sān shí rì píng míng fàn, chū dú shān zhōu běi ài mén, xī běi xiàng xún xī jiè shān xíng. liù lǐ, yǒu xiǎo shuǐ yì zì xī pō dōng zhù, shè zhī. yòu běi èr lǐ, běi wù jiàn qióng, shān jǐ zì dōng jiè xī dù nán zhuǎn, nǎi lù zhuǎn dōng běi, jiàn zhōng xiǎo shuǐ běi liú. dù jiàn, xún dōng jiè shān yè jiān dōng běi shàng, yòu èr lǐ, yǒu shuǐ yì lù páng shí xué jiān, shén liè hán lěng. qí cè yǒu méng shì xiū lù bēi. cóng cǐ pān shí dèng dōng běi shàng lǐng, yǔ dà zhì. yī lǐ bàn, běi dēng lǐng ài. shì lǐng yóu dōng nán dù xī běi, nǎi zǔ shān, cóng qí dōng běi fēn liè zhòng zhī: qí zhí dōng ér qù zhě, wèi lí píng píng yá zhī jí dōng nán fēn zhī ér xià zhě, wèi lì bō luó chéng zhī pài xī běi fēn zhī ér xià zhě, dù cǐ shāo běi, jí xī zhuǎn nán zǒu ér huán yú dú shān zhī xī, dù jī gōng lǐng ér nán, wèi mán wáng duō líng zhī pài.
三十日平明饭,出独山州北隘门,西北向循西界山行。六里,有小水亦自西坡东注,涉之。又北二里,北坞渐穷,山脊自东界西度南转,乃路转东北,涧中小水北流。渡涧,循东界山腋间东北上,又二里,有水溢路旁石穴间,甚冽寒冷。其侧有蒙氏修路碑。从此攀石磴东北上岭,雨大至。一里半,北登岭隘。是岭由东南度西北,乃祖山,从其东北分裂众枝:其直东而去者,为黎平、平崖之脊;东南分枝而下者,为荔波、罗城之派;西北分枝而下者,度此稍北,即西转南走而环于独山之西,度鸡公岭而南,为蛮王、多灵之派。
dú shān zhōu nán èr shí lǐ, yǒu shān jiān qǐ, lì yú zhòng shān zhī zhōng, shì míng dú shān, zhōu zhī suǒ yǐ dé míng yě. yòu dōng běi xíng shān xiá jiān, nǎi xià. gòng èr lǐ, yǒu jiàn zì dōng gǔ zǒu shēn yá zhōng, liǎng yá shí bì shén bī, jiàn qiàn qí jiān shén shēn, jià shí liáng qí shàng, wèi shēn hé qiáo. guò qiáo, fù jī yá ér shàng. dēng lǐng ér běi, yǒu xiǎo shuǐ zì dōng běi xiè shí yá ér xià, shè zhī, fù shēng lǐng, gòng yī lǐ, suì yóu xiá zhōng běi xíng. yòu èr lǐ, nǎi xià, dōng běi xíng hè zhōng. yǒu cūn zài dōng shān xià, yóu qí qián shǎo zhuǎn xī běi, gòng èr lǐ, yǒu xī zì dōng běi lái, dù zhī. sù qí xī àn, dōng běi yú lǐng èr lǐ, yī shuǐ zì dōng běi lái, yī shuǐ zì xī běi lái, dōng běi zhě jiào dà. yú shì shè xī běi shuǐ, yuán zhōng zhī shān ér shàng, dōng běi sān lǐ ér dēng qí gāng. fàn yú gāng shàng. nǎi shāo xià, yòu běi yú lǐng ér xià jiā wù zhōng. gòng sān lǐ, yòu shàng, yǒu xī zì nán xiá běi xiàng xià zhuì shēn tán, tán xiǎo ér gāo, cǐ xī běi xiǎo xī zhī yuán yě. yòu běi yú lǐng xià yī lǐ bàn, xià dù shēn hè zhōng, yǒu jiàn zì xī nán xiá zhōng lái, zhì cǐ dōng xiàng sì zhuǎn, cǐ dōng běi gè xī zhī yuán yě. shè zhī, xī nán dēng lǐng.
