其西峰而南盤之，遂西向循坡下，北峰南壑，路從深樹疊石間下，甚峻。四里，轉峽度脊，其下稍平。西南半里，有茅棚賣漿岡頭，乃沽買以潤枯腸。又西南半里，下至壑底，有水自南峽來，竟壑中，北透峽去，是為清水江。始知壑西之山，反自大脊南度而北，其水猶濫觴細流，不足名溪，而乃以江名耶？其下流北出，當西轉南下，而合於劍川之上流，然則劍川之源，不第始於七和也。清水江東岸，有數家居壑中，上有公館，為中道。

shè shuǐ xī, cóng xī pō nán xiàng shàng, yí lǐ xún xī shān ér nán, sān lǐ yú, nǎi zhé ér xī nán shàng, shén jùn. yī lǐ, yòu zhé ér xī, bàn lǐ, xī yú lǐng jí, jí nán cóng dōng dà jí xī dù běi zhuǎn zhě, dāng běi jǐn yú qīng shuǐ jiāng xī tòu zhī chù zhě yě. yuè jí xī xià xiá zhōng, èr lǐ, xiá shǐ huō ér xià yù jùn, yòu yī lǐ yú, shǐ jiù yí píng dì.
涉水西，從西坡南向上，迤邐循西山而南，三里余，乃折而西南上，甚峻。一里，又折而西，半里，西逾嶺脊，即南從東大脊西度北轉者，當北盡於清水江西透之處者也。越脊西下峽中，二里，峽始豁而下愈峻，又一里余，始就夷平地。

xíng wéi hè jiān, yòu yī lǐ yú, nǎi xún nán fēng zhī xī ér nán pán zhī. yī lǐ, chū qí kǒu, shǐ jiàn qí xī qún fēng xià fú, yǒu xiá xià qiàn shén shēn, nán qù shāo pì, ér dōng nán xiá zhōng, shì yǒu shuǐ guāng yǎn yìng zhě, zé jiàn chuān hú yě xī nán céng fēng gāo zhì, xuě sè mí yíng zhě, zé lǎo jūn shān yě. nán pán èr lǐ, yòu jiàn suǒ pán zhī yá, qí xī shí fēng dào yǒng, tū wù cuó é, pián cuò zhǐ xià, qí xià shēn hè zhōng, shǐ jiàn jū lú huán yǐ, shì yǒu lóu gé zhān yī zhī zhuàng, bù biàn qí wèi gōng guǎn wèi miào yǔ yě.
行圍壑間，又一里余，乃循南峰之西而南盤之。一里，出其口，始見其西群峰下伏，有峽下嵌甚深，南去稍辟，而東南峽中，似有水光掩映者，則劍川湖也；西南層峰高峙，雪色彌瑩者，則老君山也。南盤二里，又見所盤之崖，其西石峰倒涌，突兀嵯峨，駢錯趾下，其下深壑中，始見居廬環倚，似有樓閣瞻依之狀，不辨其為公館、為廟宇也。

cóng qí shàng nán xiàng, yī dōng yá xià, èr lǐ, xī dù xiá jí, yǐ chū jū lú zhī nán, suì xún xī fēng nán xià, yī lǐ, zé dōng xiá yǐ nán xiàng, zhí qū jiàn hú yǐ. yú shì nán wàng hú guāng yǎo miǎo, dāng dōng shān zhī lù, hú běi dài hè lián qīng, huán qí shén fù, yì zhōu zhì yǐ zài qí jiān, ér suí xiá wú lù. lù fǎn cóng fēng tóu tòu ào xī qù, yī lǐ shāo xià, yòu zhuǎn xī fēng ér pán qí nán. yòu yī lǐ, yú shì nán miàn huò rán, qí qián wú zhàng, fǔ jiàn nán hú běi wù, ér zhōu zhì yǐ xī shān, dāng qí jiāo jiē chù, qù cǐ shàng yáo. lù pán pō xī xíng, yī lǐ yú, nǎi cóng pō xī xiá zhōng nán xià.
從其上南向，依東崖下，二里，西度峽脊，已出居廬之南，遂循西峰南下，一里，則東峽已南向，直趨劍湖矣。於是南望湖光杳渺，當東山之麓，湖北帶壑連青，環畦甚富，意州治已在其間，而隨峽無路。路反從峰頭透坳西去，一里稍下，又轉西峰而盤其南。又一里，於是南面豁然，其前無障，俯見南湖北塢，而州治倚西山，當其交接處，去此尚遙。路盤坡西行，一里余，乃從坡西峽中南下。

yòu yī lǐ, dǐ shān lù, nǎi xún yá xī zhuǎn.
又一里，抵山麓，乃循崖西轉。

bàn lǐ, zé cūn jū yǐ shān lín wù, huán dǔ shén shèng, shì wèi shān chéng táng. wèn jù zhōu shàng shí lǐ, ér dān zhě juàn yú xíng. suì zhǐ.
半里，則村居倚山臨塢，環堵甚盛，是為山塍塘。問距州尚十里，而擔者倦於行。遂止。

shí sì rì mèi shuǎng, fàn yú shān chéng táng, píng míng nǎi xíng. zì shì jù xī nán xiàng píng chóu zhōng xíng yǐ. èr lǐ yú, yǒu yī xiǎo shān nán tū píng chuān, lù cóng qí běi xī zhuǎn ér xié zhī. fù xī nán xíng píng chóu zhōng, yǔ fēi fēi zhì. èr lǐ, yǒu dà xī zì běi ér nán, píng liú qiǎn shā, tāng tāng shēng zhù hú zhōng, rán hú zì xià shān chéng, yǐ bù kě jiàn yǐ.
十四日昧爽，飯於山塍塘，平明乃行。自是俱西南向平疇中行矣。二里余，有一小山南突平川，路從其北西轉而挾之。復西南行平疇中，雨霏霏至。二里，有大溪自北而南，平流淺沙，湯湯聲注湖中，然湖自下山塍，已不可見矣。

suí xī nán xíng, yòu bàn lǐ, dà shí liáng xī kuà zhī, qí xī liú gài běi zì diān tóu lái.
隨溪南行，又半里，大石樑西跨之，其溪流蓋北自甸頭來。

