qù běi tái qī shí lǐ, shān shǐ huò rán, yuē dōng dǐ shān. tái shān běi jǐn, jí shǔ fán shì jiè yǐ.
去北台七十里,山始豁然,曰東底山。台山北盡,即屬繁峙界矣。
chū jiǔ rì chū nán shān. dà xī cóng shān zhōng jù lái zhě, bié ér xī qù. yú běi chí píng lù zhōng, wàng wài jiè zhī shān, gāo bù jí tái shān shí zhī sì, qí zhǎng liáo rào rú yuán ǎi qiáng, dōng dài píng xíng, xī jiē yàn mén, héng ér jìng zhě shí wǔ lǐ. běi dǐ shān lù, dù shā hé, jí wèi shā hé bǎo. yī shān kàn liú, zhuān zhòu gāo zhěng. yóu bǎo xī běi qī shí lǐ, chū xiǎo shí kǒu, wèi dà tóng xī dào zhí běi liù shí lǐ, chū běi lù kǒu, wèi dà tóng dōng dào. yú cóng bǎo hòu dēng shān, dōng běi shù lǐ, zhì xiá kǒu, yǒu shuǐ zì běi ér nán, jí xià zhù shā hé zhě yě. xún shuǐ rù xiá, yǔ liú qū qǔ, huāng gǔ jué rén. shù lǐ, yì xìng zhài. shù lǐ, zhū jiā fāng. yòu shù lǐ, zhì hú lú zuǐ. shě jiàn dēng shān, xún zuǐ ér shàng, dì fù chéng wù sì zhōu gāo zhōng yāng āo de dì fāng, xī liú běi xíng, wèi hún yuán jiè. yòu shù lǐ, wèi tǔ lǐng, qù zhōu shàng liù shí lǐ, xī nán qù shā hé, gòng wǔ shí lǐ yǐ, suì zhǐ jū zhù jū mín tóng xìng jiā.
初九日出南山。大溪從山中俱來者,別而西去。余北馳平陸中,望外界之山,高不及台山十之四,其長繚繞如垣矮牆,東帶平邢,西接雁門,橫而徑者十五里。北抵山麓,渡沙河,即為沙河堡。依山瞰流,磚甃高整。由堡西北七十里,出小石口,為大同西道;直北六十里,出北路口,為大同東道。余從堡後登山,東北數里,至峽口,有水自北而南,即下注沙河者也。循水入峽,與流屈曲,荒谷絕人。數里,義興寨。數里,朱家坊。又數里,至葫蘆嘴。舍澗登山,循嘴而上,地復成塢四周高中央凹的地方,溪流北行,為渾源界。又數里,為土嶺,去州尚六十里,西南去沙河,共五十里矣,遂止居住居民同姓家。
chū shí rì xún nán lái zhī jiàn běi qù sān lǐ, yǒu jiàn zì xī lái hé, gòng dōng běi zhé ér qù. yú sù xī jiàn rù, yòu yī jiàn zì běi lái, suì cóng qí xī dēng lǐng, dào shén jùn. běi xiàng zhí shàng zhě liù qī lǐ, xī zhuǎn, yòu běi jī ér shàng zhě wǔ liù lǐ, dēng fēng liǎng zhòng, zào qí diān, shì míng jiàn gān lǐng.
初十日循南來之澗北去三里,有澗自西來合,共東北折而去。余溯西澗入,又一澗自北來,遂從其西登嶺,道甚峻。北向直上者六七里,西轉,又北躋而上者五六里,登峰兩重,造其巔,是名箭筸嶺。
zì shā hé dēng shān shè rùn, pán xuán shān gǔ, suǒ zhí jiē tǔ kuí tǔ duī huāng fù bù yì zhì cǐ ér hū jī qióng lóng, rán lǐng nán yóu fù ā méng yě.
自沙河登山涉潤,盤旋山谷,所值皆土魁土堆荒阜;不意至此而忽躋穹窿,然嶺南猶復阿蒙也。
yī yú lǐng běi, kàn dōng xī fēng lián bì tuí tóng tuí, cuì fēi fēi dān liú.
一逾嶺北,瞰東西峰連壁隤同頹,翠蜚飛丹流。
qí pán kōng huán yìng zhě, jiē shí yě, ér shí yòu jiē shù shí zhī sè yī yě ér shén lǐ yòu gè fēn yán shù zhī sè bù yī yě, ér cuò zōng yòu chéng hé jǐn. shí dé shù ér cuó é qīng qiàn zhě, mù fù gài yǐ zǎo huì wén cǎi ér yù qí shù dé shí ér píng pù dào pán wān qū zhě, yuán yǐ tū wù ér yóu gǔ.
