shí sì rì zǎo yǔ. mìng gù pū mì pān xiù cái jiā, tóu wú fāng shēng shū. shàng wǔ yǔ zhǐ, pān lái gù. xià wǔ, yú wǎng gù ér pān chū, nǎi fǎn zuò jì yù zhōng. bó mù, tóng háng cuī jūn xié yú zhuó yú shì, yǐ zhú shí wèi gōng, zhú shí dà rú sōng zǐ, ròu yuán rú lián ròu, tǔ rén zhǔ shóu yǐ mǎi. tóu hú gǔ rén yǐn jiǔ yú lè de fāng shì, yì bān xíng shì shì zài yí dìng jù lí wài ān fàng yī gè jiǔ hú, hē jiǔ zhī rén yī cì xiàng qí zhōng tóu fàng jiàn shǐ, bù zhōng zhě zé bèi fá hē yī bēi chàng yǐn. yuè shàng ér fǎn, bīng lún jiǎo rán.
十四日早雨。命顧仆覓潘秀才家，投吳方生書。上午雨止，潘來顧。下午，余往顧而潘出，乃返作記寓中。薄暮，同行崔君挾余酌於市，以竹實為供，竹實大如松子，肉圓如蓮肉，土人煮熟以買。投壺古人飲酒娛樂的方式，一般形式是在一定距離外安放一個酒壺，喝酒之人依次向其中投放箭矢，不中者則被罰喝一杯暢飲。月上而返，冰輪皎然。

shí wǔ rì chén wǎng wù pān.
十五日晨往晤潘。

pān quàn wú chū guān.
潘勸無出關。

shàng wǔ, pān kuì jiǔ yáo. xià wǔ, diàn zhōng lǎo rén yì lái quàn yú wú xíng.
上午，潘饋酒餚. 下午，店中老人亦來勸余無行。

xiān shì yú yǐ ruǎn yù wān shū bì yáng zhǔ rén, tuō qí mì tóng háng zhě, zhǔ rén wěi wěi. zhì mù, yǐ pān jiǔ zhāo zhī gòng zhuó. xiōng dì jù quàn yú wú jí xíng, wèi yán zhàng zhèng dú, nài hé yǐ bù zī qīng zhì yě. qū zhǐ bā yuè, wáng jūn jiāng fù lái, qiě rù nèi, tóng zhī rù guān zuì biàn. yú gū nuò zhī, shì yè yuè shén jiǎo, ér dǐ shě bù biàn píng tiào, jìng yù yù wò.
先是余以阮玉灣書畀楊主人，托其覓同行者，主人唯唯。至暮，以潘酒招之共酌。兄弟俱勸余毋即行，謂炎瘴正毒，奈何以不貲輕擲也。屈指八月，王君將復來，且入內，同之入關最便。余姑諾之，是夜月甚皎，而邸舍不便憑眺，竟鬱郁臥。

shí liù rì chén qǐ, hòu zhǔ rén fàn, yù wèi jiān shān zhī xíng. qí shān zài zhōu chéng xī běi bǎi lǐ.
十六日晨起，候主人飯，欲為尖山之行。其山在州城西北百里。

xiān shì zhǔ rén yán qí líng yì, sǒng yǒng yú xíng, gù móu xiān jí zhī.
先是主人言其靈異，慫恿余行，故謀先及之。

nǎi yǐ zhú xiāng shān zhān jì yáng zhǔ jiā, qiè qīng náng yǔ gù pū xíng. cóng nán mén wài xún chéng xī xíng, bàn lǐ, guò xīn qiáo, jù shí liáng yě. qiáo xià shuǐ zì běi hé sān liú, jīn chéng xī ér nán, guò cǐ nán liú qù, jí suǒ wèi dà yíng jiāng yǐ.
乃以竹箱、衫、氈寄楊主家，挈輕囊與顧仆行。從南門外循城西行，半里，過新橋，巨石樑也。橋下水自北合三流，襟城西而南，過此南流去，即所謂大盈江矣。

yú jì guò qiáo, sì wàng shān shì huí huán, xiān àn fāng miàn dìng zhī. dāng chéng zhī zhèng dōng ér dǐng píng zhě, wèi qiú làn shān, luàn jiàn shào zhī lái dào yú qí nán jí dāng chéng zhī zhèng xī ér jiān sǒng zhě, wèi léi gǔ shān, nán wèi lóng guāng tái, wèi miǎn qìng dào, wèi shuǐ kǒu xī jiā zhí běi zhě, wèi shàng gàn é shān, luàn jiàn shào zhī mài, cóng zhī dōng dù nán qǐ, qù chéng běi èr shí lǐ zhí nán zhě, wèi lái fèng shān, zhōu zhì zhī mài, cóng zhī běi dù, yòu xī tū bǎo lù gé, wèi shuǐ kǒu dōng jiā. chéng xī nán wèi shuǐ kǒu, shù xiá jí jǐn, zhuì kōng ér xià, wèi diē shuǐ yá. chéng dōng nán dōng běi jù yǒu huí wù, nǎi lái fèng shān zì běi huán dù zhī mài.
余既過橋，四望山勢迴環，先按方面定之。當城之正東而頂平者，為球瓓山，亂箭哨之來道逾其南脊；當城之正西而尖聳者，為擂鼓山，南為龍光台，為緬箐道，為水口西夾；直北者，為上干峨山，亂箭哨之脈，從之東度南起，去城北二十里；直南者，為來鳳山，州治之脈，從之北度，又西突保祿閣，為水口東夾。城西南為水口，束峽極緊，墜空而下，為跌水崖。城東南、東北俱有回塢，乃來鳳山自北環度之脈。

ér dōng běi dú fú, yǒu gāo shān qióng qí wài, jí lóng chuān jiāng dōng gāo lí gòng shān běi lái zhī mài yě. chéng xī běi yī fēng dú sǒng, gāo chū zhòng fēng, wèi lóng zōng shān, nǎi běi lái fēn mài zhī tǒng huì. cóng cǐ zhí nán, wèi bǐ fēng, wèi bǎo fēng, wèi léi gǔ, ér jǐn yú lóng guāng tái.
而東北獨伏，有高山穹其外，即龍川江東高黎貢山北來之脈也。城西北一峰獨聳，高出眾峰，為巃嵸山，乃北來分脈之統會。從此直南，為筆峰，為寶峰，為擂鼓，而盡於龍光台。

cóng cǐ xī dù nán zhuǎn, wèi měng bàng. cóng cǐ dōng dù, wèi shàng gàn é dī fú ér dōng dù nán qǐ, wèi chì tǔ shān luàn jiàn lǐng nán xià xī zhuǎn, wèi luó shēng shān zhī fēn zhí běi zhě, wèi qiú làn, zhì zhōu dōng ér běi jǐn mǎ yì cūn zhī fēn yóu xī ér nán zhě, wèi lái fèng, zhì zhōu nán ér xī jiā shuǐ kǒu, běi yǔ lóng guāng duì. cǐ zhōu sì miàn zhī shān yě.
從此西度南轉，為猛蚌。從此東度，為上干峨；低伏而東度南起，為赤土山亂箭嶺；南下西轉，為羅生山；支分直北者，為球瓓，峙州東而北盡馬邑村；支分由西而南者，為來鳳，峙州南而西夾水口，北與龍光對。此州四面之山也。

