shí bā rì cí zì rán shī xià shān. yī lǐ bàn, dǐ shān lù. xī yī lǐ bàn, yǒu shù jiā zài nán lù, wèi yǒng fēng zhuāng, jiē bái yún sì zhōng diàn hù yě. yóu qí qián xī xiàng jiān fēng xiá zhōng qù, shì wèi guǎng shùn zhōu dào yóu qí qián xī qù nán zhuǎn, shì wèi dìng fān zhōu dào yóu qí qián běi xiàng yú lǐng, shì wèi tǔ dì guān dào. xiān shì zì rán wèi yú cè suǒ cóng, yuē: yóu guǎng shùn ān shùn xī chū pǔ dìng, qí dào jìn, ér liǎng shùn zhī jiān, guǎng shùn zhī zhōu bǎi zhào fú, yù guī lín qīng. ān shùn tǔ zhī zhōu, jìn wèi zǒng fǔ jìn yù zhōng. miáo mán fú mǎng kě lǜ. bù ruò xī běi yóu dōng jī chū píng bà dǐ pǔ ān, duō xíng sì shí lǐ, ér dì pì miáo xún, kě miǎn yì wài. yú sī yóu liǎng shùn yì xū sān rì xíng, zǒu píng bà lù yū ér xíng duō, yì sān rì kě dá pǔ ān, suì bù xī xíng ér běi yú lǐng, qí lǐng jí bái yún shān zhī xī chuí yě. gòng yī lǐ, yuè qí běi, yǒu wù dōng běi xiàng dōng nán jiè jí bái yún hòu lóng tán zhī hòu, xī běi jiè jí nán lǐng suǒ huán, zhuǎn běi ér dōng, shǔ yú lóng tán dōng fēng zhī xià zhě qí zhōng píng wù yī hè, nán běi zhǎng èr lǐ, shuǐ yì zhōng wā xià zhuì, liǎng páng duō lí wèi tián, shì míng bā lěi. běi jìng wù zhōng, nǎi běi yú shí lǐng. gòng bàn lǐ xià, běi dù dú mù qiáo, yǒu wù zì dōng běi xiàng xī nán, shì wèi gān gōu, héng dù zhī. běi shàng bàn lǐ, shì wèi tǔ dì guān. xià guān bàn lǐ, záo shí kǎn tíng xì liú yī yú, yuē yī wǎn shuǐ, xíng zhě yǐ kǒu jiù ér chuài zhī. yòu xī xiàng yī lǐ bàn, chū xiá yóu qí běi xún shān dōng běi zhuǎn, wèi shuǐ chē bà dào.
十八日辭自然師下山。一里半,抵山麓。西一里半,有數家在南麓,為永豐莊,皆白雲寺中佃戶也。由其前西向尖峰峽中去,是為廣順州道;由其前西去南轉,是為定番州道;由其前北向逾嶺,是為土地關道。先是自然為余策所從,曰:「由廣順、安順西出普定,其道近,而兩順之間,廣順知州柏兆福,欲歸臨清。安順土知州,近為總府禁獄中。苗蠻伏莽可慮。不若西北由東基出平壩抵普安,多行四十里,而地僻苗馴,可免意外。」餘思由兩順亦須三日行,走平壩路迂而行多,亦三日可達普安,遂不西行而北逾嶺,其嶺即白雲山之西垂也。共一里,越其北,有塢東北向;東南界即白雲後龍潭之後,西北界即南嶺所環,轉北而東,屬於龍潭東峰之下者;其中平塢一壑,南北長二里,水亦中窪下墜,兩旁多犁為田,是名八壘。北竟塢中,乃北逾石嶺。共半里下,北度獨木橋,有塢自東北向西南,是為乾溝,橫渡之。北上半里,是為土地關。下關半里,鑿石坎停細流一盂,曰「一碗水」,行者以口就而啜之。又西向一里半,出峽;由其北循山東北轉,為水車壩道。
yóu qí xī jié wù zhí xíng, yī lǐ bàn, yǒu cūn zài běi shān xià, shì wèi gǔ jīng.
由其西截塢直行,一里半,有村在北山下,是為谷精。
cóng cūn xī zhuǎn, yòu jié wù ér xià, yī lǐ, zhuǎn rù shān xiá, yǒu xī zì xī nán ér běi, jí cóng běi xiá zhuǎn ér dōng qù, shì shuǐ chē bà zhī shàng liú yě qí liú zì guǎng shùn zhōu dōng běi lǎo lóng nán gǔ lái zhě. dù zhī, yòu xī yuè shān pō, xuán xià, sù xī lái xiǎo liú rù qí liú dōng zhù nán lái dà xī, jí tóng zhī zhí xiàng dōng qù.
