bǐng zǐ gōng yuán 1636 nián jiǔ yuè shí jiǔ rì　 yú jiǔ nǐ xī yóu, qiān yán èr zài, lǎo bìng jiāng zhì, bì nán zài chí. yù hòu huáng shí zhāi xiān shēng yī wù, ér shí wēng yǎo wú yīn zhì yù yǔ zhòng zhāo xiōng bǎ mèi ér bié, ér zhòng xiōng yòu bù nán lái. zǎ wǎn qū wù zhòng zhāo xiōng yú tǔ dú zhuāng. jīn rì wèi chū mén jì, shì dù ruò shū zhì, yǐn zhì zǐ yè, chéng zuì fàng zhōu. tóng háng zhě wèi jìng wén shī.
丙子（公元1636年）九月十九日　余久擬西遊，遷延二載，老病將至，必難再遲。欲候黃石齋先生一晤，而石翁杳無音至；欲與仲昭兄把袂而別，而仲兄又不南來。咋晚趨晤仲昭兄於土瀆莊。今日為出門計，適杜若叔至，飲至子夜，乘醉放舟。同行者為靜聞師。

èr shí rì　 tiān wèi míng, dǐ xī yì. bǐ xiǎo, xiān lìng rén zhī huì shǐ zhī dào wáng xiào xiān, zì wǎng kàn wáng shòu shí, yǐ tā chū. jí guò kàn wáng zhōng rèn, zhōng rèn liú zhuó zhì wǔ, ér xiào xiān zhì, yǐ ér shòu shí yì guī. yú yǐ zuì, fù tóng xiào xiān zhuó yú shòu shí chù. xiào xiān yǐ gù dōng shǔ jiā shū fù tuó tu kǒu dài zhōng. shí dōng shǔ wèi cāng wú dào, qí nǎi láng bó chāng suǒ jì yě. yǐn zhì shēn yè, nǎi rù zhōu.
二十日　天未明，抵錫邑。比曉，先令人知會使知道王孝先，自往看王受時，已他出。即過看王忠紉，忠紉留酌至午，而孝先至，已而受時亦歸。余已醉，復同孝先酌於受時處。孝先以顧東曙家書附橐tuó口袋中。時東曙為蒼梧道，其乃郎伯昌所寄也。飲至深夜，乃入舟。

èr shí yī rì　 rén kàn xiào xiān, fù xiǎo zhuó. shàng wǔ fā zhōu, mù guò hǔ qiū, pō yú bàn táng.
二十一日　人看孝先，復小酌。上午發舟，暮過虎丘，泊於半塘。

èr shí èr rì　 zǎo wèi zhòng zhāo shì zhú yǐ yú bàn táng. wǔ guò kàn wén wén lǎo nǎi láng, bìng mǎi wù chāng mén. wǎn guò fēng mén kàn hán huī xiōng. yī jiàn zhé tì lèi jiāo yí, bù jué wèi zhī cè rán. gài hán huī dùn jī wú mén qiě shí wǔ nián, yú yǔ zhòng zhāo lǚ fǎng zhī. suī bō qiān zhī yú, jì yǐ jiā dàng zi sǐ, yóu néng fēng sāo zì qiǎn ér zī zé dà yì yú qián, yǐ qí sūn zhī bō xuē wú yǐ, ér jì zhī yǐ nì yě. yīn fù tóng xiǎo zhuó yú zhōu, wèi yú zuò yǔ zhū chǔ yú shū, zhū wèi héng zhōu shǒu. yè bàn nǎi bié.
二十二日　早為仲昭市竹椅於半塘。午過看文文老乃郎，並買物閶門。晚過葑門看含暉兄。一見輒涕淚交頤，不覺為之惻然。蓋含暉遁跡吳門且十五年，余與仲昭屢訪之。雖播遷之餘，繼以家盪子死，猶能風騷自遣；而茲則大異於前，以其孫之剝削無已，而繼之以逆也。因復同小酌余舟，為余作與諸楚璵書，諸為橫州守。夜半乃別。

