shí bā rì cí zì rán shī xià shān. yī lǐ bàn, dǐ shān lù. xī yī lǐ bàn, yǒu shù jiā zài nán lù, wèi yǒng fēng zhuāng, jiē bái yún sì zhōng diàn hù yě. yóu qí qián xī xiàng jiān fēng xiá zhōng qù, shì wèi guǎng shùn zhōu dào yóu qí qián xī qù nán zhuǎn, shì wèi dìng fān zhōu dào yóu qí qián běi xiàng yú lǐng, shì wèi tǔ dì guān dào. xiān shì zì rán wèi yú cè suǒ cóng, yuē:" yóu guǎng shùn ān shùn xī chū pǔ dìng, qí dào jìn, ér liǎng shùn zhī jiān, guǎng shùn zhī zhōu bǎi zhào fú, yù guī lín qīng. ān shùn tǔ zhī zhōu, jìn wèi zǒng fǔ jìn yù zhōng. miáo mán fú mǎng kě lǜ. bù ruò xī běi yóu dōng jī chū píng bà dǐ pǔ ān, duō xíng sì shí lǐ, ér dì pì miáo xún, kě miǎn yì wài." yú sī yóu liǎng shùn yì xū sān rì xíng, zǒu píng bà lù yū ér xíng duō, yì sān rì kě dá pǔ ān, suì bù xī xíng ér běi yú lǐng, qí lǐng jí bái yún shān zhī xī chuí yě. gòng yī lǐ, yuè qí běi, yǒu wù dōng běi xiàng dōng nán jiè jí bái yún hòu lóng tán zhī hòu, xī běi jiè jí nán lǐng suǒ huán, zhuǎn běi ér dōng, shǔ yú lóng tán dōng fēng zhī xià zhě qí zhōng píng wù yī hè, nán běi cháng èr lǐ, shuǐ yì zhōng wā xià zhuì, liǎng páng duō lí wèi tián, shì míng bā lěi. běi jìng wù zhōng, nǎi běi yú shí lǐng. gòng bàn lǐ xià, běi dù dú mù qiáo, yǒu wù zì dōng běi xiàng xī nán, shì wèi gàn gōu, héng dù zhī. běi shàng bàn lǐ, shì wèi tǔ dì guān. xià guān bàn lǐ, záo shí kǎn tíng xì liú yī yú, yuē" yī wǎn shuǐ", xíng zhě yǐ kǒu jiù ér chuài zhī. yòu xī xiàng yī lǐ bàn, chū xiá yóu qí běi xún shān dōng běi zhuǎn, wèi shuǐ chē bà dào.
十八日辞自然师下山。一里半,抵山麓。西一里半,有数家在南麓,为永丰庄,皆白云寺中佃户也。由其前西向尖峰峡中去,是为广顺州道;由其前西去南转,是为定番州道;由其前北向逾岭,是为土地关道。先是自然为余策所从,曰:“由广顺、安顺西出普定,其道近,而两顺之间,广顺知州柏兆福,欲归临清。安顺土知州,近为总府禁狱中。苗蛮伏莽可虑。不若西北由东基出平坝抵普安,多行四十里,而地僻苗驯,可免意外。”余思由两顺亦须三日行,走平坝路迂而行多,亦三日可达普安,遂不西行而北逾岭,其岭即白云山之西垂也。共一里,越其北,有坞东北向;东南界即白云后龙潭之后,西北界即南岭所环,转北而东,属于龙潭东峰之下者;其中平坞一壑,南北长二里,水亦中洼下坠,两旁多犁为田,是名八垒。北竟坞中,乃北逾石岭。共半里下,北度独木桥,有坞自东北向西南,是为干沟,横渡之。北上半里,是为土地关。下关半里,凿石坎停细流一盂,曰“一碗水”,行者以口就而啜之。又西向一里半,出峡;由其北循山东北转,为水车坝道。
yóu qí xī jié wù zhí xíng, yī lǐ bàn, yǒu cūn zài běi shān xià, shì wèi gǔ jīng.
由其西截坞直行,一里半,有村在北山下,是为谷精。
cóng cūn xī zhuǎn, yòu jié wù ér xià, yī lǐ, zhuǎn rù shān xiá, yǒu xī zì xī nán ér běi, jí cóng běi xiá zhuǎn ér dōng qù, shì shuǐ chē bà zhī shàng liú yě qí liú zì guǎng shùn zhōu dōng běi lǎo lóng nán gǔ lái zhě. dù zhī, yòu xī yuè shān pō, xuán xià, sù xī lái xiǎo liú rù qí liú dōng zhù nán lái dà xī, jí tóng zhī zhí xiàng dōng qù.