独山州南二十里,有山尖起,立于众山之中,是名独山,州之所以得名也。又东北行山峡间,乃下。共二里,有涧自东谷走深崖中,两崖石壁甚逼,涧嵌其间甚深,架石梁其上,为深河桥。过桥,复跻崖而上。登岭而北,有小水自东北泻石崖而下,涉之,复升岭,共一里,遂由峡中北行。又二里,乃下,东北行壑中。有村在东山下,由其前少转西北,共二里,有溪自东北来,渡之。溯其西岸,东北逾岭二里,一水自东北来,一水自西北来,东北者较大。于是涉西北水,缘中支山而上,东北三里而登其冈。饭于冈上。乃稍下,又北逾岭而下夹坞中。共三里,又上,有溪自南峡北向下坠深潭,潭小而高,此西北小溪之源也。又北逾岭下一里半,下度深壑中,有涧自西南峡中来,至此东向四转,此东北个溪之源也。涉之,西南登岭。
bàn lǐ ér shàng, xún lǐng bàn xī nán xíng. èr lǐ, guò tù chǎng, xī chū jiā kēng guān. suí xiǎo shuǐ xī xià, yóu jiā zhōng xíng wǔ lǐ, liǎng jiā shān duō shí yá tū wù dú lì gāo sǒng, lù cè yǒu quán yǒng xué chū. yòu xī èr lǐ, shuǐ zhuì nán xiá qù, lù yú běi ào shàng, yǒu zhài zài dōng gāng zhī diān. yóu qí xī běi dù jí, nán běi jù yǒu wā zhōng zhuì, huán chéng wèi tián, zhí dǐ qí dǐ, shuǐ jiē zì dǐ xī xiàng tòu shí xué zhě yě.
半里而上,循岭半西南行。二里,过兔场,西出嘉坑关。随小水西下,由夹中行五里,两夹山多石崖突兀独立高耸,路侧有泉涌穴出。又西二里,水坠南峡去,路逾北坳上,有寨在东冈之巅。由其西北度脊,南北俱有洼中坠,环塍为田,直抵其底,水皆自底西向透石穴者也。
yòu xī yú lǐng yī lǐ, chū ài kǒu, qí shàng shí gǔ léng qiào, jiē zuò xū yún liè è jí huā è, xū yún liè è xíng róng shí tou jì gāo sǒng yòu fēn liè de huā è zhī shì.
又西逾岭一里,出隘口,其上石骨棱峭,皆作嘘云裂萼è即花萼,嘘云裂萼形容石头既高耸又分裂的花萼之势。
yòu xī běi xià xiá zhōng, yī lǐ, zhuǎn ér xī, bàn lǐ, xī chū xiá, shì wèi dú shān zhōu yǔ hú jiā sī fēn jiè.
又西北下峡中,一里,转而西,半里,西出峡,是为独山州与胡家司分界。
hú jiā sī jí dū yún zhǎng guān sī. cóng xìng hū zhī, yǐ bié jùn míng yě.
胡家司即都匀长官司。从姓呼之,以别郡名也。
yú shì shān kāi nán běi yáng, zhōng yǒu dà xī zì běi ér nán, shì wèi héng liáng. xún xī dōng zhuǎn nán bàn lǐ, dǐ nán yá.
于是山开南北洋,中有大溪自北而南,是为横梁。循溪东转南半里,抵南崖。
yá xià yǒu mài fěn zhǐ dāng dì cháng jiàn de mǐ fěn yī lèi shí pǐn wèi xiǎng zhě, yǐ yán shǎo xǔ yì ér cān zhī. suí xī nán àn xī xíng, dào lù kāi zhěng, bù fù yǐ shǔ dào wèi kǔ. xī běi yǒu chóng miào zài gāo shù jiān, rén jiā tián lǒng, lǚ lǚ cóng duàn àn ér chū. gòng liù lǐ, guò wù lǐ cūn. yòu xī yī lǐ, qí shuǐ nán qǔ, nǎi xī dù zhī. cóng xī xī àn nán xíng, bàn lǐ, wèi qióng mǔ cūn. cóng cūn qián xī zhuǎn, wù fù dōng xī kāi. ér qí cūn zhòng zhuì gāng fù, wǎ shè gāo sǒng, xiǎng yì hú jiā sī zhī zú mù yě. xī èr lǐ, qí shuǐ běi qǔ, fù xī dù zhī. yòu xī běi yī lǐ, qí shuǐ xī qǔ, yòu běi dù zhī. cóng běi àn xuán yá xī xíng yī lǐ bàn, yǒu shuǐ zì xī lái huì, nǎi mài chōng hé yě. jí sù hé xī xíng èr lǐ, rù mài chōng bǎo nán ài mén ér sù. shì wǎn léi yǔ dà zuò, chè yè bù zhǐ.
