sān shí rì píng míng fàn, chū dú shān zhōu běi ài mén, xī běi xiàng xún xī jiè shān xíng. liù lǐ, yǒu xiǎo shuǐ yì zì xī pō dōng zhù, shè zhī. yòu běi èr lǐ, běi wù jiàn qióng, shān jǐ zì dōng jiè xī dù nán zhuǎn, nǎi lù zhuǎn dōng běi, jiàn zhōng xiǎo shuǐ běi liú. dù jiàn, xún dōng jiè shān yè jiān dōng běi shàng, yòu èr lǐ, yǒu shuǐ yì lù páng shí xué jiān, shén liè hán lěng. qí cè yǒu méng shì xiū lù bēi. cóng cǐ pān shí dèng dōng běi shàng lǐng, yǔ dà zhì. yī lǐ bàn, běi dēng lǐng ài. shì lǐng yóu dōng nán dù xī běi, nǎi zǔ shān, cóng qí dōng běi fēn liè zhòng zhī: qí zhí dōng ér qù zhě, wèi lí píng píng yá zhī jí dōng nán fēn zhī ér xià zhě, wèi lì bō luó chéng zhī pài xī běi fēn zhī ér xià zhě, dù cǐ shāo běi, jí xī zhuǎn nán zǒu ér huán yú dú shān zhī xī, dù jī gōng lǐng ér nán, wèi mán wáng duō líng zhī pài.
三十日平明飯,出獨山州北隘門,西北向循西界山行。六里,有小水亦自西坡東注,涉之。又北二里,北塢漸窮,山脊自東界西度南轉,乃路轉東北,澗中小水北流。渡澗,循東界山腋間東北上,又二里,有水溢路旁石穴間,甚冽寒冷。其側有蒙氏修路碑。從此攀石磴東北上嶺,雨大至。一里半,北登嶺隘。是嶺由東南度西北,乃祖山,從其東北分裂眾枝:其直東而去者,為黎平、平崖之脊;東南分枝而下者,為荔波、羅城之派;西北分枝而下者,度此稍北,即西轉南走而環於獨山之西,度雞公嶺而南,為蠻王、多靈之派。
dú shān zhōu nán èr shí lǐ, yǒu shān jiān qǐ, lì yú zhòng shān zhī zhōng, shì míng dú shān, zhōu zhī suǒ yǐ dé míng yě. yòu dōng běi xíng shān xiá jiān, nǎi xià. gòng èr lǐ, yǒu jiàn zì dōng gǔ zǒu shēn yá zhōng, liǎng yá shí bì shén bī, jiàn qiàn qí jiān shén shēn, jià shí liáng qí shàng, wèi shēn hé qiáo. guò qiáo, fù jī yá ér shàng. dēng lǐng ér běi, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng běi xiè shí yá ér xià, shè zhī, fù shēng lǐng, gòng yī lǐ, suì yóu xiá zhōng běi xíng. yòu èr lǐ, nǎi xià, dōng běi xíng hè zhōng. yǒu cūn zài dōng shān xià, yóu qí qián shǎo zhuǎn xī běi, gòng èr lǐ, yǒu xī zì dōng běi lái, dù zhī. sù qí xī àn, dōng běi yú lǐng èr lǐ, yī shuǐ zì dōng běi lái, yī shuǐ zì xī běi lái, dōng běi zhě jiào dà. yú shì shè xī běi shuǐ, yuán zhōng zhī shān ér shàng, dōng běi sān lǐ ér dēng qí gāng. fàn yú gāng shàng. nǎi shāo xià, yòu běi yú lǐng ér xià jiā wù zhōng. gòng sān lǐ, yòu shàng, yǒu xī zì nán xiá běi xiàng xià zhuì shēn tán, tán xiǎo ér gāo, cǐ xī běi xiǎo xī zhī yuán yě. yòu běi yú lǐng xià yī lǐ bàn, xià dù shēn hè zhōng, yǒu jiàn zì xī nán xiá zhōng lái, zhì cǐ dōng xiàng sì zhuǎn, cǐ dōng běi gè xī zhī yuán yě. shè zhī, xī nán dēng lǐng.
