èr shí wǔ rì qí fù píng míng shǐ mì chuī, chí chí dé cān.
二十五日其婦平明始覓炊，遲遲得餐。

yǔ shí zuò shí zhǐ.
雨時作時止。

chū mén jí dōng shàng lǐng. gài qí jiāng zì běi ér nán, liǎng yá jiā bì, wéi cǐ xī yá yǒu yī xiàn kě xià, dōng yá yǒu piàn xì kě lú, qí nán yǒu shān héng liè, jiāng zhé ér xī xiàng rù xiá, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng xiá lái zhù, gù xī yá zhī nán, jiāng lēi ér wú yú dì, dōng yá zhī nán, qū zhuǎn ér cún xiǎo chéng. guò cǐ jiāng, nǎi zhī bù xióng zhī dì, xī nán suí cǐ jiāng, qí jiè gèng yuǎn nán dǐ guǎng nán, qí jiè jí pán jiāng, cǐ tǒng zhì suǒ yún dōng rù pǔ ān zhōu jìng yě.
出門即東上嶺。蓋其江自北而南，兩崖夾壁，惟此西崖有一線可下，東崖有片隙可廬，其南有山橫列，江折而西向入峽，有小水自東峽來注，故西崖之南，江勒而無餘地，東崖之南，曲轉而存小塍。過此江，乃知布雄之地，西南隨此江，其界更遠；南抵廣南，其界即盤江，此《統志》所云東入普安州境也。

bù xióng shǔ guì zhōu pǔ ān zhōu. pán xuán dōng běi gòng sān lǐ, yú lǐng tóu, suì yǔ nán shān chéng nán běi liǎng jiè. xiá zhōng shēn bī, zì dōng ér xī lù xún běi shān lǐng nán xíng, zì xī ér dōng. yòu wǔ lǐ, zé běi shān hū duàn rú zhōng pōu zhě, xià xiàn rú shēn kēng, dǐ yǒu xì liú, yán shí dǐ zì běi ér xiè yú nán xiá. lù nǎi zhuǎn běi ér xià, lì xuán shí, pī zè è huò zhǎi de shān yá, xià dǐ shí dǐ, jiàn liú shāo nán, fù pān shí xì, shàng jī dōng yá. yóu shí dǐ běi wàng, duàn yá zhōng pōu, duì jiā rú yī xiàn, bìng qǐ gè qiān rèn, cóng cuì pī yún, fēi liú jiàn mò, zhēn yōu xiǎn zhī jí guān, bī zè zhī yì jìng yě. jì shàng, fù xún běi lǐng dōng xíng. wǔ lǐ shāo jiàng, xíng wù zhōng èr lǐ, yú shì lù nán fù yǒu fēng tū qǐ, bù yán nán wù, hū chuān běi ào yǐ.
步雄屬貴州普安州。盤旋東北共三里，逾嶺頭，遂與南山成南北兩界。峽中深逼，自東而西；路循北山嶺南行，自西而東。又五里，則北山忽斷如中剖者，下陷如深坑，底有細流，沿石底自北而瀉於南峽。路乃轉北而下，歷懸石，披仄崿獲窄的山崖，下抵石底，踐流稍南，復攀石隙，上躋東崖。由石底北望，斷崖中剖，對夾如一線，並起各千仞，叢翠披雲，飛流濺沫，真幽險之極觀，逼仄之異境也。既上，復循北嶺東行。五里稍降，行塢中二里，於是路南復有峰突起，不沿南塢，忽穿北坳矣。

shí líng yǔ jiān zuò, lù wú xíng rén.
時零雨間作，路無行人。

jì ér fēng chí yǔ zhòu, shān shēn lù pì, liǎng rén zhě bó sū pú fú ér xíng qí jiān, jué shù yǐng xī shēng, jù yǒu líng huàn zhī qì. yòu èr lǐ, dù dōng jí, shāo zhuǎn ér nán, fù yú gāng ér shàng. èr lǐ, yī qí dōng nán, yī qí zhí běi, gù nú qián chí cóng dōng nán zhě. chuān shān yè jiān èr lǐ, hū jiàn shù shí jiā yǐ běi wù jiān, yú jué yǒu yì, qū wèn zhī, zé dà lù shàng zài běi dà shān hòu, cǐ nǎi shān zhōng bié jù, jiē luó luó yě. jiàn rén chāng chāng, jiān yǒu jiě yǔ zhě, wèn qí míng, yuē pō tóu diān. wèn qù huáng cǎo bà, yuē shàng wǔ shí lǐ. wèn běi chū dà lù ruò gān lǐ, yuē bù yī lǐ.
既而風馳雨驟，山深路僻，兩人者勃窣ｓū匍匐而行其間，覺樹影溪聲，俱有靈幻之氣。又二里，度東脊，稍轉而南，復逾岡而上。二里，一岐東南，一岐直北，顧奴前馳從東南者。穿山腋間二里，忽見數十家倚北塢間，余覺有異，趨問之，則大路尚在北大山後，此乃山中別聚，皆儸儸也。見人倀倀，間有解語者，問其名，曰坡頭甸。問去黃草壩，曰尚五十里。問北出大路若干里，曰不一里。

gài qí hòu yǒu dà shān, běi liè zuì gāo, bào cǐ diān ér nán, ruò gé jué rén jìng zhě. suí qí zhǐ, yú lǐng zhī xī běi yè, guǒ yī lǐ ér dé dà dào. suì cóng zhī, yuán dà shān zhī běi ér shàng. zhí jǐ zhě yī lǐ, wàng běi wù shén shēn ér pì, mái kāi shù miǎo shù zhī jiān de wù qì sàn qù, měi zhù shì zhī, wéi jiàn qí zhōng cóng máo pán gǔ, qù jì jìng wú piàn chéng bàn chuán yě. pán dà shān zhī dōng, yòu shàng bàn lǐ, hū jiàn yǒu xiá dōng zhuì. shāo dōng nán jiàng bàn lǐ, píng xíng dà shān dōng nán zhī, yòu jiàn qí xī fù yǒu xiá nán zhuì, yǐ yǔ dà shān dōng xī gé lǒng yǐ.
蓋其後有大山，北列最高，抱此甸而南，若隔絕人境者。隨其指，逾嶺之西北腋，果一里而得大道。遂從之，緣大山之北而上。直擠者一里，望北塢甚深而辟，霾開樹杪樹枝間的霧氣散去，每佇視之，惟見其中叢茅盤谷，闃ｑù寂靜無片塍半椽也。盤大山之東，又上半里，忽見有峽東墜。稍東南降半里，平行大山東南支，又見其西復有峽南墜，已與大山東西隔隴矣。