èr shí sān rì　 fù zhì chāng mén qǔ rǎn ch u chóu biǎo tiē. shàng wǔ fā zhōu. qī shí lǐ, wǎn zhì kūn shān. yòu shí yú lǐ, chū nèi cūn, xià qīng yáng jiāng, jué jiāng ér dù, pō yú jiāng dōng zhī xiǎo qiáo dù cè.
二十三日　復至閶門取染chōu綢裱帖。上午發舟。七十里，晚至崑山。又十餘里，出內村，下青洋江，絕江而渡，泊於江東之小橋渡側。

èr shí sì rì　 wǔ gǔ xíng. èr shí lǐ zhì lǜ jiā bāng, tiān shǐ míng. wǔ guò qīng pǔ. xià wǔ dǐ yú shān běi, yīn yǔ jìng wén dēng lù, qǔ dào shān zhōng zhī tǎ āo ér nán. xiān guò yī huài pǔ, zé bā nián qián zhōng qiū gē wǔ zhī dì, suǒ wèi shī zi yě zhī bié shù yě. shì nián, zi yě xiù pǔ zhēng gē fǔ jiù, méi gōng tóng yú guò fǎng, jí qí yāo yàn. bù sān nián, yú tóng zhǎng qīng guò, fù xún qí shèng, zé rén wáng qín zài, yǐ yǒu yì zhǔ zhī gǎn. yǐ shòu bīng láng wáng niàn shēng. ér jīn zé duàn xiè líng yuán, sān dùn tíng dùn ér sān gǎi qí guān, cāng sāng zhī biàn rú cǐ. yuè tǎ āo, zé sì yǐ wú mén, wéi dà zhōng yóu xuán shù jiān, ér shān nán xú shì bié shù yì yǐ zhuǎn shǔ. yīn jí qū méi gōng wán xiān lú. méi gōng yuǎn wàng kè zhì, xiān qū bì xún zhī yú, fù chū, wǎn shǒu rù lín, yǐn zhì shēn yè. yú yù bié, méi gōng yù wèi yú zuò yī shū jì jī zú èr sēng, yī hào hóng biàn, yī hào ān rén. qiáng wèi shǎo liú, suì bù fā zhōu.
二十四日　五鼓行。二十里至綠葭浜，天始明。午過青浦。下午抵余山北，因與靜聞登陸，取道山中之塔凹而南。先過一壞圃，則八年前中秋歌舞之地，所謂施子野之別墅也。是年，子野繡圃征歌甫就，眉公同餘過訪，極其妖艷。不三年，余同長卿過，復尋其勝，則人亡琴在，已有易主之感。已售兵郎王念生。而今則斷榭零垣，三頓停頓而三改其觀，滄桑之變如此。越塔凹，則寺已無門，惟大鐘猶懸樹間，而山南徐氏別墅亦已轉屬。因急趨眉公頑仙廬。眉公遠望客至，先趨避；詢知余，復出，挽手入林，飲至深夜。余欲別，眉公欲為余作一書寄雞足二僧，一號弘辯，一號安仁。強為少留，遂不發舟。

èr shí wǔ rì　 qīng chén, méi gōng yǐ wèi yú zuò èr sēng shū, qiě xiū yǐ yí. fù liú zǎo shàn, wèi shū wáng zhōng rèn nǎi táng mǔ qīn shòu shī èr zhǐ, yòu yǐ hóng xiāng mǐ xiě jīng dà shì kuì yú. shàng wǔ shǐ xíng. gài qián yóu dōng yū zhī dào, ér zhì shì wèi xī xíng zhī shǐ yě. sān lǐ, guò rén shān. yòu xī běi sān lǐ, guò tiān mǎ shān. yòu xī sān lǐ, guò héng shān. yòu xī èr lǐ, guò xiǎo kūn shān. yòu xī sān lǐ rù mǎo hú, jué liú ér xī, lüè mǎo sì ér guò. sì zài zhōng liú, zhòng tái jié gé, fāng fú tú wǔ céng, huī yìng céng bō, yì zé guó zhī yī shèng yě. xī rù qìng ān qiáo, shí lǐ wèi zhāng liàn táng. qí dì wèi zhǎng zhōu nán jìng, yì wàn jiā zhī shì yě. yòu xī shí lǐ wèi jiǎng jiā wān, yǐ shǔ jiā shàn. tān wǎn xíng, wèi tīng xiè qún zhōu suǒ jīng, jí rù dīng jiā zhái ér pō. zài jiā shàn běi sān shí liù lǐ, jí shàng shū gǎi tíng gōng zhī gù lǐ.
二十五日　清晨，眉公已為余作二僧書，且修以儀。復留早膳，為書王忠紉乃堂母親壽詩二紙，又以紅香米寫經大士饋余。上午始行。蓋前猶東迂之道，而至是為西行之始也。三里，過仁山。又西北三里，過天馬山。又西三里，過橫山。又西二里，過小崑山。又西三里入泖湖，絕流而西，掠泖寺而過。寺在中流，重台傑閣，方浮屠五層，輝映層波，亦澤國之一勝也。西入慶安橋，十里為章練塘。其地為長洲南境，亦萬家之市也。又西十里為蔣家灣，已屬嘉善。貪晚行，為聽蟹群舟所驚，亟入丁家宅而泊。在嘉善北三十六里，即尚書改亭公之故里。