从村西转,又截坞而下,一里,转入山峡,有溪自西南而北,即从北峡转而东去,是水车坝之上流也;其流自广顺州东北老龙南谷来者。渡之,又西越山坡,旋下,溯西来小流入;其流东注南来大溪,即同之直向东去。
lù sù xī nán, shān xiá bī zè, shí pān shí shàng xià, èr lǐ yú, nǎi xī dù cǐ shuǐ. cóng qí běi xī xiàng yòu bàn lǐ, qí běi xuē yá gāo qióng, yǒu dòng shàng zhuì, qí mén nán xiàng, suì cóng qí xià xī yú ào. ào jiān shí gǔ léng lì. bī shǔ nán shān, huí shì qián xī zài qí xià, bù zhī cóng hé ér chū, dāng yì tòu xué zhī liú yě. xiān shì zì rán wèi yú, cǐ jiān rú mǎ líng bǎo zhū shuǐ, duō cóng shān xué chū, jí shuǐ chē bà shuǐ yì liú zì xué zhōng zhě, bù zhī jí zhǐ cǐ shuǐ, yì wèi nán lái dà xī yě. yú ào xī shāo xià, yuē yī lǐ, yǒu lù jiāo wèi" shí" zì: qí nán běi jiē cóng shān lǐng shàng xià, yǒu shí dēng wēi yí yōu cháng ér qū zhé, nǎi guǎng shùn dá guì shěng dào yě qí dōng xī jí yú ào ér xī xià xiá zhōng zhě. cóng xiá xī xià bàn lǐ, yòu wén shuǐ shēng chán chán, yǒu shuǐ shēn zì kēng dǐ dōng zhù ào xià, xìn hū jí ào dōng tòu xué zhī shuǐ yǐ. sù zhī, shān wù fù kāi, yǒu cūn zài xī shān xià, shì wèi dōng jī xià zhài. cóng qí qián zhuǎn ér dōng běi, zé xià zhài shān zhī běi tū yě. xún zhī yī lǐ, yòu xī běi zhuǎn, zé xī jiè shān chún xuē wèi shí, ér dōng jiè zé tǔ jí yǐ lǐ qū zhé lián mián.
路溯溪南,山峡逼仄,时攀石上下,二里余,乃西渡此水。从其北西向又半里,其北削崖高穹,有洞上缀,其门南向,遂从其下西逾坳。坳间石骨棱厉。逼属南山,回视前溪在其下,不知从何而出,当亦透穴之流也。先是自然谓余,此间如马铃堡诸水,多从山穴出,即水车坝水亦流自穴中者,不知即指此水,抑谓南来大溪也。逾坳西稍下,约一里,有路交为“十”字:其南北皆从山岭上下,有石蹬逶迤悠长而曲折,乃广顺达贵省道也;其东西即逾坳而西下峡中者。从峡西下半里,又闻水声潺潺,有水深自坑底东注坳下,信乎即坳东透穴之水矣。溯之,山坞复开,有村在西山下,是为东基下寨。从其前转而东北,则下寨山之北突也。循之一里,又西北转,则西界山纯削为石,而东界则土脊迤逦yílì曲折连绵。
yòu běi èr lǐ, yǒu cūn dāng běi gāng zhī shàng, shì wèi dōng jī shàng zhài. zhài zhōng xuán xiǎo zhī jǐn chù, jiē wǎ fáng lín cì, fēi tā miáo zhài suǒ jí.
又北二里,有村当北冈之上,是为东基上寨。寨中悬小支尽处,皆瓦房鳞次,非他苗寨所及。
yóu zhài xī běi xiàng bàn lǐ, yǒu quán fēi liú zhù yè jiān, zhōng zhài dōng ér chū, zhài dāng qí zhōng.
由寨西北向半里,有泉飞流注腋间,中寨东而出,寨当其中。
xiǎo zhī zuǒ yòu, jiē suì gāng jùn xiá. zhài hòu fù huán yī wù, liáng chóu céng yǐ yān, jiē cǐ quán zhī suǒ rùn, ér tòu yú dōng ào zhī xià zhě yě. wān yán shàng jī zhě yī lǐ, cóng lǐng shàng fù běi yú dǐng zhě bàn lǐ, xià zhì wù zhōng. wàng běi fēng jiā lì shén gāo, qí xià yǒu wù zì xī běi lái zhě, jí shàng zhài hòu zhù yè zhī shuǐ, cóng shuǐ chē bà ér nán qù zhě yě qí xià yǒu wù xiàng dōng běi zhuì yīn, jí wù zhōng dōng fēn zhī shuǐ, cóng huá gē lǎo qiáo ér běi chū zhě yě.
小支左右,皆祟冈峻峡。寨后复环一坞,良畴层倚焉,皆此泉之所润,而透于东坳之下者也。蜿蜒上跻者一里,从岭上复北逾顶者半里,下至坞中。望北峰夹立甚高,其下有坞自西北来者,即上寨后注腋之水,从水车坝而南去者也;其下有坞向东北坠音,即坞中东分之水,从华仡佬桥而北出者也。
qí wù shén píng, zhōng lí wèi tián. cóng tián chéng běi shàng, yòu dōng běi shēng lǐng, bàn lǐ, yú fēng tóu ér fàn. yú shì běi wàng yáo shān, kāi fú shù lǐ wài, shí fēng píng liè, jù bù néng yǔ cǐ shān bìng jùn yǐ.