yú shì jiàng zhì lǐng wù shí lǐ, yǒu liǎng sān jiā jū běi gāng zhī shàng, shì yuē liǔ shù.
於是降陟嶺塢十里，有兩三家居北岡之上，是曰柳樹。

zhǐ ér chuī tāng yǐ fàn ér yǔ shì bù zhǐ, xùn qù huáng cǎo bà bù jí, suì liú zhǐ yān. qí rén jiē hàn yǔ, fēi luó luó. jū tíng zhī lǎo chén xìng, shén pín ér néng zhòng kè, yī jiàn zhé wēi gǔ duò duǎn xiǎo de mù tóu yǐ liáo shī yī.
止而炊湯以飯；而雨勢不止，訊去黃草壩不及，遂留止焉。其人皆漢語，非儸儸。居停之老陳姓，甚貧而能重客，一見輒煨榾柮ｇǔｄｕò短小的木頭以燎濕衣。

yú huàn wū ér zhì zhī.
余浣污而炙之。

suī shí wú yán, wò wú cǎo, shén lè yě.
雖食無鹽，臥無草，甚樂也。

èr shí liù rì píng míng qǐ, chuī fàn. fēng mái piāo yǔ, yú réng jiù huǒ, jiǔ zhī nǎi xíng. jiàng pō xún wù, qí wù yóu xī xià zhě. dōng sān lǐ wù qióng, yǒu xiǎo shuǐ zì běi wù lái, héng dù zhī. fù dōng shàng pō, wǎn zhuǎn lǐng ào, wǔ lǐ, yǒu chǎng zài běi pō xià. yóu qí dōng yòu wǔ lǐ, yú gāng ér xià, wù hū dōng xī dà kāi. qí xī nán gāng jí shén píng, ér dōng běi ruò shēn zhuì nán běi jiē jù shān, ér nán shān shì yóu chóng, hēi wù jiān shí lù yán yán gāo jùn de yàng zi qì sè.
二十六日平明起，炊飯。風霾飄雨，余仍就火，久之乃行。降坡循塢，其塢猶西下者。東三里塢窮，有小水自北塢來，橫渡之。復東上坡，宛轉嶺坳，五里，有場在北坡下。由其東又五里，逾岡而下，塢忽東西大開。其西南岡脊甚平，而東北若深墜；南北皆巨山，而南山勢尤崇，黑霧間時露岩岩高峻的樣子氣色。

wù zhōng wú jù liú, yì wú tián chéng jū rén, yī lǐ jiē shēn máo chōng sè. lù běn zhèng dōng qù, yǒu qí nán xiàng chóng shān zhī yè, gù nú qián chí, cóng zhī. yī lǐ, nán jìng wù, jiāng zhì shān pō shàng, yú jué qí wù, fù fǎn zhé ér běi, cóng dà lù dōng xíng. pī máo lǚ shī, sān lǐ, dōng jìng wù. yǒu fēng zhōng zhì wù dōng, wù cóng dōng běi zhuì ér xià, lù cóng dōng nán zhì ér shàng. èr lǐ, nán chuān shān yè. yòu dōng bàn lǐ, yú qí dōng ào, fǔ jiàn dōng shān nán xiàng liè, xià jiè wèi xiá, qí zhōng quán shēng hōng hōng, xiǎng wèi nán liú zhě. cóng lǐng shàng zhuǎn nán bàn lǐ, yú qí nán ǎo, yòu fǔ jiàn xī shān nán xiàng liè, xià jiè wèi xiá, qí zhōng quán shēng hōng hōng, xiǎng yì nán liú zhě. gài qí dōng běi jiē yǒu céng luán jiā gǔ, ér shì shān zhōng xuán qí jiān. suì cóng qí xī yán lǐng nán xià, èr lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng yá héng zhù xī gǔ, suì jù qí shàng, zhuó zú ér fàn. jì fàn, cóng wù shàng nán xíng.
塢中無巨流，亦無田塍居人，一里皆深茅充塞。路本正東去，有岐南向崇山之腋，顧奴前馳，從之。一里，南竟塢，將陟山坡上，余覺其誤，復返轍而北，從大路東行。披茅履濕，三里，東竟塢。有峰中峙塢東，塢從東北墜而下，路從東南陟而上。二里，南穿山腋。又東半里，逾其東坳，俯見東山南向列，下界為峽，其中泉聲轟轟，想為南流者。從嶺上轉南半里，逾其南拗，又俯見西山南向列，下界為峽，其中泉聲轟轟，想亦南流者。蓋其東北皆有層巒夾谷，而是山中懸其間。遂從其西沿嶺南下，二里，有小水自東崖橫注西谷，遂踞其上，濯足而飯。既飯，從塢上南行。

gé wù jiàn xī fēng gāo kē cóng màn, méng mì wú xiān xì. nán èr lǐ, wù jiāng jǐn, wén fá mù shēng, zé lūn cái qǔ xīn zhě, cóng qí nán jiàn běi yān. yòu nán yī lǐ, xià zhì wù zhōng, zé wù nǎi dù jí, suī bù shèn zhōng gāo, ér běi miàn fǎn xià. jí nán xiá, nán xià shén bī, zhōng mǎn tián hé. tòu xiá ér chū, suì pán yī hè, fēng hé chéng chéng. yǒu xiǎo shuǐ zì dōng běi xiá xià zhù, nán yǒu jiān fēng zhōng tū, shuǐ cóng qí xī nán zhuì qù, lù cóng qí dōng běi yú lǐng.
隔塢見西峰高柯叢蔓，蒙密無纖隙。南二里，塢將盡，聞伐木聲，則掄材取薪者，從其南漸北焉。又南一里，下至塢中，則塢乃度脊，雖不甚中高，而北面反下。脊南峽，南下甚逼，中滿田禾。透峽而出，遂盤一壑，豐禾成塍。有小水自東北峽下注，南有尖峰中突，水從其西南墜去，路從其東北逾嶺。