崖下有卖粉指当地常见的米粉一类食品为饷者,以盐少许易而餐之。随溪南岸西行,道路开整,不复以蜀道为苦。溪北有崇庙在高树间,人家田陇,屡屡从断岸而出。共六里,过坞里村。又西一里,其水南曲,乃西渡之。从溪西岸南行,半里,为邛母村。从村前西转,坞复东西开。而其村重缀冈阜,瓦舍高耸,想亦胡家司之族目也。西二里,其水北曲,复西渡之。又西北一里,其水西曲,又北渡之。从北岸悬崖西行一里半,有水自西来会,乃麦冲河也。即溯河西行二里,入麦冲堡南隘门而宿。是晚雷雨大作,彻夜不止。
sì yuè chū yī rì píng míng qǐ, yǔ jiàn zhǐ. fàn jiān, wén qí xī yǒu táo yuán dòng, xiāng qù wǔ lǐ, xū bǐng jù shēn rù, zhōng duō fān gài yīng luò bù màn yǔ sī dài zhī wù. mì zhǔ rén dǎo zhī bù dé, yuē:" dì wǎng guān shàng, kě xī wǎng yě." suì běi xiàng chū ài mén, sù xī dōng àn xíng. hū shí bì yǒng qǐ àn dōng, shì jí wēi xuē, xī shù zhī nán, lù sù zhī běi, zhǐ chǐ jiān, shàng yǐ qióng yá, xià xún xùn pài zhǐ jī liú, shén gǔ jù sǒng kǒng jù.
四月初一日平明起,雨渐止。饭间,闻其西有桃源洞,相去五里,须秉炬深入,中多幡盖缨络布幔与丝带之物。觅主人导之不得,曰:“第往关上,可西往也。”遂北向出隘门,溯溪东岸行。忽石壁涌起岸东,势极危削,溪漱之南,路溯之北,咫尺间,上倚穹崖,下循迅派指激流,神骨俱竦sǒng恐惧。
sān lǐ, zhuǎn rù dōng wù, qí běi yǒu xiǎo fēng lì lù yú, dāng mài chōng hé nán xià zhī chōng, yǒu yán běi xiàng, rì guān yīn dòng. yòu běi bàn lǐ, yuē mài chōng guān. wèn suǒ wèi táo yuán dòng zhě, zhèng zài qí zhí xī dà fēng zhī bàn, xiāng wàng bù chū sì lǐ wài.
三里,转入东坞,其北有小峰立路隅,当麦冲河南下之冲,有岩北向,日观音洞。又北半里,曰麦冲关。问所谓桃源洞者,正在其直西大峰之半,相望不出四里外。
guān zhī dōng yǒu zhēn wǔ gé, nán xiàng zhèng yǔ guān yīn dòng mén duì. nǎi tíng xíng lǐ yú gé zhōng, mì huǒ jù yú sēng, jiāng wǎng tàn zhī. tú yù yī lǎo zhě, yuē:" cǐ dòng xiāng qù bù yuǎn. dàn xī shuǐ fāng zhǎng, tuān jí bù kě dù, suī yǒu dǎo zhě bù néng wéi lì, ér kuàng màn shì hū?" yú nǎi fèi rán ér fǎn, qǔ xíng lǐ xī nán yuè ér xià, dǐ hé dōng àn. sù zhī běi, gòng yī lǐ, yǒu xī zì xī běi shān yè lái, lù cóng dōng běi shān yè shàng, suì yǔ mài chōng hé bié. dāng pō lù lǎo xiǎo shuǐ táng jī jiān, yǒu quán fàn fàn cóng xià yì qǐ, kǒng dà rú zhǐ, yǐ zhǐ tàn zhī, jiē shā tǔ suí zhǐ ér hùn hún zhuó, zhǐ qù ér fù yì chéng kǒng, nǎi qì jī suǒ dòng, ér shuǐ suí zhī, fēi yǒu dìng xué yě. yī lǐ, zhuǎn shàng hòu xiá, suì xiàng dōng rù. yòu yī lǐ, xiá gèng dōng qù, lù fù cóng běi xiá shàng. qí chù shí fēng lín xún, dù jí shén ài. yuè ài běi xià wù zhōng, bèi lǒng yíng wù, xiǎo mài qīng qīng qiáo mài shú, fěn huā cuì làng, cóng cǐ suì bù zuò yuè xī wú tài.