èr shí liù rì　 guò èr dàng, shí wǔ lǐ wèi xī táng, yì dà zhèn yě, tiān shǐ míng. xī shí lǐ wèi xià wéi dàng, yòu nán guò èr dàng, xī wǔ lǐ wèi táng mǔ cūn, shǐ yǒu sāng. yòu xī nán shí sān lǐ wèi wáng jiāng jīng, qí shì yù shèng. zhí xī èr shí yú lǐ, chū lán xī zhī zhōng. xī nán shí lǐ wèi qián mǎ tóu, yòu shí lǐ wèi shī gū qiáo. yòu bā lǐ, rì shàng wèi báo yān zī y n　 z zhǐ tài yáng luò shān de dì fāng, ér jì chéng qù wū zhèn shàng èr shí lǐ, jiè yú huán fú hu n　 p, pō yú shí bā lǐ qiáo běi zhī wú diàn cūn bāng. qí dì shǔ wú jiāng.
二十六日　過二盪，十五里為西塘，亦大鎮也，天始明。西十里為下圩盪，又南過二盪，西五里為唐母村，始有桑。又西南十三里為王江涇，其市愈盛。直西二十餘里，出瀾溪之中。西南十里為前馬頭，又十里為師姑橋。又八里，日尚未薄崦嵫yān　zī指太陽落山的地方，而計程去烏鎮尚二十里，戒於萑苻huǎn　pú，泊於十八里橋北之吳店村浜。其地屬吳江。

èr shí qī rì　 píng míng xíng, èr shí lǐ dǐ wū zhèn, rù kòu chéng shàng fǔ. shàng fǔ fāng yóu hǔ bù, liǎng láng chū wù. juān tuó zhōng zī, chóu qí xī nián shū jià, suì xíng. xī nán shí bā lǐ, lián shì. yòu shí bā lǐ, hán shān qiáo. yòu shí bā lǐ, xīn shì. yòu shí wǔ lǐ, cáo cūn, wèi wǎn ér pō.
二十七日　平明行，二十里抵烏鎮，入叩程尚甫。尚甫方游虎埠，兩郎出晤。捐橐中資，酬其昔年書價，遂行。西南十八里，連市。又十八里，寒山橋。又十八里，新市。又十五里，曹村，未晚而泊。

èr shí bā rì　 nán xíng èr shí wǔ lǐ, zhì táng qī, fēng shén lì. wǔ shí lǐ, rù běi xīn guān. yòu qī lǐ, dǐ zōng mù chǎng, fǔ guò wǔ. lìng tóng zi rù háng chéng, wǎng cáo mù shàng jiè yuán jiā, xún huáng shí wēng xíng xuán, yóu wèi běi zhì. shí mù shàng yì wǎng nán yōng, wú cóng xùn. yīn zuò shū zhōu zhōng, tóu qí jiā, wèi fǎn zhōu jì. cǐ hòu xíng zōng xiū zǔ, wú biàn hóng jí tōng xìn yě. wǎn guò zhāo qìng, fù sù yú zhōu.
二十八日　南行二十五里，至唐棲，風甚利。五十里，入北新關。又七里，抵棕木場，甫過午。令僮子入杭城，往曹木上解元家，詢黃石翁行旋，猶未北至。時木上亦往南雍，無從訊。因作書舟中，投其家，為返舟計。此後行蹤修阻，無便鴻即通信也。晚過昭慶，復宿於舟。