àn zhì, zhōu xī běi qī shí lǐ shān dǐng, yǒu shān dǐng quán, guǎng kě bàn mǔ, wèi jiàn chuān zhī yuán.
按志，州西北七十里山頂，有山頂泉，廣可半畝，為劍川之源。

cǐ shān bù zhī hé míng, jīn lì jiāng nán jiè qī hé hòu dà jí, shí cǐ chuān fā yuán zhī suǒ, zé cǐ shān jí zài dà jí zhī nán kě zhī.
此山不知何名，今麗江南界七和後大脊，實此川發源之所，則此山即在大脊之南可知。

gèng yǒu dōng shān qīng shuǐ jiāng zhī liú, yì hé bìng zhī, qí pán qū zhì cǐ, yì bù xià qī shí lǐ, zé qīng shuǐ jiāng yì qí yuán kě zhī. cóng qiáo běi wàng, nǎi zhī shuǐ yī xī shān nán xià, qí dōng zé shān chéng táng běi zhī shān pán jiā zhī, shān chéng táng zhī dōng, shān nán zhuì ér wèi chuān, yòu dōng, zé dōng shān nǎi nán xià ér píng qí dōng, yǔ xī jiè jīn huá shān wèi duì. shì shān chéng táng zhě, shí chuān zhī běi jǐn chù, qí dōng nán pì ér wèi chuān yǐ zhū hú, qí xī běi jiā ér wèi xiá yǐ chū shuǐ zhě yě. guò qiáo, fēng yǔ dà zhì. suí xī nán xíng bàn lǐ, bì yú fāng xià, jiǔ zhī shāo zhǐ, nǎi xī nán fù xíng chéng jiān. yī lǐ yú, yǒu yī xiǎo liú xī lái, nǎi sù zhī xī yī lǐ, dǐ jiàn chuān zhōu.
更有東山清水江之流，亦合併之，其盤曲至此，亦不下七十里，則清水江亦其源可知。從橋北望，乃知水依西山南下，其東則山塍塘北之山盤夾之，山塍塘之東，山南墜而為川，又東，則東山乃南下而屏其東，與西界金華山為對。是山塍塘者，實川之北盡處，其東南辟而為川以瀦湖，其西北夾而為峽以出水者也。過橋，風雨大至。隨溪南行半里，避於坊下，久之稍止，乃西南復行塍間。一里余，有一小流西來，乃溯之西一里，抵劍川州。

zhōu zhì wú chéng, rù qí dōng jiē, dǐ zhōu qián, nǎi běi xíng, shuì fàng xíng lǐ yú běi jiē yáng gòng shì jiā. nǎi mǎi yú yú shì. jiàn jiē běi yǒu cí, rù yè zhī. nǎi cí sǐ jié duàn gōng zhě.
州治無城，入其東街，抵州前，乃北行，稅放行李於北街楊貢士家。乃買魚於市。見街北有祠，入謁之。乃祠死節段公者。

duàn míng gāo xuǎn, zhōu rén, wàn lì mò, yǐ jìn shì wèi zhòng qìng bā xiàn lìng, hé jiā sǐ shē qiú zhī nán, gù fèng zhào lì cí. jīn qí zhǎng zi xuān yīn jǐn yī zài dōu. cí zhōng yǒu yī shēng shòu méng tóng. zhí pén zhōng huā pō shèng, shān chá xiǎo jǐn chǐ xǔ, ér huā dà rú wǎn.
段名高選，州人，萬曆末，以進士為重慶巴縣令，闔家死奢酋之難，故奉詔立祠。今其長子暄蔭錦衣在都。祠中有一生授蒙童。植盆中花頗盛，山茶小僅尺許，而花大如碗。

chū cí, dōng hái yù, yǐ yú bì gěi gù pū, lìng shǒu xíng náng, ér yú tóng zhǔ rén zhī zǐ, lìng dān zhě qiè fàn yī bāo, wèi jīn huá zhī yóu.
出祠，東還寓，以魚畀給顧仆，令守行囊，而余同主人之子，令擔者挈飯一包，為金華之游。

chū xī jiāo, tiān sè dà jì, xiān tiào chuān zhōng xíng shì. gài dōng jiè jí dà jí nán xià fēn wèi hú dōng zhī shān zhě, shì wèi dōng shān. xī jiè zé jīn huá shān zuì gāo, běi yǔ yá chǎng zhū shān, nán yǔ luó yóu hòu lǐng, xié háng xī zhì, shì wèi xī shān.
出西郊，天色大霽，先眺川中形勢。蓋東界即大脊南下分為湖東之山者，是為東山。西界則金華山最高，北與崖場諸山，南與羅尤後嶺，頡頏西峙，是為西山。

qí jīn huá zhī mài, shí xī nán cóng lǎo jūn shān lái. lǎo jūn shān zhě, zài zhōu xī nán liù shí lǐ yáng cūn zhī běi, qí shān zuì gāo, wèi lì jiāng lán zhōu zhī jiè, chū kuàng jí shèng, bèi yú tā shān zhě. tǔ rén yán, xī yì jiàn chuān shǔ, èr shí nián qián, tǔ qiān hù mǒu xìng zhě, shòu lì jiāng huì, yǐ shén shān dú bì lì hóng. lì jiāng yǐ qí wèi zhòng shān zhī mài, jìn kuàng bù cǎi. rán yú àn yī tǒng zhì, jīn huá shān mài zì xī fān luó jūn shān lái, gài lǎo jūn jí luó jūn zhī é, rán wèi zhī xī fān zhě, zé yī tǒng zhì zhī é yě.
其金華之脈，實西南從老君山來。老君山者，在州西南六十里楊村之北，其山最高，為麗江、蘭州之界，出礦極盛，倍於他山者。土人言，昔亦劍川屬，二十年前，土千戶某姓者，受麗江賄，以甚山獨畀麗紅。麗江以其為眾山之脈，禁礦不採。然余按《一統志》，金華山脈自西番羅均山來，蓋老君即羅均之訛，然謂之西番者，則《一統志》之訛也。