yī lǐ bàn shè hè, yī lǐ bàn dēng lǐng. yòu dōng fǔ, yǒu xiá nán xià, qí zhōng shuǐ shēng shén jí. shí jí zhí xià, yī lǐ dǐ wù dǐ, dōng xiá shuǐ xī nán zhù, suì héng shè zhī. shāo nán, yòu dōng xiá yī shuǐ, zì dōng ér xī zhù, fù héng shè zhī, èr shuǐ suì hé liú nán xíng.
一里半涉壑，一里半登嶺。又東俯，有峽南下，其中水聲甚急。拾級直下，一里抵塢底，東峽水西南注，遂橫涉之。稍南，又東峽一水，自東而西注，復橫涉之，二水遂合流南行。

lù suí jiàn dōng ér nán, èr lǐ chū xiá, yǒu jù shí fēng tū lì dōng nán, shuǐ cóng wù zhōng zhí nán qù. wù zhōng tián chéng lín cì, huáng yún bèi lǒng, xī kàn bù xióng, zhǐ gé yī lǐng. lù cóng wù dōng shàng lǐng, zhuǎn tū fēng zhī nán, yī lǐ, yǒu shù jiā yǐ běi gāng shàng, shì yuē shā jiàn cūn, shǐ zhī qián suǒ chū wù wèi shā jiàn yě. yóu qí qián dōng xià ér fù shàng, yòu dōng nán yú yī gāng ér xià, gòng yī lǐ yú, yǒu xī zì běi ér nán, jiào qián zhū liú wèi dà, qí shàng yǒu shí liáng kuà zhī. guò liáng, fù dōng shàng pō yī lǐ, gāng tóu shí chǐ yíng ní, huá nìng lián lì, bèi zhū jiān chǔ. yī lǐ dōng xià, yòu dōng nán zhuǎn yú yī gāng, yī lǐ tòu xiá chū, shǐ jiàn dōng xiǎo shān nán xuán wù zhōng, qí shàng shì lú lěi lěi, shì wèi huáng cǎo bà. nǎi dōng xíng tián chéng jiān yī lǐ, suì jīng wù ér dōng, yǒu shuǐ zì běi wù lái, shí pō héng jié zhī, pō dōng xì zé dié shí qí pō, shuǐ mào qí shàng, nán xiè ér xià. qí shuǐ xiǎo yú xī shí liáng zhī shuǐ, rán jiē zì běi ér nán, dǐ bā jí ér rù pán jiāng zhě yě. zì shā jiàn zhì cǐ, zhū shuǐ jù qīng chè kě ài, fēi fù huáng wū hún zhuó zhī bǐ, qǐ diān qián fēn jiè, ér shuǐ jí shū zhuàng yé? cǐ chù yǒu shí lài, ér fù zhòu yàn yǐ bǔ qí quē, dōng shàng jí wèi huáng cǎo bà yíng jù, bà zhī dé míng, qǐ yǐ cǐ yé? shí qiáo zhě jù huàn zhuó bà shàng, yì jiù zhuó zhī, wū yī gòu xī, wèi zhī dùn yì. nǎi dōng shàng pō, xún dǔ yuán ér dōng, yǒu jiē héng yíng gāng nán, rán jiē cǎo fáng bēi shě, bù shèn zhěng pì.
路隨澗東而南，二里出峽，有巨石峰突立東南，水從塢中直南去。塢中田塍鱗次，黃雲被隴，西瞰步雄，止隔一嶺。路從塢東上嶺，轉突峰之南，一里，有數家倚北岡上，是曰沙澗村，始知前所出塢為沙澗也。由其前東下而復上，又東南逾一岡而下，共一里余，有溪自北而南，較前諸流為大，其上有石樑跨之。過梁，復東上坡一里，岡頭石齒縈泥，滑濘廉利，備諸艱楚。一里東下，又東南轉逾一岡，一里透峽出，始見東小山南懸塢中，其上室廬累累，是為黃草壩。乃東行田塍間一里，遂經塢而東，有水自北塢來，石坡橫截之，坡東隙則疊石齊坡，水冒其上，南瀉而下。其水小於西石樑之水，然皆自北而南，抵巴吉而入盤江者也。自沙澗至此，諸水俱清澈可愛，非復潢污渾濁之比，豈滇、黔分界，而水即殊狀耶？此處有石瀨，而復甃堰以補其缺，東上即為黃草壩營聚，壩之得名，豈以此耶？時樵者俱浣濯壩上，亦就濯之，污衣垢膝，為之頓易。乃東上坡，循堵垣而東，有街橫縈岡南，然皆草房卑舍，不甚整辟。

tǔ rén yán, qián nián wèi bù xióng lóng tǔ sī xié qí qī shā tǔ sī bīng gōng huǐ, gù fēi fù jiù guān.
土人言，前年為步雄龍土司挾其戚沙土司兵攻毀，故非復舊觀。

rán lóng shì yòu wèi nóng shì suǒ gōng ér dài zhī yǐ. qí běi fēng dǐng, jí tǔ sī huáng shì zhī jū zài yān. nǎi rén xī yú wú shì. wú, hàn rén, nán fù jù zhòng kè, shū lǐ jù bèi yún.
然龍氏又為儂氏所攻而代之矣。其北峰頂，即土司黃氏之居在焉。乃人息於吳氏。吳，漢人，男婦俱重客，蔬醴俱備雲。

èr shí qī rì chén qǐ yǔ yóu bù zhǐ. jí ér jì, ní nìng yóu shén. gū shǎo qì yī rì, xún pán jiāng qū zhé, wèi míng rì xíng jì. nǎi kuāng zuò zuò jì. bó mù fù yǔ, zhōng yè mí shén, yì pī jù zhān tòu yān.
二十七日晨起雨猶不止。即而霽，泥濘猶甚。姑少憩一日，詢盤江曲折，為明日行計。乃匡坐作記。薄暮復雨，中夜彌甚，衣被俱沾透焉。