其坞甚平,中犁为田。从田塍北上,又东北升岭,半里,逾峰头而饭。于是北望遥山,开伏数里外,石峰屏列,俱不能与此山并峻矣。
běi xià shén tǎn, bàn lǐ, lù fēn liǎng qí: yī cóng dōng běi xíng zhě, cóng huáng ní bǎo tiān shēng qiáo ér dá shěng yī cóng xī běi xíng zhě, wèi yě yā táng chū píng bà dào. suì cóng xī běi xià shān, yī lǐ, dǐ shān xià. yán pō tuó xī xíng, jiàn yǒu xiǎo shuǐ, jù cóng dōng běi qù. èr lǐ, fù sù shuǐ rù xiá, yī lǐ, fù zhì lǐng ér shàng, yòu èr lǐ, suì xī guò yě yā táng. yǒu bǎo shù shí jiā zài nán shān xià, qí qián yǒu táng zhū shuǐ, zhí bī běi shān, rán dōng xī jiē gāo, bù zhī cóng hé ér xiè. jí suǒ wèi yě yā táng shì yě. rào bǎo qián xī nán xíng bàn lǐ, wàng xī běi shān yá jiān yǒu dòng gāo qióng, qí qián lǒng fù yǒu dòng fú yú xià, nǎi hū dān fū shǎo tíng xíng lǐ lù yú, yú dú cóng xī lǐng héng zhì zhī. bàn lǐ, suì zhì xià dòng zhī shàng. lǒng bù shèn gāo, rán sì miàn jiē xuán xuē bù kě xià. fù shāo xī, xià shān lù dōng xiàng xíng, suì dé xià dòng. dòng mén nán xiàng, mén zhōng shāo wā qí zuǒ tòu yá dōng chū, lìng pì yī mén, mén dōng běi xiàng, qí hòu xuán hè xià xiàn, sì miàn kuān yuán, suī wā ér bù àn.
北下甚坦,半里,路分两岐:一从东北行者,从黄泥堡、天生桥而达省;一从西北行者,为野鸭塘出平坝道。遂从西北下山,一里,抵山下。沿坡陀西行,渐有小水,俱从东北去。二里,复溯水入峡,一里,复陟岭而上,又二里,遂西过野鸭塘。有堡数十家在南山下,其前有塘潴水,直逼北山,然东西皆高,不知从何而泄。即所谓野鸭塘是也。绕堡前西南行半里,望西北山崖间有洞高穹,其前陇复有洞伏于下,乃呼担夫少停行李路隅,余独从西岭横陟之。半里,遂陟下洞之上。陇不甚高,然四面皆悬削不可下。复稍西,下山麓东向行,遂得下洞。洞门南向,门中稍洼;其左透崖东出,另辟一门,门东北向,其后旋壑下陷,四面宽圆,虽洼而不暗。
jì shàng, suì tòu dōng mén ér chū.
既上,遂透东门而出。
shāo xià, cóng xiá zhōng sì zhì shàng dòng.
稍下,从峡中四陟上洞。
dòng mén dōng xiàng, qián yǒu lěi shí wèi yuán, hòu yì zhōng wā ér xià, rán bù shèn shēn, qí shàng xuán yá suī gāo, zhōng jiōng zhī líng lóng, rǔ zhù zhī yāo jiǎo, fǎn bù ruò xià dòng yě.
洞门东向,前有垒石为垣,后亦中洼而下,然不甚深,其上悬崖虽高,中扃之玲珑,乳柱之夭矫,反不若下洞也。
jì chū, fù cóng xiá zhōng xià, zhuǎn qián lǒng zhī zuǐ ér xī, yòu jīng xià dòng qián, zé qián lù jiē shuǐ cǎo jù rù dī shī zhī dì, dōng yǔ yě yā táng xiāng lián, ér cǐ jí qí shàng liú yě.
既出,复从峡中下,转前陇之嘴而西,又经下洞前,则前麓皆水草沮洳jūrù低湿之地,东与野(鸭)塘相连,而此即其上流也。
hū wén shuǐ shēng chán chán, zì xià dòng qián shí gēn tòu chū, lì jù rù zhī wù, ér dōng zhū yú yě yā táng zhě yě. yòu cóng xī lǐng xià bàn lǐ, réng dǐ lù yú, hū dān yǔ gù nú, suì xī yuán shān ào xíng. xī wàng sān fēng zǎn liè, wài yòu yǒu fēng rào zhī, xīn yǐ wéi yì.
忽闻水声潺潺,自下洞前石根透出,历沮洳之坞,而东潴于野(鸭)塘者也。又从西岭下半里,仍抵路隅,呼担与顾奴,遂西缘山坳行。西望三峰攒列,外又有峰绕之,心以为异。
yòu xī sì lǐ, yǒu zhài zài nán shān xià, yòu rào qí qián, xún zhī zuǒ zhuǎn.