qí shuǐ, yī dōng nán chū luó shēng shān, běi liú jīng léi dǎ tián, zhì chéng dōng běi yī dōng chū luàn jiàn shào, běi liú xī chū mǎ yì cūn xī nán, zhì chéng dōng běi yī chū lóng zōng shān, chù zhù shuǐ wèi hǎi zǐ, liú wèi gāo hé, nán zhì chéng dōng běi. sān shuǐ hé wèi yī, shì wèi dà yíng jiāng, yóu chéng xī ér nán, guò èr qiáo, zhuì xiá xià dǎo, qí shēn shí zhàng, kuò sān zhàng yú, xià wèi shēn tán, pò xiá xī nán qù, jīng hé shàng tún, yòu míng dà chē jiāng. cǐ zhōu sì miàn zhī shuǐ yě.
其水，一東南出羅生山，北流經雷打田，至城東北；一東出亂箭哨，北流西出馬邑村西南，至城東北；一出巃嵸山，滀貯水為海子，流為高河，南至城東北。三水合為一，是為大盈江，由城西而南，過二橋，墜峽下搗，其深十丈，闊三丈余，下為深潭，破峽西南去，經和尚屯，又名大車江。此州四面之水也。

qí běi èr rì dǐ jiè tóu, yǔ shàng jiāng duì qí nán yī rì dǐ nán diàn, yǔ lǒng chuān miǎn diān duì qí xī yī rì bàn zhì gǔ yǒng, yǔ chá shān duì qí dōng yī rì bàn zhì fēn shuǐ guān, yǔ yǒng chāng duì. bā guān zì qí xī běi xié dǐ dōng nán, xī sì guān shǔ mán hā shǒu bèi, zì xī běi ér dōng nán: yī yuē shén hù, èr yuē wàn rèn, sān yuē jù shí, sì yuē tóng bì. dōng sì guān shǔ lǒng bǎ shǒu bèi, zì xī nán ér dōng nán: yī yuē tiě bì, èr yuē hǔ jù, sān yuē tiān mǎ, sì yuē hàn lóng. bā guān zhī wài, zì shén hù ér chū, wèi xī lù, tōng yí xī, chū hǔ pò bì yù: zì tiān mǎ ér chū, wèi nán lù, tōng mèng mì, yǒu bǎo jǐng zì hàn lóng ér chū, wèi dōng nán lù, tōng mù bāng, chū bāng yáng bù: zì tiě bì ér chū, yì wèi nán lù, tōng mán mò, wèi miǎn diān ā wǎ zhèng dào. xī mán mò mèng mì jù zhōng guó dì, zì wàn lì sān shí sān nián jīn téng wēi dào lì cǐ bā guān, yú shì guān wài zhū yí, jù wèi ā wǎ suǒ yǒu yǐ. yóu zhōu nán dǐ nán diàn fēn lù: xī xiàng gàn yá, zhì mán hā zhū guān, nán xiàng lǒng chuān, zhì lǒng bǎ zhū guān. yóu zhōu xī dǐ miǎn qìng fēn lù: xī chū shén hù, tōng yí xī xī běi yú lǐng, zhì gǔ yǒng. dà gài sān xuān yóu shǔ guān nèi, ér liù wèi suǒ shǔ, jù zhì guān wài yǐ. suì fēn huá yí zhī jiè. cǐ qí sì bǐ zhī wàng yě.
其北二日抵界頭，與上江對；其南一日抵南甸，與隴川、緬甸對；其西一日半至古勇，與茶山對；其東一日半至分水關，與永昌對。八關自其西北斜抵東南，西四關屬蠻哈守備，自西北而東南：一曰神護，二曰萬仞，三曰巨石，四曰銅壁。東四關屬隴把守備，自西南而東南：一曰鐵壁，二曰虎踞，三曰天馬，四曰漢龍。八關之外，自神護而出，為西路，通迤西，出琥珀碧玉：自天馬而出，為南路，通孟密，有寶井；自漢龍而出，為東南路，通木邦，出邦洋布：自鐵壁而出，亦為南路，通蠻莫，為緬甸阿瓦正道。昔蠻莫、孟密俱中國地，自萬曆三十三年金騰威道立此八關，於是關外諸彝，俱為阿瓦所有矣。由州南抵南甸分路：西向干崖，至蠻哈諸關，南向隴川，至隴把諸關。由州西抵緬箐分路：西出神護，通迤西；西北逾嶺，至古勇。大概「三宣」猶屬關內，而「六慰」所屬，俱置關外矣。遂分華、彝之界。此其四鄙之望也。

dà yíng jiāng guò hé shàng tún hé miǎn qìng zhī shuǐ, nán rù nán diàn wèi xiǎo liáng hé jīng nán yá shān, yòu chēng wèi nán yá jiāng xī nán rù gàn yá yún lóng shān xià, míng yún lóng jiāng yán zhì gàn yá běi, wèi ān lè hé zhé ér xī yī bǎi wǔ shí lǐ, wèi bīn láng jiāng, zhì bǐ sū mán jiè jí lì lì zú dì qū, zhù jīn shā jiāng rù yú miǎn. yī yuē hé yú tài gōng chéng, cǐ chéng nǎi miǎn diān jiè. àn miǎn diān jīn shā jiāng, bù zhù yuán liú, zhì dàn chēng qí kuò wǔ lǐ, rán yán mèng yǎng zhī jiè zhě, dōng zhì jīn shā jiāng, nán zhì miǎn diān, běi zhì gàn yá, zé qí jiāng zài gàn yá nán miǎn diān běi mèng yǎng dōng yǐ. yòu àn máng shì zhǎng guān sī xī nán yǒu qīng shí shān, zhì yán jīn shā jiāng yuán chū zhī, ér liú rù dà yíng jiāng, yòu yán dà chē jiāng zì téng chōng liú jīng qīng shí shān xià. qǐ dà yíng jīng qīng shí zhī běi, jīn shā jīng qīng shí zhī nán yé? qí yán yuán chū zhě, dāng yì liú jīng ér fēi fā rèn zuì chū zhī fā yuán dì, ruò fā rèn, qǐ néng jí cǐ dà yé? yòu àn máng shì xī yǒu lù chuān jiāng, yuán chū é chāng mán dì, liú guò miǎn dì, hé dà yíng jiāng nán diàn dōng nán yī bǎi qī shí lǐ yǒu mèng nǎi hé, yuán chū lóng chuān jiāng. ér lóng chuān jiāng zài téng yuè dōng, shí chū é chāng mán dì, nán liú zhì miǎn tài gōng chéng, hé dà yíng jiāng.
大盈江過河上屯合緬箐之水，南入南甸為小梁河；經南牙山，又稱為南牙江；西南入干崖雲籠山下，名雲籠江；沿至干崖北，為安樂河；折而西一百五十里，為檳榔江，至比蘇蠻界即傈傈族地區，注金沙江入於緬。一曰合於太公城，此城乃緬甸界。按緬甸金沙江，不注源流，《志》但稱其闊五里，然言孟養之界者，東至金沙江，南至緬甸，北至干崖，則其江在干崖南、緬甸北、孟養東矣。又按芒市長官司西南有青石山，《志》言金沙江源出之，而流入大盈江，又言大車江自騰衝流經青石山下。豈大盈經青石之北，金沙經青石之南耶？其言源出者，當亦流經而非發軔最初之發源地，若發軔，豈能即此大耶？又按芒市西有麓川江，源出峨昌蠻地，流過緬地，合大盈江；南甸東南一百七十里有孟乃河，源出龍川江。而龍川江在騰越東，實出峨昌蠻地，南流至緬太公城，合大盈江。