獨山州南二十里,有山尖起,立於眾山之中,是名獨山,州之所以得名也。又東北行山峽間,乃下。共二里,有澗自東谷走深崖中,兩崖石壁甚逼,澗嵌其間甚深,架石樑其上,為深河橋。過橋,復躋崖而上。登嶺而北,有小水自東北瀉石崖而下,涉之,復升嶺,共一里,遂由峽中北行。又二里,乃下,東北行壑中。有村在東山下,由其前少轉西北,共二里,有溪自東北來,渡之。溯其西岸,東北逾嶺二里,一水自東北來,一水自西北來,東北者較大。於是涉西北水,緣中支山而上,東北三里而登其岡。飯於岡上。乃稍下,又北逾嶺而下夾塢中。共三里,又上,有溪自南峽北向下墜深潭,潭小而高,此西北小溪之源也。又北逾嶺下一里半,下度深壑中,有澗自西南峽中來,至此東向四轉,此東北個溪之源也。涉之,西南登嶺。
bàn lǐ ér shàng, xún lǐng bàn xī nán xíng. èr lǐ, guò tù chǎng, xī chū jiā kēng guān. suí xiǎo shuǐ xī xià, yóu jiā zhōng xíng wǔ lǐ, liǎng jiā shān duō shí yá tū wù dú lì gāo sǒng, lù cè yǒu quán yǒng xué chū. yòu xī èr lǐ, shuǐ zhuì nán xiá qù, lù yú běi ào shàng, yǒu zhài zài dōng gāng zhī diān. yóu qí xī běi dù jí, nán běi jù yǒu wā zhōng zhuì, huán chéng wèi tián, zhí dǐ qí dǐ, shuǐ jiē zì dǐ xī xiàng tòu shí xué zhě yě.
半里而上,循嶺半西南行。二里,過兔場,西出嘉坑關。隨小水西下,由夾中行五里,兩夾山多石崖突兀獨立高聳,路側有泉涌穴出。又西二里,水墜南峽去,路逾北坳上,有寨在東岡之巔。由其西北度脊,南北俱有窪中墜,環塍為田,直抵其底,水皆自底西向透石穴者也。
yòu xī yú lǐng yī lǐ, chū ài kǒu, qí shàng shí gǔ léng qiào, jiē zuò xū yún liè è jí huā è, xū yún liè è xíng róng shí tóu jì gāo sǒng yòu fēn liè de huā è zhī shì.
又西逾嶺一里,出隘口,其上石骨棱峭,皆作噓雲裂萼è即花萼,噓雲裂萼形容石頭既高聳又分裂的花萼之勢。
yòu xī běi xià xiá zhōng, yī lǐ, zhuǎn ér xī, bàn lǐ, xī chū xiá, shì wèi dú shān zhōu yǔ hú jiā sī fēn jiè.
又西北下峽中,一里,轉而西,半里,西出峽,是為獨山州與胡家司分界。
hú jiā sī jí dōu yún zhǎng guān sī. cóng xìng hū zhī, yǐ bié jùn míng yě.
胡家司即都勻長官司。從姓呼之,以別郡名也。
yú shì shān kāi nán běi yáng, zhōng yǒu dà xī zì běi ér nán, shì wèi héng liáng. xún xī dōng zhuǎn nán bàn lǐ, dǐ nán yá.
於是山開南北洋,中有大溪自北而南,是為橫樑。循溪東轉南半里,抵南崖。
yá xià yǒu mài fěn zhǐ dāng dì cháng jiàn de mǐ fěn yī lèi shí pǐn wèi xiǎng zhě, yǐ yán shǎo xǔ yì ér cān zhī. suí xī nán àn xī xíng, dào lù kāi zhěng, bù fù yǐ shǔ dào wèi kǔ. xī běi yǒu chóng miào zài gāo shù jiān, rén jiā tián lǒng, lǚ lǚ cóng duàn àn ér chū. gòng liù lǐ, guò wù lǐ cūn. yòu xī yī lǐ, qí shuǐ nán qǔ, nǎi xī dù zhī. cóng xī xī àn nán xíng, bàn lǐ, wèi qióng mǔ cūn. cóng cūn qián xī zhuǎn, wù fù dōng xī kāi. ér qí cūn zhòng zhuì gāng fù, wǎ shè gāo sǒng, xiǎng yì hú jiā sī zhī zú mù yě. xī èr lǐ, qí shuǐ běi qǔ, fù xī dù zhī. yòu xī běi yī lǐ, qí shuǐ xī qǔ, yòu běi dù zhī. cóng běi àn xuán yá xī xíng yī lǐ bàn, yǒu shuǐ zì xī lái huì, nǎi mài chōng hé yě. jí sù hé xī xíng èr lǐ, rù mài chōng bǎo nán ài mén ér sù. shì wǎn léi yǔ dà zuò, chè yè bù zhǐ.