èr shí jiǔ rì　 fù zuò jì zhòng zhāo xiōng yǔ chén mù shū quán gōng shū, jìng wén wǎng yóu jìng cí wú shān. shì rì fù sù yú zhōu.
二十九日　復作寄仲昭兄與陳木叔全公書，靜聞往游淨慈、吳山。是日復宿於舟。

sān shí rì　 zǎo rù chéng, shì cān jì guī. wǔ xià zhōu, shěng xíng lǐ zhī zhòng zhě fù guī. yú tóng jìng wén dù hú rù yǒng jīn mén, shì tóng chuī zhú tǒng zhū xíng jù. wǎn cóng cháo tiān mén qū zhāo qìng, yù ér sù yān. shì rì fù jiè zhàn róng shī yín shí liǎng, yǐ yì yóu zī.
三十日　早入城，市參寄歸。午下舟，省行李之重者付歸。余同靜聞渡湖入涌金門，市銅炊、竹筒諸行具。晚從朝天門趨昭慶，浴而宿焉。是日復借湛融師銀十兩，以益遊資。

shí yuè chū yī rì　 qíng shuǎng shū shén, ér xī běi fēng pō lì. yú tóng jìng wén dēng bǎo shí shān diān. jù shí duī jià zhě wèi luò xīng shí. xī fēng tū shí yóu wù niè, nán wàng hú guāng jiāng yǐng, běi tiào gāo tíng dé qīng zhū shān, dōng kàn háng chéng wàn zào, mí bù lì lì. xià shān wǔ lǐ, guò yuè wáng fén. shí lǐ zhì fēi lái fēng, fàn yú shì, jí rù fēng xià zhū dòng. dà yuē qí fēng zì fēng mù lǐng dōng lái, píng liè líng yǐn zhī qián, zhì cǐ fēng jǐn gǔ lù shí jiē qiàn kōng líng lóng, pián liè sān dòng dòng jù tòu lòu chuān cuò, bù zuò shēn yǎo zhī zhuàng. xī qíng yú yáng kūn k n duì hé shàng de bǐ chēng zhī kān záo, jīn kǔ yú yóu gài zhī xuān wū ér shì shí dú zhū gài jì rán, shān jiān shí shuǎng, háo wú shēng wén zhī hùn h n hùn luàn, ruò shān xǐ qí gǔ, ér tiān xǐ qí róng zhě. yú biàn lì qí xià, fù gè mén qí diān. dòng dǐng líng shí zǎn kōng, guài shù bó yǐng, kuà zuò qí shàng, bù jiǎn qún yù shān tóu yě. qí fēng xī shǔ líng yǐn, jīn wèi zhāng shì suǒ yǒu yǐ. xià shān shè jiàn, jí wèi líng yǐn. yǒu yī lǎo sēng, yōng nà mò zuò zhōng tái, yǎng shòu rì jīng, jiǔ bù yī shùn. yǐ rù fǎ lún diàn, diàn dōng xīn gòu luó hàn diàn, zhǐ dé wǔ bǎi zhī bàn, qí bàn shàng dài xī gòu yě. shì rì, dú cǐ sì lì fù liǎng sān qún, jiē zhǒng ér zhì, liú xiāng zhuǎn yàn, yǔ lǎo sēng zhī zuò rì wàng kōng, tóng yī qí yù yǐ. wèi pái huái jiǔ zhī. xià wǔ, yóu bāo yuán xī dēng fēng shù lǐng, xià zhì shàng tiān zhú, chū zhōng xià èr tiān zhú. fù xún xià tiān zhú hòu, xī xún hòu shān, dé sān shēng shí, bù tè gǔ tài lín xún, ér fū sè yì qīng rùn. dù qí chù, zhèng líng yǐn miàn píng zhī nán lù yě, zì cǐ dōng jǐn fēi lái, dú shàn líng xiù yǐ. zì xià tiān zhú wǔ lǐ, chū máo jiā bù dù hú, rì sè yǐ luò xī shān, dǐ zhāo qìng hūn hēi yǐ.
十月初一日　晴爽殊甚，而西北風頗厲。余同靜聞登寶石山巔。巨石堆架者為落星石。西峰突石尤屼嵲，南望湖光江影，北眺皋亭、德清諸山，東瞰杭城萬灶，靡不歷歷。下山五里，過岳王墳。十里至飛來峰，飯於市，即入峰下諸洞。大約其峰自楓木嶺東來，屏列靈隱之前，至此峰盡骨露；石皆嵌空玲瓏，駢列三洞；洞俱透漏穿錯，不作深杳之狀。昔黥於楊髡kūn對和尚的鄙稱之刊鑿，今苦於游丐之喧污；而是時獨諸丐寂然，山間石爽，毫無聲聞之溷hùn混亂，若山洗其骨，而天洗其容者。余遍歷其下，復各捫其巔。洞頂靈石攢空，怪樹搏影，跨坐其上，不減群玉山頭也。其峰昔屬靈隱，今為張氏所有矣。下山涉澗，即為靈隱。有一老僧，擁衲默坐中台，仰受日精，久不一瞬。已入法輪殿，殿東新構羅漢殿，止得五百之半，其半尚待西構也。是日，獨此寺麗婦兩三群，接踵而至，流香轉艷，與老僧之坐日忘空，同一奇遇矣。為徘徊久之。下午，由包園西登楓樹嶺，下至上天竺，出中、下二天竺。復循下天竺後，西循後山，得「三生石」，不特骨態嶙峋，而膚色亦清潤。度其處，正靈隱面屏之南麓也，自此東盡飛來，獨擅靈秀矣。自下天竺五里，出毛家步渡湖，日色已落西山，抵昭慶昏黑矣。