又西四里,有寨在南山下,又绕其前,循之左转。
xī nán bàn lǐ, yòu yú yī ào, yú shì xī xíng xiá zhōng. qí xiá nán běi liǎng jiè, pái tà chōng kāi mén hù ér qián. běi jí suǒ wàng sān fēng zǎn liè zhě, dàn zài qí nèi, xià wàng fǎn bù kě jiàn nán zé yǒu yá gāo xuē, shàng yǒu yī shí dǎo chuí, shí sè dú bái, ér zhuàng rú yáng, shì wèi yáng diào yá. yú ào zhì cǐ, yòu yī lǐ yǐ. qí běi yá zhōng duàn, hū lù dǐng shàng zhī fēng. pán qióng chù shù yì jí huí huán gāo jùn yòu tǐng bá dǒu qiào, shì wèi táng mào shān gài jí qián wàng sān fēng, zhì shì yòu zhuǎn xíng biàn xiàng ěr. àn zhì, táng mào zài shěng chéng nán bā shí lǐ, tiān shēng qiáo zài jīn zhù sī běi sān shí lǐ. jīn tiān shēng qiáo zài táng mào dōng běi sān shí lǐ, shì tiān shēng qiáo qù shěng fǎn jìn, ér táng mào fǎn yuǎn, bù zhī dāng shí hé yǐ fēn jiè yě? zì rán yán jiàn wén jūn xiān zhù táng mào, hòu zhù bái yún zhì yán qí chù kě yǐ bì bīng, yì yōu bì zhī qū yǐ.
西南半里,又逾一坳,于是西行峡中。其峡南北两界,排闼冲开门户而前。北即所望三峰攒列者,但在其内,下望反不可见;南则有崖高削,上有一石倒垂,石色独白,而状如羊,是为羊吊崖。逾坳至此,又一里矣。其北崖中断,忽露顶上之峰。盘穹矗竖意即回环高峻又挺拔陡峭,是为唐帽山;盖即前望三峰,至是又转形变象耳。按志,唐帽在省城南八十里,天生桥在金筑司北三十里。今天生桥在唐帽东北三十里,是天生桥去省反近,而唐帽反远,不知当时何以分界也?自然言建文君先驻唐帽,后驻白云;志言其处可以避兵,亦幽閟之区矣。
yòu xī yī lǐ yú, yǒu xiá nán xiàng xià, shì wèi zhū cáo bǎo. lù zhí xī yú xiǎo jí ér xià, sān lǐ, zé wù kāi nán běi, lù jiāo" shí" zì yú zhōng, nǎi héng jié zhī, dù yī xiǎo shuǐ. bàn lǐ, yǒu bǎo zài xī shān shàng, yuē liǔ jiā bǎo. yòu běi bàn lǐ, yòu yǒu bǎo zài běi lǒng shàng. yú shì xún qí yòu, fù xī shàng lǐng. yī lǐ, jiāng jí lǐng ào, yǒu quán cóng cóng zì tǔ xué chū, qí sè rǔ bái, hún ér bù qīng.
又西一里余,有峡南向下,是为猪槽堡。路直西逾小脊而下,三里,则坞开南北,路交“十”字于中,乃横截之,渡一小水。半里,有堡在西山上,曰柳家堡。又北半里,又有堡在北陇上。于是循其右,复西上岭。一里,将及岭坳,有泉淙淙自土穴出,其色乳白,浑而不清。
yú lǐng xià, gòng èr lǐ, fù wù kāi nán běi, réng héng jié zhī.
逾岭下,共二里,复坞开南北,仍横截之。
yǒu jiàn zài wù zhōng, qí shuǐ shén xiǎo, zhū ér bù liú, shì yì běi qù zhě. yòu xī yī lǐ, fù shàng lǐng. qí lǐng nán běi shí fēng pián jiā, zhōng tōng yī ào, shén bī. yī lǐ, yuè ào ér xī, jiàn xī hè zhōng yàn shuǐ mǎn pō, shǐ yǐ wéi dōng chū, ér shí bù liú zhī bō yě. xún zhī yòu xī yī lǐ, zé dà wù kuò rán xī qù, bēi yàn héng zhàng ér běi. yòu běi xún zhī, yǒu cūn zài běi shān zhī zuǐ, yuē gǒu chǎng bǎo, nǎi tāng lì bù zhī diàn miáo yě. cūn xī píng chóu yī wù, wèi gāo yú zhī rǎng. yù tóu zhī sù, cūn rén fú nà, yuē:" xī qù èr lǐ yǒu cūn, yì tāng shì diàn dīng, qí zhōng kě sù." nǎi fù xī xún píng chóu běi lǒng xíng.
有涧在坞中,其水甚小,潴而不流,似亦北去者。又西一里,复上岭。其岭南北石峰骈夹,中通一坳,甚逼。一里,越坳而西,见西壑中堰水满坡,始以为东出,而实不流之波也。循之又西一里,则大坞扩然西去,陂堰横障而北。又北循之,有村在北山之嘴,曰狗场堡,乃汤吏部之佃苗也。村西平畴一坞,为膏腴之壤。欲投之宿,村人弗纳,曰:“西去二里有村,亦汤氏佃丁,其中可宿。”乃复西循平畴北陇行。
yī lǐ yú, yǒu shí fēng jiè píng wù zhōng, xuē gǔ qíng kōng, yì dú xiù zhī qiào ér xiǎn zhě. tòu běi xiá ér xī, yòu bàn lǐ, fù dé yī cūn, rù kòu zhī, qí rén bì hù dùn qù. yòu xī dé yī bǎo, qiáng rù qí zhōng, máo cí máo cǎo gài de wū lòu shén, ér wò chù yǔ zhū chù tóng huì. gài cǐ dì jiē miáo shú zhě, suī wèi diàn dīng, ér xí shén bǐ, lìng rén fǎn yì tǔ mán zhú lán wèi shàng chéng ěr.