关之东有真武阁,南向正与观音洞门对。乃停行李于阁中,觅火炬于僧,将往探之。途遇一老者,曰:“此洞相去不远。但溪水方涨,湍急不可渡,虽有导者不能为力,而况漫试乎?”余乃废然而返,取行李西南越而下,抵河东岸。溯之北,共一里,有溪自西北山腋来,路从东北山腋上,遂与麦冲河别。当坡路潦小水塘迹间,有泉泛泛从下溢起,孔大如指,以指探之,皆沙土随指而溷hùn混浊,指去而复溢成孔,乃气机所动,而水随之,非有定穴也。一里,转上后峡,遂向东入。又一里,峡更东去,路复从北峡上。其处石峰嶙峋,度脊甚隘。越隘北下坞中,被垄盈坞,小麦青青荞麦熟,粉花翠浪,从此遂不作粤西芜态。
yuè xī dú bù yì mài bù zhǒng mài. jí dōng xī luàn shuǐ jiāo liú, yóu jù xià mài chōng zhě, yòu dōng yī lǐ, zhuǎn ér běi, yǒu wù nán běi kāi yáng, qí dǐ shén píng, lí ér wèi tián, cǐ chù yǐ yòng niú gēng, bù ruò liù zhài yǐ nán zhī yòng gài qiāo yǐ. bō gēng shuǐ nòu, yíng yíng qí jiān, shuǐ jiē cóng yá pō xiè xià, ér bú jiàn yǒu huì jùn rén gōng wā de tián jiān gōu qú zhī jī. èr lǐ, yǒu cūn pō shèng, yǐ xī fēng xià, yuē pǔ lín bǎo. yòu běi yī lǐ, yú lǐng ér shàng shí fēng, fù dù xiá ér xià, zhuǎn ér dōng, píng xíng shí lǐng jiān. yī lǐ dōng xià, pán wō zhōng yǒu xiǎo shí fēng rú fù, pán tuō ér chū, lù cóng zhī, jīng wō dōng rù xiá. yī lǐ, fù běi xiàng shēng lǐng, yī lǐ, suì yú tǔ jí zhī shàng. cǐ jí dāng wèi lǎo lóng zhī gàn, xī zì dà xiǎo píng fá lái, dōng guò gǔ méng bāo yáng zhī jiān, yòu dōng guò cǐ, dōng nán dǐ dú shān zhōu běi, yòu dōng wèi lí píng píng yá zhī jí, ér dōng dǐ xīng ān, nán zhuǎn fēn shuǐ lóng wáng miào zhě yě.
粤西独不艺麦(不种麦)。脊东西乱水交流,犹俱下麦冲者,又东一里,转而北,有坞南北开洋,其底甚平,犁而为田,此处已用牛耕,不若六寨以南之用概橇矣。波耕水耨nòu,盈盈其间,水皆从崖坡泻下,而不见有浍浚人工挖的田间沟渠之迹。二里,有村颇盛,倚西峰下,曰普林堡。又北一里,逾岭而上石峰,复度峡而下,转而东,平行石岭间。一里东下,盘窝中有小石峰如阜,盘托而出,路从之,经窝东入峡。一里,复北向升岭,一里,遂逾土脊之上。此脊当为老龙之干,西自大、小平伐来,东过谷蒙、包阳之间,又东过此,东南抵独山州北,又东为黎平、平崖之脊,而东抵兴安,南转分水龙王庙者也。
yuè jí běi xià, xiá bì shén ài.
