wù yín gōng yuán nián bā yuè chū qī rì yú zuò shū tóu shǔ fǔ hé bié jià, qiú guǎng xī fǔ zhì. shì rì qí dàn chén, bù chū táng, shū bù dé dá. rù táng yuè qí sì jìng tú, jiàn pán jiāng zì qí nán jiè xī bàn rù jìng, dōng běi cóng dōng jiè zhī běi ér qù, bù biāo dì míng, wú cóng zhī qí hé jiè yě.
戊寅（公元１６３８年）八月初七日余作書投署府何別駕，求《廣西府志》。是日其誕辰，不出堂，書不得達。入堂閱其四境圖，見盤江自其南界西半入境，東北從東界之北而去，不標地名，無從知其何界也。

chū bā rì hé shōu shū yù xiāng jiàn, yǐ yǔ bù wǎng.
初八日何收書欲相見，以雨不往。

chū jiǔ rì yú lìng gù pū cí hé, bù jiàn cù qí zhì, bǐ yán jí sòng zhì, ér zhōng bù lái. shì rì, fù dà yǔ bù zhǐ.
初九日余令顧仆辭何，不見；促其《志》，彼言即送至，而終不來。是日，復大雨不止。

chū shí rì hé yán mì zhì wú yìn jiù zhě, jǐ fù mìng shā qīng yǐ. shì rì wǔ jì, shǐ jiàn huáng jú dà kāi. jú wéi huáng sè, bù dà. yòu yǒu xī fān jú.
初十日何言覓《志》無印就者，己復命殺青矣。是日午霽，始見黃菊大開。菊惟黃色，不大。又有西番菊。

guǎng xī fǔ xī jiè dà shān, gāo liè rú píng, zhí gèn nán qù, yuē cǎo zi shān. xī jiè jí dà má zi lǐng, cóng dà guī lái zhě. dōng jiè jùn bī, ér xī jiè céng dié, běi yǒu yī shí shān, sēn luó yú zhōng, lián luò liǎng jiè, yuē fā guǒ shān. dōng zhī nán xià zhě jié wèi jùn zhì xī zhī héng shǔ xī jiè zhě, yǒu shuǐ cóng xué yǒng chū, shèn jù, shì wèi lú yuán, jīng xī mén dà qiáo ér wèi yǐ bāng chí zhī yuán zhě yě.
廣西府西界大山，高列如屏，直亘南去，曰草子山。西界即大麻子嶺，從大龜來者。東界峻逼，而西界層疊，北有一石山，森羅於中，連絡兩界，曰發果山。東支南下者結為郡治；西支橫屬西界者，有水從穴湧出，甚巨，是為瀘源，經西門大橋而為矣邦池之源者也。

tōng hǎi cóng xué yǒng chū, cǐ hǎi yì cóng xué yǒng chū.
通海從穴湧出，此海亦從穴湧出。

rán cǐ hǎi nán shān fù héng jié, réng rù tài shǒu táng shān xué zhōng, yóu wèi yì yě. guǎng fú sēng yán, cǐ shuǐ rù xué jí cóng zhú yuán cūn běi lóng tán chū, wèi zhī guǒ fǒu?
然此海南山復橫截，仍入太守塘山穴中，尤為異也。廣福僧言，此水入穴即從竹園村北龍潭出，未知果否？

kǒng lóng tán zì shì xī gāng yè wù shuǐ, cǐ wèi bì hé chū yě.
恐龍潭自是錫岡業塢水，此未必合出也。

yǐ bāng chí sú míng hǎi zǐ, yòu yuē lóng diān.
矣邦池俗名海子，又曰龍甸。

cǐ lú jiāng fēi guǎng zhōng lú jiāng yě.
此瀘江非廣中瀘江也。

lú jiāng zài nán, ér cǐ shuǐ yì qiè qí míng, bù zhī hé gù. yǐ bāng chí zhī nán, fù yǒu yuǎn shān dōng xī héng shǔ, zé cǐ zhōng yì yī nán běi zhōng wā zhī kēng, ér shuǐ zé qù lái jiē tòu yú xué yǐ. cǐ jùn shān zhī zuì yuǎn zhě yě.
瀘江在南，而此水亦竊其名，不知何故。矣邦池之南，復有遠山東西橫屬，則此中亦一南北中窪之坑，而水則去來皆透於穴矣。此郡山之最遠者也。