一里余,有石峰界平坞中,削骨擎空,亦独秀之峭而险者。透北峡而西,又半里,复得一村,入叩之,其人闭户遁去。又西得一堡,强入其中,茅茨茅草盖的屋陋甚,而卧处与猪畜同秽。盖此地皆苗熟者,虽为佃丁,而习甚鄙,令人反忆土蛮竹栏为上乘耳。
shí jiǔ rì mèi shuǎng, cù miáo qǐ zuò fàn. hū dān rén yì hū zhī, yú xīn yǐ wéi yì, wèi cóng lái lǎn bù kěn qǐ, jīn hé yǐ rén hū yì hū yě?
十九日昧爽,促苗起作饭。忽担人亦呼之,余心以为异,谓从来懒不肯起,今何以人呼亦呼也?
gài cǐ rén míng wáng guì, wèi jìng zhōu tài yáng píng rén. xiān zì sān lǐ dǐ lán jiàn, bǐ tóng shù rén zì hòu wěi zhì, gào yuē:" yú chái wǒ bèi yù wǎng qìng yuǎn, kǔ cǐ lù bù tōng, yū lù yòu tài yuǎn, wén cān fǔ yǐ bīng sòng xíng, gù tè lái fù dài." yú nà ér lián zhī, tú zhōng jí yǐ gōng yìng gòng gěi zhī. jí dǐ qìng yuǎn, bǐ yǐ qù. jí yóu nán shān, fù yù zhī, suì rì rì lái hòu yú, yuàn suí wǎng diān zhōng. yú sī zì qìng dǐ nán dān, yǒu fū kě sòng, zhì guì zhōu jiè, kǒng wú fù dān, yù nà qí yī rén. yīn yǔ zhī yuē yuē:" yú cǐ dì shàng wú suǒ yòng rǔ, rán jì suí yú, yì měi rì yǔ gōng jià yī fēn. ruò yù fù dān chù, měi rì yǔ gōng jià sān fēn bàn." bǐ yù yǐ èr rén cóng. hòu wén qí chái zài nán shān dòng zhōng, yǐ xù sāi mù niú tóng zǐ kǒu, yú xīn yí zhī. ér wáng guì lái yán, yòu tóng zǐ fēi yī, nǎi tóng háng zhě, bǐ yǐ lìng jū yú qìng.
盖此人名王贵,为靖州太阳坪人。先自三里抵蓝涧,彼同数人自后尾至,告曰:“余侪我辈欲往庆远,苦此路不通,迂路又太远,闻参府以兵送行,故特来附带。”余纳而怜之,途中即以供应共给之。及抵庆远,彼已去。及游南山,复遇之,遂日日来候余,愿随往滇中。余思自庆抵南丹,有夫可送,至贵州界,恐无负担,欲纳其一人。因与之约曰:“余此地尚无所用汝,然既随余,亦每日予工价一分。若遇负担处,每日与工价三分半。”彼欲以二人从。后闻其侪在南山洞中,以絮塞牧牛童子口,余心疑之。而王贵来言,诱童子非伊,乃同行者,彼已另居于庆。
yǐ qǐng dú cóng.
已请独从。
hòu zhì má hā, suì jiàn ào màn, yǐ dèng shāng yǔ zú.
后至麻哈,遂渐傲慢,以凳伤予足。
jí dǐ guì zhōu, jiàn yú yù lìng mì fū, fù zuò huǐ guò zhuàng, shén kān lián, yú fù yòng zhī.
及抵贵州,见余欲另觅夫,复作悔过状,甚堪怜,余复用之。
zhì shì zǎo qǐ, fù bú jiàn, guān yú suǒ cáng lù fèi, yì jìng qiè zhī qù yǐ. zì yú xíng mán dòng zhōng, yǐ shù jīn cáng yán tǒng zhōng, bù yì rì jiǔ wèi bǐ suǒ kuī, nǎi bù shī yú mán yān huī dú huī yīn yuán yì wèi dú shé.
至是早起,复不见,观余所藏路费,亦竟窃之去矣。自余行蛮洞中,以数金藏盐筒中,不意日久为彼所窥,乃不失于蛮烟虺毒虺音huǐ原意为毒蛇。
cǐ chù yǐn shēn zhǐ cǐ dì rén xīn zhī dǎi dú zhī qū, ér shī zhī jiù tǎn zūn tú zhī rì, tú yǒu chàng chàng ér yǐ.
此处引申指此地人心之歹毒之区,而失之就坦遵途之日,徒有怅怅而已。
jì míng, dān fū qiè zī yǐ qù, wú kě nài hé. qiú miáo zǐ sòng chū píng bà, bù jí sān shí lǐ, suǒ jià shén guì, yǐ ér jìng dùn táo qù bù kěn chū, gài miáo xí sù bù sòng kè. yǔ qiú zhī tā miáo, qí rén yuē:" bǐ hǎo yì sù rǔ, nài hé yǐ dān lèi zhī?
既明,担夫窃资已去,无可奈何。求苗子送出平坝,不及三十里,索价甚贵,已而竟遁dùn逃去不肯出,盖苗习素不送客。予求之他苗,其人曰:“彼好意宿汝,奈何以担累之?
xū zì fù qù.