èr shí bā rì chén yǔ bù zhǐ. yī shī nán xíng. qí zhì yī ér qǐ. zhōng rì yǔ cén cén yǔ shuǐ bù duàn dì wǎng xià liú yě. shì rì cǐ chù mǎ chǎng, rén jí pō shèng. shì zhōng wú tā yì wù, wéi huáng là yǔ xì sǔn wèi duō. nǎi wēi sǔn zhǔ ròu, jìng rì shǒu yǔ.
二十八日晨雨不止。衣濕難行。俟炙衣而起。終日雨涔涔雨水不斷地往下流也。是日此處馬場，人集頗盛。市中無他異物，惟黃蠟與細筍為多。乃煨筍煮肉，竟日守雨。

huáng cǎo bà tǔ sī huáng xìng, jiā dū sī xián. nǎi pǔ ān shí èr yíng zhǎng guān sī zhī shǔ.
黃草壩土司黃姓，加都司銜。乃普安十二營長官司之屬。

shí èr yíng yǐ guī shùn wèi shǒu, ér qián fù zhī shù zé tuī huáng cǎo bà, tǔ dì zhī yuǎn zé tuī bù xióng yān.
十二營以歸順為首，而錢賦之數則推黃草壩，土地之遠則推步雄焉。

huáng cǎo bà dōng shí wǔ lǐ wèi mǎ bí hé, yòu dōng wǔ shí lǐ dǐ lóng guāng, nǎi guǎng xī yòu jiāng fēn jiè xī èr shí lǐ wèi bù xióng, yòu xī wǔ shí lǐ dǐ jiāng dǐ, nǎi yún nán luó píng zhōu fēn jiè nán sān shí lǐ wèi ān zhàng, yòu nán sì shí lǐ dǐ bā jí, nǎi yún nán guǎng nán fǔ fēn jiè běi sān shí lǐ wèi fēng táng, yòu běi èr shí lǐ dǐ bì dòng, nǎi yún nán yì zuǒ xiàn fēn jiè.
黃草壩東十五里為馬鼻河，又東五十里抵龍光，乃廣西右江分界；西二十里為步雄，又西五十里抵江底，乃雲南羅平州分界；南三十里為安障，又南四十里抵巴吉，乃雲南廣南府分界；北三十里為豐塘，又北二十里抵碧洞，乃雲南亦佐縣分界。

dōng xī nán sān miàn yǔ liǎng yì shěng cuò rǎng, běi qù pǔ ān èr bǎi èr shí lǐ.
東西南三面與兩異省錯壤，北去普安二百二十里。

qí dì tián chéng zhōng pì, dào lù sì dá, rén mín pō jí, kě jiàn yī xiàn ér tǔ sī kǒng duó qí quán, zhōu guān kǒng fēn qí lì, gù mò wèi jǔ zhě.
其地田塍中辟，道路四達，人民頗集，可建一縣；而土司恐奪其權，州官恐分其利，故莫為舉者。

huáng cǎo bà dōng nán, yóu lóng guāng qìng kǒu zhě kǒng bǎn tún bà lóu yǐ shàng jù ān lóng tǔ sī dì.
黃草壩東南，由龍光、箐口、者恐、板屯、壩樓、以上俱安隆土司地。

qí tǔ guān zì tiān qǐ chū wèi bù rén suǒ shā, sì chéng yǐ sūn dài shǔ zhī. bā là zhě xiāng jù sì chéng zhōu dì. xià tián zhōu, nǎi xī nián dà dào. zì ān lóng wú tǔ guān, sì chéng dài shǔ, guǎng nán yǐ bīng zhēng zhī, jù qí dà bàn, dào lù bù néng, shí yóu yú cǐ.
其土官自天啟初為部人所殺，泗城以孫代署之。八臘、者香、俱泗城州地。下田州，乃昔年大道。自安隆無土官，泗城代署，廣南以兵爭之，據其大半，道路不能，實由於此。

àn pán jiāng zì bā dá yǔ luó píng fēn jiè.
按盤江自八達、與羅平分界。

bā zé hé gé bā jí xìng lóng nà gòng, yǐ shàng jù ān lóng tǔ sī dì, jīn jù wèi guǎng nán yǒu. dǐ bà lóu, suì xià bā là zhě xiāng. yòu yǒu yī shuǐ zì dōng běi lái hé, tǔ rén yǐ wèi jí ān nán wèi běi pán jiāng, kǒng fēi shì. ān nán běi pán, hé dǎn hán luó yùn bái shuǐ hé zhī liú, yǐ dōng nán xià dū ní, yóu sì chéng dōng běi jiè, jīng nà dì yǒng shùn, chū luó mù dù, xià qiān jiāng. zé cǐ dōng běi lái zhī shuǐ, zì shì sì chéng xī běi jiè shān qìng suǒ chū, qí fēi běi pán kě zhī yě. yú shì suì wèi yòu jiāng. zài xià yòu yǒu guǎng nán fù zhōu zhī shuǐ, zì zhě gé yì ān lóng tǔ sī shǔ, jīn wèi guǎng nán jù zhě. gé làng lì lǐ jù sì chéng zhōu dì. lái hé, ér xià tián zhōu, cǐ shuǐ jí zhì suǒ chēng nán wàng zhū xī yě. èr shuǐ yī chū sǎ chéng xī běi, yī chū guǎng nán zhī dōng, jiē yòu jiāng zhī zhī, ér fēi yòu jiāng zhī yuán qí yuán wéi nán pán zú yǐ dāng zhī. dǎn hán luó yùn chū yú bái shuǐ hé, nǎi dōu ní jiāng zhī zhī, ér fēi dōu ní jiāng zhī yuán qí yuán wéi běi pán zú yǐ dāng zhī. gè bù xiāng wěn yě.
巴澤、河格、巴吉、興隆、那貢，以上俱安隆土司地，今俱為廣南有。抵壩樓，遂下八蜡、者香。又有一水自東北來合，土人以為即安南衛北盤江，恐非是。安南北盤，合膽寒、羅運、白水河之流，已東南下都泥，由泗城東北界，經那地、永順，出羅木渡，下遷江。則此東北來之水，自是泗城西北界山箐所出，其非北盤可知也。於是遂為右江。再下又有廣南、富州之水，自者格、亦安隆土司屬，今為廣南據者。葛閬、歷里俱泗城州地。來合，而下田州，此水即志所稱南旺諸溪也。二水一出灑城西北，一出廣南之東，皆右江之支，而非右江之源；其源惟南盤足以當之。膽寒、羅運出於白水河，乃都泥江之支，而非都泥江之源；其源惟北盤足以當之。各不相紊也。