qí shān yóu zài lán zhōu zhī dōng, xī fān zài lán zhōu xī yǎn cāng jiāng wài, qí shān jí fēi jiàn chuān shǔ, chì lì jiāng lán zhōu jiè nèi, hú yǐ yǒu xī fān zhī chēng? rán jí cǐ yì kě zhī cǐ shān yuán bù shǔ jiàn chuān, tǔ rén huì bì zhī yán, bú shì xìn yě. qí běi zé shān chéng hòu lǐng, zì dōng shān běi zhuǎn, xī gèn ér diào qí wěi. qí nán zé yìn hè shān, zì dōng shān nán xià, xī gù ér huí qí lǐng. zhōng wéi píng chuān, dōng xī kuò shí lǐ, nán běi zhǎng sān shí lǐ, ér hú huì qí bàn. hú yuán zì xī běi lái, xiàng xī nán pò xiá qù, ér hú dú yǎn yú dōng nán.
其山猶在蘭州之東，西番在蘭州西衍滄江外，其山即非劍川屬，赤麗江、蘭州界內，胡以有西番之稱？然即此亦可知此山原不屬劍川，土人賄畀之言，不是信也。其北則山塍後嶺，自東山北轉，西亘而掉其尾。其南則印鶴山，自東山南下，西顧而回其嶺。中圍平川，東西闊十里，南北長三十里，而湖匯其半。湖源自西北來，向西南破峽去，而湖獨衍於東南。

cǐ chuān zhōng zhī gài yě.
此川中之概也。

qí dì zài hè qìng zhī xī, ér shāo piān yú nán zài lì jiāng zhī nán, ér shāo piān yú xī zài lán zhōu zhī dōng, ér shāo piān yú běi zài làng qióng zhī běi, ér shāo piān yú xī. cǐ sì jìng zhī zhǔn yě. zhōu mài zì jīn huá běi lǐng dōng huán ér xià, yóu zhōu zhì xī xíng yī lǐ yú, jí qí lù. yǒu èr sì, bìng liè ér dōng xiàng, jù bù hóng chǎng. sì hòu yǒu tíng yǒu xuān, zài céng yá pán dèng zhī shàng, shuǐ quán fēi sǎ, zhú yǐng táo huā, yǎn yìng yǒu zhì, wèi xiāng shēn yáng jūn zhī guǎn. yóu qí běi niè yá xī shàng, yǒu guān dì miào, yì dōng xiàng, ér qí chù jiàn gāo, dōng fǔ yī chuān diān, sè hú guāng, jí dōng shān zuì gāo chù xuě hén céng dié, shén wèi míng mèi. yóu miào hòu xún dà lù yòu xī shàng bàn lǐ, běi xún pō ér xià, wèi táo huā wù nán fēn qí ér shàng, wèi wàn sōng ān ér zhí xī dà dào, zé xī yú lǐng ér dǐ mǎng xiē lǐng zhě yě.
其地在鶴慶之西，而稍偏於南；在麗江之南，而稍偏於西；在蘭州之東，而稍偏於北；在浪穹之北，而稍偏於西。此四境之准也。州脈自金華北嶺東環而下，由州治西行一里余，及其麓。有二寺，並列而東向，俱不宏敞。寺後有亭有軒，在層崖盤磴之上，水泉飛灑，竹影桃花，罨映有致，為鄉紳楊君之館。由其北躡崖西上，有關帝廟，亦東向，而其處漸高，東俯一川甸，色湖光，及東山最高處雪痕層疊，甚為明媚。由廟後循大路又西上半里，北循坡而下，為桃花塢；南分岐而上，為萬松庵；而直西大道，則西逾嶺而抵莽歇嶺者也。

nǎi suí yáng jūn dǎo, suì cóng běi pō xià, shù bǎi bù ér táo huā qiān shù, shēn hóng qiǎn yūn, shū rù jǐn xiù cóng zhōng, chuān qí zhōng, fù xī shàng dà dào, héng guò qí nán, qí shàng jí wàn sōng ān, qí xià wèi duàn shì mù, jiē dōng xiàng. duàn mù zhōng xuán wù zhōng, wàn sōng gāo jù lǐng shàng, bìng táo huā wù, qí chū jiē wèi tǔ guān jiā shān, mù wèi duàn shì suǒ zàng, ér táo huā wàn sōng, yóu qí jiā zhě. wàn sōng xī wèi ān, wén jīn yì yíng wèi mǎ liè mǎ zhàn, mén jiōng yīng yóu rù. suì réng cóng guān miào cè, yuē yī lǐ xià shān. shān zhī běi, yǒu xiá shén shēn, zì hòu shān huán jiā ér chū, jiàn liú qiàn qí xià, shì wèi yá chǎng.
乃隨楊君導，遂從北坡下，數百步而桃花千樹，深紅淺暈，倏入錦繡叢中，穿其中，復西上大道，橫過其南，其上即萬松庵，其下為段氏墓，皆東向。段墓中懸塢中，萬松高踞嶺上，並桃花塢，其初皆為土官家山，墓為段氏所葬，而桃花、萬松，猶其家者。萬松昔為庵，聞今亦營為馬鬣馬棧，門扃英由入。遂仍從關廟側，約一里下山。山之北，有峽甚深，自後山環夾而出，澗流嵌其下，是為崖場。

liǎng yá pián lì, qí kǒu shén bī, zì wài yáo wàng, bù zhī shān zhī zhōng duàn yě. yú yù sù qí liú rù, yǐ jí yú jīn huá, suì xún shān nán xíng.
兩崖駢立，其口甚逼，自外遙望，不知山之中斷也。余欲溯其流入，以急於金華，遂循山南行。

yī lǐ yú, yǒu gāng rú dǔ qiáng, zì xī shān ér dōng gèn zhōu nán, nǎi yǐn shuǐ zhī gāng yě. yú gāng yòu nán yī lǐ yú, yǒu dào gōng yǐ xī shān xià, yì dōng xiàng. qí nèi zuǒ piān yǒu hé shì shū guǎn, hé xiāng shēn zhī zǐ dú shū qí zhōng.
一里余，有岡如堵牆，自西山而東亘州南，乃引水之岡也。逾岡又南一里余，有道宮倚西山下，亦東向。其內左偏有何氏書館，何鄉紳之子讀書其中。

gōng zhōng fén xiū zhě, fēi huáng guān, nǎi qú tán yī hé shàng míng yě. yǐn yú yóu guǎn zhōng, guān chá huā, hū hé gōng zǐ chū wù, ér hé bù zài, liú yú shǎo qì. yú jí yú dēng shān, nǎi chū.
宮中焚修者，非黃冠，乃瞿曇一和尚名也。引余游館中，觀茶花，呼何公子出晤，而何不在，留余少憩。余急於登山，乃出。