從村西轉,又截塢而下,一里,轉入山峽,有溪自西南而北,即從北峽轉而東去,是水車壩之上流也;其流自廣順州東北老龍南谷來者。渡之,又西越山坡,旋下,溯西來小流入;其流東注南來大溪,即同之直向東去。
lù sù xī nán, shān xiá bī zè, shí pān shí shàng xià, èr lǐ yú, nǎi xī dù cǐ shuǐ. cóng qí běi xī xiàng yòu bàn lǐ, qí běi xuē yá gāo qióng, yǒu dòng shàng zhuì, qí mén nán xiàng, suì cóng qí xià xī yú ào. ào jiān shí gǔ léng lì. bī shǔ nán shān, huí shì qián xī zài qí xià, bù zhī cóng hé ér chū, dāng yì tòu xué zhī liú yě. xiān shì zì rán wèi yú, cǐ jiān rú mǎ líng bǎo zhū shuǐ, duō cóng shān xué chū, jí shuǐ chē bà shuǐ yì liú zì xué zhōng zhě, bù zhī jí zhǐ cǐ shuǐ, yì wèi nán lái dà xī yě. yú ào xī shāo xià, yuē yī lǐ, yǒu lù jiāo wèi shí zì: qí nán běi jiē cóng shān lǐng shàng xià, yǒu shí dēng wēi yí yōu zhǎng ér qū zhé, nǎi guǎng shùn dá guì shěng dào yě qí dōng xī jí yú ào ér xī xià xiá zhōng zhě. cóng xiá xī xià bàn lǐ, yòu wén shuǐ shēng chán chán, yǒu shuǐ shēn zì kēng dǐ dōng zhù ào xià, xìn hū jí ào dōng tòu xué zhī shuǐ yǐ. sù zhī, shān wù fù kāi, yǒu cūn zài xī shān xià, shì wèi dōng jī xià zhài. cóng qí qián zhuǎn ér dōng běi, zé xià zhài shān zhī běi tū yě. xún zhī yī lǐ, yòu xī běi zhuǎn, zé xī jiè shān chún xuē wèi shí, ér dōng jiè zé tǔ jí yí lǐ qū zhé lián mián.
路溯溪南,山峽逼仄,時攀石上下,二里余,乃西渡此水。從其北西向又半里,其北削崖高穹,有洞上綴,其門南向,遂從其下西逾坳。坳間石骨棱厲。逼屬南山,回視前溪在其下,不知從何而出,當亦透穴之流也。先是自然謂余,此間如馬鈴堡諸水,多從山穴出,即水車壩水亦流自穴中者,不知即指此水,抑謂南來大溪也。逾坳西稍下,約一里,有路交為「十」字:其南北皆從山嶺上下,有石蹬逶迤悠長而曲折,乃廣順達貴省道也;其東西即逾坳而西下峽中者。從峽西下半里,又聞水聲潺潺,有水深自坑底東注坳下,信乎即坳東透穴之水矣。溯之,山塢復開,有村在西山下,是為東基下寨。從其前轉而東北,則下寨山之北突也。循之一里,又西北轉,則西界山純削為石,而東界則土脊迤邐yílì曲折連綿。
yòu běi èr lǐ, yǒu cūn dāng běi gāng zhī shàng, shì wèi dōng jī shàng zhài. zhài zhōng xuán xiǎo zhī jǐn chù, jiē wǎ fáng lín cì, fēi tā miáo zhài suǒ jí.
又北二里,有村當北岡之上,是為東基上寨。寨中懸小支盡處,皆瓦房鱗次,非他苗寨所及。
yóu zhài xī běi xiàng bàn lǐ, yǒu quán fēi liú zhù yè jiān, zhōng zhài dōng ér chū, zhài dāng qí zhōng.
由寨西北向半里,有泉飛流注腋間,中寨東而出,寨當其中。
xiǎo zhī zuǒ yòu, jiē suì gāng jùn xiá. zhài hòu fù huán yī wù, liáng chóu céng yǐ yān, jiē cǐ quán zhī suǒ rùn, ér tòu yú dōng ào zhī xià zhě yě. wān yán shàng jī zhě yī lǐ, cóng lǐng shàng fù běi yú dǐng zhě bàn lǐ, xià zhì wù zhōng. wàng běi fēng jiā lì shén gāo, qí xià yǒu wù zì xī běi lái zhě, jí shàng zhài hòu zhù yè zhī shuǐ, cóng shuǐ chē bà ér nán qù zhě yě qí xià yǒu wù xiàng dōng běi zhuì yīn, jí wù zhōng dōng fēn zhī shuǐ, cóng huá gē lǎo qiáo ér běi chū zhě yě.
小支左右,皆祟岡峻峽。寨後復環一塢,良疇層倚焉,皆此泉之所潤,而透於東坳之下者也。蜿蜒上躋者一里,從嶺上復北逾頂者半里,下至塢中。望北峰夾立甚高,其下有塢自西北來者,即上寨後注腋之水,從水車壩而南去者也;其下有塢向東北墜音,即塢中東分之水,從華仡佬橋而北出者也。
qí wù shén píng, zhōng lí wèi tián. cóng tián chéng běi shàng, yòu dōng běi shēng lǐng, bàn lǐ, yú fēng tóu ér fàn. yú shì běi wàng yáo shān, kāi fú shù lǐ wài, shí fēng píng liè, jù bù néng yǔ cǐ shān bìng jùn yǐ.