chū èr rì　 shàng wǔ, zì zōng mù chǎng wǔ lǐ chū guān yīn guān. xī shí lǐ, nǚ ér qiáo. yòu shí lǐ, lǎo rén pù. yòu wǔ lǐ, cāng qián. yòu shí lǐ, sù yú yú háng zhī xī nán. fǎng hé xiào lián pǔ ān, xiān yī rì yǐ rù háng chéng yǐ.
初二日　上午，自棕木場五里出觀音關。西十里，女兒橋。又十里，老人鋪。又五里，倉前。又十里，宿於餘杭之溪南。訪何孝廉朴庵，先一日已入杭城矣。

chū sān rì　 zì yú háng nán mén qiáo dé dān fū, chū xī mén, yán tiáo xī běi àn xíng. shí lǐ, dīng qiáo pù. yòu shí lǐ, dù mǎ qiáo, zé yú háng lín ān zhī jiè yě. qí běi kě dá jìng shān. yòu èr lǐ wèi qīng shān, jū shì shén shèng. xī shān jiàn hé, yòu yǒu èr jiān fēng píng zhì. yī míng zǐ wēi, yī míng dà shān. shí wǔ lǐ, shān shì fù kāi. zhì shí jǐn tíng, yí lù cóng tíng běi xī qù zhě, yú qián huī zhōu dào yě cóng tíng nán xī qù zhě, jí lín ān dào yě. cóng tíng xī nán yòu yī lǐ, yī shí liáng héng kuà xī shàng, yuē zhǎng qiáo. yuè qiáo ér nán yòu yī lǐ, rù lín ān dōng guān. shān xī guān, tǔ chéng shén dī, xiàn xiè tuí ài. wài wèi lǚ jiā xiàng, huán huì hu n　 hu fǎn chà shèng yú chéng. yòu èr lǐ wèi huáng tán, qí huán huì yǔ lǚ jiā xiàng tóng. qí xī lù fēn nán běi, běi zhě yì yú qián zhī dào jí jié jìng, nán zhě xīn chéng dào yě. yǐ ér fù xún shān xiàng xī nán xíng, yòu bā lǐ wèi gāo kǎn, shǐ tōng pái jiǎn yì mù fá. yòu sān lǐ, nán rù niǎo liǔ wù, fù rù shān ài. wǔ lǐ wèi xià wéi qiáo. yóu qiáo nán sù xī xī shàng, èr lǐ wèi quán zhāng, yī cūn jiē zhāng shì zhī fáng yě. zǒu fēn shuǐ zhě, yǐ xīn lǐng wèi jiān dào, yǐ quán zhāng wèi yū dào. yú wén xīn lǐng lù ài ér wú tuō sù, suì sù yú quán zhāng zhī bái yù ān. sēng yì, yú háng rén yě. wén yú hǎo yóu, shēn yè gōu dēng yuè míng, wèi yú tán qí yóu rì běn shì shén xiáng.
初三日　自餘杭南門橋得擔夫，出西門，沿苕溪北岸行。十里，丁橋鋪。又十里，渡馬橋，則餘杭、臨安之界也。〔其北可達徑山。〕又二里為青山，居市甚盛。溪山漸合，又有二尖峰屏峙。一名紫薇，一名大山。十五里，山勢復開。至十錦亭，一路從亭北西去者，於潛、徽州道也；從亭南西去者，即臨安道也。從亭西南又一里，一石樑橫跨溪上，曰長橋。越橋而南又一里，入臨安東關。山西關，土城甚低，縣廨頹隘。外為呂家巷，闤闠huán　huì反差盛於城。又二里為皇潭，其闤闠與呂家巷同。其西路分南北，北者亦於潛之道即捷徑，南者新城道也。已而復循山向西南行，又八里為高坎，始通排簡易木筏。又三里，南入裊柳塢，復入山隘。五里為下圩橋。由橋南溯溪西上，二里為全張，一村皆張氏之房也。走分水者，以新嶺為間道，以全張為迂道。余聞新嶺路隘而無托宿，遂宿於全張之白玉庵。僧意，餘杭人也。聞余好游，深夜篝燈瀹茗，為余談其游日本事甚詳。