cóng gōng yòu zhé ér xī shàng pō, yī lǐ, yǒu shén miào dāng shí pō shàng, wèi tǔ zhǔ zhī gōng. qí miào dōng xiàng ér qián yǒu gé, gé hòu liǎng gǔ bǎi jiā lì, qiú téng yāo jiǎo, lián luò shàng xià, liú quán tū shí, cuò luò zuǒ yòu, yì yōu qù míng qū yě.
從宮右折而西上坡，一里，有神廟當石坡上，為土主之宮。其廟東向而前有閣，閣後兩古柏夾立，虬藤夭矯，連絡上下，流泉突石，錯落左右，亦幽闃名區也。

yǔ hé gōng zǐ yù, yù lā yú fǎn guǎn, qiě yuē: jiā dà rén yì qí yī jiàn. gài qí fù hǎo yán yíng jiē yì rén, gù qí zi yù yāo yú xiāng wù.
與何公子遇，欲拉余返館，且曰：「家大人亦祈一見。」蓋其父好延迎接異人，故其子欲邀余相晤。

yú yuē yǐ xià shān lái kòu.
余約以下山來叩。

hòu xún hé yǐ jìn shì qǐ jiā, nǎi míng kě jí zhě, yì qí yǐ wèi dǎng xuē duó, hòu nǎi bù wǎng. suì cóng miào yòu xī shàng, yú shì chóng pān yǎng zhì, zūn chuí pō yǐ dēng, sān lǐ, zhuǎn tū yá zhī shàng.
後詢何以進士起家，乃名可及者，憶其以魏黨削奪，後乃不往。遂從廟右西上，於是崇攀仰陟，遵垂坡以登，三里，轉突崖之上。

qí yá tū wù pō yòu, xià lín shēn xiá, xiá zì qí shàng shí mén xià zhuì shén shēn. cóng cǐ shàng tiào, shuāng yá pián mén, gāo yǐ fēng tóu, qí nèi huán lì yǎn cuì, fǎng fú yǒu yún jīng yǔ cháng chū méi. yì gǔ yǒng zhí shàng, lù qū zhé xuán dǒu, yòu yī lǐ ér dēng mén zhī zuǒ yá. qí shàng yǒu xiǎo shí tǎ, xún yá xī rù, liǎng yá zhōng pì, shàng chā yún xiāo, ér xià shén píng. yǒu fú yǔ sān yíng dāng qí zhōng, yíng zuǒ yòu qià zhī liǎng yá, ér xiá cóng qí qián xià zhuì, lù yóu zuǒ yá rù, yóu yòu yá zhàn shí bì ér pán qí qián yǐ dēng yù huáng gé. fú yǔ zhī hòu, yǒu chí yī fāng, yǐn xiǎo shuǐ cóng hòu xiá dī rù, chí shàng yǒu fēi yán qiàn yòu yá jiān, yī sēng jí yán ér qī. dāng liǎng yá jiā lì zhī dǐ, tíng wǔ bù jiàn rì sè, wéi yǒu kòng cuì lěng yún, chóu móu yǒu hù ér yǐ. yóu yá dǐ pō ào ér dēng nèi wù, yǒu sān qīng gé yóu yá yòu lì zhàn ér niè qián yá, yǒu yù xū tíng, zhǐ chǐ yǒu yōu kuàng zhī yì. yú nǎi xiān qí kuàng zhě, suì niè zhàn pán yòu yá zhī qián. zhàn gāo xuán shù zhàng, shàng xià jiē jué bì, duān sǒng yún wài, jiǎo chā xiá dǐ, zhàn jià kōng ér héng yǐ zhī.
其崖突兀坡右，下臨深峽，峽自其上石門下墜甚深。從此上眺，雙崖駢門，高倚峰頭，其內環立罨翠，仿佛有雲旌羽裳出沒。益鼓勇直上，路曲折懸陡，又一里而登門之左崖。其上有小石塔，循崖西入，兩崖中辟，上插雲霄，而下甚平。有佛宇三楹當其中，楹左右恰支兩崖，而峽從其前下墜，路由左崖入，由右崖棧石壁而盤其前以登玉皇閣。佛宇之後，有池一方，引小水從後峽滴入，池上有飛岩嵌右崖間，一僧藉岩而棲。當兩崖夾立之底，停午不見日色，惟有空翠冷雲，綢繆牖戶而已。由崖底坡坳而登內塢，有三清閣；由崖右歷棧而躡前崖，有玉虛亭，咫尺有幽曠之異。余乃先其曠者，遂躡棧盤右崖之前。棧高懸數丈，上下皆絕壁，端聳雲外，腳插峽底，棧架空而橫倚之。

dōng dù qián yá, nǎi pán nán yá, xī zhuǎn běi shàng ér líng qí duān, jí xiá mén yòu yá zhī jué dǐng yě. dōng xiàng gāo xuán, sān miàn qiào xuē, líng kōng wú yǐ. qián fǔ píng chuān, yān bō cūn shù, lì lì rú huà fú dào pù. hòu tiào nèi xiá, huán bì zhōng huí, rú róng chéng ruǐ què, hù xiāng yǎn yìng, yǎo ǎi mò cè. fēng tóu zhǐ róng yī gé, fèng yù chén yú shàng.
東度前崖，乃盤南崖，西轉北上而凌其端，即峽門右崖之絕頂也。東向高懸，三面峭削，凌空無倚。前俯平川，煙波村樹，歷歷如畫幅倒鋪。後眺內峽，環碧中回，如蓉城蕊闕，互相掩映，窈藹莫測。峰頭止容一閣，奉玉宸於上。