fā guǒ shān yuán ruò guàn zhū, héng liè jùn hòu. dōng xià yī zhī yuē qí hè fēng, zé xué gōng suǒ tuō, xī xià yī zhī yuē tiě lóng fēng, zé wàn shòu sì suǒ yǐ ér jùn chéng dāng qí zhōng huán chù. chéng zhī dōng běi, yì yǒu yī xiǎo shí fēng zài qí zhōng, yuē xiù shān, shàng duō tū shí, qián kě kàn hú, hòu kě lǎn cuì. chéng nán bīn hú, fù tū sān fēng: dōng jí guǎng fú, yuē líng guī shān zhōng fēng zuì xiǎo, yuē wén bǐ fēng, jiàn tǎ yú shàng ér xī fēng héng ruò cuì yān.
發果山圓若貫珠，橫列郡後。東下一支曰奇鶴峰，則學宮所託，西下一支曰鐵龍峰，則萬壽寺所倚；而郡城當其中環處。城之東北，亦有一小石峰在其中，曰秀山，上多突石，前可瞰湖，後可攬翠。城南瀕湖，復突三峰：東即廣福，曰靈龜山；中峰最小，曰文筆峰，建塔於上；而西峰橫若翠焉。

jí míng cuì píng.
即名翠屏。

cǐ jùn shān zhī jìn zhě yě.
此郡山之近者也。

xiù shān qián yǒu fú bō jiāng jūn miào, hòu diàn wèi fú bō xiàng, qián diàn wèi jùn shǒu zhāng jì mèng cí.
秀山前有伏波將軍廟，後殿為伏波像，前殿為郡守張繼孟祠。

zhāng, fú fēng rén, yǐ jiǎ kē shǒu cǐ. rén shēn wèi pǔ qiú kùn, chéng jí jí yǐ. zhāng fèn bù gù shēn, gù bǎo chéng huáng, pǔ mò néng pò, chéng dé jǐn cún. xiān shì zhāng mèng mǎ fú bō shì yǐ fāng lüè, hòu suì tuì zéi.
張，扶風人，以甲科守此。壬申為普酋困，城岌岌矣。張奮不顧身，固保城隍，普莫能破，城得僅存。先是張夢馬伏波示以方略，後遂退賊。

èr yuè zhōng, qīn lì xī zǎi hé zhāo fǔ yān.
二月終，親蒞息宰河招撫焉。

zhōu rén fú qí dǎn lüè, zéi chēng wèi shě mìng wáng yún.
州人服其膽略，賊稱為「捨命王」雲。

xīn sì jí wàn shòu sì dāng fā guǒ xī chuí zhī nán, qí hòu shān shí lín xún, wèi diān zhōng suǒ wú. qí sì nán xiàng, hòu yǐ qiào fēng, qián lín yáo hǎi, yì cǐ zhōng shèng chù. qián yǒu yù huáng gé, dōng wèi chéng huáng miào, dàn zài chéng wài.
新寺即萬壽寺當發果西垂之南，其後山石嶙峋，為滇中所無。其寺南向，後倚峭峰，前臨遙海，亦此中勝處。前有玉皇閣，東為城隍廟，但在城外。

lú yuán dòng zài chéng xī běi sì lǐ. xīn sì hòu shān xī jǐn, huán wù ér běi, qí zhōng luàn fēng zá dá, zhuì yǐ xiǎo shí xiù, jiē xuē bàn pián zhī, biāo qīng diǎn cuì. běi huán xī zhuǎn, ér lú yuán zhī shuǐ, yǒng yú xià xué, lú yuán zhī dòng, pì yú céng yá, yǒu sān dòng yān.
瀘源洞在城西北四里。新寺後山西盡，環塢而北，其中亂峰雜沓，綴以小石岫，皆削瓣駢枝，標青點翠。北環西轉，而瀘源之水，涌於下穴，瀘源之洞，辟於層崖，有三洞焉。