shì lù chuān jiāng yǔ lóng chuān jiāng, tóng chū é chāng, tóng liú nán diàn nán gàn yá xī, tóng rù miǎn dì, tóng hé dà yíng.
是麓川江與龍川江，同出峨昌，同流南甸南干崖西，同入緬地，同合大盈。

rán èr dì shí wú èr shuǐ, qǐ lù chuān jí lóng chuān, lóng chuān jí jīn shā, yī jiāng ér sān míng yé? gài lù chuān yòu míng lǒng chuān, lóng yǔ lǒng shí xiāng jìn, bì jí qí yī wú yí gài é chāng mán zhī shuǐ, liú zhì téng yuè dōng wèi lóng chuān jiāng, zhì máng shì xī wèi lù chuān jiāng, yǐ yǔ lù chuān wèi jiè yě, qí zài sī jìng, shí chū qīng shí shān xià, yǐ qí xià liú wèi jīn shā jiāng, suì zhǐ wèi jīn shā zhī yuán, ér fēi yuán yú shān xià kě zhī. yòu zhì gàn yá xī nán miǎn diān zhī běi, dà yíng jiāng zì běi lái hé, tóng ér nán liú, qí shì shǐ kuò, yú shì dú míng jīn shā jiāng. ér zhì tài gōng chéng mèng yǎng zhī jiè, shí dāng qí nán liú zhī xī, gù zhǐ yǐ wèi jiè, fēi mèng yǎng zhī dōng yòu yǒu yī jīn shā nán liú, gàn yá zhī xī yòu yǒu yī jīn shā chū qīng shí shān xī liú yì fēi dà yíng jiāng jì hé jīn shā ér rù miǎn, lóng chuān jiāng yòu rù miǎn ér hé dà yíng. dà yíng suǒ rù zhī jīn shā, jí lóng chuān xià liú, lóng chuān suǒ hé zhī dà yíng, jí qí míng jīn shā zhě yě. fēn ér qí zhī míng yù wěn, huì ér guàn zhī mài zì jiàn yǐ. cǐ qí èr shuǐ suǒ jīng yě. yú shì yì zhī gāo lí gòng zhī mài, nán xià máng shì mù bāng ér jǐn yú hǎi, lù jiāng zhī dú xià hǎi xī kě zhī yǐ. àn zhì yòu yǒu dà chē hú zài zhōu nán, shén guǎng, zhōng yǒu shān, rú qióng làng zhōng yī diǎn qīng. jīn wéi chéng běi shàng gàn é lóng zōng shān xià yǒu èr hǎi zǐ, chéng nán bìng wú zhū shuǐ, qǐ hóng liú jǐn yáng chén yé?
然二地實無二水，豈麓川即龍川，龍川即金沙，一江而三名耶？蓋麓川又名隴川，「龍」與「隴」實相近，必即其一無疑；蓋峨昌蠻之水，流至騰越東為龍川江，至芒市西為麓川江，以與麓川為界也，其在司境，實出青石山下，以其下流為金沙江，遂指為金沙之源，而非源於山下可知。又至干崖西南、緬甸之北，大盈江自北來合，同而南流，其勢始闊，於是獨名金沙江。而至太公城、孟養之界，實當其南流之西，故指以為界，非孟養之東又有一金沙南流，干崖之西又有一金沙出青石山西流；亦非大盈江既合金沙而入緬，龍川江又入緬而合大盈。大盈所入之金沙，即龍川下流，龍川所合之大盈，即其名金沙者也。分而岐之名愈紊，會而貫之脈自見矣。此其二水所經也。於是益知高黎貢之脈，南下芒市、木邦而盡於海，潞江之獨下海西可知矣。按《志》又有大車湖在州南，甚廣，中有山，如瓊浪中一點青。今惟城北上干峨巃嵸山下有二海子，城南並無瀦水，豈洪流盡揚塵耶？

guò xīn qiáo, xī xíng bàn lǐ, yǒu qí: xī běi xíng zhě, wèi wū shā jiān shān dào nán xià zhě, wèi diē shuǐ hé dào. yú wén qí shèng shén, nǎi xiān nán qū. chū zhú wù zhōng yī lǐ, shè yī dōng liú xiǎo jiàn, nán shàng pō, zhé ér dōng yuē bàn lǐ, yǒu dà shí liáng jià dà yíng jiāng shàng, qí qiáo dōng xī kuà xīn qiáo xià liú.
過新橋，西行半里，有岐：西北行者，為烏沙、尖山道；南下者，為跌水河道。余聞其勝甚，乃先南趨。出竹塢中一里，涉一東流小澗，南上坡，折而東約半里，有大石樑架大盈江上，其橋東西跨新橋下流。

cóng qiáo xī shāo nán shàng pō, bù bàn lǐ, qí shuǐ cóng zuǒ xiá zhōng tòu kōng píng zhuì ér xià, yá shēn shí yú zhàng, sān miàn huán bì. shuǐ fèn sān pài fēi téng, zhōng kuò zhàng wǔ, zuǒ pián yá qí yǒng zhě, kuò sì chǐ, yòu qiàn yá fēn qū zhě, kuò chǐ wǔ, gài zhōng rú lián, zuǒ rú bù, yòu rú zhù, shì jí xióng zhuàng, yǔ ān zhuāng bái shuǐ hé qí guān, dàn cǐ yá gèng jìn ér bī. cóng xī yá rào nán yá, píng duì ér lì, fēi mò dǎo juàn, xiè yù téng zhū, yáo sǎ rén yī miàn, bái rì jiān zhēn rú yǔ huā xuě piàn. tǔ rén suǒ chēng jiǔ yǔ bù qíng zhě yǐ cǐ, dàn yǔ zì dāng yì hàn wèi shì, yòng yǔ zì zé dié chuáng jià wū yǐ yì jí yòng zì zhòng fù, bù jīng dāng.
從橋西稍南上坡，不半里，其水從左峽中透空平墜而下，崖深十餘丈，三面環壁。水分三派飛騰，中闊丈五，左駢崖齊涌者，闊四尺，右嵌崖分趨者，闊尺五，蓋中如簾，左如布，右如柱，勢極雄壯，與安莊白水河齊觀，但此崖更近而逼。從西崖繞南崖，平對而立，飛沫倒卷，屑玉騰珠，遙灑人衣面，白日間真如雨花雪片。土人所稱久雨不晴者以此，但「雨」字當易「旱」為是，用「雨」字則疊床架屋矣意即用字重複，不精當。