yú píng lǎn jiǔ zhī, sì gù wú lù, jiāng yóu qián dào xià zhàn, hū yǒu yī sēng zhì, yuē: cǐ jiān yǒu xiǎo jìng, kě rù nèi xiá, bù bì xià xíng. yú suí zhī, cóng gé zuǒ wēi yá zhī duān, āi kōng fān cè, jiàn yá wén yī xiàn, pán zhī xī rù, xià kàn jí fēi zhàn zhī shàng yě, bàn lǐ ér dǐ nèi xiá zhī zhōng. xiá zhōng wēi fēng nèi cù, bàn fēn dì wǎn, zhōng kōng rú lián fáng. yǒu yuán fēng dú qióng yú hòu, dāng xiá zhōng zhì, liǎng páng jù yǒu fēng zǎn hé, jiè wèi liǎng xiá, hé yú zhōng fēng qián. páng fēng wài zhuì lián gāng, zì hòu jí bì bào ér qián, hé chéng yá mén, duì jù zhǐ chéng xiàn xiá. xiá wài wéi zhōng cù, cǐ yì dòng tiān zhī jué shèng yǐ. gāng shàng xiǎo fēng, gòng yǒu wǔ dǐng, tǔ rén wèi shàng àn wǔ xíng, yǒu jīn mù shuǐ huǒ tǔ zhī biàn.
余憑攬久之，四顧無路，將由前道下棧，忽有一僧至，曰：「此間有小徑，可入內峽，不必下行。」余隨之，從閣左危崖之端，挨空翻側，踐崖紋一線，盤之西入，下瞰即飛棧之上也，半里而抵內峽之中。峽中危峰內簇，瓣分蒂綰，中空如蓮房。有圓峰獨穹於後，當峽中峙，兩旁俱有峰攢合，界為兩峽，合於中峰前。旁峰外綴連岡，自後脊臂抱而前，合成崖門，對距止成線峽。峽外圍中簇，此亦洞天之絕勝矣。岡上小峰，共有五頂，土人謂上按五行，有金木水火土之辨。

cǐ yì guò qiú zhī lùn, jí bù jí wǔ xíng, yì qǐ shū sān dǎo zāi? zhōng fēng qián jié gé, fèng sān qīng, qián yǒu gǔ bǎi yī zhū pō jù, dāng liǎng xiá zhōng hé zhī shàng. yú yù shàng niè zhōng fēng, jiàn gé hòu lù shén zè, zhì zuǒ xiá ér shàng, yǒu lù qián dǎo xiá mén zuǒ yá zhī dǐng, nǎi zhì xiá ér běi niè zhī. dōng chū xī zhuǎn, yǒu tǎ zhì pō jiān, lù zhì cǐ jué. yú yóu pān chán jiàn xuē, jiǔ zhī bù dé lù, ér yáng shì zhī zǐ yǔ dān fū jù zài xià yáo hū, nǎi fǎn.
此亦過求之論，即不藉五行，亦豈輸三島哉？中峰前結閣，奉三清，前有古柏一株頗巨，當兩峽中合之上。余欲上躡中峰，見閣後路甚仄，陟左峽而上，有路前蹈峽門左崖之頂，乃陟峽而北躡之。東出西轉，有塔峙坡間，路至此絕。余猶攀巉踐削，久之不得路，而楊氏之子與擔夫俱在下遙呼，乃返。

cóng nèi xiá sān qīng gé qián xià zhuì xiá dǐ, gòng yī lǐ ér zhì xiá mén nèi fāng chí shàng, jiù yán xué sēng qī, qiāo huǒ fèi quán, yǐ suǒ xié fàn tóu ér gòng dàn zhī.
從內峽三清閣前下墜峽底，共一里而至峽門內方池上，就岩穴僧棲，敲火沸泉，以所攜飯投而共啖之。

nǎi yǔ sēng tóng chū xiá mén, xún zuǒ yá dōng xíng. sēng zhǐ yòu xiá bì jiān tū yá zhī xià, shí liè ér chéng xiá, xià lín jué hè, zhōng qiàn chán yá, qí nèi zhí bī shān hòu mǎng xiē, xiá zhōng cóng lái jiē hǔ bào pán jù, wú gǎn rù zhě. yú yù nán xiàng xuán yá xià, sēng yuē: jì wú lù ér yǒu hǔ, jūn hé kǔ bì yù yǐ shēn shì yě. qiě wài zǔ wēi yá, nèi wú huǒ jù, jí bù yù hǔ, yì bù néng rù.
乃與僧同出峽門，循左崖東行。僧指右峽壁間突崖之下，石裂而成峽，下臨絕壑，中嵌巉崖，其內直逼山後莽歇，峽中從來皆虎豹盤踞，無敢入者。余欲南向懸崖下，僧曰：「既無路而有虎，君何苦必欲以身試也。且外阻危崖，內無火炬，即不遇虎，亦不能入。」

yáng shì zi wèi: jí xià shān, yóu kě mì luó yóu wēn quán, cǐ bù cè qū, bì bù néng cóng yě. nǎi suí zhī dōng běi xià shān. yī lǐ, lù fēn liǎng qí: yī xún shān běi xià, wèi rù zhōu biàn dào yī zhí dōng suí pō xià, jí lái shí dào. sēng nǎi bié cóng běi qù, yú réng dōng xià. yī lǐ, lù zuǒ yǒu yī jù shí, dāng pō dōng xiàng ér zhì, xià kàn tǔ zhǔ miào hòu, shí gāo sān zhàng, dōng miàn píng xuē, juān sān dà tiān wáng xiàng yú shàng, zhōng xiàng gèng dà, shàng qí shí dǐng, xià tà yá jiǎo, shǒu tuō yī tǎ, zuǒ yòu èr xiàng shǎo shā zhī, tǔ rén yán, tǔ sī chū bīng, bì zǎi zhū yáng yè jì zhī, jì hòu shēng jù wū yǒu, zhàn bì yǒu gōng. shì wèi tiān wáng shí.
楊氏子謂：「急下山，猶可覓羅尤溫泉，此不測區，必不能從也。」乃隨之東北下山。一里，路分兩岐：一循山北下，為入州便道；一直東隨坡下，即來時道。僧乃別從北去，余仍東下。一里，路左有一巨石，當坡東向而峙，下瞰土主廟後，石高三丈，東面平削，鐫三大天王像於上，中像更大，上齊石頂，下踏崖腳，手托一塔，左右二像少殺之，土人言，土司出兵，必宰豬羊夜祭之，祭後牲俱烏有，戰必有功。是為天王石。