越脊北下,峡壁甚隘。
yī lǐ, xià xíng xiá zhōng, yǒu shuǐ tòu xī nán xiá lái rù, běi suí xiá qù, dù zhī, bàng jiàn xī yá xíng. yǒu qí lù sù shuǐ xī nán xiá, zé bāo yáng dào, tōng píng làng píng zhōu liù dòng zhě yě. suí shuǐ dōng běi xíng xiá zhōng, yòu sān lǐ, zhuǎn ér dōng, qí xiá jiàn kāi, yǒu cūn zài nán shān jiān, yuē xià shí bǎo. yòu běi èr lǐ, guò yī jù shí qiáo, jiàn cóng qiáo xià xī běi zhuì shēn xiá zhōng ér qù lù bié zhī, dōng běi yú lǐng. shēng jiàng èr chóng, yòu èr lǐ, yuè lǐng xià, zé dōng nán shān wù dà kāi, dà xī zì xī běi pò xiá chū, shāng shāng dōng qù, shì yuē dà mǎ yǐ hé. yǐ bào zhǎng nán dù, yóu xī nán xún shān yá dōng xíng, xī liú zhí dǎo yá zú. yī lǐ, dōng dǐ bǎo qián, guān zhū dù zhě, shuǐ yǒng píng xiōng, bù shèng wàng yáng zhī kǒng. zuò jiǔ zhī, nǎi jiě yī qiú shuǐ ér dù, cóng běi àn dōng xiàng xíng. shuǐ cóng dōng nán xiá qù, bié zhī, nǎi dōng běi yú lǐng ér xià, gòng sān lǐ, dōng dù xiǎo mǎ yǐ hé. fù dōng běi shēng lǐng, yī lǐ bàn, yuè lǐng jí dōng xià. yī lǐ bàn, chū shān xiá, shān nǎi dà kāi, chéng nán běi wù, dōng xī liǎng jiè, liè shān huán zhī, dà hé shāng shāng liú qí jiān, zì běi ér nán. sù xī xī àn, xún xī jiè shān běi xíng yī lǐ, lù páng jí yǒu shuǐ zì xī xiá dōng xiàng rù xī, shè zhī. yòu běi èr lǐ, yǒu shí liáng kuà yī xī lái xī shàng, dù zhī. cóng liáng duān xún xiá xī rù, shì wèi hú jiā sī, jí dū yún zhǎng guān sī yě, yǐ míng tóng běn jùn, gù bié yǐ xìng chēng. yòu běi yī lǐ, yǒu cūn zài xī shān yá shàng, yuē huáng jiā sī, nǎi qí fù yě. yòu běi xíng tián chéng jiān wǔ lǐ, dù xī qiáo. yòu běi bàn lǐ, rù xiǎo xī mén, shì wèi dū yún jùn chéng. sù nì lǚ, zhǔ rén jiā wèi shěn xìng, yì jiāng xī rén.
一里,下行峡中,有水透西南峡来入,北随峡去,渡之,傍涧西涯行。有岐路溯水西南峡,则包阳道,通平浪、平洲六洞者也。随水东北行峡中,又三里,转而东,其峡渐开,有村在南山间,曰下石堡。又北二里,过一巨石桥,涧从桥下西北坠深峡中而去;路别之,东北逾岭。升降二重,又二里,越岭下,则东南山坞大开,大溪自西北破峡出,汤汤东去,是曰大马尾河。以暴涨难渡,由溪南循山崖东行,溪流直捣崖足。一里,东抵堡前,观诸渡者,水涌平胸,不胜望洋之恐。坐久之,乃解衣泅水而渡,从北岸东向行。水从东南峡去,别之,乃东北逾岭而下,共三里,东渡小马尾河。复东北升岭,一里半,越岭脊东下。一里半,出山峡,山乃大开,成南北坞,东西两界,列山环之,大河汤汤流其间,自北而南。溯溪西岸,循西界山北行一里,路旁即有水自西峡东向入溪,涉之。又北二里,有石梁跨一西来溪上,度之。从梁端循峡西入,是为胡家司,即都匀长官司也,以名同本郡,故别以姓称。又北一里,有村在西山崖上,曰黄家司,乃其副也。又北行田塍间五里,度西桥。又北半里,入小西门,是为都匀郡城。宿逆旅,主人家为沈姓,亦江西人。
chū èr rì chén qǐ, zuò shū tóu dū yún sī zūn zhāng, miǎn xíng, sì chuān rén, nǎi sàn bù dōng rù jùn táng, táng nǎi xī xiàng mǎng shān zhě. yòu dōng shàng dōng shān lù, yè shèng miào. jiàn yǒu dú shū wǔ dōng zhě, wèn nán gāo zōu zǒng xiàn shù dōu shí yí jī. yuē:" yǒu shū yuàn zài dōng mén nèi." wèn jùn zhì. qí yǒu guī qǔ yǐ shì shén lüè ér bù xiáng, jí dà xiǎo mǎ yǐ zhī shuǐ, bù shū qí fā yuán, bìng bù shū qí suǒ zhù, qí tā kě zhī. zài dōu bā jǐng, jù bā cùn sān fēn mào zi, fēi cǐ dì què rán tè chū zhī qí yě. cǐ dì xī mén dà xī yǒu xīn jià shí liáng, lěi shí wèi jiǔ mén shén zhěng, héng kuà hóng liú, nǎi bù qǔ cǐ, hé yé?