崖下有賣粉指當地常見的米粉一類食品為餉者,以鹽少許易而餐之。隨溪南岸西行,道路開整,不復以蜀道為苦。溪北有崇廟在高樹間,人家田隴,屢屢從斷岸而出。共六里,過塢里村。又西一里,其水南曲,乃西渡之。從溪西岸南行,半里,為邛母村。從村前西轉,塢復東西開。而其村重綴岡阜,瓦舍高聳,想亦胡家司之族目也。西二里,其水北曲,復西渡之。又西北一里,其水西曲,又北渡之。從北岸懸崖西行一里半,有水自西來會,乃麥沖河也。即溯河西行二里,入麥沖堡南隘門而宿。是晚雷雨大作,徹夜不止。
sì yuè chū yī rì píng míng qǐ, yǔ jiàn zhǐ. fàn jiān, wén qí xī yǒu táo yuán dòng, xiāng qù wǔ lǐ, xū bǐng jù shēn rù, zhōng duō fān gài yīng luò bù màn yǔ sī dài zhī wù. mì zhǔ rén dǎo zhī bù dé, yuē: dì wǎng guān shàng, kě xī wǎng yě. suì běi xiàng chū ài mén, sù xī dōng àn xíng. hū shí bì yǒng qǐ àn dōng, shì jí wēi xuē, xī shù zhī nán, lù sù zhī běi, zhǐ chǐ jiān, shàng yǐ qióng yá, xià xún xùn pài zhǐ jī liú, shén gǔ jù sǒng kǒng jù.
四月初一日平明起,雨漸止。飯間,聞其西有桃源洞,相去五里,須秉炬深入,中多幡蓋纓絡布幔與絲帶之物。覓主人導之不得,曰:「第往關上,可西往也。」遂北向出隘門,溯溪東岸行。忽石壁湧起岸東,勢極危削,溪漱之南,路溯之北,咫尺間,上倚穹崖,下循迅派指激流,神骨俱竦sǒng恐懼。
sān lǐ, zhuǎn rù dōng wù, qí běi yǒu xiǎo fēng lì lù yú, dāng mài chōng hé nán xià zhī chōng, yǒu yán běi xiàng, rì guān yīn dòng. yòu běi bàn lǐ, yuē mài chōng guān. wèn suǒ wèi táo yuán dòng zhě, zhèng zài qí zhí xī dà fēng zhī bàn, xiāng wàng bù chū sì lǐ wài.
三里,轉入東塢,其北有小峰立路隅,當麥沖河南下之沖,有岩北向,日觀音洞。又北半里,曰麥沖關。問所謂桃源洞者,正在其直西大峰之半,相望不出四里外。
guān zhī dōng yǒu zhēn wǔ gé, nán xiàng zhèng yǔ guān yīn dòng mén duì. nǎi tíng xíng lǐ yú gé zhōng, mì huǒ jù yú sēng, jiāng wǎng tàn zhī. tú yù yī lǎo zhě, yuē: cǐ dòng xiāng qù bù yuǎn. dàn xī shuǐ fāng zhǎng, tuān jí bù kě dù, suī yǒu dǎo zhě bù néng wèi lì, ér kuàng màn shì hū? yú nǎi fèi rán ér fǎn, qǔ xíng lǐ xī nán yuè ér xià, dǐ hé dōng àn. sù zhī běi, gòng yī lǐ, yǒu xī zì xī běi shān yè lái, lù cóng dōng běi shān yè shàng, suì yǔ mài chōng hé bié. dāng pō lù lǎo xiǎo shuǐ táng jī jiān, yǒu quán fàn fàn cóng xià yì qǐ, kǒng dà rú zhǐ, yǐ zhǐ tàn zhī, jiē shā tǔ suí zhǐ ér hùn hùn zhuó, zhǐ qù ér fù yì chéng kǒng, nǎi qì jī suǒ dòng, ér shuǐ suí zhī, fēi yǒu dìng xué yě. yī lǐ, zhuǎn shàng hòu xiá, suì xiàng dōng rù. yòu yī lǐ, xiá gèng dōng qù, lù fù cóng běi xiá shàng. qí chù shí fēng lín xún, dù jí shén ài. yuè ài běi xià wù zhōng, bèi lǒng yíng wù, xiǎo mài qīng qīng qiáo mài shú, fěn huā cuì làng, cóng cǐ suì bù zuò yuè xī wú tài.