yòu xià yī lǐ, zhì tǔ zhǔ miào nán, nǎi yú jiàn nán shàng pō, xún xī shān zhī dōng, yú pō dù wù, nán xiàng ér xíng. cūn zhī yǐ pō lín chuān zhě, lí shě qū qǔ, zhú shù fú shū shù mù gāo dà mào shèng, zhuì yǐ yāo táo sù lǐ, guāng jǐng shén yì, sān lǐ yú ér dé yī jù cūn, zé jīn huá zhī fēng, zhì shì nán jǐn. yòu xià wèi pán lǐng, huí gèn nán qù, lán zhōu zhī dào, yóu shì ér xī yú zhī, cóng yáng cūn ér dá yān.
又下一里，至土主廟南，乃逾澗南上坡，循西山之東，逾坡度塢，南向而行。村之倚坡臨川者，籬舍屈曲，竹樹扶疏樹木高大茂盛，綴以夭桃素李，光景甚異，三里余而得一巨村，則金華之峰，至是南盡。又下為盤嶺，回亘南去，蘭州之道，由是而西逾之，從楊村而達焉。

yóu cūn nán dōng pán dōng tū zhī zuǐ, gòng lǐ yú, nán zhuǎn ér dé luó yóu yì, yì bǎi jiā zhī jù yě.
由村南東盤東突之嘴，共里余，南轉而得羅尤邑，亦百家之聚也。

qí chù yǒu wēn quán, zài cūn wā zhōng chū, měi dōng yuè zé fèi liú rú zhù, rén zhēng yù zhī, ér chūn zhì zé hé chéng wū chí yān. shuǐ zhǐ ér bù liú, yì bù rè yǐ. yǒu èr chí, yī zài lù páng, yī zài huán dǔ zhī nèi, jīn guān zhī, yǔ xíng lǎo jī shuǐ wú yì.
其處有溫泉，在村窪中出，每冬月則沸流如注，人爭浴之，而春至則涸成污池焉。水止而不流，亦不熱矣。有二池，一在路旁，一在環堵之內，今觀之，與行潦積水無異。

tǔ rén yán, qí shuǐ yǔ lán zhōu wēn quán bǐ cǐ hù chū, yì yú cǐ zé bǐ hé, yì yú bǐ zé cǐ hé. dà yì dōng chū zhě zài qiū dōng, xī chū zhě zài chūn xià, qí zhōng jiān gé zhòng luán jué qìng, xiāng jù bā shí lǐ, ér wǎng lái yǒu shí, gēng dài bù shuǎng, cǐ yòu yī yì yě.
土人言，其水與蘭州溫泉彼此互出，溢於此則彼涸，溢於彼則此涸。大意東出者在秋冬，西出者在春夏，其中間隔重巒絕箐，相距八十里，而往來有時，更代不爽，此又一異也。

cūn zhōng yǒu liú quán zì xī xiá chū, rén zhēng yǐn yǐ guàn, yǔ wēn quán bù xiāng shè. qí shàng yǒu shí lóng sì, yǐ wǎn bù jí tàn, suì yóu dà dào běi fǎn. sì lǐ, běi yuè yī qiáo, qiáo běi yǒu jū lú, wèi shuǐ zhài cūn. cóng cūn běi zhé ér xī, wàng jīn huá shān shí mén zhī xiá, gāo xuán shuāng què, rú tiān mén xiòng zhì. yòu èr lǐ, běi dǐ zhōu zhì, rù nán jiē, yòu lǐ yú ér fǎn yù.
村中有流泉自西峽出，人爭引以灌，與溫泉不相涉。其上有石龍寺，以晚不及探，遂由大道北返。四里，北越一橋，橋北有居廬，為水寨村。從村北折而西，望金華山石門之峽，高懸雙闕，如天門夐峙。又二里，北抵州治，入南街，又里余而返寓。

shí wǔ rì yú yù qǐ xíng, wén yáng jūn qiáo zǐ yán mǎng xiē lǐng wèi yī zhōu shèng chù, nǎi fù wèi yī rì tíng. mìng dān zhě guǒ fàn cóng yóu, xiān cóng yá chǎng rù. yá chǎng zhě, zài jīn huá běi fēng zhī xià, yǒu jiàn pò zhòng bì ér dōng chū, pōu céng fēng wèi èr, qí nèi jiē yún chōng shuǐ duì, jí yōu jì zhī zhì. mǎng xiē cǐ wèi dì míng zhèng dào, dāng cóng nán yá shàng yú yì pī xiá ér xī, yóu xiá dǐ mì dào shàng, gèng kě jiān jǐn, suì sù liú rù. shǐ yuán jiàn běi, bù dé rù. réng dù jiàn nán xī rù, nán yá zhī shàng, jí zuó táo huā mí wù chù, ér cǐ dāng qí xià qiàn. jiǎo shǒu liǎng yá bī xiāo, dàn wèi jiàn dǐ liú quán, bié yǒu tiān dì, bù fù zhī fēng tóu chūn sè, gèng zhàn rén jiān yě. qū zhé sān lǐ, zhǐ róng yī xī wǎn zhuǎn, luàn chōng hù dá. jì ér fēng huí xiá zhuǎn, qián lǐng xī gèn, jiā jiàn běi lái, zhōng hè shāo kāi, huán yá yù qiàn, lù yì zhuǎn běi, ér huí tiào xī nán lǐng tóu, dāng shì mǎng xiē suǒ zài, bù yīng běi rù. shì yǒu qiáo zhě zhì, zhí ér wèn zhī, yuē: cǐ jiàn xī běi cóng hòu shān lái. mǎng xiē zhī dào, dāng cóng xī gèn zhī lǐng, nán xiàng niè qí jí, kě dé zhèng dào. yú cóng zhī.
十五日余欲啟行，聞楊君喬梓言莽歇嶺為一州勝處，乃復為一日停。命擔者裹飯從游，先從崖場入。崖場者，在金華北峰之下，有澗破重壁而東出，剖層峰為二，其內皆雲舂水碓，極幽寂之致。莽歇此為地名正道，當從南崖上；余意披峽而西，由峽底覓道上，更可兼盡，遂溯流入。始緣澗北，不得入。仍渡澗南西入，南崖之上，即昨桃花迷塢處，而此當其下嵌。矯首兩崖逼霄，但謂澗底流泉，別有天地，不復知峰頭春色，更占人間也。曲折三里，只容一溪宛轉，亂舂互答。既而峰迴峽轉，前嶺西亘，夾澗北來，中壑稍開，環崖愈嵌，路亦轉北，而回眺西南嶺頭，當是莽歇所在，不應北入。適有樵者至，執而問之，曰：「此澗西北從後山來。莽歇之道，當從西亘之嶺，南向躡其脊，可得正道。」余從之。