àn yún nán dǐ guǎng xī jiān dào yǒu sān.
按雲南抵廣西間道有三。

yī zài lín ān fǔ zhī dōng, yóu ā mí zhōu wéi mó zhōu běn zhōu xī zhì gān gōu dào mǎ pō shí tiān jǐng ā jiǔ mǒ jiǎ děng shào, dōng tōng guǎng nán. měi shào bō lù liáng wèi bǎi hù yī yuán jūn bīng shí wǔ míng mín bīng shí wǔ míng bǎ shǒu. hòu zhōu zhì yān méi, shào xī fèi chí. dǐ guǎng nán fù zhōu, rù guǎng xī guī shùn xià léi, ér chū tuó fú, xià nán níng. cǐ yú chū cóng zuǒ jiāng qǔ dào zhì guī shùn, ér zú zǔ yú jiāo yí zhě yě, shì wèi nán lù. yī zài píng yuè fǔ zhī nán, yóu dú shān zhōu fēng níng shàng xià sī, rù guǎng xī nán dān hé chí zhōu, chū qìng yuǎn.
一在臨安府之東，由阿迷州、維摩州本州昔置乾溝、倒馬坡、石天井、阿九、抹甲等哨，東通廣南。每哨撥陸涼衛百戶一員、軍兵十五名、民兵十五名把守。後州治湮沒，哨悉廢弛。抵廣南富州，入廣西歸順、下雷，而出馱伏，下南寧。此余初從左江取道至歸順，而卒阻於交彝者也，是為南路。一在平越府之南，由獨山州豐寧上下司，入廣西南丹河池州，出慶遠。

cǐ yú hòu cóng luó mù dù qǔ dào ér rù qián diān zhě yě, shì wèi běi lù. yī zài pǔ ān zhī nán luó píng zhī dōng, yóu huáng cǎo bà, jí ān lóng bà lóu zhī xià tián zhōu, chū nán níng zhě.
此余後從羅木渡取道而入黔、滇者也，是為北路。一在普安之南、羅平之東，由黃草壩，即安隆壩樓之下田州，出南寧者。

cǐ yú chū pái huái yú tián zhōu jiè shàng, rén jiē yǐ wèi bù kě xíng, ér jiǔ hòu wú tóng lǚ, jìng bù de xíng zhě yě, shì wèi zhōng lù. zhōng lù wèi nán pán rù yuè chū qián zhī jiāo nán lù wèi nán pán yíng diān zhī shǐ, yǔ xià yuè zhī mò běi lù wèi běi pán jīng qián huán yuè zhī huì. rán cǐ sān lù jīn jiē zǔ sè. nán zǔ yú ā mí zhī pǔ, fù zhōu zhī lǐ shěn, jiàn guǎng xī xiǎo jì.
此余初徘徊于田州界上，人皆以為不可行，而久候無同侶，竟不得行者也，是為中路。中路為南盤入粵出黔之交；南路為南盤縈滇之始，與下粵之末；北路為北盤經黔環粵之會。然此三路今皆阻塞。南阻於阿迷之普，富州之李、沈，見《廣西小紀》。

guī shùn zhī jiāo yí: zhōng zǔ yú guǎng nán zhī cán shí, tián zhōu zhī kuáng yín gǒu kuáng jiào běi zǔ yú xià sī zhī cǎo qiè, bā zhài zhī fú mǎng. jì huàn zhé zhī bù gǎn rù, yì shāng lǚ zhī mò néng cóng. wéi dōng lù yóu yuán jìng ér yuè shā ní kǒng zhōu, wèi jīn rén suǒ qū. rán huái yuǎn shā ní, yì duō lí rén zhī kǒng, qiě yū zhì hú nán, yòu duō lì yī shěng yǐ.
歸順之交彝：中阻於廣南之蠶食，田州之狂狺ｙíｎ狗狂叫；北阻於下司之草竊，八寨之伏莽。既宦轍之不敢入，亦商旅之莫能從。惟東路由沅、靖而越沙泥恐州，為今人Ｃ所趨。然懷遠沙泥，亦多黎人之恐，且迂陟湖南，又多歷一省矣。

huáng cǎo bà dōng yī bǎi wǔ shí lǐ wèi ān lóng suǒ, yòu dōng wèi xīn chéng suǒ, jiē nán yǔ yuè xī zhī ān lóng sì chéng jiē rǎng. rán zài qián yuē lóng, zài yuè yuē lóng, yī yīn ér gè yì zì, yī chù ér gè yì míng hé yě? qǐ liǎng míng běn tóng yī zì, chuán xiě zhī yì yé? àn ān zhuāng zhī dōng, dà lù suǒ jīng, yì yǒu ān lóng qìng shān, yǔ ān lóng suǒ xiāng jù sì bǎi lǐ, nǎi yuǎn zhě tóng ér jìn zhě yì, yòu hé yé? dà dǐ qián zhōng duō yòng lóng zì, yuè zhōng duō yòng lóng zì, rú lóng ān xiàn zhī lèi. gù gè cóng qí dì, ér bù zhī qí dì zhī xiāng jìn, qí qǔ míng bì fēi èr yě.
黃草壩東一百五十里為安籠所，又東為新城所，皆南與粵西之安隆、泗城接壤。然在黔曰「籠」，在粵曰「隆」，一音而各異字，一處而各異名、何也？豈兩名本同一字，傳寫之異耶？按安莊之東，大路所經，亦有安籠箐山，與安籠所相距四百里，乃遠者同而近者異，又何耶？大抵黔中多用「籠」字，粵中多用「隆」字，如隆安縣之類。故各從其地，而不知其地之相近，其取名必非二也。

huáng cǎo bà zhù míng qián xī, ér jū jù huán huì jù bù jí luó píng zhōu luó píng zhù míng yí dōng, ér jū jù huán huì yòu bù jí guǎng xī fǔ. cǐ fǔ zhōu yíng bǎo zhī yì yě.
黃草壩著名黔西，而居聚闤闠俱不及羅平州；羅平著名迤東，而居聚闤闠又不及廣西府。此府、州、營、堡之異也。

wén chéng jiāng fǔ hú shān zuì shèng, ér jū jù huán huì yì ràng guǎng xī fǔ. lín ān fǔ wèi diān zhōng shǒu jùn, ér jīn wèi pǔ shì suǒ cán, diāo chǎng wèi fù, rén mín suī duō, jū jù suī yuǎn, ér guāng jǐng zhǐ yǔ guǎng xī fǔ tóng yě.
聞澂江府湖山最勝，而居聚闤闠亦讓廣西府。臨安府為滇中首郡，而今為普氏所殘，凋敞未復，人民雖多，居聚雖遠，而光景止與廣西府同也。

yí dōng zhī xiàn, tōng hǎi wèi zuì shèng yí dōng zhī zhōu, shí píng wèi zuì shèng yí dōng zhī bǎo jù, bǎo xiù wèi zuì shèng: jiē yǐ miǎn yú pǔ huò yě.
迤東之縣，通海為最盛；迤東之州，石屏為最盛；迤東之堡聚，寶秀為最盛：皆以免於普禍也。