關之東有真武閣,南向正與觀音洞門對。乃停行李於閣中,覓火炬於僧,將往探之。途遇一老者,曰:「此洞相去不遠。但溪水方漲,湍急不可渡,雖有導者不能為力,而況漫試乎?」余乃廢然而返,取行李西南越而下,抵河東岸。溯之北,共一里,有溪自西北山腋來,路從東北山腋上,遂與麥沖河別。當坡路潦小水塘跡間,有泉泛泛從下溢起,孔大如指,以指探之,皆沙土隨指而溷hùn混濁,指去而復溢成孔,乃氣機所動,而水隨之,非有定穴也。一里,轉上後峽,遂向東入。又一里,峽更東去,路復從北峽上。其處石峰嶙峋,度脊甚隘。越隘北下塢中,被壟盈塢,小麥青青蕎麥熟,粉花翠浪,從此遂不作粵西蕪態。
yuè xī dú bù yì mài bù zhǒng mài. jí dōng xī luàn shuǐ jiāo liú, yóu jù xià mài chōng zhě, yòu dōng yī lǐ, zhuǎn ér běi, yǒu wù nán běi kāi yáng, qí dǐ shén píng, lí ér wèi tián, cǐ chù yǐ yòng niú gēng, bù ruò liù zhài yǐ nán zhī yòng gài qiāo yǐ. bō gēng shuǐ nòu, yíng yíng qí jiān, shuǐ jiē cóng yá pō xiè xià, ér bù jiàn yǒu huì jùn rén gōng wā de tián jiān gōu qú zhī jī. èr lǐ, yǒu cūn pō shèng, yǐ xī fēng xià, yuē pǔ lín bǎo. yòu běi yī lǐ, yú lǐng ér shàng shí fēng, fù dù xiá ér xià, zhuǎn ér dōng, píng xíng shí lǐng jiān. yī lǐ dōng xià, pán wō zhōng yǒu xiǎo shí fēng rú fù, pán tuō ér chū, lù cóng zhī, jīng wō dōng rù xiá. yī lǐ, fù běi xiàng shēng lǐng, yī lǐ, suì yú tǔ jí zhī shàng. cǐ jí dāng wèi lǎo lóng zhī gàn, xī zì dà xiǎo píng fá lái, dōng guò gǔ méng bāo yáng zhī jiān, yòu dōng guò cǐ, dōng nán dǐ dú shān zhōu běi, yòu dōng wèi lí píng píng yá zhī jí, ér dōng dǐ xìng ān, nán zhuǎn fēn shuǐ lóng wáng miào zhě yě.
粵西獨不藝麥(不種麥)。脊東西亂水交流,猶俱下麥沖者,又東一里,轉而北,有塢南北開洋,其底甚平,犁而為田,此處已用牛耕,不若六寨以南之用概橇矣。波耕水耨nòu,盈盈其間,水皆從崖坡瀉下,而不見有澮浚人工挖的田間溝渠之跡。二里,有村頗盛,倚西峰下,曰普林堡。又北一里,逾嶺而上石峰,復度峽而下,轉而東,平行石嶺間。一里東下,盤窩中有小石峰如阜,盤托而出,路從之,經窩東入峽。一里,復北向升嶺,一里,遂逾土脊之上。此脊當為老龍之干,西自大、小平伐來,東過谷蒙、包陽之間,又東過此,東南抵獨山州北,又東為黎平、平崖之脊,而東抵興安,南轉分水龍王廟者也。
yuè jí běi xià, xiá bì shén ài.