qí shuǐ xià zhuì chéng tán, qiàn liú xiá dǐ shén shēn, yīn xià dǎo zhī, yǒu wū liǎng zhòng zài jiā hè zhōng, nǎi wáng shì shuǐ chōng yě.
其水下墜成潭，嵌流峽底甚深，因下蹈之，有屋兩重在夾壑中，乃王氏水舂也。

fù shàng xī yá. qí nán yī fēng gāo sǒng, píng kōng yī pù, shì wèi lóng guāng tái, shàng jiàn guān dì diàn. huí pàn jiǔ zhī, fù xià xī yá. qí yá shén xiá, dōng jí bào liú zhuì kōng, xī yì jiā kēng huán wū. fǔ shì wū xià kēng dǐ, yǒu liú quán dié duì, yì shuǐ chōng yě, ér dāng huán pō jiān, qí xī jí nán xià miǎn qìng dà dào, bù zhī shuǐ suǒ cóng chū. xì kàn zhī, shuǐ cóng jiǎo xià tòu xué chū, nán fēn wèi èr, yī suí dà dào nán zhù, yī fù rù jù shí xià, rù jiā kēng zhī wū wèi chōng. huí tiào yá běi yǒu xiá yī xiàn, shēn xià wǔ liù zhàng, pián zhì běi lái, kuò jǐn yī chǐ, ér gāo bù chì sān zhàng yú, shuǐ cóng qí dǐ tòu rù qián yá zhī fù ér chū qí nán. jì yá xué zhī shàng, gāo yì sān zhàng yú, nán zhì chū shuǐ zhī xué, shàng lián sān sì zhàng, bù shí qí xià tòu zhī xué yǔ shàng pián zhī xiá, cóng hé ér chéng, tiān qiǎo rén gōng, liǎng yí bù néng zhì cǐ yǐ.
復上西崖。其南一峰高聳，憑空揖瀑，是為龍光台，上建關帝殿。回盼久之，復下西崖。其崖甚狹，東即瀑流墜空，西亦夾坑環屋。俯視屋下坑底，有流泉疊碓，亦水舂也，而當環坡間，其西即南下緬箐大道，不知水所從出。細瞰之，水從腳下透穴出，南分為二，一隨大道南注，一復入巨石下，入夾坑之屋為舂。回眺崖北有峽一線，深下五六丈，駢峙北來，闊僅一尺，而高不啻三丈余，水從其底透入前崖之腹而出其南。計崖穴之上，高亦三丈余，南至出水之穴，上連三四丈，不識其下透之穴與上駢之峽，從何而成，天巧人工，兩疑不能至此矣。

cóng yá shàng niè xī fēng, yī lǐ, yǒu sì jù fēng zhī dōng, mén dōng xiàng, wèi pí lú sì. yóu qí xī èr lǐ, zhí dǐ léi gǔ jiān fēng xià, jiàn yǒu lù zhí niè fēng xī shàng, ér lù yǒu èr shēng rú shēng huò shū shēng zhǐ bǎo fēng dà dào shàng zài běi, nǎi héng shè tián jiān.
從崖上躡西峰，一里，有寺踞峰之東，門東向，為毗盧寺。由其西二里，直抵擂鼓尖峰下，見有路直躡峰西上，而路有二生儒生或書生指寶峰大道尚在北，乃橫涉田間。

bàn lǐ, dé dà dào, suí ér xī shàng pō.
半里，得大道，隨而西上坡。

èr lǐ, xī dǐ léi gǔ zhī běi.
二里，西抵擂鼓之北。

dāng xī běi cóng qí shàng, ér yú wù cóng xī nán, yī lǐ, niè jùn, yī lǐ, jiàn zhuǎn nán zhì, fù xiàng léi gǔ xíng. yòu yī lǐ, xīn zhī qí wù, suì xī yú lǐng jí, zé wàng jiàn bǎo fēng diàn gé, zài xī běi lǐng bàn, yǔ cǐ jí qí děng, ér gé qìng liǎng zhòng, qí xià shén shēn, jiē cóng xī nán lǐng jí zhuì xià. jì suí pō dōng xià, jiù dà dào fù shàng, yǔ niè pō xī shàng, cóng fēng jí zhuǎn xià, qí lù xiāng bǐ, bù ruò shàng zhī dé yǐ jiān zhì qí dǐng yě. suì xī nán shàng, shén jùn, yī lǐ, zhí chū léi gǔ jiān zhī xī, yǒu lù zì jiān nán xiàng lái hé, tóng zhī xī běi dù jí. jí běi lù fēn wèi èr, yī xī běi yán fēng qù, yī dōng běi pān lǐng xíng. yī lǐ, zài yú lǐng zhì jí, qí jí liǎng páng jiē dōng xī xià, nǎi fàn yú jí. guò běi, lù fù fēn wèi èr rú qián, rán dōng běi zhě yóu fēi bǎo fēng lù, shàng gé yī qìng yě.
當西北從岐上，而余誤從西南，一里，躡峻，一里，漸轉南陟，復向擂鼓行。又一里，心知其誤，遂西逾嶺脊，則望見寶峰殿閣，在西北嶺半，與此脊齊等，而隔箐兩重，其下甚深，皆從西南嶺脊墜下。計隨坡東下，就大道復上，與躡坡西上，從峰脊轉下，其路相比，不若上之得以兼陟其頂也。遂西南上，甚峻，一里，直出擂鼓尖之西，有路自尖南向來合，同之西北度脊。脊北路分為二，一西北沿峰去，一東北攀嶺行。一里，再逾嶺陟脊，其脊兩旁皆東西下，乃飯於脊。過北，路復分為二如前，然東北者猶非寶峰路，尚隔一箐也。

nǎi fù xī běi shàng dǐng, yī lǐ, niè qí zuì gāo chù, dōng fǔ zhōu chéng dōng wù, xī fǔ é lǒng nán wù, jiē jìn jiā cǐ jí xià, ér é lǒng zhī xī, yòu yǒu gāo fēng yī zhòng, zì běi ér nán, jiā é lǒng zhī wù, nán chū miǎn qìng, ér yǔ dà yíng zhī jiāng hé ér nán qù yān. dǐng dōng nán shēn shù mì yì, nǎi cóng xī běi xià, shén jùn, bàn lǐ jiù yí píng dì. suí dōng qìng běi xíng lǐng jí, yòu bàn lǐ, lù jiāo shí zì: yī cóng nán zhí běi zhě, jù xíng qí jí yī cóng dōng qìng zhōng shàng, héng guò xī běi zhě, chū shān yāo. zhī bǎo fēng zhī sì zài qìng yì yǐ, nǎi zhé ér dōng xià. mù yè fù cóng tiáo jiān, shén jùn ér huá, fēi pān zhī, zú wú zhān bù.
乃復西北上頂，一里，躡其最高處，東俯州城東塢，西俯峨隴南塢，皆近夾此脊下，而峨隴之西，又有高峰一重，自北而南，夾峨隴之塢，南出緬箐，而與大盈之江合而南去焉。頂東南深樹密翳，乃從西北下，甚峻，半里就夷平地。隨東箐北行嶺脊，又半里，路交「十」字：一從南直北者，俱行其脊；一從東箐中上，橫過西北者，出山腰。知寶峰之寺在箐翳矣，乃折而東下。木葉覆叢條間，甚峻而滑，非攀枝，足無粘步。