chū sì rì　 jī míng zuò fàn, mèi shuǎng xī xíng. èr lǐ, guò qiáo, zhé ér nán yòu liù lǐ, shàng gān wù lǐng. qí lǐng shén tǎn yí, gài yú qián zhī shān xī lái guò mài, dōng xī jiē chóng shān jùn lǐng, dú cǐ xiá zhōng ào. guò jí chù zhǐ zhàng yú, nán běi dié chéng ér xià, jiē chéng dào qí. běi liú zhì xià wéi qiáo, yóu qīng shān rù sháo nán liú zhì shā dàng, yóu xīn chéng rù zhè, bù yì píng tuó suì fēn liǎng shuǐ. qí shān guò dōng suì chā tiān ér qǐ, yuē wǔ jiān shān. wǔ jiān zhī dōng běi jí xīn lǐng yǐ. xún qí xī lù, yòu wǔ lǐ guò táng jiā qiáo, zé xīn chéng běi jiè yě. bái shí yá shān zhàng qí nán. suì xún shuǐ xī nán xíng, wǔ lǐ wèi huá lóng qiáo, yǒu shuǐ zì xī wù lái hé. guò qiáo, nán yuè yī xiǎo lǐng, èr lǐ zhì shā dàng, qián yǒu yī shí liáng kuà jiàn, yuē zhào ān qiáo, zé rù xīn chéng dào yě. yóu qiáo běi xī sù yī jiàn, yán sān jiǔ shān běi lù ér rù hòu yè wù. sān jiǔ zhī míng, yǐ dōng zé cóng zhào ān qiáo nán zhì zhū cūn, běi zé cóng zhào ān qiáo xī nán zhì bái fěn qiáng, nán zé cóng bái fěn qiáng dōng nán zhì zhū cūn, sān miàn jiē jiǔ lǐ yě. yóu hòu yè wù jiǔ lǐ zhì bái fěn qiáng, wèi sān jiǔ shān běi lái zhī jí. qí jí yì shén tǎn yí, dōng liú zhě yóu hòu yè chū zhào ān qiáo, xī liú zhě yóu lǐ wáng qiáo hé zhū cūn, cǐ sān jiǔ suǒ yǐ míng shān, yì yǐ shuǐ rào wú yú yě. bái fěn qiáng zhī xī èr lǐ, wèi luó cūn qiáo, yǒu shuǐ zì běi lái, yǒu lù yì qí ér běi, zé xīn chéng dào yě. xún shuǐ nán xíng lǐ xǔ, wèi bō yú qiáo, yǒu shuǐ xī zì lóng mén kān lái. kān yǒu sì xiān chuán dào lǐng, zài qiáo xī sì lǐ, nǎi yú qián jìng. yóu qiáo běi jí zhuǎn ér dōng, lǐ yú fù zhé ér nán. qí dì dōng wèi sān jiǔ, xī wèi dòng shān, huán wù yī qū, dōng xī jiē shí fēng lín xún, hēi rú diǎn qī, dān fēng huáng xìng, cuì zhú qīng sōng, jiān cuò rú xiù, shuǐ zhī tòu bì ér xià zhě, xǐ shí rú xuě, jīn suī jiǔ hàn wú liū jí liú shuǐ, ér hēi yá bái