须自负去。
èr sān lǐ dǐ jiǔ jiā bǎo, jí yǒu sòng zhě." biàn qiú zhī, qí yǔ jiē rán.
二三里抵九家堡,即有送者。“遍求之,其语皆然。
yú wú kě nài hé, fàn ér shù dān, yǔ gù pū gòng tái ér qián xíng. yóu gǒu chǎng xī miáo bǎo jié wù yàn nán guò, yī lǐ, yú lǐng xī xià, yòu guò yī miáo bǎo, yì zhuǎn ér nán, yòu yú yī lǐng. bàn lǐ, nǎi yóu lǐng tóu cóng qí lù běi xiàng rù wù, lù xiǎo shān jì. yī lǐ, nǎi xī xiàng xià. bàn lǐ, yǒu xī wāng rán zì nán ér běi, shǐ wèi jí běi dì yī liú, nǎi běi hé luò yáng qiáo xià shuǐ, dōng jīng wēi qīng ér xià wū jiāng zhě. xī shàng jiù yǒu shí qiáo, yǐ pǐ qí dōng bàn shè shuǐ ér dù qí xī bàn shì wèi jiǔ jiā bǎo, nǎi miáo zhī shú zhě yě.
余无可奈何,饭而束担,与顾仆共抬而前行。由狗场西苗堡截坞堰南过,一里,逾岭西下,又过一苗堡,益转而南,又逾一岭。半里,乃由岭头从岐路北向入坞,路小山寂。一里,乃西向下。半里,有溪汪然自南而北,始为脊北第一流,乃北合洛阳桥下水,东经威清而下乌江者。溪上旧有石桥,已圮;其东半涉水而渡;其西半是为九家堡,乃苗之熟者也。
zhì shì yǐ jìn wǔ yǐ, shǐ gù dé yī fū, dān ér xíng. fù xī běi shàng lǒng, liù lǐ, yǒu cūn zài xī shān xià, yuē èr jiā bǎo. cóng qí dōng pán shān zuǐ ér běi, běi jiè shān yuǎn pì kuàng rán, zhí dōng yáo jiàn gāo fēng zài sì shí lǐ wài zhě, jí zhì suǒ yún mǎ ān shān, wēi qīng zhī shān yě. lù fù xún nán shān zhī běi, xī xiàng rù xiá. èr lǐ chū xiá, yǒu cūn zài nán shān xià, yuē jiāng qīng. qí chù shān wù dà kāi, píng chóu zhōng tà, dōng yǒu shí fēng lí lì, jí yǔ nán shān jiā ér wèi suǒ cóng zhī xiá zhě chū.
至是已近午矣,始雇得一夫,担而行。复西北上陇,六里,有村在西山下,曰二家堡。从其东盘山嘴而北,北界山远辟旷然,直东遥见高峰在四十里外者,即志所云马鞍山,威清之山也。路复循南山之北,西向入峡。二里出峡,有村在南山下,曰江清。其处山坞大开,平畴中拓,东有石峰离立,即与南山夹而为所从之峡者出。
yóu cūn dōng běi xiàng dǐ èr shí fēng xià. qí fēng wù tū, nán miàn xuē yá huí liè ér wú shēn dòng xī miàn yǒu dòng zài fēng bàn, qí mén xī xiàng. jí lìng miáo zǐ tíng dān fēng xià. yú xiān tàn qí nán miàn, wú yán kě rù, wéi xī nán fēng xià xì liú gǔ gǔ, xiàng lù xià qiào zhōng chū, suì cóng qí shàng jī rù dòng, dòng dǐng shén píng, jiān yǒu rǔ zhù xià chuí, ruò wéi dài piāo yáo. qí nèi fēn wéi sān céng. wài céng jí dòng mén zhī qián, kuàng ruò táng huáng, zhōng yǒu yuán shí, rú duī xuán ér chéng zhě. sì wǔ zhàng zhī nèi, jí xiàn kōng ér xià. qí xià yì píng zhěng yuán tà, shēn yuē zhàng wǔ, ér dà bèi zhī. cóng qí shàng xià kàn, yì pō guāng míng, gài dòng mén zhī guāng, jì cóng shàng dǎo xià, ér qí dǐ běi liè chéng xì, yì tòu míng yú wài, shì kě āi rù ér wèi jí yě.
由村东北向抵二石峰下。其峰兀突,南面削崖回裂而无深洞;西面有洞在峰半,其门西向。亟令苗子停担峰下。余先探其南面,无岩可入,惟西南峰下细流汩汩,向麓下窍中出,遂从其上跻入洞,洞顶甚平,间有乳柱下垂,若帷带飘摇。其内分为三层。外层即洞门之前,旷若堂皇,中有圆石,如堆旋而成者。四五丈之内,即陷空而下。其下亦平整圆拓,深约丈五,而大倍之。从其上下瞰,亦颇光明,盖洞门之光,既从上倒下,而其底北裂成隙,亦透明于外,似可挨入而未及也。
shì wéi xià céng.
是为下层。
xià céng zhī dōng, qí shàng fù shēn rù chéng dòng, yǔ wài céng duì, dì wéi xià xiàn suǒ gé, bù néng jìng dá.