其塢甚平,中犁為田。從田塍北上,又東北升嶺,半里,逾峰頭而飯。於是北望遙山,開伏數里外,石峰屏列,俱不能與此山並峻矣。
běi xià shén tǎn, bàn lǐ, lù fēn liǎng qí: yī cóng dōng běi xíng zhě, cóng huáng ní bǎo tiān shēng qiáo ér dá shěng yī cóng xī běi xíng zhě, wèi yě yā táng chū píng bà dào. suì cóng xī běi xià shān, yī lǐ, dǐ shān xià. yán pō tuó xī xíng, jiàn yǒu xiǎo shuǐ, jù cóng dōng běi qù. èr lǐ, fù sù shuǐ rù xiá, yī lǐ, fù zhì lǐng ér shàng, yòu èr lǐ, suì xī guò yě yā táng. yǒu bǎo shù shí jiā zài nán shān xià, qí qián yǒu táng zhū shuǐ, zhí bī běi shān, rán dōng xī jiē gāo, bù zhī cóng hé ér xiè. jí suǒ wèi yě yā táng shì yě. rào bǎo qián xī nán xíng bàn lǐ, wàng xī běi shān yá jiān yǒu dòng gāo qióng, qí qián lǒng fù yǒu dòng fú yú xià, nǎi hū dān fū shǎo tíng xíng lǐ lù yú, yú dú cóng xī lǐng héng zhì zhī. bàn lǐ, suì zhì xià dòng zhī shàng. lǒng bù shèn gāo, rán sì miàn jiē xuán xuē bù kě xià. fù shāo xī, xià shān lù dōng xiàng xíng, suì dé xià dòng. dòng mén nán xiàng, mén zhōng shāo wā qí zuǒ tòu yá dōng chū, lìng pì yī mén, mén dōng běi xiàng, qí hòu xuán hè xià xiàn, sì miàn kuān yuán, suī wā ér bù àn.
北下甚坦,半里,路分兩岐:一從東北行者,從黃泥堡、天生橋而達省;一從西北行者,為野鴨塘出平壩道。遂從西北下山,一里,抵山下。沿坡陀西行,漸有小水,俱從東北去。二里,復溯水入峽,一里,復陟嶺而上,又二里,遂西過野鴨塘。有堡數十家在南山下,其前有塘瀦水,直逼北山,然東西皆高,不知從何而泄。即所謂野鴨塘是也。繞堡前西南行半里,望西北山崖間有洞高穹,其前隴復有洞伏於下,乃呼擔夫少停行李路隅,余獨從西嶺橫陟之。半里,遂陟下洞之上。隴不甚高,然四面皆懸削不可下。復稍西,下山麓東向行,遂得下洞。洞門南向,門中稍窪;其左透崖東出,另闢一門,門東北向,其後旋壑下陷,四面寬圓,雖窪而不暗。
jì shàng, suì tòu dōng mén ér chū.
既上,遂透東門而出。
shāo xià, cóng xiá zhōng sì zhì shàng dòng.
稍下,從峽中四陟上洞。
dòng mén dōng xiàng, qián yǒu lěi shí wèi yuán, hòu yì zhōng wā ér xià, rán bù shèn shēn, qí shàng xuán yá suī gāo, zhōng jiōng zhī líng lóng, rǔ zhù zhī yāo jiǎo, fǎn bù ruò xià dòng yě.
洞門東向,前有壘石為垣,後亦中窪而下,然不甚深,其上懸崖雖高,中扃之玲瓏,乳柱之夭矯,反不若下洞也。
jì chū, fù cóng xiá zhōng xià, zhuǎn qián lǒng zhī zuǐ ér xī, yòu jīng xià dòng qián, zé qián lù jiē shuǐ cǎo jù rù dī shī zhī dì, dōng yǔ yě yā táng xiāng lián, ér cǐ jí qí shàng liú yě.
既出,復從峽中下,轉前隴之嘴而西,又經下洞前,則前麓皆水草沮洳jūrù低濕之地,東與野(鴨)塘相連,而此即其上流也。
hū wén shuǐ shēng chán chán, zì xià dòng qián shí gēn tòu chū, lì jù rù zhī wù, ér dōng zhū yú yě yā táng zhě yě. yòu cóng xī lǐng xià bàn lǐ, réng dǐ lù yú, hū dān yǔ gù nú, suì xī yuán shān ào xíng. xī wàng sān fēng zǎn liè, wài yòu yǒu fēng rào zhī, xīn yǐ wèi yì.
忽聞水聲潺潺,自下洞前石根透出,歷沮洳之塢,而東瀦於野(鴨)塘者也。又從西嶺下半里,仍抵路隅,呼擔與顧奴,遂西緣山坳行。西望三峰攢列,外又有峰繞之,心以為異。
yòu xī sì lǐ, yǒu zhài zài nán shān xià, yòu rào qí qián, xún zhī zuǒ zhuǎn.