shàng dòng dōng nán xiàng, qián yǒu tíng xià dòng nán xiàng, zài shàng dòng xī wǔ shí bù, jiē zài qián shān zhī nán yá. hòu dòng zài hòu shān zhī běi gāng, qí shàng rú yuān gān kū jǐng. cóng jǐng běi zhuì xué ér xià èr shí bù, dǐ jiè ér chéng jí, yī xué dōng běi xià ér xiǎo, yī xué dōng nán xià ér kuò. cǐ sān dòng zhī fēn xiàng yě. qí zhōng suǒ rù jiē shén shēn, bǐng jù chuān ài, lǚ qǐ lǚ fú, rǔ zhù fēn cuò, bù kě qióng jié yān.
上洞東南向，前有亭；下洞南向，在上洞西五十步，皆在前山之南崖。後洞在後山之北岡，其上如眢ｙｕāｎ乾枯井。從井北墜穴而下二十步，底界而成脊，一穴東北下而小，一穴東南下而廓。此三洞之分向也。其中所入皆甚深，秉炬穿隘，屢起屢伏，乳柱紛錯，不可窮詰焉。

shí yī rì dà jì.
十一日大霽。

shàng wǔ chū xī mén, guò chéng huáng miào yù huáng gé qián.
上午出西門，過城隍廟、玉皇閣前。

xī yī lǐ, zhuǎn xīn sì xī fēng zhī zuǐ ér běi.
西一里，轉新寺西峰之嘴而北。

yòu běi yī lǐ, jiàn xī hè zhǎng shuǐ yíng yíng, ér shàng dòng zài qí xī běi yǐ. yóu qí lù yī lǐ dǐ shān xià, lì jí yóu shàng dòng. wàng dòng xī yǒu sì, diàn liǎng zhòng, rù qì ér yuè shuǐ wèi cān. yú yīn yóu sì xī guān shuǐ dòng. hái sì zhōng suǒ jù, shǐ zhī wèi dòng yǒu sān, dòng jiē xū huǒ shēn rù.
又北一里，見西壑漲水盈盈，而上洞在其西北矣。由岐路一里抵山下，歷級游上洞。望洞西有寺，殿兩重，入憩而瀹水為餐。余因由寺西觀水洞。還寺中索炬，始知為洞有三，洞皆須火深入。

xià wǔ, qiáng suǒ dé jù, ér huǒ wèi gù pū suǒ miè, biàn mì bù kě dé. yáo wàng yī cūn, zài gé shuǐ zhī nán, zhǎng mò néng dá, suì bù dé wèi shēn rù jì. liáo yī qū hòu dòng zhī nèi, pī qí wài jiōng mén, hái rù xià dòng zhī dǐ, tàn qí zhōng mén ér yǐ. réng cóng jiù lù guī, běi rù xīn sì, dǐ mù ér fǎn.
下午，強索得炬，而火為顧仆所滅，遍覓不可得。遙望一村，在隔水之南，漲莫能達，遂不得為深入計。聊一趨後洞之內，披其外扃ｊｉōｎｇ門，還入下洞之底，探其中門而已。仍從舊路歸，北入新寺，抵暮而返。

shí èr rì zǎo cù hé jūn zhì, yóu yuē jí sòng zhì zuò yù dài zhī, nǐ yī zhì jí xíng yǐ ér jìng rì fù bù kě dé.
十二日早促何君《志》，猶曰即送至；坐寓待之，擬一至即行；已而竟日復不可得。

wǎn wèi gù pū yuē: zhì xiàn zhuāng dīng, qí dīng chéng zhì, jí lái hòu yě.
晚謂顧仆曰：「《志》現裝釘，俟釘成帙，即來候也。」

yú chū yǐ wèi guǎng xī jùn rén bì xī pán jiāng suǒ chū, biàn zhēng zhī, zhōng wú ān zhě.
余初以為廣西郡人必悉盤江所出，遍征之，終無諳者。

qí bù zhī zhě, fǎn wèi xī zhuǎn mí lēi, jì shǔ diān dào. qí zhī zhě, dì wèi dōng běi zhù luó píng, jīng huáng cǎo bà xià, jí mò jiě suǒ cóng yǐ. jiān yǒu wèi dōng nán xià guǎng nán, chū tián zhōu, yì shì chuǎi mó zhī yán, mí yǒu què jù yě. cǐ dì zhì huáng cǎo bà, yòu dōng běi sì wǔ rì chéng. yú yù cóng zhī, yǐ cǐ zhōng yān liú rì jiǔ, yí xī zhī xíng bù kě chí, gū liú wèi guī tú zhī biàn.
其不知者，反謂西轉彌勒，既屬顛倒。其知者，第謂東北注羅平，經黃草壩下，即莫解所從矣。間有謂東南下廣南，出田州，亦似揣摩之言，靡有確據也。此地至黃草壩，又東北四五日程。余欲從之，以此中淹留日久，迤西之行不可遲，姑留為歸途之便。