xiàn yǐ jiāng chuān wèi zuì diāo, zhōu yǐ shī zōng wèi zuì bì, bǎo jù yǐ nán zhuāng zhū chù wèi zuì cǎn, jiē wèi pǔ suǒ róu lìn yě.
縣以江川為最凋，州以師宗為最敝，堡聚以南莊諸處為最慘，皆為普所蹂躪也。

ruò bù xióng zhī lóng nóng zhēng dài, huáng cǎo bà zhī bèi hòng xiāng dòu yú lóng shā, shā nǎi bù xióng lóng shì zhī fù wēng. ān lóng tǔ sī zhī fēn zhēng yú cén nóng.
若步雄之龍、儂爭代，黃草壩之被閧ｈòｎｇ相鬥於龍、沙，沙乃步雄龍氏之婦翁。安隆土司之紛爭於岑、儂。

cén wèi guǎng xī sì chéng, nóng wèi guǎng nán fǔ.
岑為廣西泗城，儂為廣南府。

jīn guǎng nán shì dà, ān lóng zhī dì, wèi zhàn qù bā jiǔ yǐ. tǔ sī mí làn rén mín, nǎi qí běn xìng, ér wěn jí cháo tíng zhī fēng jiāng, bù kě zhǎng yě.
今廣南勢大，安隆之地，為占去八九矣。土司糜爛人民，乃其本性，而紊及朝廷之封疆，不可長也。

zhū yí zhǒng zhī kǔ yú tǔ sī mí làn, zhēn shì tòng xīn jí shǒu, dì shì wèi suǒ yā, shēng sǐ wéi mìng ěr, fēi zhēn yǒu liàn zhǔ sī jiù zhī xīn, láo bù kě pò yě. qí suǒ yǐ lè yú fǎn cè zhě, bù guò shì yí niè shān dòng. qí rén bù xí hàn yǔ, ér sù nì yí fēng, gù gōu yǐn wèi yì. ér yí niè yì fēi guǒ yǒu yīn zhī wán tián héng zhī kè yě, dì tiào liáng fú mǎng zhī jiān, jiè kǒu yú zhòng, yǐ xíng qí jiǎo huá ěr.
諸彝種之苦於土司糜爛，真是痛心疾首，第勢為所壓，生死惟命耳，非真有戀主思舊之心，牢不可破也。其所以樂於反側者，不過是遺孽煽動。其人不習漢語，而素昵彝風，故勾引為易。而遺孽亦非果有殷之頑、田橫之客也，第跳梁伏莽之奸，藉口愚眾，以行其狡猾耳。

suǒ dù zhū shān zhī xiǎn, yuǎn yǐ luó píng shī zōng jiè piān tóu shào wèi zuì qí cì zé tōng hǎi zhī jiàn tōng guān, qí xiǎn jùn suī tóng, ér wú cǐ huāng jì zài cì zé ā mí zhī zhōng dào lǐng, shěn jiā fén chù. qí shēn yǎo suī tóng, ér wú cǐ chóng ài yòu cì zé bù xióng zhī jiāng dǐ dōng lǐng, qí qū zhé suī tóng, ér wú cǐ bī xuē. ruò xī dù zhī xiǎn, mò rú jiāng dǐ, yá xuē jiǔ tiān, qiàn qiàn jiǔ dì, pán jiāng péng pǔ zhī dù, jiē mò jí yān.
所度諸山之險，遠以羅平、師宗界偏頭哨為最；其次則通海之建通關，其險峻雖同，而無此荒寂；再次則阿迷之中道嶺，沈家墳處。其深杳雖同，而無此崇隘；又次則步雄之江底東嶺，其曲折雖同，而無此逼削。若溪渡之險，莫如江底，崖削九天，塹嵌九地，盤江朋圃之渡，皆莫及焉。

yuè xī zhī shān, yǒu chún shí zhě, yǒu jiān shí zhě, gè zì fēn háng dú tǐng, bù xiāng hùn zá. diān nán zhī shān, jiē tǔ fēng liáo rào, jiān yǒu zhuì shí, yì shí bù yī èr, gù huán wā wèi duō. qián nán zhī shān, zé jiè yú èr zhě zhī jiān, dú yǐ bī sǒng jiàn qí, diān shān wéi duō tǔ, gù duō yōng liú chéng hǎi, ér liú duō hún zhuó. wéi fǔ xiān hú zuì qīng. yuè shān wéi shí, gù duō chuān xué zhī liú, ér shuǐ xī chéng qīng. ér qián liú yì jiè yú èr zhě zhī jiān.
粵西之山，有純石者，有間石者，各自分行獨挺，不相混雜。滇南之山，皆土峰繚繞，間有綴石，亦十不一二，故環窪為多。黔南之山，則界於二者之間，獨以逼聳見奇，滇山惟多土，故多壅流成海，而流多渾濁。惟撫仙湖最清。粵山惟石，故多穿穴之流，而水悉澄清。而黔流亦界於二者之間。

èr shí jiǔ rì chén yǔ fēi fēi. jì fàn, cí zhǔ rén xíng. cóng jiē dōng nán chū, bàn lǐ, rào dōng fēng zhī nán ér běi, rù qí wù. zhù ér huí dì, shǐ jiàn qí qián dà wù kāi yú nán, qún shān cóng tū, xiǎo shí fēng huò cháo huò gǒng, cān lì qián wù zhōng. ér yáo wàng wù wài, nán shān héng gèn zuì xióng, yóu bàn yǔ yún qì xiāng yīn yūn, cǐ jí bā jí zhī dōng, zhàng pán jiāng ér nán qū zhě yě.
二十九日晨雨霏霏。既飯，辭主人行。從街東南出，半里，繞東峰之南而北，入其塢。佇而回睇，始見其前大塢開於南，群山叢突，小石峰或朝或拱，參立前塢中。而遙望塢外，南山橫亘最雄，猶半與雲氣相氤氳，此即巴吉之東，障盤江而南趨者也。