又西四里,有寨在南山下,又繞其前,循之左轉。
xī nán bàn lǐ, yòu yú yī ào, yú shì xī xíng xiá zhōng. qí xiá nán běi liǎng jiè, pái tà chōng kāi mén hù ér qián. běi jí suǒ wàng sān fēng zǎn liè zhě, dàn zài qí nèi, xià wàng fǎn bù kě jiàn nán zé yǒu yá gāo xuē, shàng yǒu yī shí dǎo chuí, shí sè dú bái, ér zhuàng rú yáng, shì wèi yáng diào yá. yú ào zhì cǐ, yòu yī lǐ yǐ. qí běi yá zhōng duàn, hū lù dǐng shàng zhī fēng. pán qióng chù shù yì jí huí huán gāo jùn yòu tǐng bá dǒu qiào, shì wèi táng mào shān gài jí qián wàng sān fēng, zhì shì yòu zhuǎn xíng biàn xiàng ěr. àn zhì, táng mào zài shěng chéng nán bā shí lǐ, tiān shēng qiáo zài jīn zhú sī běi sān shí lǐ. jīn tiān shēng qiáo zài táng mào dōng běi sān shí lǐ, shì tiān shēng qiáo qù shěng fǎn jìn, ér táng mào fǎn yuǎn, bù zhī dāng shí hé yǐ fēn jiè yě? zì rán yán jiàn wén jūn xiān zhù táng mào, hòu zhù bái yún zhì yán qí chù kě yǐ bì bīng, yì yōu bì zhī qū yǐ.
西南半里,又逾一坳,於是西行峽中。其峽南北兩界,排闥沖開門戶而前。北即所望三峰攢列者,但在其內,下望反不可見;南則有崖高削,上有一石倒垂,石色獨白,而狀如羊,是為羊吊崖。逾坳至此,又一里矣。其北崖中斷,忽露頂上之峰。盤穹矗豎意即迴環高峻又挺拔陡峭,是為唐帽山;蓋即前望三峰,至是又轉形變象耳。按志,唐帽在省城南八十里,天生橋在金築司北三十里。今天生橋在唐帽東北三十里,是天生橋去省反近,而唐帽反遠,不知當時何以分界也?自然言建文君先駐唐帽,後駐白雲;志言其處可以避兵,亦幽閟之區矣。
yòu xī yī lǐ yú, yǒu xiá nán xiàng xià, shì wèi zhū cáo bǎo. lù zhí xī yú xiǎo jí ér xià, sān lǐ, zé wù kāi nán běi, lù jiāo shí zì yú zhōng, nǎi héng jié zhī, dù yī xiǎo shuǐ. bàn lǐ, yǒu bǎo zài xī shān shàng, yuē liǔ jiā bǎo. yòu běi bàn lǐ, yòu yǒu bǎo zài běi lǒng shàng. yú shì xún qí yòu, fù xī shàng lǐng. yī lǐ, jiāng jí lǐng ào, yǒu quán cóng cóng zì tǔ xué chū, qí sè rǔ bái, hún ér bù qīng.
又西一里余,有峽南向下,是為豬槽堡。路直西逾小脊而下,三里,則塢開南北,路交「十」字於中,乃橫截之,渡一小水。半里,有堡在西山上,曰柳家堡。又北半里,又有堡在北隴上。於是循其右,復西上嶺。一里,將及嶺坳,有泉淙淙自土穴出,其色乳白,渾而不清。
yú lǐng xià, gòng èr lǐ, fù wù kāi nán běi, réng héng jié zhī.
逾嶺下,共二里,復塢開南北,仍橫截之。
yǒu jiàn zài wù zhōng, qí shuǐ shén xiǎo, zhū ér bù liú, shì yì běi qù zhě. yòu xī yī lǐ, fù shàng lǐng. qí lǐng nán běi shí fēng pián jiā, zhōng tōng yī ào, shén bī. yī lǐ, yuè ào ér xī, jiàn xī hè zhōng yàn shuǐ mǎn pō, shǐ yǐ wèi dōng chū, ér shí bù liú zhī bō yě. xún zhī yòu xī yī lǐ, zé dà wù kuò rán xī qù, bēi yàn héng zhàng ér běi. yòu běi xún zhī, yǒu cūn zài běi shān zhī zuǐ, yuē gǒu chǎng bǎo, nǎi tāng lì bù zhī diàn miáo yě. cūn xī píng chóu yī wù, wèi gāo yú zhī rǎng. yù tóu zhī sù, cūn rén fú nà, yuē: xī qù èr lǐ yǒu cūn, yì tāng shì diàn dīng, qí zhōng kě sù. nǎi fù xī xún píng chóu běi lǒng xíng.
有澗在塢中,其水甚小,瀦而不流,似亦北去者。又西一里,復上嶺。其嶺南北石峰駢夾,中通一坳,甚逼。一里,越坳而西,見西壑中堰水滿坡,始以為東出,而實不流之波也。循之又西一里,則大塢擴然西去,陂堰橫障而北。又北循之,有村在北山之嘴,曰狗場堡,乃湯吏部之佃苗也。村西平疇一塢,為膏腴之壤。欲投之宿,村人弗納,曰:「西去二里有村,亦湯氏佃丁,其中可宿。」乃復西循平疇北隴行。
yī lǐ yú, yǒu shí fēng jiè píng wù zhōng, xuē gǔ qíng kōng, yì dú xiù zhī qiào ér xiǎn zhě. tòu běi xiá ér xī, yòu bàn lǐ, fù dé yī cūn, rù kòu zhī, qí rén bì hù dùn qù. yòu xī dé yī bǎo, qiáng rù qí zhōng, máo cí máo cǎo gài de wū lòu shén, ér wò chù yǔ zhū chù tóng huì. gài cǐ dì jiē miáo shú zhě, suī wèi diàn dīng, ér xí shén bǐ, lìng rén fǎn yì tǔ mán zhú lán wèi shàng chéng ěr.