guǎng xī fǔ yīng wǔ zuì duō, jiē sān xiāng xiàn suǒ chū, rán zhǐ cuì máo dān huì zuǐ, wú wǔ sè zhī yì.
廣西府鸚鵡最多，皆三鄉縣所出，然止翠毛丹喙ｈｕì嘴，無五色之異。

sān xiāng xiàn, nǎi jiǎ yín xiāo shǒu suǒ chéng.
三鄉縣，乃甲寅蕭守所城。

wéi mó zhōu, zhōu yǒu liú guān, zhǐ jū jùn chéng, bù wǎng zhōu zhì. èr chù jiē jí hé tiān qú shǒu zhī, yǐ yǔ pǔ jù.
維摩州，州有流官，只居郡城，不往州治。二處皆藉何天衢守之，以與普拒。

guǎng fú sì zài jùn chéng dōng èr lǐ, jí shuāng xiāng zài yǐ bāng chí zhī dōng nán, yǔ zhī duì.
廣福寺在郡城東二里，吉雙鄉在矣邦池之東南，與之對。

ér mí lēi zhōu zài jùn xī jiǔ shí lǐ.
而彌勒州在郡西九十里。

yī tǒng zhì nǎi zhù sì zài mí lēi dōng jiǔ shí lǐ, xiāng wèi mí lēi shǔ, hé yé?
《一統志》乃注寺在彌勒東九十里，鄉為彌勒屬，何耶？

qǐ dāng shí jùn wú fù guō, sān zhōu gè dǐ qí qián wèi jiè, gù yǐ shǔ zhī mí lēi yé? rán jīn dà má zi shào xī, hé yǐ yòu yǒu fèn jiè zhī zhǐ yě?
豈當時郡無附郭，三州各抵其前為界，故以屬之彌勒耶？然今大麻子哨西，何以又有分界之址也？

shí sān rì zhōng yè wén léi shēng, dá dàn ér yǔ. chū yú yù xíng lǚ yǐ, ér rì fù yī rì, dài zhī ruò hé qīng yān!
十三日中夜聞雷聲，達旦而雨。初余欲行屢矣，而日復一日，待之若河清焉！

zì xǐng zhì lín ān, jiē nán xíng. zì lín ān dǐ shí píng zhōu, jiē xī běi. zì lín ān dǐ ā mí, jiē dōng běi. zì ā mí dǐ mí lēi, jiē běi xíng. zì mí lēi dǐ guǎng xī fǔ, jiē dōng běi.
自省至臨安，皆南行。自臨安抵石屏州，皆西北。自臨安抵阿迷，皆東北。自阿迷抵彌勒，皆北行。自彌勒抵廣西府，皆東北。

shí sì rì zài lìng gù pū wǎng cù zhì, yú shù zhuāng yù zhōng yǐ dài. zhà yǔ zhà jì. shàng wǔ dé huí yīn, réng yù liú zhì míng chén yún. nǎi xié xíng lǐ chū xī mén, rù yù huáng gé. gé pō hóng lì, zhōng nǎi tóng xiàng, ér liǎng wǔ sù qún xiān xiàng, jí yǒu shēng qì, zhèng diàn sì bì, huà yì jīng gōng. suì guò wàn shòu sì, tíng xíng lǐ yú qí yòu wǔ. fàn hòu dēng sì zuǒ tiě lóng fēng zhī jí, shí gǔ léng léng, jiē lóng lín xiàng jiǎo yě.
十四日再令顧仆往促《志》，余束裝寓中以待。乍雨乍霽。上午得回音，仍欲留至明晨雲。乃攜行李出西門，入玉皇閣。閣頗宏麗，中乃銅像，而兩廡塑群仙像，極有生氣，正殿四壁，畫亦精工。遂過萬壽寺，停行李於其右廡。飯後登寺左鐵龍峰之脊，石骨稜稜，皆龍鱗象角也。