xià yī lǐ, zhuǎn diàn jiǎo zhī yòu, zé sān qīng diàn yě. qián yǒu xū tíng sān yíng, dōng lǎn yī chuān zhī shèng, ér qí xià tíng gé zhuì xuán yá jiān, gé qìng huí pō, zhǐ chǐ piǎo miǎo cǐ jù miáo huì tíng gé huò gé zhe shù lín, huò chù zài pō de lìng yī miàn, suī kàn shang qu hěn jìn, shí zé yáo yuǎn. diàn xī wǔ wèi èr huáng guān suǒ qī.
下一里，轉殿角之右，則三清殿也。前有虛亭三楹，東攬一川之勝，而其下亭閣綴懸崖間，隔箐回坡，咫尺縹渺此句描繪亭閣或隔着樹林，或處在坡的另一面，雖看上去很近，實則遙遠。殿西廡為二黃冠所棲。

yú zhì xíng náng, lìng gù pū shǒu qí chù, nǎi yóu tíng qián dōng xià.
余置行囊，令顧仆守其處，乃由亭前東下。

dào fēn wèi èr, yī cóng yòu xià wēi pō, yī cóng zuǒ zhuǎn shēn qìng. yú xiān suí qìng xià, bàn lǐ, yòu gù yá jiān, yī tíng fēi zhuì, bā jiǎo zhòng líng, gāo yǐ xuán yá zhī shàng, nǎi cān fǔ wú jūn shǔ rén, míng jìn chén. xīn jiàn yǐ sì chún yáng zhě. yóu tíng zuǒ zài xià, yuán qìng bàn lǐ, nán zhuǎn, yǎng jiàn tíng xià zhī shí, yī xuē qiān rèn, rú lián yī bàn, gāo qióng xiàng kōng, qí nán yòu shù yī bàn pián fù zhī, jiē chún shí wú xiān wén, wéi jiāo fù chù zhōng chuí yī xiàn, kuò jǐn chǐ yú, záo jí qí zhōng, yǎng zhī zhí ruò tiān tī dào guà yě. běi bàn zhī shàng, dà shū diàn gāo shān dà chuān wǔ zì, yì wú cān fǔ bǐ, qí xià xīn gòu jiàn zào yī xuān kuà lù, mào líng guān yú zhōng.
道分為二，一從右下危坡，一從左轉深箐。余先隨箐下，半里，右顧崖間，一亭飛綴，八角重欞，高倚懸崖之上，乃參府吳君蜀人，名藎臣。新建以祀純陽者。由亭左再下，緣箐半里，南轉，仰見亭下之石，一削千仞，如蓮一瓣，高穹向空，其南又豎一瓣駢附之，皆純石無纖紋，惟交附處中垂一線，闊僅尺余，鑿級其中，仰之直若天梯倒掛也。北瓣之上，大書「奠高山大川」五字，亦吳參府筆，其下新構建造一軒跨路，貌靈官於中。

nán bàn cè yǒu jiān tè sǒng, jiā jí wèi mén, qí xià yù huáng gé yǐ zhī.
南瓣側有尖特聳，夾級為門，其下玉皇閣倚之。

huán téng duō tǔ shān, dú shì yá chún shí, wēi qióng jiā qìng zhī jiān, jué ěr mù dùn yì. yù huáng gé nán yì xuán qìng wú lù, líng guān xuān běi yòu záo yá wèi tī, qiàn jiā shí jiān. běi xià shù zhàng, yǒu shí fāng dāng qí qián, dà shū yuē: tài jí xuán yá. cóng cǐ běi dù dōng xià zhī qìng, zài shàng běi pō, gòng lǐ yú, zé bǎo fēng sì dāng fēng ér jù, gāo yǔ yù huáng gé děng.
環騰多土山，獨是崖純石，危穹夾箐之間，覺耳目頓異。玉皇閣南亦懸箐無路，靈官軒北又鑿崖為梯，嵌夾石間。北下數丈，有石坊當其前，大書曰：「太極懸崖。」從此北度東下之箐，再上北坡，共里余，則寶峰寺當峰而踞，高與玉皇閣等。

ér yù huáng gé dōng xiàng. cǐ sì nán xiàng, sì dōng lóng shā zuì wēi, gù bù ruò yù huáng gé dāng huán qìng zhōng yāng, dé yī shān zhī zhèng yě. sì pō liáo luò, yǒu ní ní gū jū zhī, cǐ xī zhī mó jiā tuó zhǐ yìn dù sēng rén xiū dào chù.
而玉皇閣東向。此寺南向，寺東龍砂最微，固不若玉皇閣當環箐中央，得一山之正也。寺頗寥落，有尼尼姑居之，此昔之摩伽陀指印度僧人修道處。

tā chù jiē shì shèng yú dào fó jiào bǐ dào jiào chāng shèng, ér cǐ dú fǎn zhī. yǐ fù xià qìng zhōng, niè tài jí yá, guò běi bàn xià, cóng yī xiàn zhī jí shàng.
他處皆釋盛於道佛教比道教昌盛，而此獨反之。已復下箐中，躡太極崖，過北瓣下，從一線之級上。

qí jí jùn shén, jǐ bù néng liú zhǐ, xìng liǎng yá bī shù, shǒu chēng zhī yǐ dēng. yī shàng zhě bā shí jí, dāng chún yáng tíng zhī nán, xiá shǐ qū zhé wèi tī, yòu sān shí yú jí ér dǐ xū tíng jiān. yú nǐ dǎ suàn tiào yuè yú cǐ, yǐ kuò wèi shū zhī guān, yīn shì zhuō zuò jì. lìng gù nú jí shuǐ tài jí xià qìng dōng yǐ biāo, èr huáng guān dào shì zhǐ zhī, yǐ fàn fàn yú. réng zuò xū tíng, hū kuáng biāo dà fēng bù yún, dài mù ér yuè sè quán yì. shào dào wèi xū tíng fēng jí, yāo yú wò qí tà.
其級峻甚，幾不能留趾，幸兩崖逼束，手撐之以登。一上者八十級，當純陽亭之南，峽始曲折為梯，又三十餘級而抵虛亭間。余擬打算眺月於此，以擴未舒之觀，因拭桌作記。令顧奴汲水太極下箐東以爂，二黃冠道士止之，以飯飯余。仍坐虛亭，忽狂飈大風布雲，迨暮而月色全翳。邵道謂虛亭風急，邀余臥其榻。

shí qī rì yú qǐ, jiàn rì lì shān yōu, nǐ zàn tíng qì qí jiān, yǐ náng zhōng cún mǐ zuò zhōu, lìng gù nú rù zhōu yù qǔ guì zhōu suǒ mǎi lán shā, jiāng yù yǐ gōng zhàng tóu cǐ chù fàn zhǐ lù fèi. ér cǐ dì lí zhōu jǐn bā lǐ, gù nú qù bù fǎn. dǐ xià wǔ, něi shén, hú dào fàn yú. jì ér gù nú zhì, shā réng bù xié lái yě.
十七日余起，見日麗山幽，擬暫停憩其間，以囊中存米作粥，令顧奴入州寓取貴州所買藍紗，將鬻以供杖頭此處泛指路費。而此地離州僅八里，顧奴去不返。抵下午，餒甚，胡道飯余。既而顧奴至，紗仍不攜來也。