一里余,有石峰界平塢中,削骨擎空,亦獨秀之峭而險者。透北峽而西,又半里,復得一村,入叩之,其人閉戶遁去。又西得一堡,強入其中,茅茨茅草蓋的屋陋甚,而臥處與豬畜同穢。蓋此地皆苗熟者,雖為佃丁,而習甚鄙,令人反憶土蠻竹欄為上乘耳。
shí jiǔ rì mèi shuǎng, cù miáo qǐ zuò fàn. hū dān rén yì hū zhī, yú xīn yǐ wèi yì, wèi cóng lái lǎn bù kěn qǐ, jīn hé yǐ rén hū yì hū yě?
十九日昧爽,促苗起作飯。忽擔人亦呼之,余心以為異,謂從來懶不肯起,今何以人呼亦呼也?
gài cǐ rén míng wáng guì, wèi jìng zhōu tài yáng píng rén. xiān zì sān lǐ dǐ lán jiàn, bǐ tóng shù rén zì hòu wěi zhì, gào yuē: yú chái wǒ bèi yù wǎng qìng yuǎn, kǔ cǐ lù bù tōng, yū lù yòu tài yuǎn, wén cān fǔ yǐ bīng sòng xíng, gù tè lái fù dài. yú nà ér lián zhī, tú zhōng jí yǐ gōng yīng gòng gěi zhī. jí dǐ qìng yuǎn, bǐ yǐ qù. jí yóu nán shān, fù yù zhī, suì rì rì lái hòu yú, yuàn suí wǎng diān zhōng. yú sī zì qìng dǐ nán dān, yǒu fū kě sòng, zhì guì zhōu jiè, kǒng wú fù dān, yù nà qí yī rén. yīn yǔ zhī yuē yuē: yú cǐ dì shàng wú suǒ yòng rǔ, rán jì suí yú, yì měi rì yǔ gōng jià yī fēn. ruò yù fù dān chù, měi rì yǔ gōng jià sān fēn bàn. bǐ yù yǐ èr rén cóng. hòu wén qí chái zài nán shān dòng zhōng, yǐ xù sāi mù niú tóng zǐ kǒu, yú xīn yí zhī. ér wáng guì lái yán, yòu tóng zǐ fēi yī, nǎi tóng háng zhě, bǐ yǐ lìng jū yú qìng.
蓋此人名王貴,為靖州太陽坪人。先自三里抵藍澗,彼同數人自後尾至,告曰:「余儕我輩欲往慶遠,苦此路不通,迂路又太遠,聞參府以兵送行,故特來附帶。」余納而憐之,途中即以供應共給之。及抵慶遠,彼已去。及游南山,復遇之,遂日日來候余,願隨往滇中。餘思自慶抵南丹,有夫可送,至貴州界,恐無負擔,欲納其一人。因與之約曰:「余此地尚無所用汝,然既隨余,亦每日予工價一分。若遇負擔處,每日與工價三分半。」彼欲以二人從。後聞其儕在南山洞中,以絮塞牧牛童子口,余心疑之。而王貴來言,誘童子非伊,乃同行者,彼已另居於慶。
yǐ qǐng dú cóng.
已請獨從。
hòu zhì má hā, suì jiàn ào màn, yǐ dèng shāng yǔ zú.
後至麻哈,遂漸傲慢,以凳傷予足。
jí dǐ guì zhōu, jiàn yú yù lìng mì fū, fù zuò huǐ guò zhuàng, shén kān lián, yú fù yòng zhī.
及抵貴州,見余欲另覓夫,復作悔過狀,甚堪憐,余復用之。
zhì shì zǎo qǐ, fù bù jiàn, guān yú suǒ cáng lù fèi, yì jìng qiè zhī qù yǐ. zì yú xíng mán dòng zhōng, yǐ shù jīn cáng yán tǒng zhōng, bù yì rì jiǔ wèi bǐ suǒ kuī, nǎi bù shī yú mán yān huī dú huī yīn yuán yì wèi dú shé.
至是早起,復不見,觀余所藏路費,亦竟竊之去矣。自余行蠻洞中,以數金藏鹽筒中,不意日久為彼所窺,乃不失於蠻煙虺毒虺音huǐ原意為毒蛇。
cǐ chù yǐn shēn zhǐ cǐ dì rén xīn zhī dǎi dú zhī qū, ér shī zhī jiù tǎn zūn tú zhī rì, tú yǒu chàng chàng ér yǐ.
此處引申指此地人心之歹毒之區,而失之就坦遵途之日,徒有悵悵而已。
jì míng, dān fū qiè zī yǐ qù, wú kě nài hé. qiú miáo zǐ sòng chū píng bà, bù jí sān shí lǐ, suǒ jià shén guì, yǐ ér jìng dùn táo qù bù kěn chū, gài miáo xí sù bù sòng kè. yǔ qiú zhī tā miáo, qí rén yuē: bǐ hǎo yì sù rǔ, nài hé yǐ dān lèi zhī?
既明,擔夫竊資已去,無可奈何。求苗子送出平壩,不及三十里,索價甚貴,已而竟遁dùn逃去不肯出,蓋苗習素不送客。予求之他苗,其人曰:「彼好意宿汝,奈何以擔累之?
xū zì fù qù.