其盤空環映者,皆石也,而石又皆樹;石之色一也、而神理又各分妍;樹之色不一也,而錯綜又成合錦。石得樹而嵯峨傾嵌者,幕覆蓋以藻繪文采而愈奇;樹得石而平鋪倒蟠彎曲者,緣以突兀而尤古。
rú cǐ wǔ shí lǐ, zhí xià zhì ruǎn dà tǔ shān dǐ, zé bēn quán yī hè, zì nán zhù běi, suì yǔ zhī jù chū wù kǒu, shì míng lóng yù kǒu, bǎo lín zhī. cūn jū pō shèng, jiē zhí méi xìng, chéng lín bì lù. jì chū gǔ, fù dé píng lù. qí běi yòu yǒu wài jiè shān huán zhī, zhǎng yì zì dōng ér xī, dōng qù hún yuán zhōu sān shí lǐ, xī qù yīng zhōu qī shí lǐ. lóng yù zhī lín wài jiè, gāo bēi yuǎn jìn, yī rú dōng dǐ shān zhī shì shā hé xiá kǒu zhū shān yě. yú shì yán shān dōng xiàng, wàng yù zhī dōng, shān yù lín céng dòu qiào, wèn zhī wèi lóng shān. lóng shān zhī míng, jiù zhe yú shān xī, ér bù zhī yǔ héng yuè bǐ jiān zhì shì jì xī shè qí kǔn nèi jìng yù, yòu běi lǎn qí miàn mù, cóng bù yì zhōng de zhī, kě dāng wǔ tái sāng yú zhī shōu yǐ. dōng xíng shí lǐ, wèi lóng shān dà yún sì, sì nán miàn xiàng shān. yòu dōng shí lǐ, yǒu dà dào wǎng xī běi, zhí dǐ héng shān zhī lù, suì zhé ér cóng zhī, qù shān lù shàng shí lǐ. wàng qí shān liǎng fēng gèn zhì, chē qí jiē zhěn xíng róng chē mǎ luò yì bù jué, pò bì ér chū, nǎi dà tóng rù dào mǎ zǐ jīng dà dào yě. xún zhī dǐ shān xià, liǎng yá bì lì, yī jiàn zhōng liú, tòu xià ér rù, bī zè rú wú suǒ xiàng, qū zhé shàng xià, jù chéng yǎo tiǎo, yī què shuāng fēng, wǔ yí jiǔ qǔ, jù bù zú yǐ nǐ zhī yě. shí qīng liú wèi fàn, xíng jí sù jiàn. bù zhī hé nián liǎng yá jù záo shí kǎn dà sì wǔ chǐ, shēn jí zhàng, shàng xià pái liè, xiǎng shuǐ yì shí chā mù wèi gé dào zhě, jīn fèi yǐ jiǔ, jǐn cún èr mù xuán jià gāo chù, yóu dòng liáng zhī jù bò jù bò jí lǐng xiān huò shǒu yào zhī yì yě. sān zhuǎn, xiá yù ài, yá yù gāo. xī yá zhī bàn, céng lóu gāo xuán, qū xiè xié yǐ, wàng zhī rú shèn tǔ zhòng tái zhě, xuán kōng sì yě.
如此五十里,直下至阮大土山底,則奔泉一壑,自南注北,遂與之俱出塢口,是名龍峪口,堡臨之。村居頗盛,皆植梅杏,成林蔽麓。既出谷,復得平陸。其北又有外界山環之,長亦自東而西,東去渾源州三十里,西去應州七十里。龍峪之臨外界,高卑遠近,一如東底山之視沙河峽口諸山也。於是沿山東向,望峪之東,山愈嶙嶒斗峭,問知為龍山。龍山之名,舊著於山西,而不知與恆岳比肩;至是既西涉其閫kùn內境域,又北覽其面目,從不意中得之,可當五台桑榆之收矣。東行十里,為龍山大雲寺,寺南面向山。又東十里,有大道往西北,直抵恆山之麓,遂折而從之,去山麓尚十里。望其山兩峰亘峙,車騎接軫zhěn形容車馬絡繹不絕,破壁而出,乃大同入倒馬、紫荊大道也。循之抵山下,兩崖壁立,一澗中流,透罅而入,逼仄如無所向,曲折上下,俱成窈窕,伊闕雙峰,武彝九曲,俱不足以擬之也。時清流未泛,行即溯澗。不知何年兩崖俱鑿石坎、大四、五尺,深及丈,上下排列,想水溢時插木為閣道者,今廢已久,僅存二木懸架高處,猶棟樑之巨擘巨擘即領先或首要之意也。三轉,峽愈隘,崖愈高。西崖之半,層樓高懸,曲榭斜倚,望之如蜃shěn吐重台者,懸空寺也。
wǔ tái běi hè yì yǒu xuán kōng sì, nǐ cǐ wèi néng jù tǐ. yǎng zhī shén fēi, gǔ yǒng dú dēng.