越脊北下,峽壁甚隘。
yī lǐ, xià xíng xiá zhōng, yǒu shuǐ tòu xī nán xiá lái rù, běi suí xiá qù, dù zhī, bàng jiàn xī yá xíng. yǒu qí lù sù shuǐ xī nán xiá, zé bāo yáng dào, tōng píng làng píng zhōu liù dòng zhě yě. suí shuǐ dōng běi xíng xiá zhōng, yòu sān lǐ, zhuǎn ér dōng, qí xiá jiàn kāi, yǒu cūn zài nán shān jiān, yuē xià shí bǎo. yòu běi èr lǐ, guò yī jù shí qiáo, jiàn cóng qiáo xià xī běi zhuì shēn xiá zhōng ér qù lù bié zhī, dōng běi yú lǐng. shēng jiàng èr chóng, yòu èr lǐ, yuè lǐng xià, zé dōng nán shān wù dà kāi, dà xī zì xī běi pò xiá chū, tāng tāng dōng qù, shì yuē dà mǎ wěi hé. yǐ bào zhǎng nán dù, yóu xī nán xún shān yá dōng xíng, xī liú zhí dǎo yá zú. yī lǐ, dōng dǐ bǎo qián, guān zhū dù zhě, shuǐ yǒng píng xiōng, bù shèng wàng yáng zhī kǒng. zuò jiǔ zhī, nǎi jiě yī qiú shuǐ ér dù, cóng běi àn dōng xiàng xíng. shuǐ cóng dōng nán xiá qù, bié zhī, nǎi dōng běi yú lǐng ér xià, gòng sān lǐ, dōng dù xiǎo mǎ wěi hé. fù dōng běi shēng lǐng, yī lǐ bàn, yuè lǐng jí dōng xià. yī lǐ bàn, chū shān xiá, shān nǎi dà kāi, chéng nán běi wù, dōng xī liǎng jiè, liè shān huán zhī, dà hé tāng tāng liú qí jiān, zì běi ér nán. sù xī xī àn, xún xī jiè shān běi xíng yī lǐ, lù páng jí yǒu shuǐ zì xī xiá dōng xiàng rù xī, shè zhī. yòu běi èr lǐ, yǒu shí liáng kuà yī xī lái xī shàng, dù zhī. cóng liáng duān xún xiá xī rù, shì wèi hú jiā sī, jí dōu yún zhǎng guān sī yě, yǐ míng tóng běn jùn, gù bié yǐ xìng chēng. yòu běi yī lǐ, yǒu cūn zài xī shān yá shàng, yuē huáng jiā sī, nǎi qí fù yě. yòu běi xíng tián chéng jiān wǔ lǐ, dù xī qiáo. yòu běi bàn lǐ, rù xiǎo xī mén, shì wèi dōu yún jùn chéng. sù nì lǚ, zhǔ rén jiā wèi shěn xìng, yì jiāng xī rén.
一里,下行峽中,有水透西南峽來入,北隨峽去,渡之,傍澗西涯行。有岐路溯水西南峽,則包陽道,通平浪、平洲六洞者也。隨水東北行峽中,又三里,轉而東,其峽漸開,有村在南山間,曰下石堡。又北二里,過一巨石橋,澗從橋下西北墜深峽中而去;路別之,東北逾嶺。升降二重,又二里,越嶺下,則東南山塢大開,大溪自西北破峽出,湯湯東去,是曰大馬尾河。以暴漲難渡,由溪南循山崖東行,溪流直搗崖足。一里,東抵堡前,觀諸渡者,水涌平胸,不勝望洋之恐。坐久之,乃解衣泅水而渡,從北岸東向行。水從東南峽去,別之,乃東北逾嶺而下,共三里,東渡小馬尾河。復東北升嶺,一里半,越嶺脊東下。一里半,出山峽,山乃大開,成南北塢,東西兩界,列山環之,大河湯湯流其間,自北而南。溯溪西岸,循西界山北行一里,路旁即有水自西峽東向入溪,涉之。又北二里,有石樑跨一西來溪上,度之。從梁端循峽西入,是為胡家司,即都勻長官司也,以名同本郡,故別以姓稱。又北一里,有村在西山崖上,曰黃家司,乃其副也。又北行田塍間五里,度西橋。又北半里,入小西門,是為都勻郡城。宿逆旅,主人家為沈姓,亦江西人。
chū èr rì chén qǐ, zuò shū tóu dōu yún sī zūn zhāng, miǎn xíng, sì chuān rén, nǎi sàn bù dōng rù jùn táng, táng nǎi xī xiàng mǎng shān zhě. yòu dōng shàng dōng shān lù, yè shèng miào. jiàn yǒu dú shū wǔ dōng zhě, wèn nán gāo zōu zǒng xiàn shù dōu shí yí jī. yuē: yǒu shū yuàn zài dōng mén nèi. wèn jùn zhì. qí yǒu guī qǔ yǐ shì shén lüè ér bù xiáng, jí dà xiǎo mǎ wěi zhī shuǐ, bù shū qí fā yuán, bìng bù shū qí suǒ zhù, qí tā kě zhī. zài dōu bā jǐng, jù bā cùn sān fēn mào zi, fēi cǐ dì què rán tè chū zhī qí yě. cǐ dì xī mén dà xī yǒu xīn jià shí liáng, lěi shí wèi jiǔ mén shén zhěng, héng kuà hóng liú, nǎi bù qǔ cǐ, hé yé?