suì yuán xī gèn lǐng xī nán jī zhī, suī wú lù jìng, fāng wèi yǐ bù chū wú mù zhōng. yī lǐ yú, suì nán niè qí běi tū zhī jí, dōng lái zhī lù, yì yú cǐ zhuǎn nán yǐ, suì cóng zhī.
遂緣西亘嶺西南躋之，雖無路徑，方位已不出吾目中。一里余，遂南躡其北突之脊，東來之路，亦逾此轉南矣，遂從之。

cǐ fēng zì jīn huá shān běi xiàng héng tū, cóng cǐ xià zhuì, qián jǐn yú yá chǎng xiá kǒu, hòu jǐn yú suǒ yú zhī jí.
此峰自金華山北向橫突，從此下墜，前盡於崖場峽口，後盡於所逾之脊。

qí xī yòu yǒu shān yī zhī, yì zì nán běi xiàng héng tū jīn huá shān zhī hòu, ér wèi běi xià zhī xiá. gài èr shān jù cóng xī nán lǎo jūn shān lái, fēn zhī bìng chí, zhōng jiā chéng qìng, shí yá pán cuò, jí suǒ wèi mǎng xiē lǐng yě. yú shì xún jīn huá shān zhī xī nán xiàng èr lǐ, yòu jiàn xià zhě bàn lǐ, ér dǐ qìng zhōng, qí qìng nán lái, dōng yá jí jīn huá běi lǐng zhī hòu, xī yá shì wèi mǎng xiē, jiē chún shí wēi gèn, pián xiá xiāng duì, ér lù dāng qí xià. xiān yǒu yī yá, běi xiàng héng zhàng qìng zhōng, xià qiàn chéng wū, xuán fù èr zhàng yú, ér dōng běi yī shí xià chuí, rú xiàng bí zhù dì, lù nán xiàng wú xì. cóng xiàng bí juǎn zhōng, bàng dōng yá shàng tòu, suì lì fù yá zhī shàng, wàng dōng xī liǎng yá, jù yǒu shí guǐ bì fù yún, ér xī yá yóu wèi tū wù, shàng lù liǎng tíng, yīn xī xiàng niè wēi dēng zhī.
其西又有山一支，亦自南北向橫突金華山之後，而為北下之峽。蓋二山俱從西南老君山來，分支並馳，中夾成箐，石崖盤錯，即所謂莽歇嶺也。於是循金華山之西南向二里，又漸下者半里，而抵箐中，其箐南來，東崖即金華北嶺之後，西崖是為莽歇，皆純石危亘，駢峽相對，而路當其下。先有一崖，北向橫障箐中，下嵌成屋，懸覆二丈余，而東北一石下垂，如象鼻柱地，路南向無隙。從象鼻卷中，傍東崖上透，遂歷覆崖之上，望東西兩崖，俱有石庋壁覆雲，而西崖尤為突兀，上露兩亭，因西向躡危登之。

qí tíng jiē dōng xiàng, yǐ yá zhuì bì, fú qiàn yī zè, ér nán liè zhě jiào dà, wèi fó xiàng yú zhōng. zuǒ bì yǒu quán zì shí xià chū, xià hán xiǎo chí ér bù yì.
其亭皆東向，倚崖綴壁，浮嵌欹仄，而南列者較大，位佛像於中。左壁有泉自石罅出，下涵小池而不溢。

běi tíng jiù qiàn yá tōng lù, zhí xū ér guò, dé piàn shí mào tíng qí shàng, sān miàn xuán xuē, qí lù suì jué. cǐ fǎn běi líng qìng kǒu, gāo chū xiàng bí fù yá zhī shàng yǐ, píng tiào jiǔ zhī, wén mù yú shēng shén liàng, ér yá huí shí zhàng, bù zhī qí chù. fù dōng xià qìng dǐ, sù xì tǒng běi rù, zé xī yá zhuǎn zuǐ xuē gǔ, xiá bēng zhàng yā, qí shì mí yì. bàn lǐ, jiǎo shǒu shàng tiào, huò xià qiàn shàng tū, huò zhōng kū páng liè, huò céng duī, huò zhí pī, gè jí qiān téng.
北亭就嵌崖通路，摭虛而過，得片石冒亭其上，三面懸削，其路遂絕。此反北凌箐口，高出象鼻覆崖之上矣，憑眺久之，聞木魚聲甚亮，而崖回石障，不知其處。復東下箐底，溯細統北入，則西崖轉嘴削骨，霞崩嶂壓，其勢彌異。半里，矯首上眺，或下嵌上突，或中刳旁裂，或層堆，或直劈，各極騫騰。

yǒu shū qí shàng wèi tiān zuò gāo shān zhě, qí zì shén dà, ér xuán qióng yì shén gāo, huò yún yǐ miè luó téng suǒ, cóng fēng dǐng dào guà ér shū zhě. xī yá yǒu bái yī dà shì, dōng yá yǒu hú sēng dá mó, jiē mó kōng zhān bì ér chéng, fēi shì rén jī suǒ dào yě. gèng nán bàn lǐ, yǒu yù huáng gé dāng qìng zhōng. yóu cǐ pān xī yá, ái shí dèng, yǒu sēng qiàn yī gé yú yá xì.
有書其上為「天作高山」者，其字甚大，而懸穹亦甚高，或雲以篾籮藤索，從峰頂倒掛而書者。西崖有白衣大士，東崖有胡僧達摩，皆摩空粘壁而成，非似人跡所到也。更南半里，有玉皇閣當箐中。由此攀西崖，捱石磴，有僧嵌一閣於崖隙。

qí gé yì dōng xiàng.
其閣亦東向。

qí yá shàng xià dǒu jué, zhōng qiàn héng wén, ér gé yǐ zhī. āi héng wén ér běi, yòu fù yī tíng, zhōng gōng jù fú, yǐ bì ér lì, yǐ yá bī bù róng qīng lián zuò yě. qí běi héng wén bèng jué yǐ. qián wén jīng shēng yáo dì chuán dì, jí yǐn gé sēng. qí shī wèi nán dōu rén, rú dàn pì yōu chī de qīng dàn ér shēn chù yōu shēn zhī chù, qī cǐ yǒu nián, zuó yǐ chán sòng fù yá chǎng, ér shǒu lú zhě nǎi qí tú yě, liú yú dài zhī. yú ài qí yōu xiǎn, wèi qì gé zhōng zuò jì zhě bàn rì.
其崖上下陡絕，中嵌橫紋，而閣倚之。挨橫紋而北，又覆一亭，中供巨佛，倚壁而立，以崖逼不容青蓮座也。其北橫紋迸絕矣。前聞鯨聲遙遞傳遞，即引閣僧。其師為南都人，茹淡辟幽吃的清淡而身處幽深之處，棲此有年，昨以禪誦赴崖場，而守廬者乃其徒也，留余待之。余愛其幽險，為憩閣中作記者半日。