五台北壑亦有懸空寺,擬此未能具體。仰之神飛,鼓勇獨登。
rù zé lóu gé gāo xià, kǎn lù qū qǔ. yá jì chù xuē, wèi tiān xià jù guān, ér sì zhī diǎn zhuì, jiān néng jǐn shèng. yī yán jié gòu, ér bù wèi yán shí lèi zhě, jǐn cǐ. ér sēng liáo wèi zhì shì xù, fán kè zuò chán kān, míng chuāng nuǎn tà, xún zhàng zhī jiān, sù rán zhōng yǎ. jì xià, yòu xíng xiá zhōng zhě sān sì zhuǎn, zé dòng mén huò rán, luán hè yǎn yìng, ruò bié yǒu yì tiān zhě. yòu yī lǐ, jiàn dōng yǒu mén bǎng biǎn é sān chóng, gāo liè fù shàng, qí xià shí jí shù bǎi céng chéng zhī, zé běi yuè héng shān miào zhī shān mén yě. qù miào shàng shí lǐ, zuǒ yòu jiē tǔ shān céng zhòu, yuè dǐng yǎo bù kě jiàn. zhǐ mén cè tǔ rén jiā, wèi míng rì dēng dǐng jì.
入則樓閣高下,檻路屈曲。崖既矗削,為天下巨觀,而寺之點綴,兼能盡勝。依岩結構,而不為岩石累者,僅此。而僧寮位置適序,凡客坐禪龕kān,明窗暖榻,尋丈之間,肅然中雅。既下,又行峽中者三四轉,則洞門豁然,巒壑掩映,若別有一天者。又一里,澗東有門榜匾額三重,高列阜上,其下石級數百層承之,則北嶽恆山廟之山門也。去廟尚十里,左右皆土山層晝,岳頂杳不可見。止門側土人家,為明日登頂計。
shí yī rì fēng yì jìng jǐn, chéng bì rú xǐ.
十一日風翳淨盡,澄碧如洗。
cè zhàng dēng yuè, miàn dōng ér shàng, tǔ gāng qiǎn fù, wú pān jī láo. gài shān zì lóng quán lái, fán sān chóng. wéi lóng quán yī zhòng qiào xuē zài nèi, ér guān yǐ wài fǎn tǔ jí píng kuàng wǔ tái yī zhòng suī chóng jùn, ér gǔ shí sǒng bá, jù zài dōng dǐ shān yī dài chū yù zhī chù qí dì sān chóng zì xiá kǒu rù shān ér běi, xī jí lóng shān zhī dǐng, dōng zhì héng yuè zhī yáng, yì jiē cáng fēng liǎn è, yī lín běi miàn, zé fēng fēng dǒu xiāo, xī xiàn yán yán běn shǎi. yī lǐ zhuǎn běi, shān jiē méi tàn, bù shēn záo jí kě dé.
策杖登岳,面東而上,土岡淺阜,無攀躋勞。蓋山自龍泉來,凡三重。惟龍泉一重峭削在內,而關以外反土脊平曠;五台一重雖崇峻,而骨石聳拔,俱在東底山一帶出峪之處;其第三重自峽口入山而北,西極龍山之頂,東至恆岳之陽,亦皆藏鋒斂鍔,一臨北面,則峰峰陡削,悉現岩岩本色。一里轉北,山皆煤炭,不深鑿即可得。
yòu yī lǐ, zé tǔ shí jiē chì, yǒu qiú sōng lí lì dào páng, tíng yuē wàng xiān.
又一里,則土石皆赤,有虬松離立道旁,亭曰望仙。
yòu sān lǐ, zé yá shí jiàn qǐ, sōng yǐng shāi yīn, shì míng hǔ fēng kǒu. yú shì shí lù yíng huí, shǐ xún yá chéng qiào ér shàng. sān lǐ, yǒu jié fāng yuē shuò fāng dì yī shān, nèi zé guān xiè chú jǐng jù bèi.
又三里,則崖石漸起,松影篩陰,是名虎風口。於是石路縈迴,始循崖乘峭而上。三里,有傑坊曰「朔方第一山」,內則官廨xiè廚井俱備。
fāng yòu dōng xiàng shí jí shàng, yá bàn wèi qǐn gōng, gōng běi wèi fēi shí kū, xiāng chuán zhēn dìng fǔ héng shān cóng cǐ fēi qù.