下层之东,其上复深入成洞,与外层对,第为下陷所隔,不能竟达。
yóu wài céng nán bì pān yá ér shàng, dōng tòu rù yè, liè zhù rú mén, pō jué yōu àn, ér líng lóng qiàn kōng, guǐ tài bǎi chū. pī qiào běi xià, suì dá zhōng céng, zé wài céng zhī guāng, réng zhōng shè ér rù. qí nèi qiān zhù bīn fēn, wàn qiào líng huàn, zuǒ rù shén shēn, ér yǎo tiǎo mò qióng, qián lín xià céng, rú zài lóu gé, yì guì zhú zhōng suǒ jǐn jiàn zhě. fāng pān zhì bù néng qù, ér miáo fū zài xià hū cù bù jǐ, nǎi chū dòng ér xià. cóng dòng qián běi xíng, shēng zhì chéng lǒng èr lǐ, yǒu dà xī zì xī ér dōng, sù zhī xī xíng.
由外层南壁攀崖而上,东透入腋,列柱如门,颇觉幽暗,而玲珑嵌空,诡态百出。披窍北下,遂达中层,则外层之光,仍中射而入。其内千柱缤纷,万窍灵幻,左入甚深,而窈窕莫穷,前临下层,如在楼阁,亦贵竹中所仅见者。方攀陟不能去,而苗夫在下呼促不己,乃出洞而下。从洞前北行,升陟塍陇二里,有大溪自西而东,溯之西行。
yǒu qiáo shí yú gǒng héng kuà qí shàng, shì wèi luò yáng qiáo, nǎi xīn gòu ér chéng zhě.
有桥十余巩横跨其上,是为洛阳桥,乃新构而成者。
qiáo xià liú shén dà, zì ān shùn zhōu běi liú zhì cǐ, qū ér dōng zhù wēi qīng, yòu běi hé lù guǎng, zhì suǒ wèi de chéng hé shì yǐ.
桥下流甚大,自安顺州北流至此,曲而东注威清,又北合陆广,志所谓的澄河是矣。
dù qiáo běi, yòu sù liú ér xī, dǐ shuǐ zhī běi lái dōng zhé chù, suì cóng qí běi xiàng sù xiǎo xī xíng. shǐ yóu xī dōng, yǐ shè yàn yóu xī xī, yǐ fù xī běi yú gāng, wǔ lǐ, dǐ tóng gǔ shān. qí chù shān wù nán pì, běi jiè shí fēng sǒng lì, jiē yǒu dòng, huò gāo huò xià, suí fēng ér chū. xī jiè zé yáo shān zì běi ér nán, wān yán rú píng, lián liè sān dòng, qí mén jiē dōng xiàng, ér nán piān zhě zuì gāo chǎng. qí qián yǒu shù shí jiā dàng qí xià, jí gāng gǔ zhài yě, shì dòng míng tóng gǔ dòng.
度桥北,又溯流而西,抵水之北来东折处,遂从岐北向溯小溪行。始由溪东,已涉堰由溪西,已复西北逾冈,五里,抵铜鼓山。其处山坞南辟,北界石峰耸立,皆有洞,或高或下,随峰而出。西界则遥山自北而南,蜿蜒如屏,连裂三洞,其门皆东向,而南偏者最高敞。其前有数十家当其下,即钢鼓寨也,是洞名铜鼓洞。
àn zhì, tóng gǔ shān zài wēi qīng xī sì shí wǔ lǐ, yǐ fāng yú dào lǐ jì zhī, shì jí cǐ shān rán qí dì qù píng bà jǐn wǔ lǐ, bù píng bà ér wēi qīng, hé yě? qí dòng gāo xuán jùn liè, nèi rù bù shèn shēn, ér qián duō tū sǒng zhī shí, huán yǒu jí chuāng hù fēn mén, fǎn jué yǎo tiǎo. qí yòu zhòng bì zhī shàng, yuán xué yī guī, běi xiàng gāo qióng. pān yá dēng zhī, qí zhōng shàng pán kōng dǐng, xià zhuì shēn jǐng, tǔ rén jià mù pù zhú wèi diàn, yǎn rán céng gé.
按志,铜鼓山在威清西四十五里,以方隅道里计之,似即此山;然其地去平坝仅五里,不平坝而威清,何也?其洞高悬峻裂,内入不甚深,而前多突耸之石,环牖即窗户分门,反觉窈窕。其右重壁之上,圆穴一规,北向高穹。攀崖登之,其中上盘空顶,下坠深阱,土人架木铺竹为垫,俨然层阁。
dǐng dōng lìng tòu míng chuāng, jǐng nèi fù yǒu xué zì xià céng chū rù, tǔ rén zhì fēi xué qián, wǎn zé qū niú mǎ shù shí tóu cáng qí zhōng. zhèng yán zhī hòu, yǒu liè qiào xī nán rén, dī lì chuí qí nèi bù jué, jiàn zhuǎn jiàn ài ér àn, shì xiàng wú rù zhě, nǎi chū. shí yǒu yī lǎo zhě, hóu yú dòng qián. yú yù bìng tàn běi piān zhōng dòng, lǎo zhě yuē:" běi dòng qiǎn, bù zú guān.