初二日晨起,作書投都勻司尊張,勉行,四川人,乃散步東入郡堂,堂乃西向蟒山者。又東上東山麓,謁聖廟。見有讀書廡東者,問南皋鄒總憲戍都時遺蹟。曰:「有書院在東門內。」問《郡志》。其友歸取以示甚略而不詳,即大、小馬尾之水,不書其發源,並不書其所注,其他可知。載都八景,俱八寸三分帽子,非此地確然特出之奇也。此地西門大溪有新架石樑,壘石為九門甚整,橫跨洪流,乃不取此,何耶?
dōu yún jùn chéng dōng yǐ dōng shān, xī kàn dà xī. yǒu gāo gāng zì dōng shān xī pán, ér xià lín xī qiàn xī zì běi lái, xī zhuǎn ér huán qí dōng. chéng yuán gèn gāng shàng, nán běi gè yī mén, xī yǒu dà xiǎo èr mén, dōng mén piān yú shān zhī nán.
都勻郡城東倚東山,西瞰大溪。有高岡自東山西盤,而下臨溪塹;溪自北來,西轉而環其東。城圓亘岡上,南北各一門,西有大小二門,東門偏於山之南。
chéng hòu huán dōng shān zhī diān, qí shàng yǒu lóu, kě yǐ shū tiào.
城後環東山之巔,其上有樓,可以舒眺。
jùn xī duì mǎng shān, wèi yī jùn zuì gāo zhī àn, jùn zhì wén miào jù xiàng zhī. qí nán fēng páng sǒng, yǒu fàn yǔ zài qí shàng, xū shí jí wǔ lǐ ér shàng, yǐ fàn hòu yǔ zuò bù jí dēng. wèi zhī mǎng zhě, yǐ fēng tóu yǒu shí jí, wān yán rú jù shé. jīn zhì gǎi wèi lóng shān.
郡西對蟒山,為一郡最高之案,郡治、文廟俱向之。其南峰旁聳,有梵宇在其上,須拾級五里而上,以飯後雨作不及登。謂之「蟒」者,以峰頭有石脊,蜿蜒如巨蛇。今志改為龍山。
jiǔ lóng dòng, zài chéng dōng shí lǐ. àn yī tǒng zhì yǒu dōu yún dòng, zài dōu yún zhǎng guān sī dōng shí lǐ, qián mén běi xiàng, hòu mén nán xiàng, dāng jí cǐ dòng. jīn zhì chēng wèi xiān rén dòng èr, xià zhù yún: yī zài chéng dōng, yī zài chéng xī. shū jué kuì kuì hùn luàn.
九龍洞,在城東十里。按《一統志》有都勻洞,在都勻長官司東十里,前門北向,後門南向,當即此洞。今志稱為仙人洞二,下注云:「一在城東,一在城西。」殊覺憒憒kuì混亂。
shuǐ fǔ miào, zài chéng běi mèng yù shān, dà xī nán xià héng qí qián, yī xiǎo xī xī zì mǎng shān běi zhí dōng lái zhù.
水府廟,在城北夢遇山,大溪南下橫其前,一小溪西自蟒山北直東來注。
xià yǒu bái yī gé, yǐ yá xuán wēi bì shàng, píng lín bù cè.
下有白衣閣,倚崖懸危壁上,憑臨不測。
shàng yǒu fàn yīn dòng, xī xiàng wèi mén. dòng wú tā zhì, zhǐ yún qí zhōng yǒu shí fú zì tǔ zhōng chū zhě wèi yì ěr.
上有梵音洞,西向為門。洞無他致,止雲其中有石佛自土中出者為異耳。
chū sān rì xià wǔ zì dōu yún qǐ shēn, èr shí lǐ, wén dé sù.
初三日下午自都勻起身,二十里,文德宿。
chū sì rì sān shí lǐ, má hā zhōu. yòu shí lǐ, gàn xī sù.
初四日三十里,麻哈州。又十里,干溪宿。
chū wǔ rì shí lǐ, má hā dà bǎo. yòu shí lǐ, yú bà shào. yòu shí wǔ lǐ, píng yuè wèi.
初五日十里,麻哈大堡。又十里,於壩哨。又十五里,平越衛。
chū liù rì xiē píng yuè.
初六日歇平越。
chū qī rì sù diàn.
初七日宿店。
chū bā rì gù guì zhōu fū xíng, zhì yá tóu sù.
初八日雇貴州夫行,至崖頭宿。
chū jiǔ rì xīn tiān fàn, zhì yáng bǎo sù.