坊右東向拾級上,崖半為寢宮,宮北為飛石窟,相傳真定府恆山從此飛去。
zài shàng, zé běi yuè diàn yě.
再上,則北嶽殿也。
shàng fù jué bì, xià lín gōng xiè, diàn xià yún jí chā tiān, wǔ xiǎo wū zi mén shàng xià, qióng bēi hěn gāo de bēi sēn lì.
上負絕壁,下臨宮廨,殿下雲級插天,廡wǔ小屋子門上下,穹碑很高的碑森立。
cóng diàn yòu shàng, yǒu shí kū yǐ ér shì zhī, yuē huì xiān tái. tái zhōng xiàng qún xiān, huán liè wú xì.
從殿右上,有石窟倚而室之,曰會仙台。台中像群仙,環列無隙。
yú shí yù jī wēi yá, dēng jué dǐng.
余時欲躋危崖,登絕頂。
hái guò yuè diàn dōng, wàng liǎng yá duàn chù, zhōng chuí cǎo mǎng zhě qiān chǐ, wèi dēng dǐng jiān dào, suì jiě yī pān niè ér dēng. èr lǐ, chū wēi yá shàng, yǎng tiào jué dǐng, yóu jié rán tiān bàn, ér mǎn shān duǎn shù méng mì, chá yā zhī kē qí chū kū zhú, dàn néng gōu yī cì lǐng, pān jiàn zhé duàn zhé, yòng lì suī qín, ruò duò hóng tāo, gǔ gǔ bù néng chū. yú yì gǔ yǒng shàng, jiǔ zhī jí jǐn, shǐ dēng qí dǐng. shí rì sè chéng lì, fǔ kàn shān běi, bēng yá luàn zhuì, zá shù mì yì. shì shān tǔ shān wú shù, shí shān zé yǒu běi xiàng jù shí, gù shù jiē zài běi.
還過岳殿東,望兩崖斷處,中垂草莽者千尺,為登頂間道,遂解衣攀躡而登。二里,出危崖上,仰眺絕頂,猶傑然天半,而滿山短樹蒙密,槎椏枝柯歧出枯竹,但能鈎衣刺領,攀踐輒斷折,用力雖勤,若墮洪濤,汩汩不能出。余益鼓勇上,久之棘盡,始登其頂。時日色澄麗,俯瞰山北,崩崖亂墜,雜樹密翳。是山土山無樹,石山則有;北向俱石,故樹皆在北。
hún yuán zhōu chéng yī fāng, jí zài shān lù, běi kàn gé shān yī zhòng, cāng máng wú jì nán wéi lóng quán, xī wéi wǔ tái, qīng qīng yǔ cǐ zuò wǔ jìn zé lóng shān xī gèn, zhī fēng dōng lián, ruò bǐ jiān lián mèi, xià è shā mò zhě.
渾源州城一方,即在山麓,北瞰隔山一重,蒼茫無際;南惟龍泉,西惟五台,青青與此作伍;近則龍山西亘,支峰東連,若比肩連袂,下扼沙漠者。
jì ér xià xī fēng, xún qián rù xiá wēi yá, fǔ kàn máng máng, bù gǎn xià. hū huí shǒu dōng gù, yǒu yī rén piāo yáo yú shàng, yīn fù shàng qí chù wèn zhī, zhǐ dōng nán sōng bǎi jiān. wàng ér qū, nǎi shàng shí qǐn gōng hòu wēi yá dǐng. wèi jǐ, guǒ dé jìng, nán jīng sōng bó lín. xiān cóng dǐng shàng wàng, sōng bǎi cōng qīng, rú suàn yè cǎo jīng, zhì cǐ zé hé bào cān tiān, hǔ fēng kǒu zhī sōng bǎi, bù chì bǎi bèi zhī yě. cóng yá xì zhí xià, qià zài qǐn guān zhī yòu, jí fēi shí kū yě, shì yú qián shàng ài, zhōng zhǐ gé yá yī piàn ěr. xià shān wǔ lǐ, yóu xuán kōng sì wēi yá chū. yòu shí wǔ lǐ, zhì hún yuán zhōu xī guān wài.
既而下西峰,尋前入峽危崖,俯瞰茫茫,不敢下。忽回首東顧,有一人飄搖於上,因復上其處問之,指東南松柏間。望而趨,乃上時寢宮後危崖頂。未幾,果得徑,南經松柏林。先從頂上望,松柏蔥青,如蒜葉草莖,至此則合抱參天,虎風口之松柏,不啻百倍之也。從崖隙直下,恰在寢官之右,即飛石窟也,視余前上隘,中止隔崖一片耳。下山五里,由懸空寺危崖出。又十五里,至渾源州西關外。