zhì yòu chēng wèi tiān mǎ fēng, yǐ qí xíng sì yě. jì xià, hái sì zhōng, jiàn yòu wǔ zhī běi yǒu tíng shū yān, xún zhī, nǎi wú xiāng huī jùn yóu gōng jiù yě. yóu huì dà xūn, rèn guǎng xī sān fǔ. zhēng pǔ shí, yóu lǜ bīng tún jùn nán hǎi shāo, yǐ fáng kòu zhī chōng tū. sì nián sì yuè, pǔ bīng hū chéng zhī, yóu jìng méi yú zhèn. jīn qí zi xiàn jū qí dì, bù dé guī, gù tíng jiù sì zhōng. yú wèi kǎi rán. shì wǎn, yù lǐ rú yù yáng shàn jū zhū jūn zuò jiào dào chǎng sì zhōng, lǚ chéng zhāi xiǎng. sēng qiān sōng yì shǎo jiě rén yì. shì wǎn yuè pō lǎng.
《志》又稱為天馬峰，以其形似也。既下，還寺中，見右廡之北有停樞焉，詢之，乃吾鄉徽郡游公柩也。游諱大勛，任廣西三府。征普時，游率兵屯郡南海梢，以防寇之衝突。四年四月，普兵忽乘之，游竟沒於陣。今其子現居其地，不得歸，故停柩寺中。余為慨然。是晚，遇李如玉、楊善居諸君作醮ｊｉàｏ道場寺中，屢承齋餉。僧千松亦少解人意。是晚月頗朗。

shí wǔ rì yú rù chéng tàn yóu jūn zhī zǐ, lìng gù pū wǎng cù hé jūn.
十五日余入城探游君之子，令顧仆往促何君。

shàng wǔ, chū xī mén, yóu chéng huáng miào. jì fǎn sì, sì zhōng nán fù jìn xiāng zhě jiē zhǒng. yǒu wú xī ěr zhě, yì yǐ jìn xiāng zhì, tóng yáng shàn jū suǒ yú wén, gè xié zhī qù, yuē dǐ mù chí hái. dǐ wǔ, gù pū huí yán: hé jūn yǐ lì dīng zhì jiǔ chí, pū shù bǎn, xiàn xià wǔ jí bèi, liào bù guò qī yǐ. xià wǔ, hé mìng táng shū sòng zhì jí chéng yí zhì, yú zuò shū xiè zhī.
上午，出西門，游城隍廟。既返寺，寺中男婦進香者接踵。有吳錫爾者，亦以進香至，同楊善居索余文，各攜之去，約抵暮馳還。抵午，顧仆回言：「何君以吏釘《志》久遲，撲數板，限下午即備，料不過期矣。」下午，何命堂書送《志》及程儀至，余作書謝之。

shì wǎn wèi zhōng qiū, ér wǎn yún mì bù, jì mù ér dà fēng nù hǒu.
是晚為中秋，而晚雲密布，既暮而大風怒吼。

sēng shè chá yú zhèng diàn, suì bù zhuì chī hē ér wò shí liù rì yǔ yì fēi fēi, bù néng zǔ yú xíng sè. ér wú yáng wén wèi zhì, lìng gù pū wǎng suǒ zhī. jì fàn, yáng jūn xié jiǔ yī zūn, yòu zuǒ chī yǐ yóu bǐng xūn fú, nǎi zhuó jiǔ ér xié fú bǐng yǐ xíng. cóng yù huáng gé hòu xún tiě lóng dōng lù ér běi, yī lǐ, dēng běi shān ér shàng. yī lǐ yú qí ào, jí fā guǒ shān zhī jí yě, zhì yòu wèi zhī jiǔ huá shān. gài dōng fēng zhī nán xià zhě wèi qí hè, wèi xué gōng suǒ yǐ xī fēng zhī nán xià zhě wèi tiě lóng, wèi wàn shòu sì zhī mài zhōng huán ér nán tū yú chéng zhōng zhě, wèi zhōng xiù shān qí shí yī shān yě.
僧設茶於正殿，遂餔餟ｂúｃｈùｏ吃喝而臥十六日雨意霏霏，不能阻余行色。而吳、楊文未至，令顧仆往索之。既飯，楊君攜酒一樽，侑ｙｏù佐吃以油餅熏鳧，乃酌酒而攜鳧餅以行。從玉皇閣後循鐵龍東麓而北，一里，登北山而上。一里逾其坳，即發果山之脊也，《志》又謂之九華山。蓋東峰之南下者為奇鶴，為學宮所倚；西峰之南下者為鐵龍，為萬壽寺之脈；中環而南突於城中者，為鍾秀山；其實一山也。