須自負去。
èr sān lǐ dǐ jiǔ jiā bǎo, jí yǒu sòng zhě. biàn qiú zhī, qí yǔ jiē rán.
二三里抵九家堡,即有送者。「遍求之,其語皆然。
yú wú kě nài hé, fàn ér shù dān, yǔ gù pū gòng tái ér qián xíng. yóu gǒu chǎng xī miáo bǎo jié wù yàn nán guò, yī lǐ, yú lǐng xī xià, yòu guò yī miáo bǎo, yì zhuǎn ér nán, yòu yú yī lǐng. bàn lǐ, nǎi yóu lǐng tóu cóng qí lù běi xiàng rù wù, lù xiǎo shān jì. yī lǐ, nǎi xī xiàng xià. bàn lǐ, yǒu xī wāng rán zì nán ér běi, shǐ wèi jí běi dì yī liú, nǎi běi hé luò yáng qiáo xià shuǐ, dōng jīng wēi qīng ér xià wū jiāng zhě. xī shàng jiù yǒu shí qiáo, yǐ pǐ qí dōng bàn shè shuǐ ér dù qí xī bàn shì wèi jiǔ jiā bǎo, nǎi miáo zhī shú zhě yě.
余無可奈何,飯而束擔,與顧仆共抬而前行。由狗場西苗堡截塢堰南過,一里,逾嶺西下,又過一苗堡,益轉而南,又逾一嶺。半里,乃由嶺頭從岐路北向入塢,路小山寂。一里,乃西向下。半里,有溪汪然自南而北,始為脊北第一流,乃北合洛陽橋下水,東經威清而下烏江者。溪上舊有石橋,已圮;其東半涉水而渡;其西半是為九家堡,乃苗之熟者也。
zhì shì yǐ jìn wǔ yǐ, shǐ gù dé yī fū, dān ér xíng. fù xī běi shàng lǒng, liù lǐ, yǒu cūn zài xī shān xià, yuē èr jiā bǎo. cóng qí dōng pán shān zuǐ ér běi, běi jiè shān yuǎn pì kuàng rán, zhí dōng yáo jiàn gāo fēng zài sì shí lǐ wài zhě, jí zhì suǒ yún mǎ ān shān, wēi qīng zhī shān yě. lù fù xún nán shān zhī běi, xī xiàng rù xiá. èr lǐ chū xiá, yǒu cūn zài nán shān xià, yuē jiāng qīng. qí chù shān wù dà kāi, píng chóu zhōng tà, dōng yǒu shí fēng lí lì, jí yǔ nán shān jiā ér wèi suǒ cóng zhī xiá zhě chū.
至是已近午矣,始雇得一夫,擔而行。復西北上隴,六里,有村在西山下,曰二家堡。從其東盤山嘴而北,北界山遠辟曠然,直東遙見高峰在四十里外者,即志所云馬鞍山,威清之山也。路復循南山之北,西向入峽。二里出峽,有村在南山下,曰江清。其處山塢大開,平疇中拓,東有石峰離立,即與南山夾而為所從之峽者出。
yóu cūn dōng běi xiàng dǐ èr shí fēng xià. qí fēng wù tū, nán miàn xuē yá huí liè ér wú shēn dòng xī miàn yǒu dòng zài fēng bàn, qí mén xī xiàng. jí lìng miáo zǐ tíng dān fēng xià. yú xiān tàn qí nán miàn, wú yán kě rù, wéi xī nán fēng xià xì liú gǔ gǔ, xiàng lù xià qiào zhōng chū, suì cóng qí shàng jī rù dòng, dòng dǐng shén píng, jiān yǒu rǔ zhù xià chuí, ruò wéi dài piāo yáo. qí nèi fēn wèi sān céng. wài céng jí dòng mén zhī qián, kuàng ruò táng huáng, zhōng yǒu yuán shí, rú duī xuán ér chéng zhě. sì wǔ zhàng zhī nèi, jí xiàn kōng ér xià. qí xià yì píng zhěng yuán tà, shēn yuē zhàng wǔ, ér dà bèi zhī. cóng qí shàng xià kàn, yì pō guāng míng, gài dòng mén zhī guāng, jì cóng shàng dǎo xià, ér qí dǐ běi liè chéng xì, yì tòu míng yú wài, shì kě āi rù ér wèi jí yě.
由村東北向抵二石峰下。其峰兀突,南面削崖回裂而無深洞;西面有洞在峰半,其門西向。亟令苗子停擔峰下。余先探其南面,無岩可入,惟西南峰下細流汩汩,向麓下竅中出,遂從其上躋入洞,洞頂甚平,間有乳柱下垂,若帷帶飄搖。其內分為三層。外層即洞門之前,曠若堂皇,中有圓石,如堆旋而成者。四五丈之內,即陷空而下。其下亦平整圓拓,深約丈五,而大倍之。從其上下瞰,亦頗光明,蓋洞門之光,既從上倒下,而其底北裂成隙,亦透明於外,似可挨入而未及也。
shì wèi xià céng.
是為下層。
xià céng zhī dōng, qí shàng fù shēn rù chéng dòng, yǔ wài céng duì, dì wèi xià xiàn suǒ gé, bù néng jìng dá.