wù zhōng fù sì miàn kāi wù: xī zé shā jiàn suǒ cóng lái zhī dào, dōng zé mǎ bí hé suǒ cóng chū zhī xiá, ér nán zé dōng xī zhū shuǐ suǒ xià bā jí zhī qū, běi zé jīn suǒ rù fēng táng zhī lù yě. jì qí dì, běi yǔ wèi duì, nán yǔ fù zhōu wèi duì, xī yǔ yáng lín wèi duì, dōng yǔ ān lóng suǒ wèi duì. qí yáo duì zhě, zhí dōng zé yuè xī zhī qìng yuǎn, zhí běi zé sì chuān zhī zhòng qìng yǐ. rù běi wù yòu bàn lǐ, qí xī fēng pán yá xuē shí, yán yán dú yì, qí zhōng yǒu xiǎo shuǐ nán lái. sù zhī běi yòu èr lǐ, xún dōng fēng běi shàng, yú jí shāo jiàng, zhì wù fù shàng, shǐ jiàn dōng wù yān. gòng èr lǐ, zài shàng běi ào, zhuǎn ér xī, ào zhōng yǒu shuǐ zì xī lái, chū ào xià zhuì dōng wù, ào shàng fēng hé bèi lǒng jí hé miáo mào shèng zhē gài le tián lǒng. tòu zhī ér xī, yán běi lǐng shàng xī xiàng xíng. èr lǐ shāo jiàng, zhì běi wù.
塢中復四面開塢：西則沙澗所從來之道，東則馬鼻河所從出之峽，而南則東西諸水所下巴吉之區，北則今所入豐塘之路也。計其地，北與為對，南與富州為Ｃ對，西與楊林為對，東與安籠所為對。其遙對者，直東則粵西之慶遠，直北則四川之重慶矣。入北塢又半里，其西峰盤崖削石，岩岩獨異，其中有小水南來。溯之北又二里，循東峰北上，逾脊稍降，陟塢復上，始見東塢焉。共二里，再上北坳，轉而西，坳中有水自西來，出坳下墜東塢，坳上豐禾被隴即禾苗茂盛遮蓋了田隴。透之而西，沿北嶺上西向行。二里稍降，陟北塢。

yī lǐ fù xī běi shàng, èr lǐ yú běi ào, cóng lǐng jí xī běi xíng.
一里復西北上，二里逾北坳，從嶺脊西北行。

tú zhōng hū yǔ hū jì, dà dǐ yǔ duō yú rì yě.
途中忽雨忽霽，大抵雨多於日也。

shāo jiàng, fù pán zhì qí xī běi pō gāng, zuǒ yòu shí yǒu dà wā xuán xiá, gòng wǔ lǐ, yú xī ào ér xià. yòu sān lǐ dǐ wù zhōng, wén shuǐ shēng cóng cóng, rán sì shān huí hé, fāng yí shuǐ cóng hé chū. yòu xī běi yī lǐ, hū jiàn wù zhōng yǒu kēng, zhōng zhuì rú jǐng, gài cǐ shuǐ zhī suǒ rù zhě yǐ. cóng wù yòu bàn lǐ, yòu xī běi zhì lǐng bàn lǐ, tòu jí jiā ér chū, yú shì shāo jiàng, cóng zhǎng xiá zhōng xíng. xī běi sān lǐ, fù shāo shàng, shǐ zhī cǐ xiá yì zhōng wā ér wú xià xiè zhī dào zhě yě. fàn yú lù páng shí shàng. chū lǐng zhī xī, shǐ jiàn xī wù zhōng pán, nèi jiē jiā hé péng péng. běi yǒu xiǎo shān wǎn wù kǒu, lú shě xuán qí shàng, shì yuē fēng táng. dōng xī nán jiē huí fēng huán zhī, shuǐ cóng xī nán èr wù jiāo zhù qí jiān, běi xiàng zhuì xiá. yóu wù dōng nán jiàng lǐng, xún wù nán pán nán shān běi lù, gòng èr lǐ, běi yǔ wǎn kǒu lú shě gé wù xiāng duì.
稍降，復盤陟其西北坡岡，左右時有大窪旋峽，共五里，逾西坳而下。又三里抵塢中，聞水聲淙淙，然四山回合，方疑水從何出。又西北一里，忽見塢中有坑，中墜如井，蓋此水之所入者矣。從塢右半里，又西北陟嶺半里，透脊夾而出，於是稍降，從長峽中行。西北三里，復稍上，始知此峽亦中窪而無下泄之道者也。飯於路旁石上。出嶺之西，始見西塢中盤，內皆嘉禾芃芃. 北有小山綰塢口，廬舍懸其上，是曰豐塘。東西南皆回峰環之，水從西南二塢交注其間，北向墜峽。由塢東南降嶺，循塢南盤南山北麓，共二里，北與綰口廬舍隔塢相對。

jiàn lù páng yǒu qí, nán xiàng rù shān, yí wèi fēn qí zhī chù, guò ér fù hái.
見路旁有歧，南向入山，疑為分歧之處，過而復還。

shǐ dēng, jiàn qí nèi dào pō dà, yǐ wèi shì zài shàng, lù fēn wèi èr, xī zhě jì jiàn xiǎo, nán zhě yòu pán nán shān, yòu yí wèi fēi. wǎng suàn shù sì, mò kě cóng wèn. ér wù běi jū lú xiāng jù èr lǐ yú, wǎng fǎn jì yáo jiàn nán shān yǒu mù zhě, jí qū jiù zhī, ér gé fēng jiān hè, bù néng jí zhì.
始登，見其內道頗大，以為是；再上，路分為二，西者既漸小，南者又盤南山，又疑為非。往算數四，莫可從問。而塢北居廬相距二里余，往返既遙；見南山有牧者，急趨就之，而隔峰間壑，不能即至。

hū yǒu fù mù sān rén cóng qián lǐng xià, wèn zhī, nǎi zhī qí fēi. suí zhī èr lǐ, běi chū dà lù. qí rén yán: fēn qí zhī chù shàng zài lǐng xī. cǐ chù nán qí, nǎi nán wù xiǎo lù zhī rù shān zhě, dà lù zài xī wù rù yě. rán cǐ qù yǐ bù jí huáng ní hé, zhèng kě cóng bì dòng tuō sù yǐ. nǎi xī xiàng rù wù. yǒu xiǎo shuǐ zì xī lái, lù yú pō xī shàng, xià ér fù zhì, sān lǐ yú ào.
忽有負木三人從前嶺下，問之，乃知其非。隨之二里，北出大路。其人言：「分岐之處尚在嶺西。此處南岐，乃南塢小路之入山者，大路在西塢入也。然此去已不及黃泥河，正可從碧峒托宿矣。」乃西向入塢。有小水自西來，路逾坡西上，下而復陟，三里逾坳。