cóng lǐng shàng píng xíng, yòu běi sān lǐ, shǐ jiàn lú yuán dòng zài xī, ér shān jǐ zé zì dōng jiè dà shān héng dù ér xī, shǔ yú xī jiè, wèi jùn chéng hòu yǐ. rán lú yuán zhī shuǐ, chuān qí xī xué ér chū, yì bù dé wèi guò mài yě. cóng lǐng běi xíng, yòu wǔ lǐ ér shāo xià, yǒu shào zài wù zhī nán gāng, yuē píng shā shào, jùn chéng běi zhī suǒ yào yě. qí dōng jí zǐ wēi zhī hòu mài, yóu píng liè wèi jǐn qí xī zé lián fēng wān yán, běi zì shī zōng nán xià wèi ā lú shān jiè wù zhōng zhī shuǐ, ér zhōng tòu lú yuán zhě yě. yóu shào qián běi xíng wù zhōng, liù lǐ, yǒu xī zì běi ér nán, xiǎo shí liáng kuà zhī, shì wèi yǐ gè qiáo. xī shuǐ fā yuán yú dōng xī jiè fēn zhī chù, yóu liáng xià xī zhù nán zhuǎn, wù qióng ér nán rù xué, chū yú lú yuán zhī shàng liú yě.
從嶺上平行，又北三里，始見瀘源洞在西，而山脊則自東界大山橫度而西，屬於西界，為郡城後倚。然瀘源之水，穿其西穴而出，亦不得為過脈也。從嶺北行，又五里而稍下，有哨在塢之南岡，曰平沙哨，郡城北之鎖鑰也。其東即紫微之後脈，猶屏列未盡；其西則連峰蜿蜒，北自師宗南下為阿盧山；界塢中之水，而中透瀘源者也。由哨前北行塢中，六里，有溪自北而南，小石樑跨之，是為矣各橋。溪水發源於東西界分支處，由梁下西注南轉，塢窮而南入穴，出於瀘源之上流也。

yòu běi liù lǐ, yǒu cūn zài xī shān zhī bàn, xī xiá zì dōng běi lái, lù yóu xī běi shàng shān. yī lǐ, niè lǐng ér shàng, èr lǐ, suì yú xī jiè zhī jí, yú shì kàn xī wù xíng. wù zhōng shuǐ jìn chéng hè, yǒu cūn zài qí xià qí xī fù yǒu lián shān zì běi ér nán, yǔ cǐ jiè yòu xiāng chí chéng xiá yān.
又北六里，有村在西山之半，溪峽自東北來，路由西北上山。一里，躡嶺而上，二里，遂逾西界之脊，於是瞰西塢行。塢中水浸成壑，有村在其下；其西復有連山自北而南，與此界又相持成峽焉。

cóng lǐng shàng yòu běi sì lǐ, nǎi xī běi xià xī xiá zhōng, yī lǐ dǐ lù. fù xún dōng lù běi xíng shí wǔ lǐ, fù yǒu lián gāng shǔ liǎng jiè zhī jiān, yǒu shù jiā yǐ qí shàng, shì wèi zhōng huǒ pù, yǒu gōng guǎn yān, àn zhì, shī zōng nán sì shí lǐ yǒu é lēi shào, dāng jí cǐ yǐ. fàn, réng běi xíng xiá zhōng. qí nèi shí fēng sì wǔ, lí lì zhēng zhēng. xiá xī shì yǒu xī běi xià, lù cóng xiá dōng xíng, liǎng jiè shān fù xiāng chí ér běi. wù zhōng jiē huāng máo jù rù zhǎo zhǎo, zhí dǐ shī zōng, jì wú piàn chuán yǐ.
從嶺上又北四里，乃西北下西峽中，一里抵麓。復循東麓北行十五里，復有連岡屬兩界之間，有數家倚其上，是為中火鋪，有公館焉，按《志》，師宗南四十里有額勒哨，當即此矣。飯，仍北行峽中。其內石峰四五，離立崢崢。峽西似有溪北下，路從峽東行，兩界山復相持而北。塢中皆荒茅沮洳ｊùｒù沼沼，直抵師宗，寂無片椽矣。