初九日新添飯,至楊寶宿。
chū shí rì lóng lǐ xiē.
初十日龍里歇。
shí yī rì èr shí lǐ, zhì gǔ jiǎo. sān shí lǐ, zhì guì zhōu.
十一日二十里,至鼓角。三十里,至貴州。
shí èr rì zhǐ guì zhōu. yóu gǔ fó dòng.
十二日止貴州。游古佛洞。
shí sān rì zhǐ guì zhōu, yù wú shèn suǒ jiā.
十三日止貴州,寓吳慎所家。
shí sì rì chén fàn yú wú, suì chū sī nán mén, dù xī xī qiáo, xī nán xiàng xíng. wǔ lǐ, yǒu xī zì xī gǔ lái, dōng zhù rù nán dà xī yǒu shí liáng kuà qí shàng, yuē tài zǐ qiáo.
十四日晨飯於吳,遂出司南門,度西溪橋,西南向行。五里,有溪自西谷來,東注入南大溪;有石樑跨其上,曰太子橋。
cǐ qiáo wèi yīn jiàn wén dì dé míng, rán hé yǐ tài zǐ yún yě?
此橋謂因建文帝得名,然何以「太子」雲也?
qiáo xià shuǐ yǒng liú liǎng yá shí jiān, chōng tū shén jí, nán lái dà xī suǒ bù jí yě. dù qiáo, sù nán lái dà xī yòu xī nán sān lǐ, yǒu yī shān nán héng, rú liè píng yú qián, dà xī yóu qí dōng yè běi chū, lù cóng qí xī yè nán jìn.
橋下水涌流兩崖石間,衝突甚急,南來大溪所不及也。度橋,溯南來大溪又西南三里,有一山南橫,如列屏於前,大溪由其東腋北出,路從其西腋南進。
yòu nán xíng xiá jiān èr lǐ, lì dōng shān zhī zuǐ, yuē bā yàn táng, qí xī nán yǒu shuāng fēng pián qǐ, qí dōng jí píng liè shān zhī cè yě. yòu sān lǐ, guò shuāng pián dōng lù ér chū qí nán, jiàn wén xī shēng yáo fèi, dōng wàng píng liè zhī shān, nán bèng chéng xiá, xī xíng fù zì nán lái dǎo xiá qù, jí chū qí dōng běi yè zhī shàng liú yǐ dì lù xún xī jiè shān jiāo shān diān, xī yán dōng jiè fēng lù, sù xíng ér yóu wèi dí miàn dí yīn dí miàn yě jí shì jiàn miàn zhī yì ěr. yòu nán èr lǐ, shǐ jiàn dōng xī wāng rán, yǒu cūn zài dōng fēng zhī xià, yuē shuǐ biān zhài.
又南行峽間二里,歷東山之嘴,曰岜堰塘,其西南有雙峰駢起,其東即屏列山之側也。又三里,過雙駢東麓而出其南,漸聞溪聲遙沸,東望屏列之山,南迸成峽,溪形復自南來搗峽去,即出其東北腋之上流矣;第路循西界山椒山巔,溪沿東界峰麓,溯行而猶未覿面覿音dí覿面也即是見面之意耳。又南二里,始見東溪汪然,有村在東峰之下,曰水邊寨。
yòu nán sān lǐ, yuē dà shuǐ gōu, yǒu yī èr jiā zài lù cè, qián yǒu shù kě qì yān. yòu nán jiàn shēng tǔ fù, suì dōng yǔ dà xī gé. yǐ cóng lǐng shàng píng xíng, wǔ lǐ, běi wàng shuāng pián, yòu sān fēn chéng bǐ jià xíng yǐ. nán xíng tǔ shān xiá zhōng, yòu yī lǐ, chū xiá. shāo zhé ér dōng, zé dà xī zì xī nán xiá zhōng lái, zhì cǐ dōng zhuǎn, dǐ lè fēng xià, nǎi zhé ér běi qù. yǒu jiǔ gǒng tóng gǒng jù shí liáng, nán běi jià xī shàng, shì wèi huá gē lǎo qiáo.
又南三里,曰大水溝,有一二家在路側,前有樹可憩焉。又南漸升土阜,遂東與大溪隔。已從嶺上平行,五里,北望雙駢,又三分成筆架形矣。南行土山峽中,又一里,出峽。稍折而東,則大溪自西南峽中來,至此東轉,抵樂峰下,乃折而北去。有九鞏同「拱」巨石樑,南北架溪上,是為華仡佬橋。
nǎi fàn yú qiáo nán pù sì zhōng.