顶东另透明窗,阱内复有穴自下层出入,土人置扉穴前,晚则驱牛马数十头藏其中。正岩之后,有裂窍西南人,滴沥垂其内不绝,渐转渐隘而暗,似向无入者,乃出。时有一老者,侯余洞前。余欲并探北偏中洞,老者曰:“北洞浅,不足观。
yǒu nán dòng zài gāo yá shàng, qiě dà lù suǒ yóu, kě yī dēng zhī." nǎi xún dòng lù xī zhuǎn, bù shù shí bù, zé fēng nán guǒ yǒu dòng chū yá duān, qí mén nán xiàng, qí xià yī yá ér jū zhě, yóu huán zhī wèi lú. nǎi cóng lú hòu jī jí shàng. dòng mén xuán qiàn mí gāo, qián lěi shí wèi yuán, ruò nán dié xíng, nèi shēn wǔ zhàng yú, ér wú xuán tū zhī shí, kuò rán gāo lǎng. qí hòu wā xiàn ér xià zhě yī èr zhàng, rán jù miàn yáng ér zào, tǔ rén zhì lǐn mǐ cāng yíng qí jiān, qí zuǒ yè liè qiào běi xià, jiàn xià jiàn xiá ér bēi yuè xià yuè zhǎi yuè dī, tǔ rén yuē yǔ dōng dòng tōng, xiǎng jí chuí lì bù jué chù yě, yì yǐ hēi àn bù xiá rù. shí gù pū yǔ miáo zǐ dān qián xíng yǐ jiǔ, yú kǒng qí bù zhī dài, suì xià shān.
有南洞在高崖上,且大路所由,可一登之。“乃循洞麓西转,不数十步,则峰南果有洞出崖端,其门南向,其下依崖而居者,犹环之为庐。乃从庐后跻级上。洞门悬嵌弥高,前垒石为垣,若难堞形,内深五丈余,而无悬突之石,扩然高朗。其后洼陷而下者一二丈,然俱面阳而燥,土人置廪米仓盈其间,其左腋裂窍北下,渐下渐狭而卑越下越窄越低,土人曰与东洞通,想即垂沥不绝处也,亦以黑暗不暇入。时顾仆与苗子担前行已久,余恐其不之待,遂下山。
xún lù xī shàng, bàn lǐ, yú ào, zé gù pū yǔ miáo fū yóu dài yú cǐ. qí ào dāng xī jiè wān yán píng liè zhī zhōng, jí bù shèn gāo, ér shí gǔ léng léng, liǎng páng pián zhì shén bī. guò ài, xī xià wù zhōng wā, qí xī fù yǒu ào huán shǔ, gài nán běi jiā qǐ wēi fēng, ér dōng xī yòu liǎng jí rú shǔ yuán. wā zhōng yǒu xiǎo shuǐ, mù zhě jìn niú mǎn qí zhōng. dù wā bàn lǐ, yòu yú jí xī xià yuē yī lǐ, yǒu qí zhí xià xī wù zhě, tōng píng bà nán shàng zhī dào xún lǐng běi yuè lǐng jiǎo zhě, wèi wǎng píng bà dào. nǎi xī běi shàng lǐng zhě yī lǐ, yú lǐng jiǎo ér běi. yòu běi xià zhě yī lǐ, yòu yú lǐng xī běi yī lǐ, yǔ dà dào zhí xiāng féng.
循麓西上,半里,逾坳,则顾仆与苗夫犹待于此。其坳当西界蜿蜒屏列之中,脊不甚高,而石骨棱棱,两旁骈峙甚逼。过隘,西下坞中洼,其西复有坳环属,盖南北夹起危峰,而东西又两脊如属垣。洼中有小水,牧者浸牛满其中。度洼半里,又逾脊西下约一里,有岐直下西坞者,通平坝南上之道;循岭北越岭角者,为往平坝道。乃西北上岭者一里,逾岭角而北。又北下者一里,又逾岭西北一里,与大道值相逢。
xún dà dào shāo běi, suì xī dù tián chéng, gòng bàn lǐ, yú xiǎo qiáo, rù píng bà dōng mén. bàn lǐ, zhuǎn ér nán, nǎi tíng dān sì zhōng. shì wǎn mì dé ān zhuāng fū, shì xiǎo jì zuǒ jiǔ. shí fāng guò wǔ, zuò sì lóu zuò jì.
循大道稍北,遂西度田塍,共半里,逾小桥,入平坝东门。半里,转而南,乃停担肆中。是晚觅得安庄夫,市小鲫佐酒。时方过午,坐肆楼作记。
píng bà zài dōng xī liǎng shān jiā jiān, ér chéng yǐ xī shān lù. chéng bù shèn xióng jùn, ér zhōng jiē shì rén pō jí, yú ròu bù fá. chū xī mén shù lǐ yǒu shèng quán, yì shí hé shí yì, yǐ yū dào bù jí wǎng.
平坝在东西两山夹间,而城倚西山麓。城不甚雄峻,而中街市人颇集,鱼肉不乏。出西门数里有圣泉,亦时涸时溢,以迂道不及往。