shí bā rì lù jì yú xū tíng. xiān yè yǒu hǔ cóng shān xià niè cān róng mǎ, cān róng mìng jūn shì sōu shān mì hǔ.
十八日錄記於虛亭。先夜有虎從山下齧參戎馬，參戎命軍士搜山覓虎。

sì fēng liǎo shì zhě, nà shēng xiāng yīng, liǎng qìng sōu mì zhě, shàng xià bù yī, jìng bù dé hǔ.
四峰瞭視者，吶聲相應，兩箐搜覓者，上下不一，竟不得虎。

diān táng guān nán yuè dà shān, xī nán rào gǔ yǒng guān běi. fēn zhī dōng tū zhě. wèi jiān shān dōng nán tū zhě, wèi mǎ ān shān yòu fēn zhī nán xià zhě, wèi bǎo fēng, yòu nán wèi dǎ gǔ jiān, yòu nán jǐn yú lóng guāng tái. qí mǎ ān shān zhèng zhī dōng dù zhě, yì qǐ wèi bǐ fēng, yòu qǐ wèi lóng zōng, yú shì nán huán wèi chì tǔ, wèi luàn jiàn shào guò jí, yòu nán wèi bàn gè shān, ér xī běi huán lái fèng ér jié zhōu zhì. cǐ suǒ wèi huí lóng gù zǔ yě. cóng gǔ yǒng guān běi fēn zhī nán xià zhě, wèi guǐ diān xī shān, yòu nán wèi é lóng xī shān, yòu nán dī yú miǎn qìng zhèng zhī xī nán xià zhě, wèi gǔ yǒng xī guān, ér nán jiē yú shén hù yān. bā guān zhī wài, qí běi yòu yǒu cǐ gǔ yǒng diān táng èr guān, nǎi gǔ guān yě.
巔塘關南越大山，西南繞古勇關北。分支東突者。為尖山；東南突者，為馬鞍山；又分支南下者，為寶峰，又南為打鼓尖，又南盡於龍光台。其馬鞍山正支東度者，一起為筆峰，又起為巃嵸，於是南環為赤土，為亂箭哨過脊，又南為半個山，而西北環來鳳而結州治。此所謂回龍顧祖也。從古勇關北分支南下者，為鬼甸西山，又南為鵝籠西山，又南低於緬箐；正支西南下者，為古勇西關，而南接於神護焉。八關之外，其北又有此古勇、巔塘二關，乃古關也。

diān táng zhī wài wèi chá shān zhǎng guān sī, jiù shǔ zhōng guó, jīn shǔ ā wǎ. diān táng dōng běi ā xìng guǎng běi wèi zǐ mèi shān, chū bān zhú, qí wài jí yě rén. bǎo fēng shān dōng xiàng píng lì qí qián, xià fēn wèi èr qìng, zhōng chuí shí yá gāo qióng, liǎng páng dào chā qìng dǐ. běi qìng zhī shàng, huán gāng yī zhī, qián rào rú dǔ qiáng, shí yá zhōng liè, záo jí xuán qí jiān, míng hú sūn tī. tī nán yù huáng gé yǐ qí xià, tī běi chún yáng gé jù qí shàng, jiù yǒu é míng wèi tài jí xuán yá, ér wú cān róng yòu dà shū juān qí shàng, yuē diàn gāo shān dà chuān. chún yáng gé zhī shàng, zé kāi xuān sān yíng, zuǒ yòu dāng xuán qìng zhī zhōng, ér xià lín jué hè. xiàng dōng běi, jìn zé huán gāng qián fú, píng chuān rào qí xià, yuǎn zé dōng shān zhī wài, gāo lí gòng běi jiān fēng tè chū zhòng shān zhī dǐng, zhèng duì qí zhōng, cǐ fēng tǔ rén yòu míng wèi xiǎo xuě shān, yáo fēng héng gèn tiān bàn, ér qí shàng tè sǒng yī jiān rú gǒng guī, gài zài fēn shuǐ guān zhī běi èr shí lǐ. guān jiān wú lù néng shàng, yì bù néng jiàn, zhì cǐ nǎi dōng jiàn zhī. mǎ ān shān bǎo cáng zhī tú jìng kōng, xī zài róng háng shí, céng cóng chì tǔ pù běi dù lóng chuān zhì qí xià, wèi gāo jiǎn cáo, yǒu jū rén duàn xìng zhě, dǎo zhī dēng qí dǐng. qí gāo gài sì shí lǐ yún. mù jiè shén shuǎng. qí hòu wèi sān qīng diàn, zé shào dào suǒ qī yě. sān qīng diàn qù xī dǐng bù yáo, yú qián cóng zhī xià. gài shì shān zhī zuì gāo zhě, wèi sān qīng diàn, dōng běi xiàng dāng shí bì ér jū yī shān zhī zhōng zhě, wèi yù huáng gé, dōng xiàng jū běi qìng zhī běi, yǐ huán gāng yè jiān zhě, wèi bǎo fēng sì, nán xiàng. yù huáng gé dāng shí bì xià, liǎng qìng jiā zhī, de dì mài zhī zhèng ér chún yáng gé gū xuán yá jiān, cóng lián huā jiān shàng xiàn shén qí, shì qí, zhèng xiāng shēng zhī miào yě zhèng biǎo xiàn chū shēng dòng de miào qù. gài téng yáng duō tǔ shān, ér cǐ shān yòu yǐ tǔ shān dú guǒ shí yá yú zhōng, rú yǐng yuè yú náng jí chū lèi bá cuì, qiě liǎng qìng zhōng guài shù qí zhū, yù cōng méng mì.
巔塘之外為茶山長官司，舊屬中國，今屬阿瓦。巔塘東北、阿幸廣北為姊妹山，出斑竹，其外即野人。寶峰山東向屏立其前，下分為二箐，中垂石崖高穹，兩旁倒插箐底。北箐之上，環岡一支，前繞如堵牆，石崖中裂，鑿級懸其間，名猢猻梯。梯南玉皇閣倚其下，梯北純陽閣踞其上，舊有額名為「太極懸崖」，而吳參戎又大書鐫其上，曰「奠高山大川」。純陽閣之上，則開軒三楹，左右當懸箐之中，而下臨絕壑。向東北，近則環岡前伏，平川繞其下，遠則東山之外，高黎貢北尖峰特出眾山之頂，正對其中，此峰土人又名為小雪山，遙峰橫亘天半，而其上特聳一尖如拱圭，蓋在分水關之北二十里。關間無路能上，亦不能見，至此乃東見之。馬鞍山寶藏之徒徑空，昔在戎行時，曾從赤土鋪北度龍川至其下，為高簡槽，有居人段姓者，導之登其頂。其高蓋四十里雲。目界甚爽。其後為三清殿，則邵道所棲也。三清殿去西頂不遙，余前從之下。蓋是山之最高者，為三清殿，東北向；當石壁而居一山之中者，為玉皇閣，東向；居北箐之北，倚環岡腋間者，為寶峰寺，南向。玉皇閣當石壁下，兩箐夾之，得地脈之正；而純陽閣孤懸崖間，從蓮花尖上現神奇，是奇，正相生之妙也正表現出生動的妙趣。蓋騰陽多土山，而此山又以土山獨裹石崖於中，如穎躍於囊即出類拔萃，且兩箐中怪樹奇株，郁蔥蒙密。

zhú zhī dà zhě, rú wú dì zhī māo zhú, zhōng zhě rú wú dì zhī jīn zhú, xiǎo zhě rú wú dì zhī dàn zhú, wú suǒ bù yǒu, yòu fēi yí dōng xī suǒ yǒu yě.
竹之大者，如吾地之貓竹，中者如吾地之筋竹，小者如吾地之淡竹，無所不有，又非迤東西所有也。

yán jiǎ àn: jiù yǒu é zhì dà chuān niàn wǔ zì yí cóng yáng běn jié qù, yǐ jiàn shí liù rì.
（延甲按：「舊有額」至「大川」廿五字宜從楊本節去，已見十六日。）