ào bù gāo ér jiē liǎng shān zhī jiān, wèi nán shān guò běi zhī jí dōng shuǐ xià fēng táng, xī shuǐ fù xī běi liú, jù rù mǎ bí zhě jí xī yáo kāi wù zhí qù.
坳不高而接兩山之間，為南山過北之脊；東水下豐塘，西水復西北流，俱入馬鼻者；脊西遙開塢直去。

xún běi lǐng yòu xī èr lǐ, qí shǐ liǎng fēn: yán běi lǐng xī xiàng chū wù, wèi pǔ ān zhōu dào héng dù wù nán, zhì lǐng nán shàng, wèi yì zuǒ dào. suì nán dù wù, lù jiàn wēi, shēn máo fù shuǐ, qū dèng yī pō shí jí pán qū suí pō huí zhuǎn, wú fēi xíng lǎo xiǎo shuǐ táng. yuán zhī nán shàng pō, yī lǐ, xī nán pán lǐng jiǎo, shǐ wàng jiàn běi jiè yáo shān héng gèn, wān yán tiān mò. cǐ jí yì zì kǒng xī nán dōng zhuǎn zhī jí, cóng dān xiá shān dōng nán, yí lǐ huán gǒu chǎng guī shùn èr yíng yǐ zǒu ān lóng suǒ, běi jiè pǔ ān nán běi bǎn qiáo zhū shuǐ rù běi pán, nán jiè huáng cǎo bà mǎ bí hé zhū shuǐ rù nán pán zhě yě. yòu xī nán rù xiá yī lǐ yú, fù nán jī lǐng diān. yī lǐ, dé shí dèng, yóu jí nán zhuǎn. qí jí máo shēn lù qū, fēi cǐ shí dào, fù yí qí wù yǐ. xún dèng xī xià, fù zhuǎn ér nán, qū zhé yī lǐ, dǐ shān lù. qí lù fù kāi dà wù xī qù. wù suī dà, jiē huāng máo pán cuò, jué wú hé chéng rén yān. yú shì suí shān lù xī xíng, sān lǐ, wù zhí xī qù, lù xī nán jié wù xíng. wù nán běi jiè, jù lǐng sēn xuē, zhōng huán yī hè, yuán zā hé dá chóng chóng dié dié jù jí zài yì qǐ, lìng rén yǒu sì miàn fú róng zhī xiǎng. wéi míng sè yù hé, shān yǔ fù lái, ér lù jué máo shēn, bù zhī rén yān hé chù, bù shèng zhuì zhuì.
循北嶺又西二里，歧始兩分：沿北嶺西向出塢，為普安州道；橫度塢南，陟嶺南上，為亦佐道。遂南度塢，路漸微，深茅覆水，曲磴欹坡石級盤曲隨坡迴轉，無非行潦小水塘。緣之南上坡，一里，西南盤嶺角，始望見北界遙山橫亘，蜿蜒天末。此即亦字孔西南東轉之脊，從丹霞山東南，迤邐環狗場、歸順二營以走安籠所，北界普安南北板橋諸水入北盤，南界黃草壩馬鼻河諸水入南盤者也。又西南入峽一里余，復南躋嶺巔。一里，得石磴，由脊南轉。其脊茅深路曲，非此石道，復疑其誤矣。循磴西下，復轉而南，曲折一里，抵山麓。其麓復開大塢西去。塢雖大，皆荒茅盤錯，絕無禾塍人煙。於是隨山麓西行，三里，塢直西去，路西南截塢行。塢南北界，巨嶺森削，中環一壑，圓匝合沓重重疊疊聚集在一起，令人有四面芙蓉之想。惟瞑色慾合，山雨復來，而路絕茅深，不知人煙何處，不勝惴惴。

yòu xī nán yī lǐ, chuān xiá jí ér guò, qí jí zhōng píng ér jiā shén bī.
又西南一里，穿峽脊而過，其脊中平而夾甚逼。

chū qí xī, zhǎng xiá xī qù, nán běi liǎng jiè jiā zhī shén yáo, qí zhōng yī wàng huāng máo, ér lù fù ruò duàn ruò xù, shàng zé zhòng máo yǎn yǔ, xià zé tíng lǎo yíng qī mǎn lù shàng dōu shì xiǎo shuǐ táng.
出其西，長峽西去，南北兩界夾之甚遙，其中一望荒茅，而路復若斷若續，上則重茅偃雨，下則停潦盈蹊滿路上都是小水塘。

shí hūn hēi bī rén, wéi xiàng àn zhōng zhí zhú. sān lǐ, hū wén quǎn shēng, jì wén rén yǔ zài lù nán, jì yǐ chū xiá kǒu, rán yǐ bù biàn wèi xiá wèi pō, yì bù biàn nán xiàng cóng hé rù.
時昏黑逼人，惟向暗中躑躅。三里，忽聞犬聲，繼聞人語在路南，計已出峽口，然已不辨為峽為坡，亦不辨南向從何入。

yòu bàn lǐ, dà dào shì cóng xī běi, ér rén shēng zài nán, cóng mǎng zhōng héng fù zhī, suì xiàn jí cì zhòng. jiǔ zhī, yòu bàn lǐ, nǎi dé shí jìng. rù zhài mén, zé mén bì jiǔ yǐ. tīng qí chōng shēng shén yáo, hào hū zhī, yǒu yīng zhě jiǔ zhī, yǒu xún zhě yòu jiǔ zhī, jiàn yǒu huǒ yǐng chū yòu jiǔ zhī, wén qǐ nèi ài mén shēng, shǐ dé qǐ wài mén rù. jí suí huǒ rù chōng zhě jiā, chuī zhōu huàn zú. suī yōng qīng máo ér wò, yóu xìng de qí suǒ yǐ. jì dìng, wèn qí dì míng, jí bì dòng yě, wèi yì zuǒ dōng běi jiè. wèn hóng bǎn qiáo hé zài? jí zài cǐ běi fēng zhī lù. wèi huáng cǎo bà xī jiè, yǔ cǐ gài nán běi gé yī wù yún.
又半里，大道似從西北，而人聲在南，從莽中橫赴之，遂陷棘刺中。久之，又半里，乃得石徑。入寨門，則門閉久矣。聽其舂聲甚遙，號呼之，有應者；久之，有詢者；又久之，見有火影出；又久之，聞啟內隘門聲，始得啟外門入。即隨火入舂者家，炊粥浣足。雖擁青茅而臥，猶幸得其所矣。既定，問其地名，即碧峒也，為亦佐東北界。問紅板橋何在？即在此北峰之麓。為黃草壩西界，與此蓋南北隔一塢雲。