下層之東,其上復深入成洞,與外層對,第為下陷所隔,不能竟達。
yóu wài céng nán bì pān yá ér shàng, dōng tòu rù yè, liè zhù rú mén, pō jué yōu àn, ér líng lóng qiàn kōng, guǐ tài bǎi chū. pī qiào běi xià, suì dá zhōng céng, zé wài céng zhī guāng, réng zhōng shè ér rù. qí nèi qiān zhù bīn fēn, wàn qiào líng huàn, zuǒ rù shén shēn, ér yǎo tiǎo mò qióng, qián lín xià céng, rú zài lóu gé, yì guì zhú zhōng suǒ jǐn jiàn zhě. fāng pān zhì bù néng qù, ér miáo fū zài xià hū cù bù jǐ, nǎi chū dòng ér xià. cóng dòng qián běi xíng, shēng zhì chéng lǒng èr lǐ, yǒu dà xī zì xī ér dōng, sù zhī xī xíng.
由外層南壁攀崖而上,東透入腋,列柱如門,頗覺幽暗,而玲瓏嵌空,詭態百出。披竅北下,遂達中層,則外層之光,仍中射而入。其內千柱繽紛,萬竅靈幻,左入甚深,而窈窕莫窮,前臨下層,如在樓閣,亦貴竹中所僅見者。方攀陟不能去,而苗夫在下呼促不己,乃出洞而下。從洞前北行,升陟塍隴二里,有大溪自西而東,溯之西行。
yǒu qiáo shí yú gǒng héng kuà qí shàng, shì wèi luò yáng qiáo, nǎi xīn gòu ér chéng zhě.
有橋十餘鞏橫跨其上,是為洛陽橋,乃新構而成者。
qiáo xià liú shén dà, zì ān shùn zhōu běi liú zhì cǐ, qū ér dōng zhù wēi qīng, yòu běi hé lù guǎng, zhì suǒ wèi de chéng hé shì yǐ.
橋下流甚大,自安順州北流至此,曲而東注威清,又北合陸廣,志所謂的澄河是矣。
dù qiáo běi, yòu sù liú ér xī, dǐ shuǐ zhī běi lái dōng zhé chù, suì cóng qí běi xiàng sù xiǎo xī xíng. shǐ yóu xī dōng, yǐ shè yàn yóu xī xī, yǐ fù xī běi yú gāng, wǔ lǐ, dǐ tóng gǔ shān. qí chù shān wù nán pì, běi jiè shí fēng sǒng lì, jiē yǒu dòng, huò gāo huò xià, suí fēng ér chū. xī jiè zé yáo shān zì běi ér nán, wān yán rú píng, lián liè sān dòng, qí mén jiē dōng xiàng, ér nán piān zhě zuì gāo chǎng. qí qián yǒu shù shí jiā dāng qí xià, jí gāng gǔ zhài yě, shì dòng míng tóng gǔ dòng.
度橋北,又溯流而西,抵水之北來東折處,遂從岐北向溯小溪行。始由溪東,已涉堰由溪西,已復西北逾岡,五里,抵銅鼓山。其處山塢南辟,北界石峰聳立,皆有洞,或高或下,隨峰而出。西界則遙山自北而南,蜿蜒如屏,連裂三洞,其門皆東向,而南偏者最高敞。其前有數十家當其下,即鋼鼓寨也,是洞名銅鼓洞。
àn zhì, tóng gǔ shān zài wēi qīng xī sì shí wǔ lǐ, yǐ fāng yú dào lǐ jì zhī, shì jí cǐ shān rán qí dì qù píng bà jǐn wǔ lǐ, bù píng bà ér wēi qīng, hé yě? qí dòng gāo xuán jùn liè, nèi rù bù shèn shēn, ér qián duō tū sǒng zhī shí, huán yǒu jí chuāng hù fēn mén, fǎn jué yǎo tiǎo. qí yòu zhòng bì zhī shàng, yuán xué yī guī, běi xiàng gāo qióng. pān yá dēng zhī, qí zhōng shàng pán kōng dǐng, xià zhuì shēn jǐng, tǔ rén jià mù pù zhú wèi diàn, yǎn rán céng gé.
按志,銅鼓山在威清西四十五里,以方隅道里計之,似即此山;然其地去平壩僅五里,不平壩而威清,何也?其洞高懸峻裂,內入不甚深,而前多突聳之石,環牖即窗戶分門,反覺窈窕。其右重壁之上,圓穴一規,北向高穹。攀崖登之,其中上盤空頂,下墜深阱,土人架木鋪竹為墊,儼然層閣。
dǐng dōng lìng tòu míng chuāng, jǐng nèi fù yǒu xué zì xià céng chū rù, tǔ rén zhì fēi xué qián, wǎn zé qū niú mǎ shù shí tóu cáng qí zhōng. zhèng yán zhī hòu, yǒu liè qiào xī nán rén, dī lì chuí qí nèi bù jué, jiàn zhuǎn jiàn ài ér àn, shì xiàng wú rù zhě, nǎi chū. shí yǒu yī lǎo zhě, hóu yú dòng qián. yú yù bìng tàn běi piān zhōng dòng, lǎo zhě yuē: běi dòng qiǎn, bù zú guān.