xiá, chù chù rú xuán pǐ liàn, xīn shén yì zhī. èr lǐ, dù lǐ wáng qiáo, suì zhì dòng shān zhī dōng lù. jí zhì xíng lǐ yú wú shì xiān cí. lìng tóng mì chuī diàn, bù dé. yǒu wú xìng zhě èr rén zhì, yī wèi yú chuī, yī wèi zèng zhú yóu dòng, yú yǐ yú gōng shū shàn dá zhī. dòng shān zhě, zì lóng mén kān nán yí lǐ dōng lái, qí shí léng ruì wén dié. dōng nán shān bàn kāi èr dòng, zhèng kàn qiáo xià. yú suì tóng jìng wén xī xiàng niè shān. yán xiǎo jiàn ér shàng, shí jiē xiá dūn hè tòu, qīng liú shù zhī, cóng cóng yǒu shēng. jiàn liǎng páng shí piàn yǒng chū tián qí zhōng, cè zhě chéng chéng, tū zhě chéng tái, zhú shù tòu shí ér chū, zhī sǒng shí shàng ér bù jiàn qí gēn, gàn yā shí diān ér bù jiàn qí dòu chū chù. zài shàng, hū yī dà shí dāng jiàn ér lì, duān fāng wú yǐ, ér wén xì rú bō gǔ zhī xuán fèng, zuì wèi líng yì. zài shàng, xiū zhú zhōng yǒu xīn jiàn suī yáng miào, xuě fēng zhī kān zài yān. yī míng líng yǐn ān. ān hòu wēi bì yǐ kōng, dié píng sǒng cuì, píng zhī nán jí míng dòng yě. rú xuān sī qǐ, qí wài wǔ zhù chuān liè, zhèng rú sì míng zhī fēn chuāng, dàn sì míng shí sè liè xià, bù néng ruò cǐ liè zhù lián juǎn yě. zhōng yǒu yī zhù, shàng bù zhì yán, yán xià yì chuí yī shí, xià bù zhì zhù, shàng xià xiāng duì, suǒ bù jiē zhě bù yíng zhǐ. zhù páng yǒu shù gāo chēng, zhì yán duān zhé xùn ér wài qū, cuì sè fú yán ér shàng, hēi shí dé zhī yì zhāng yuè jiā míng xiǎn. zài nán jí wèi yōu dòng. èr dòng bìng qǐ, zhōng jiān shí bì, sè qīng hóng ruò táo huā. dòng kǒu gāo xuán, nèi ruò qiáo mén zhī fù kōng, dé hū shēng zhé chuán xiǎng bù jué, gài qí nèi kōng dòng wú dǐ yě. niàn zhàng zhī nèi, hū yī zhuǎn ér běi, yī zhuǎn ér nán. běi zhě wèi gàn dòng, shí jí ér shàng, rú dēng lìn l n jí mén kǎn niè gé. sān shí zhàng hòu, yòu zhuǎn ér nán, pì yī xiǎo gé, pō jué yōu yì. nán zhě wèi shuǐ dòng, yī zhuǎn jí xiān tián chéng qí, chéng jiè céng