乃飯於橋南鋪肆中。
suì nán xiàng xún dōng fēng zhī xī ér xíng, jiē cóng shì bǎn shēng zhì, lù tǎn ér kuān. jiǔ lǐ, jiàn lù chū zhōng gāng, lù dōng shuǐ jì dōng běi zhuì xiá xià, lù xī shuǐ fù xī běi zhù kēng qù, xīn yì zhī. shāo xià gāng tóu, zé lù dōng mì qìng huí huán, yǒu yī jiā dāng qí zhōng, qí mén xī lín dà lù, yǒu sān sì rén qì shí pàn, yīn yǐ zhàng tóng qì, zé cǐ gāng yǐ wèi nán běi fēn shuǐ zhī jí yǐ.
遂南向循東峰之西而行,皆從士坂升陟,路坦而寬。九里,見路出中岡,路東水既東北墜峽下,路西水復西北注坑去,心異之。稍下岡頭,則路東密箐迴環,有一家當其中,其門西臨大路,有三四人憩石畔,因倚杖同憩,則此岡已為南北分水之脊矣。
gài dōng xī liǎng jiè, jù céng fēng pái tà mén, ér cǐ gāng zhōng héng qí jiān wèi guò mài, bù léng ér tǎn, qí nán jí shuǐ nán xià yǐ, shì yún dú mù lǐng.
蓋東西兩界,俱層峰排闥tā門,而此岡中橫其間為過脈,不崚而坦,其南即水南下矣,是雲獨木嶺。
huò yuē tóu mù lǐng. xī jīn zhú sī zài xī jiè jiān fēng xià, ér cǐ wèi tóu mù suǒ shǒu chù. cóng lǐng nán xià, yī dōng jiè shí shān xíng. wǔ lǐ, fù shēng tǔ lǐng, jiàn zhuǎn dōng nán, lǐng tóu yǒu yī wā zhōng zhuì. cóng qí dōng yòu nán xiàng ér shàng, gòng èr lǐ, nǎi xià. yī lǐ, zé yǒu xī zì xī běi xiá zhōng chū, zhì cǐ dōng zhuǎn, shí liáng kuà zhī, shì wèi qīng yá qiáo. shuǐ cóng qiáo xià dōng dǐ dōng jiè shān, nǎi dōng nán zhù hè qù, jīng dìng fān zhōu ér nán xià sì chéng jiè, rù dōu ní jiāng zhě yě, yú shì yòu chū lǐng nán yǐ. dù qiáo ér nán, bàn lǐ, rù qīng yá chéng zhī běi mén. qí chéng xīn jiàn, jiù yū ér dōng, jīn zhé qí dōng yú ér xī jiù jiān fēng zhī shàng, chéng zhōng pō yǒu wǎ lóu huán huì jiē shì yān. shì rì qíng jì jìng rì, yè yuè fù jiǎo.
或曰頭目嶺。昔金築司在西界尖峰下,而此為頭目所守處。從嶺南下,依東界石山行。五里,復升土嶺,漸轉東南,嶺頭有一窪中墜。從其東又南向而上,共二里,乃下。一里,則有溪自西北峽中出,至此東轉,石樑跨之,是為青崖橋。水從橋下東抵東界山,乃東南注壑去,經定番州而南下泗城界,入都泥江者也,於是又出嶺南矣。度橋而南,半里,入青崖城之北門。其城新建,舊紆而東,今折其東隅而西就尖峰之上,城中頗有瓦樓闤闠huánhuì街市焉。是日晴霽竟日,夜月復皎。
qīng yá tún shǔ guì zhōu qián wèi, ér dì zé guǎng shùn zhōu suǒ xiá.
青崖屯屬貴州前衛,而地則廣順州所轄。
běi qù shěng wǔ shí lǐ, nán qù dìng fān zhōu sān shí wǔ lǐ, dōng běi qù lóng lǐ liù shí lǐ, xī nán qù guǎng shùn zhōu wǔ shí lǐ. yǒu xī zì xī běi lǎo lóng jí fā yuán, huán chéng běi dōng liú nán zhuǎn. shì guì shěng nán bǐ yào hài, jīn tiān shè zǒng bīng cháng zhù wǔ guān zhù zā qí nèi.
北去省五十里,南去定番州三十五里,東北去龍里六十里,西南去廣順州五十里。有溪自西北老龍脊發源,環城北東流南轉。是貴省南鄙要害,今添設總兵常駐武官駐紮其內。