èr shí yī rì fàn hòu bié shào dào, xià chún yáng gé, dōng jīng tài jí yá. qí chù ruò héng běi qìng ér shàng, bàn lǐ ér dá bǎo fēng sì yú yǐ nán qìng xuán qiào, zuó suǒ wèi jīng, nǎi cóng dà lù xún yù huáng gé xià xuán yá. qū zhé xià bàn lǐ, yòu dù běi qìng zhī xià xiá, cóng huán gāng dà dào fù bàn lǐ, běi shàng bǎo fēng sì. wèn dào yú ní. ní yǐn chū diàn zuǒ fēng tóu, zhǐ shān xià hé táo yuán, zhí běi wèi jiān shān dào, xī běi dēng lǐng wèi dǎ yīng shān dào. wén dǎ yīng shān yǒu běi zhí zhǐ yóu jīng shī nán jīng zhí jiē guǎn xiá de běi fāng dì qū, běi jīng tiān jīn děng dì sēng xīn kāi qí dì, pō yì, nǎi xiān qū dǎ yīng. yú shì dōng běi xià pō, yī lǐ, dǐ pō běi. yòu běi yī lǐ yú, yǒu shù jiā yǐ xī shān lù, shì wèi hé táo yuán. qí xī běi yǒu ào pō dī, nǎi bǎo fēng zhī cóng běi dù jí zhě, yǒu dà dào xī xiàng zhī, yǒu xiǎo xī dōng zhù. yú zhī, zhí běi yī lǐ yú, nǎi xī běi dēng pō. sì lǐ, yú pō jí ér xī, shì míng zhǎng pō. yòu xī bàn lǐ. nǎi zhuǎn ér běi, xié xī fēng ér xún qí běi, réng xī xíng jí shàng. qí jí běi xià, jí jiǔ diàn lǐng zhī dōng dù wèi bǐ fēng lóng zōng zhě, nán xià, jí yě zhū pō zhī nán chū wèi é lóng miǎn qìng zhě, gài jù cóng fēn zhī zhī jí xíng yě. xī wǔ lǐ, lǐng ào jiān lù jiāo shí zì, nǎi xī běi héng zhì zhī. dāng cóng xī běi niè pō, wù cóng xī xíng lǐng zhī nán. èr lǐ, yù qiáo zhě, zhī wèi guǐ diān dào, dǎ yīng kāi sì chù yǐ zài zhí běi shuāng fēng xià. rán cǐ shí yǐ bù jiàn shuāng fēng, yì bù jiàn lù yǐng, nǎi niè jí pī lì. zhí shàng zhě sān lǐ, wù qì xí fēng, huò hé huò kāi. yòu shàng èr lǐ, nǎi dé luàn píng, xiǎo fēng huán hé zhī, zhōng duō huí hè, zhú cóng zá bù. jiàn yǒu chēng jià shù zhù yú běi fēng xià zhě, cóng hè zhōng qū zhī, réng wú lù. zhù zuǒ yǒu péng yī kān, sēng bǎo cáng jiàn yú, yíng rù qí zhōng, shǐ zhī jí kāi shān zhī rén yě. yīn yǔ yú biàn guān xíng shì. fàn hòu wù shāo kāi, yú yù xíng, bǎo cáng gù liú zhǐ yī xiāo. yú nǎi cóng qí hòu shān zhōng chuí chù shàng.
二十一日飯後別邵道，下純陽閣，東經太極崖。其處若橫北箐而上，半里而達寶峰寺；余以南箐懸峭，昨所未經，乃從大路循玉皇閣下懸崖。曲折下半里，又度北箐之下峽，從環岡大道復半里，北上寶峰寺。問道於尼。尼引出殿左峰頭，指山下核桃園，直北為尖山道，西北登嶺為打鷹山道。聞打鷹山有北直指由京師南京直接管轄的北方地區，北京、天津等地僧新開其地，頗異，乃先趨打鷹。於是東北下坡，一里，抵坡北。又北一里余，有數家倚西山麓，是為核桃園。其西北有坳頗低，乃寶峰之從北度脊者，有大道西向之，有小溪東注。逾之，直北一里余，乃西北登坡。四里，逾坡脊而西，是名長坡。又西半里。乃轉而北，挾西峰而循其北，仍西行脊上。其脊北下，即酒店嶺之東度為筆峰、巃嵸者，南下，即野豬坡之南出為鵝籠、緬箐者，蓋俱從分支之脊行也。西五里，嶺坳間路交「十」字，乃西北橫陟之。當從西北躡坡，誤從西行嶺之南。二里，遇樵者，知為鬼甸道，打鷹開寺處已在直北雙峰下。然此時已不見雙峰，亦不見路影，乃躡棘披礫。直上者三里，霧氣襲峰，或合或開。又上二里，乃得亂坪，小峰環合之，中多回壑，竹叢雜布。見有撐架數柱於北峰下者，從壑中趨之，仍無路。柱左有篷一龕，僧寶藏見余，迎入其中，始知即開山之人也。因與余遍觀形勢。飯後霧稍開，余欲行，寶藏固留止一宵。余乃從其後山中垂處上。

qí shān nǎi zhōng qǐ zhī pào yě, qí hòu fù xià, dà shān zì hòu huí huán zhī, shàng qǐ liǎng fēng ér zhōng ào zhōng jiān bù fèn xià āo, yáo wàng zhī zhuàng rú mǎ ān, gù yòu míng mǎ ān shān. jù tǔ rén yán, qí shàng duō yīng, jiù zhì míng wèi jí yīng shān, ér tǔ yīn yòu é wèi dǎ yīng yún.
其山乃中起之泡也，其後復下，大山自後迴環之，上起兩峰而中坳中間部分下凹，遙望之狀如馬鞍，故又名馬鞍山。據土人言，其上多鷹，舊《志》名為集鷹山，而土音又訛為打鷹雲。

qí shān mài běi zì guàn zi píng nán sǒng, cóng dǐng shàng fèn èr qí, yī zhì xī nán, yī zhì dōng běi, èr fēng zhī zhī, rú bào bì qián huán.
其山脈北自冠子坪南聳，從頂上分二岐，一峙西南，一峙東北，二峰之支，如抱臂前環。