wén xī yì yǒu cūn luò, zì pǔ yǔ zhū yí chū méi mò jìn, mín jiē bì qù, suì chéng huāng jìng. guǎng xī lǐ wēng wèi yú yán: shī zōng nán sì shí lǐ, jì wú yī rén, jiē yīn pǔ luàn, mín bù ān jū.
聞昔亦有村落，自普與諸彝出沒莫禁，民皆避去，遂成荒徑。廣西李翁為余言：「師宗南四十里，寂無一人，皆因普亂，民不安居。

guī shān dū fǔ jīn yì yǒu pǔ bīng chū méi. lù nán zhī dào yì gěng bù tōng.
龜山督府今亦有普兵出沒。路南之道亦梗不通。

yī chéng zhī wài, jiē wēi jìng yún. guī shān wèi qín tǔ guān zhài.
一城之外，皆危境雲。「龜山為秦土官寨。

qí shān zuì gāo, wèi mí lēi dōng xī shān fēn mài chù.
其山最高，為彌勒東西山分脈處。

qí xī jí běi shǔ lù liáng, xī shǔ lù nán, wèi liǎng zhōu jiān dào. xiàng shè dū bǔ chéng, zhōng jiàn fèi chí. qín tǔ guān wèi diào tǔ guān suǒ shā, áng fù wèi pǔ suǒ lǔ. jīn pǔ bīng bù shí chū méi qí dì, rén bù gǎn xíng, wǎng lù nán chéng jiāng zhě, fǎn nán yū mí lēi, cóng běi ér xiàng gé ní guān yān. yì zì guǎng xī jùn chéng wài, jiē pǔ shì suǒ shè fú. jí chéng běi zhū cūn, xiǎo mín shāo wēn bǎo, zhé zuò pài qí zī yǐ gōng, rú wéi, jí quán jiā lǔ lüè ér qù. gù xiǎo mín níng liú lí sì fāng, bù gǎn yī míng zhī yǒu sī, yǐ yǒu sī bù néng bǎo qí mìng, ér pǔ zhī shēng shā lì jiàn yě. běi xíng èr shí lǐ, jīng wù ér xī, cóng wù zhōng dù yī qiáo, yǒu xiǎo shuǐ zì nán ér běi, shè zhī, zhuǎn ér xī běi xíng. míng sè yǐ hé, gù pū hòu, yú cóng yī lǎo rén yī tóng zǐ qián xíng, zhí zhú hūn hēi zhōng. yú gāo shēng hū gù pū, lǎo rén zhé yáo shǒu jìn zhǐ, gài kǒng fěi rén wén shēng ér chū yě. xún pō zhì ào shí lǐ, yǒu yī jiān fēng dāng ào zhōng, chuān qí yè, fù xī běi xíng.
其西即北屬陸涼，西屬路南，為兩州間道。向設督捕城，中漸廢弛。秦土官為吊土官所殺，昂復為普所擄。今普兵不時出沒其地，人不敢行，往路南澂ｃｈéｎｇ江者，反南迂彌勒，從北而向革泥關焉。益自廣西郡城外，皆普氏所懾服。即城北諸村，小民稍溫飽，輒坐派其貲以供，如違，即全家擄掠而去。故小民寧流離四方，不敢一鳴之有司，以有司不能保其命，而普之生殺立見也。北行二十里，經塢而西，從塢中度一橋，有小水自南而北，涉之，轉而西北行。瞑色已合，顧仆後，余從一老人、一童子前行，躑躅昏黑中。余高聲呼顧仆，老人輒搖手禁止，蓋恐匪人聞聲而出也。循坡陟坳十里，有一尖峰當坳中，穿其腋，復西北行。

qí chù lù shén nìng, qī shuǐ jiāo liú, lù jǐ bù biàn. hòu bù zhī gù pū qū hé suǒ, qián bù zhī shī zōng zài hé chù, mǎng rán suí lǎo rén xíng, ér lǎo rén jiū bù shí shī zōng zhī yuǎn jìn yě.
其處路甚濘，蹊水交流，路幾不辨。後不知顧仆趨何所，前不知師宗在何處，莽然隨老人行，而老人究不識師宗之遠近也。

lǎo rén chū yán bù néng dǐ chéng, suí lù yǒu cūn kě zhǐ. yú bù xìn. zhì shì bù dé cūn, bìng bù dé shī zōng, yú hái kòu zhī.
老人初言不能抵城，隨路有村可止。余不信。至是不得村，並不得師宗，余還叩之。