sēng wèi jù cān. xià wǔ ér shī bù zhì. yú wèn sēng: cǐ chù yǒu lù tōng jīn huá shān fǒu? sēng yán: jīn huá shàng zài dōng nán, gé dà jí yī zhòng, qìng zhōng wú lù shàng. dōng xiàng zhí niè dōng yá, nǎi nán qū yú dǐng ér dōng xià zhī.
僧為具餐。下午而師不至。余問僧：「此處有路通金華山否？」僧言：「金華尚在東南，隔大脊一重，箐中無路上。東向直躡東崖，乃南趨逾頂而東下之。

gài dōng yá zhì shì fěi shí ér tǔ.
蓋東崖至是匪石而土。

dàn qiào xuē zhī jí, zhí liè rú píng, qí shàng wèi nán. yú shí yǐ shén wǎng, jí réng xià yù huáng gé, suì dōng xiàng pān lǐng shàng. shí yǒu yóu rén zài yù huáng gé zhě, jiāo hū: cǐ chù xiǎn jí nán jiē! yú bù gù, yù shàng yù jùn. èr lǐ, yǒu lù yuán fēng yāo zì nán ér běi, dān zhě yù cóng běi qù, yú qiáng zhī nán. bàn lǐ, cǐ lù nǎi dōng tōng hòu lǐng, fēi dōng nán yú dǐng zhě, nǎi fù dōng xiàng niè jùn. dān zhě lǚ hòu, hū zhī bù zhì, yú bù fù dài, jié jué shàng jī, yī lǐ yú ér dōng yú qí jí. cóng jí shàng fǔ shì, jiàn zhōu zhì zài chuān dōng běi yǐ, nǎi jí cóng jí nán qū. bàn lǐ, yòu dōng nán niè jùn shàng, yī lǐ, shǐ líng jīn huá shān dǐng. yú shì běi tiào lì jiāng, xī tiào lán zhōu, dōng tiào hè qìng, nán tiào dà lǐ, suī qiàn zhòng fēng zhī xià, bù néng biàn qí chéng guō rén mín ér xī zhī lǎo jūn, běi zhī dà jí, dōng zhī dà jí fēn zhī chù, nán zhī yìn hè héng huán chù, xuě hén yún pài, wú bù lì lì xiàn xíng, zhèng rú tiān jì zhēn rén, xià biàn jiǔ zhōu, jù rú yī shǔ yě. fù cóng dǐng jí nán xíng, jí shàng yǐ yǒu lù, zhí qián yī lǐ, jiàn xī zhuǎn xiàng lǎo jūn, yú zhī nǎi yáng zhuāng dào, nǎi zhuǎn ér běi kàn dōng xiàng zhī lù, dé yī xiàn chuí qìng xià, suì cóng zhī. xià lǐ yú, lù qióng qìng mì, qīng yá dào kǎn, yī zè méng yì, xià qiàn mò cè, nǎi pān zhī héng diē, diē yī zhòng fù gèng yī zhī, xìng zhī chóu qìng mì, bù zhī dào kōng zhī xiǎn. rú shì yī lǐ, rú dǎo bì hǎi, máng wú yá jì. jì ér shěn shì, hū jiàn yī tǎ xià yǒng, suī gé xuán zhòng qìng, ér fāng yú zài mù, zhī qù shí mén, bù zài ruò shuǐ wài yǐ. yì yòng pān zhuì zhī fǎ. yòu yī lǐ, yǒu xiàn jìng fú qìng jiān, suí zhī jí xíng. bàn lǐ, dé zhòng wā zhī xiá, yòu bàn lǐ, chū sān qīng gé zhī hòu, jí zuó lái shěn shì ér nán cóng zhě. yú shì xià xiá mén, guò zuó suǒ fàn chù, jiē qù wú yī rén.
但峭削之極，直列如屏，其上為難。「余時已神往，即仍下玉皇閣，遂東向攀嶺上。時有遊人在玉皇閣者，交呼：」此處險極難階！「余不顧，愈上愈峻。二里，有路緣峰腰自南而北，擔者欲從北去，余強之南。半里，此路乃東通後嶺，非東南逾頂者，乃復東向躡峻。擔者屢後，呼之不至，余不復待，竭蹶上躋，一里余而東逾其脊。從脊上俯視，見州治在川東北矣，乃即從脊南趨。半里，又東南躡峻上，一里，始凌金華山頂。於是北眺麗江，西眺蘭州，東眺鶴慶，南眺大理，雖嵌重峰之下，不能辨其城郭人民；而西之老君，北之大脊，東之大脊分支處，南之印鶴橫環處，雪痕雲派，無不歷歷獻形，正如天際真人，下辨九州，俱如一黍也。復從頂脊南行，脊上已有路，直前一里，漸西轉向老君，余知乃楊莊道，乃轉而北瞰東向之路，得一線垂箐下，遂從之。下里余，路窮箐密，傾崖倒坎，欹仄蒙翳，下嵌莫測，乃攀枝橫跌，跌一重複更一枝，幸枝稠箐密，不知倒空之險。如是一里，如蹈碧海，茫無涯際。既而審視，忽見一塔下涌，雖隔懸重箐，而方隅在目，知去石門，不在弱水外矣。益用攀墜之法。又一里，有線徑伏箐間，隨之亟行。半里，得中窪之峽，又半里，出三清閣之後，即昨來審視而難從者。於是下峽門，過昨所飯處，皆闃無一人。

nǎi qián qū guò zuó suǒ wàng hǔ xué zhī shàng, cǐ zhí kāng qú, fēi xiǎn dào yǐ. nǎi cóng běi dào xún xī shān běi xiàng xià, wǔ lǐ ér fǎn yù, zé dān fū yóu wèi guī yě.
乃前趨過昨所望虎穴之上，此直康衢，非險道矣。乃從北道循西山北向下，五里而返寓，則擔夫猶未歸也。