頂東另透明窗,阱內復有穴自下層出入,土人置扉穴前,晚則驅牛馬數十頭藏其中。正岩之後,有裂竅西南人,滴瀝垂其內不絕,漸轉漸隘而暗,似向無入者,乃出。時有一老者,侯余洞前。余欲並探北偏中洞,老者曰:「北洞淺,不足觀。
yǒu nán dòng zài gāo yá shàng, qiě dà lù suǒ yóu, kě yī dēng zhī. nǎi xún dòng lù xī zhuǎn, bù shù shí bù, zé fēng nán guǒ yǒu dòng chū yá duān, qí mén nán xiàng, qí xià yī yá ér jū zhě, yóu huán zhī wèi lú. nǎi cóng lú hòu jī jí shàng. dòng mén xuán qiàn mí gāo, qián lěi shí wèi yuán, ruò nán dié xíng, nèi shēn wǔ zhàng yú, ér wú xuán tū zhī shí, kuò rán gāo lǎng. qí hòu wā xiàn ér xià zhě yī èr zhàng, rán jù miàn yáng ér zào, tǔ rén zhì lǐn mǐ cāng yíng qí jiān, qí zuǒ yè liè qiào běi xià, jiàn xià jiàn xiá ér bēi yuè xià yuè zhǎi yuè dī, tǔ rén yuē yǔ dōng dòng tōng, xiǎng jí chuí lì bù jué chù yě, yì yǐ hēi àn bù xiá rù. shí gù pū yǔ miáo zǐ dān qián xíng yǐ jiǔ, yú kǒng qí bù zhī dài, suì xià shān.
有南洞在高崖上,且大路所由,可一登之。「乃循洞麓西轉,不數十步,則峰南果有洞出崖端,其門南向,其下依崖而居者,猶環之為廬。乃從廬後躋級上。洞門懸嵌彌高,前壘石為垣,若難堞形,內深五丈余,而無懸突之石,擴然高朗。其後窪陷而下者一二丈,然俱面陽而燥,土人置廩米倉盈其間,其左腋裂竅北下,漸下漸狹而卑越下越窄越低,土人曰與東洞通,想即垂瀝不絕處也,亦以黑暗不暇入。時顧仆與苗子擔前行已久,余恐其不之待,遂下山。
xún lù xī shàng, bàn lǐ, yú ào, zé gù pū yǔ miáo fū yóu dài yú cǐ. qí ào dāng xī jiè wān yán píng liè zhī zhōng, jí bù shèn gāo, ér shí gǔ léng léng, liǎng páng pián zhì shén bī. guò ài, xī xià wù zhōng wā, qí xī fù yǒu ào huán shǔ, gài nán běi jiā qǐ wēi fēng, ér dōng xī yòu liǎng jí rú shǔ yuán. wā zhōng yǒu xiǎo shuǐ, mù zhě jìn niú mǎn qí zhōng. dù wā bàn lǐ, yòu yú jí xī xià yuē yī lǐ, yǒu qí zhí xià xī wù zhě, tōng píng bà nán shàng zhī dào xún lǐng běi yuè lǐng jiǎo zhě, wèi wǎng píng bà dào. nǎi xī běi shàng lǐng zhě yī lǐ, yú lǐng jiǎo ér běi. yòu běi xià zhě yī lǐ, yòu yú lǐng xī běi yī lǐ, yǔ dà dào zhí xiāng féng.
循麓西上,半里,逾坳,則顧仆與苗夫猶待於此。其坳當西界蜿蜒屏列之中,脊不甚高,而石骨稜稜,兩旁駢峙甚逼。過隘,西下塢中窪,其西復有坳環屬,蓋南北夾起危峰,而東西又兩脊如屬垣。窪中有小水,牧者浸牛滿其中。度窪半里,又逾脊西下約一里,有岐直下西塢者,通平壩南上之道;循嶺北越嶺角者,為往平壩道。乃西北上嶺者一里,逾嶺角而北。又北下者一里,又逾嶺西北一里,與大道值相逢。
xún dà dào shāo běi, suì xī dù tián chéng, gòng bàn lǐ, yú xiǎo qiáo, rù píng bà dōng mén. bàn lǐ, zhuǎn ér nán, nǎi tíng dān sì zhōng. shì wǎn mì dé ān zhuāng fū, shì xiǎo zéi zuǒ jiǔ. shí fāng guò wǔ, zuò sì lóu zuò jì.
循大道稍北,遂西度田塍,共半里,逾小橋,入平壩東門。半里,轉而南,乃停擔肆中。是晚覓得安莊夫,市小鯽佐酒。時方過午,坐肆樓作記。
píng bà zài dōng xī liǎng shān jiā jiān, ér chéng yǐ xī shān lù. chéng bù shèn xióng jùn, ér zhōng jiē shì rén pō jí, yú ròu bù fá. chū xī mén shù lǐ yǒu shèng quán, yì shí hé shí yì, yǐ yū dào bù jí wǎng.
平壩在東西兩山夾間,而城倚西山麓。城不甚雄峻,而中街市人頗集,魚肉不乏。出西門數里有聖泉,亦時涸時溢,以迂道不及往。