初二日晨起,作书投都匀司尊张,勉行,四川人,乃散步东入郡堂,堂乃西向蟒山者。又东上东山麓,谒圣庙。见有读书庑东者,问南皋邹总宪戍都时遗迹。曰:“有书院在东门内。”问《郡志》。其友归取以示甚略而不详,即大、小马尾之水,不书其发源,并不书其所注,其他可知。载都八景,俱八寸三分帽子,非此地确然特出之奇也。此地西门大溪有新架石梁,垒石为九门甚整,横跨洪流,乃不取此,何耶?
dū yún jùn chéng dōng yǐ dōng shān, xī kàn dà xī. yǒu gāo gāng zì dōng shān xī pán, ér xià lín xī qiàn xī zì běi lái, xī zhuǎn ér huán qí dōng. chéng yuán gèn gāng shàng, nán běi gè yī mén, xī yǒu dà xiǎo èr mén, dōng mén piān yú shān zhī nán.
都匀郡城东倚东山,西瞰大溪。有高冈自东山西盘,而下临溪堑;溪自北来,西转而环其东。城圆亘冈上,南北各一门,西有大小二门,东门偏于山之南。
chéng hòu huán dōng shān zhī diān, qí shàng yǒu lóu, kě yǐ shū tiào.
城后环东山之巅,其上有楼,可以舒眺。
jùn xī duì mǎng shān, wèi yī jùn zuì gāo zhī àn, jùn zhì wén miào jù xiàng zhī. qí nán fēng páng sǒng, yǒu fàn yǔ zài qí shàng, xū shè jí wǔ lǐ ér shàng, yǐ fàn hòu yǔ zuò bù jí dēng. wèi zhī" mǎng" zhě, yǐ fēng tóu yǒu shí jí, wān yán rú jù shé. jīn zhì gǎi wéi lóng shān.
郡西对蟒山,为一郡最高之案,郡治、文庙俱向之。其南峰旁耸,有梵宇在其上,须拾级五里而上,以饭后雨作不及登。谓之“蟒”者,以峰头有石脊,蜿蜒如巨蛇。今志改为龙山。
jiǔ lóng dòng, zài chéng dōng shí lǐ. àn yī tǒng zhì yǒu dū yún dòng, zài dū yún zhǎng guān sī dōng shí lǐ, qián mén běi xiàng, hòu mén nán xiàng, dāng jí cǐ dòng. jīn zhì chēng wéi xiān rén dòng èr, xià zhù yún:" yī zài chéng dōng, yī zài chéng xī." shū jué kuì kuì hùn luàn.
九龙洞,在城东十里。按《一统志》有都匀洞,在都匀长官司东十里,前门北向,后门南向,当即此洞。今志称为仙人洞二,下注云:“一在城东,一在城西。”殊觉愦愦kuì混乱。
shuǐ fǔ miào, zài chéng běi mèng yù shān, dà xī nán xià héng qí qián, yī xiǎo xī xī zì mǎng shān běi zhí dōng lái zhù.
水府庙,在城北梦遇山,大溪南下横其前,一小溪西自蟒山北直东来注。
xià yǒu bái yī gé, yǐ yá xuán wēi bì shàng, píng lín bù cè.
下有白衣阁,倚崖悬危壁上,凭临不测。
shàng yǒu fàn yīn dòng, xī xiàng wèi mén. dòng wú tā zhì, zhǐ yún qí zhōng yǒu shí fú zì tǔ zhōng chū zhě wèi yì ěr.
上有梵音洞,西向为门。洞无他致,止云其中有石佛自土中出者为异耳。
chū sān rì xià wǔ zì dū yún qǐ shēn, èr shí lǐ, wén dé sù.
初三日下午自都匀起身,二十里,文德宿。
chū sì rì sān shí lǐ, má hā zhōu. yòu shí lǐ, gàn xī sù.
初四日三十里,麻哈州。又十里,干溪宿。
chū wǔ rì shí lǐ, má hā dà bǎo. yòu shí lǐ, yú bà shào. yòu shí wǔ lǐ, píng yuè wèi.
初五日十里,麻哈大堡。又十里,于坝哨。又十五里,平越卫。
chū liù rì xiē píng yuè.
初六日歇平越。
chū qī rì sù diàn.
初七日宿店。
chū bā rì gù guì zhōu fū xíng, zhì yá tóu sù.
初八日雇贵州夫行,至崖头宿。
chū jiǔ rì xīn tiān fàn, zhì yáng bǎo sù.