xī nán xià zhě, dāng hè yòu ér fú, guò zhōng fù qǐ xiǎo fù ér wèi zhōng àn, nán zhuì ér xià, fù qǐ yī fēng wèi qián àn. dōng běi xià zhě, dāng hè zuǒ ér fú, jié wèi dōng wā zhī yào. liǎng fēng ào chù zhèng qí huán wō chù, qián dūn yī fēng dāng wō zhōng, qí mài fù zì dōng běi fēng jiàng ér zhōng dù, wǎn rú yī zhū zhī tuō pán zhōng. qí qián fù qǐ liǎng xiǎo fù, rú èr rǔ zhī liè yú xiōng. qí mài jí zì zhōng dūn zhī fēng, cóng zuǒ dù yòu, yòu cóng yòu qián dù, ér fù qǐ yī fù yú zhōng, yǔ shuāng rǔ yòu chéng dǐng zú, qián liè wèi zhōng fēng jìn àn, jí nán yǔ zhōng àn bìng zhì.
西南下者，當壑右而伏，過中復起小阜而為中案，南墜而下，復起一峰為前案。東北下者，當壑左而伏，結為東窪之鑰。兩峰坳處正其環窩處，前蹲一峰當窩中，其脈復自東北峰降而中度，宛如一珠之託盤中。其前復起兩小阜，如二乳之列於胸。其脈即自中蹲之峰，從左度右，又從右前度，而復起一阜於中，與雙乳又成鼎足，前列為中峰近案，即南與中案並峙。

shāo dù ér dōng, yòu qǐ yī fù, jí běi yǔ dōng wā zhī yào duì jiā. gù liǎng rǔ zhī qián, zuǒ yòu jù yǒu wā zhōng ào, zhōng fēng zhī hòu, zuǒ yòu yì yǒu xiá zhōng jiōng, qí mài ruò shén píng, ér yì qǐ yī fú, yǐn rán kě xún.
稍度而東，又起一阜，即北與東窪之鑰對夾。故兩乳之前，左右俱有窪中坳，中峰之後，左右亦有峽中扃，其脈若甚平，而一起一伏，隱然可尋。

qí liǎng fēng zhī gāo zhě, zuǒ yòu jiē huán ér zhǐ, wéi zhōng zhī fú ér qǐ zhě, yī xiàn qián dù, qí dōng wèi bǐ fēng lóng zōng, nán wèi bǎo fēng lóng guāng zhě, jiē shì mài yě. tǔ rén yán, sān shí nián qián, qí shàng jiē dà mù jù zhú, méng bì wú xì, zhōng yǒu lóng tán sì, shēn mò néng cè, zú shēng zhì zé yǒng bō ér qǐ, rén mò gǎn jìn hòu yǒu mù yáng zhě, yī léi ér zhèn bì yáng wǔ liù bǎi jí mù zhě shù rén, lián rì yè huǒ, dà shù shēn huáng, liáo wú jié yí shèng yú, ér tán yì chéng lù, jīn shān xià yǒu chū shuǐ zhī xué, jù cóng shān gēn fēn dòu yún. shān dǐng zhī shí, sè zhě chì ér zhì qīng fú, zhuàng rú fēng fáng, wèi fú mò jié chéng zhě, suī dà zhì hé bào, ér liǎng zhǐ kě xié, rán qí zhì réng jiān, zhēn jié huī zhī yú yě. bǎo cáng jià lú zài zhōng fēng zhī xià, qián lín liǎng rǔ, rì hòu yǒu kuò ér dà zhě, hòu kě lèi fēng ér shàng, qián kě kuà rǔ wèi zhōng gǔ zhī lóu yún. jīn zhū wā suī zhōng ào, ér bù shòu dī shuǐ, dōng wā zhī shàng, yī shí wèi dàn xiǎo shuǐ gōu, yǒu zhū shuǐ yī fāng, qǐ lóng qù ér cāng sāng shū yì, dú liú cǐ yī sháo yǐ wèi kāi shān zhī gōng zhě yé!
其兩峰之高者，左右皆環而止，唯中之伏而起者，一線前度，其東為筆峰、巃嵸，南為寶峰、龍光者，皆是脈也。土人言，「三十年前，其上皆大木巨竹，蒙蔽無隙，中有龍潭四，深莫能測，足聲至則涌波而起，人莫敢近；後有牧羊者，一雷而震斃羊五六百及牧者數人，連日夜火，大樹深篁，燎無孑ｊｉě遺剩餘，而潭亦成陸，今山下有出水之穴，俱從山根分逗雲。」山頂之石，色赭赤而質輕浮，狀如蜂房，為浮沫結成者，雖大至合抱，而兩指可攜，然其質仍堅，真劫灰之餘也。寶藏架廬在中峰之下，前臨兩乳，日後有擴而大者，後可累峰而上，前可跨乳為鐘鼓之樓雲。今諸窪雖中坳，而不受滴水，東窪之上，依石為窞小水溝，有瀦水一方，豈龍去而滄桑倏易，獨留此一勺以為開山之供者耶！

bǎo cáng běn běi zhí rén, zì jī zú bǎo tái lái, jiàn jiān shān suī zhōng xuán ér wú zhòng guǒ, yǔ qí tú jìng kōng mì shān zhì cǐ, suì kān zuò péng chù zhě èr nián. jīn zhōu rén jiē wèi gǎn dòng, zhēng fù mù yùn zhú, xiān wèi jié cǐ yī yíng, ér shàng wèi dà jiù yún. jìng kōng, sì chuān rén, xiàng cóng róng wèi xuǎn fēng xiān cóng jūn jìn rù xiān fēng bù duì, fù zhòng qìng, yuán liáo yuán qián, suǒ xiàng yǒu gōng, hòu wèi téng yuè cān fǔ qí pái jí wáng mìng qí pái, cǐ dài biǎo wáng mìng, tì fà tì yīn běn yì wèi chú qù zá cǎo, tì fà jí shì tì fà wèi sēng yú gān lù sì, cóng shī mì shān. shī dú zuò kōng shān, jìng kōng mù huà shān xià, wèi rán yī zhǐ, kāi chuàng cǐ shān, jù yì rén yě. shì wǎn sù kān zhōng. yǒu yī xíng jiǎo sēng yì liú wèi sēng tì dì zhě, nǎi yú xiāng zhāng jīng qiáo rén, xiāo xìng, hào wú niàn, míng dào míng. jiàn zhī rú jiàn gù rén yě.
寶藏本北直人，自雞足寶台來，見尖山雖中懸而無重裹，與其徒徑空覓山至此，遂龕坐篷處者二年。今州人皆為感動，爭負木運竹，先為結此一楹，而尚未大就雲。徑空，四川人，向從戎為選鋒先從軍進入先鋒部隊，復重慶，援遼援黔，所向有功，後為騰越參府旗牌即王命旗牌，此代表王命，薙髮薙音ｔì本意為除去雜草，薙髮即是剃髮為僧於甘露寺，從師覓山。師獨坐空山，徑空募化山下，為然一指，開創此山，俱異人也。是晚宿龕中。有一行腳僧亦留為僧薙地者，乃余鄉張涇橋人，蕭姓，號無念，名道明。見之如見故人也。