lǎo rén yuē: yú xī guò cǐ, yǐ jīng shí sì nián.
老人曰：「余昔過此，已經十四年。

qián cǐ suí chù yǒu cūn, bù yì jìng cāng sāng mò biàn! jiǔ zhī, jiàn wén quǎn fèi shēng yǐn yǐn, zhēn rú kōng gǔ zhī yīn, zhī qù rén jìng bù yuǎn. guò jiān shān, gòng wǔ lǐ, xià shè yī xiǎo xī, dēng pō, suì dé shī zōng chéng yān. dǐ dōng mén, mén yǐ bì, ér wài wú rén jiā.
前此隨處有村，不意競滄桑莫辯！「久之，漸聞犬吠聲隱隱，真如空谷之音，知去人境不遠。過尖山，共五里，下涉一小溪，登坡，遂得師宗城焉。抵東門，門已閉，而外無人家。

xún chéng dōng běi yú, yǒu cǎo máo shù jiā, jù yǐ shú qǐn.
循城東北隅，有草茅數家，俱已熟寢。

lǎo rén réng tóng tóng zǐ qù. yú zhǐ ér móu sù, mò qǐ hù zhě. xīn huáng huáng niàn gù pū fù náng, shān huāng lù jì, ní nìng tiān hēi, bù zhī hé yǐ xíng?
老人仍同童子去。余止而謀宿，莫啟戶者。心惶惶念顧仆負囊，山荒路寂，泥濘天黑，不知何以行？

qiě bù zhī cóng hé xíng?
且不知從何行？

jiǔ zhī, jiàn àn zhōng yī yǐng, jí hū ér dé zhī, ér hòu xǐ kě zhī yě!
久之，見暗中一影，亟呼而得之，而後喜可知也！

jì ér jiàn qián yī jiā yǒu huǒ, qū kòu qí mén. shǐ gù cí, yú hòu jiǔ zhī, nǎi qǐ hù rén. yuè tāng zhǔ yáng jūn suǒ yí fěn gāo dàn zhī, gān rú yí yě. zhuó ní jí cǎo ér wò, zhōng yè fù wén yǔ shēng. zhǔ rén wèi yú yán: jīn zǎo yǒu rén zì fǔ lái, yán píng shā yǒu shā rén jié dào. jūn hé yǐ xíng? yú yuē: wú zhī. yuē: kě zhēng jūn zhī fú yě. tǔ rén yǔ zhī xiāng shí, yóu bèi suǒ féi shǐ fàng, jūn zhī bù yù, qǐ ǒu rán zāi!
既而見前一家有火，趨叩其門。始固辭，余候久之，乃啟戶人。瀹湯煮楊君所貽粉糕啖之，甘如飴也。濯尼藉草而臥，中夜復聞雨聲。主人為余言：「今早有人自府來，言平沙有沙人截道。君何以行？」余曰：「無之。」曰：「可征君之福也。土人與之相識，猶被索肥始放，君之不遇，豈偶然哉！

jí cǐ dì wài wǔ lǐ jiān shān zhī xià, shí yǒu zéi chū méi. tǔ rén wèi wǎn jí bù gǎn xíng, hé xìng ér hūn yè guò zhī! shī zōng zài liǎng shān xiá jiān, dōng běi yǔ xī nán jù yǒu shān huán jiā. qí wù zòng héng ér kāi yáng, bù zhěng yì bù dà. shuǐ cóng dōng nán huán qí běi ér xī qù, yì bù dà yě. chéng suī zhuān zhòu ér shén bēi. chéng wài mín jū liáo liáo, jiē cǎo lú ér bù jiàn yī wǎ. qí dì shào shǒu zhī bīng, yì jù hé tiān qú suǒ xiá.
即此地外五里尖山之下，時有賊出沒。土人未晚即不敢行，何幸而昏夜過之！「師宗在兩山峽間，東北與西南俱有山環夾。其塢縱橫而開洋，不整亦不大。水從東南環其北而西去，亦不大也。城雖磚甃而甚卑。城外民居寥寥，皆草廬而不見一瓦。其地哨守之兵，亦俱何天衢所轄。

chéng xī yǒu tōng xuán dòng, qù chéng èr lǐ, yòu yǒu tòu shí líng quán, jù bù jí yóu.
城西有通玄洞，去城二里，又有透石靈泉，俱不及游。