初九日新添饭,至杨宝宿。
chū shí rì lóng lǐ xiē.
初十日龙里歇。
shí yī rì èr shí lǐ, zhì gǔ jiǎo. sān shí lǐ, zhì guì zhōu.
十一日二十里,至鼓角。三十里,至贵州。
shí èr rì zhǐ guì zhōu. yóu gǔ fó dòng.
十二日止贵州。游古佛洞。
shí sān rì zhǐ guì zhōu, yù wú shèn suǒ jiā.
十三日止贵州,寓吴慎所家。
shí sì rì chén fàn yú wú, suì chū sī nán mén, dù xī xī qiáo, xī nán xiàng xíng. wǔ lǐ, yǒu xī zì xī gǔ lái, dōng zhù rù nán dà xī yǒu shí liáng kuà qí shàng, yuē tài zǐ qiáo.
十四日晨饭于吴,遂出司南门,度西溪桥,西南向行。五里,有溪自西谷来,东注入南大溪;有石梁跨其上,曰太子桥。
cǐ qiáo wèi yīn jiàn wén dì dé míng, rán hé yǐ" tài zǐ" yún yě?
此桥谓因建文帝得名,然何以“太子”云也?
qiáo xià shuǐ yǒng liú liǎng yá shí jiān, chōng tū shén jí, nán lái dà xī suǒ bù jí yě. dù qiáo, sù nán lái dà xī yòu xī nán sān lǐ, yǒu yī shān nán héng, rú liè píng yú qián, dà xī yóu qí dōng yè běi chū, lù cóng qí xī yè nán jìn.
桥下水涌流两崖石间,冲突甚急,南来大溪所不及也。度桥,溯南来大溪又西南三里,有一山南横,如列屏于前,大溪由其东腋北出,路从其西腋南进。
yòu nán xíng xiá jiān èr lǐ, lì dōng shān zhī zuǐ, yuē bā yàn táng, qí xī nán yǒu shuāng fēng pián qǐ, qí dōng jí píng liè shān zhī cè yě. yòu sān lǐ, guò shuāng pián dōng lù ér chū qí nán, jiàn wén xī shēng yáo fèi, dōng wàng píng liè zhī shān, nán bèng chéng xiá, xī xíng fù zì nán lái dǎo xiá qù, jí chū qí dōng běi yè zhī shàng liú yǐ dì lù xún xī jiè shān jiāo shān diān, xī yán dōng jiè fēng lù, sù xíng ér yóu wèi dí miàn dí yīn dí miàn yě jí shì jiàn miàn zhī yì ěr. yòu nán èr lǐ, shǐ jiàn dōng xī wāng rán, yǒu cūn zài dōng fēng zhī xià, yuē shuǐ biān zhài.
又南行峡间二里,历东山之嘴,曰岜堰塘,其西南有双峰骈起,其东即屏列山之侧也。又三里,过双骈东麓而出其南,渐闻溪声遥沸,东望屏列之山,南迸成峡,溪形复自南来捣峡去,即出其东北腋之上流矣;第路循西界山椒山巅,溪沿东界峰麓,溯行而犹未觌面觌音dí觌面也即是见面之意耳。又南二里,始见东溪汪然,有村在东峰之下,曰水边寨。
yòu nán sān lǐ, yuē dà shuǐ gōu, yǒu yī èr jiā zài lù cè, qián yǒu shù kě qì yān. yòu nán jiàn shēng tǔ fù, suì dōng yǔ dà xī gé. yǐ cóng lǐng shàng píng xíng, wǔ lǐ, běi wàng shuāng pián, yòu sān fēn chéng bǐ jià xíng yǐ. nán xíng tǔ shān xiá zhōng, yòu yī lǐ, chū xiá. shāo zhé ér dōng, zé dà xī zì xī nán xiá zhōng lái, zhì cǐ dōng zhuǎn, dǐ lè fēng xià, nǎi zhé ér běi qù. yǒu jiǔ gǒng tóng" gǒng" jù shí liáng, nán běi jià xī shàng, shì wèi huá gē lǎo qiáo.
又南三里,曰大水沟,有一二家在路侧,前有树可憩焉。又南渐升土阜,遂东与大溪隔。已从岭上平行,五里,北望双骈,又三分成笔架形矣。南行土山峡中,又一里,出峡。稍折而东,则大溪自西南峡中来,至此东转,抵乐峰下,乃折而北去。有九巩同“拱”巨石梁,南北架溪上,是为华仡佬桥。
nǎi fàn yú qiáo nán pù sì zhōng.
乃饭于桥南铺肆中。
suì nán xiàng xún dōng fēng zhī xī ér xíng, jiē cóng shì bǎn shēng zhì, lù tǎn ér kuān. jiǔ lǐ, jiàn lù chū zhōng gāng, lù dōng shuǐ jì dōng běi zhuì xiá xià, lù xī shuǐ fù xī běi zhù kēng qù, xīn yì zhī. shāo xià gāng tóu, zé lù dōng mì qìng huí huán, yǒu yī jiā dàng qí zhōng, qí mén xī lín dà lù, yǒu sān sì rén qì shí pàn, yīn yǐ zhàng tóng qì, zé cǐ gāng yǐ wèi nán běi fēn shuǐ zhī jí yǐ.
遂南向循东峰之西而行,皆从士坂升陟,路坦而宽。九里,见路出中冈,路东水既东北坠峡下,路西水复西北注坑去,心异之。稍下冈头,则路东密箐回环,有一家当其中,其门西临大路,有三四人憩石畔,因倚杖同憩,则此冈已为南北分水之脊矣。
gài dōng xī liǎng jiè, jù céng fēng pái tà mén, ér cǐ gāng zhōng héng qí jiān wèi guò mài, bù léng ér tǎn, qí nán jí shuǐ nán xià yǐ, shì yún dú mù lǐng.
盖东西两界,俱层峰排闼tā门,而此冈中横其间为过脉,不崚而坦,其南即水南下矣,是云独木岭。
huò yuē tóu mù lǐng. xī jīn zhù sī zài xī jiè jiān fēng xià, ér cǐ wéi tóu mù suǒ shǒu chù. cóng lǐng nán xià, yī dōng jiè shí shān xíng. wǔ lǐ, fù shēng tǔ lǐng, jiàn zhuǎn dōng nán, lǐng tóu yǒu yī wā zhōng zhuì. cóng qí dōng yòu nán xiàng ér shàng, gòng èr lǐ, nǎi xià. yī lǐ, zé yǒu xī zì xī běi xiá zhōng chū, zhì cǐ dōng zhuǎn, shí liáng kuà zhī, shì wèi qīng yá qiáo. shuǐ cóng qiáo xià dōng dǐ dōng jiè shān, nǎi dōng nán zhù hè qù, jīng dìng fān zhōu ér nán xià sì chéng jiè, rù dōu ní jiāng zhě yě, yú shì yòu chū lǐng nán yǐ. dù qiáo ér nán, bàn lǐ, rù qīng yá chéng zhī běi mén. qí chéng xīn jiàn, jiù yū ér dōng, jīn zhé qí dōng yú ér xī jiù jiān fēng zhī shàng, chéng zhōng pō yǒu wǎ lóu huán huì jiē shì yān. shì rì qíng jì jìng rì, yè yuè fù jiǎo.
或曰头目岭。昔金筑司在西界尖峰下,而此为头目所守处。从岭南下,依东界石山行。五里,复升土岭,渐转东南,岭头有一洼中坠。从其东又南向而上,共二里,乃下。一里,则有溪自西北峡中出,至此东转,石梁跨之,是为青崖桥。水从桥下东抵东界山,乃东南注壑去,经定番州而南下泗城界,入都泥江者也,于是又出岭南矣。度桥而南,半里,入青崖城之北门。其城新建,旧纡而东,今折其东隅而西就尖峰之上,城中颇有瓦楼阛阓huánhuì街市焉。是日晴霁竟日,夜月复皎。
qīng yá tún shǔ guì zhōu qián wèi, ér dì zé guǎng shùn zhōu suǒ xiá.
青崖屯属贵州前卫,而地则广顺州所辖。
běi qù shěng wǔ shí lǐ, nán qù dìng fān zhōu sān shí wǔ lǐ, dōng běi qù lóng lǐ liù shí lǐ, xī nán qù guǎng shùn zhōu wǔ shí lǐ. yǒu xī zì xī běi lǎo lóng jǐ fā yuán, huán chéng běi dōng liú nán zhuǎn. shì guì shěng nán bǐ yào hài, jīn tiān shè zǒng bīng cháng zhù wǔ guān zhù zhā qí nèi.
北去省五十里,南去定番州三十五里,东北去龙里六十里,西南去广顺州五十里。有溪自西北老龙脊发源,环城北东流南转。是贵省南鄙要害,今添设总兵常驻武官驻扎其内。