céng, shuǐ mǎn qí zhōng, bù liú bù hé. rén cóng chéng shàng qū zhé ér rù, yuē niàn zhàng, hū wén shuǐ shēng chán chán. tòu yī xiǎo mén ér rù, jiàn yī xiǎo xī zì nán lái, zhì cǐ pò hè xià zhuì, wǎn zhuǎn wú dǐ, dàn wén qí shēng. xún xī ér nán, yòu guò yī xiá. réng tòu xiǎo mén ér rù, xū cóng shuǐ zhōng xíng, nǎi duǎn yī qù wà, sù shuǐ niè liú. yòu sān shí zhàng, zhōng yǒu shí, jù dǎo chuí ruò lián huā, xià juǎn ruò xiàng bí zhě, píng shā ài mén, hū shù hū chǎng. zhèng rú jīng xī bái hè dòng, ér bái hè qián fú shān lù, dé shuǐ wèi yì, cǐ dòng gāo pì shān diān, jiān shuǐ yóu qí ěr. zài rù, zé shí dòng jì jǐn, huì shuǐ yī fāng, shuǐ bù shèn shēn, yòu bù zhī huì zhě hé lái, zhuì zhě hé qù yě. jí chū dòng, bàn rì zhī jiān, yǐ ruò gé shì. xià shān, fàn yú wú cí. nǎi sù nán lái zhī xī, èr lǐ zhì tài píng qiáo. qiáo xī wèi gāo shì, qiáo dōng wèi wú shì, yì lǐ wáng qiáo zhī wú shì zhī pài yě, yì yǒu xiān cí shén hóng chàng. shí rì sè shén gāo, yīn dān fū jiā jìn, yù guī sù, tuō yán mǎ lǐng wú sù diàn, suì zhǐ cí zhōng. shì rì xíng jǐn sān shí wǔ lǐ, ér suǒ yóu èr dòng, yǐ wú yì de zhī, qǐ bù xìng zāi! shì wǎn fēng hǒu yún tún, dá dàn ér zhǐ.
初四日　雞鳴作飯，昧爽西行。二里，過橋，折而南又六里，上乾塢嶺。其嶺甚坦夷，蓋於潛之山西來過脈，東西皆崇山峻岭，獨此峽中坳。過脊處止丈余，南北疊塍而下，皆成稻畦。北流至下圩橋，由青山入苕；南流至沙宕，由新城入浙，不意平陀遂分兩水。其山過東遂插天而起，曰五尖山。五尖之東北即新嶺矣。循其西麓，又五里過唐家橋，則新城北界也。白石崖山障其南。遂循水西南行，五里為華龍橋，有水自西塢來合。過橋，南越一小嶺，二里至沙宕，前有一石樑跨澗，曰趙安橋，則入新城道也。由橋北西溯一澗，沿三九山北麓而入後葉塢。「三九」之名，以東則從趙安橋南至朱村，北則從趙安橋西南至白粉牆，南則從白粉牆東南至朱村，三面皆九里也。由後葉塢九里至白粉牆，為三九山北來之脊。其脊亦甚坦夷，東流者由後葉出趙安橋，西流者由李王橋合朱村，此「三九」所以名山，亦以水繞無餘也。白粉牆之西二里，為羅村橋，有水自北來，有路亦岐而北，則新城道也。循水南行里許，為缽盂橋，有水西自龍門龕來。〔龕有四仙傳道嶺，在橋西四里，乃於潛境。〕由橋北即轉而東，里余復折而南。其地東為三九，西為洞山，環塢一區，東西皆石峰嶙峋，黑如點漆，丹楓黃杏，翠竹青松，間錯如繡，水之透壁而下者，洗石如雪，今雖久旱無溜即流水，而黑崖白峽，處處如懸匹練，心甚異之。二里，渡李王橋，遂至洞山之東麓。急置行李於吳氏先祠。令僮覓炊店，不得。有吳姓者二人至，一為余炊，一為贈燭游洞，余以魚公書扇答之。〔洞山者，自龍門龕南迤邐東來，其石棱銳紋疊。東南山半開二洞，正瞰橋下。〕余遂同靜聞西向躡山。沿小澗而上，石皆峽蹲壑透，清流漱之，淙淙有聲。澗兩旁石片湧出田畦中，側者成塍，突者成台，竹樹透石而出，枝聳石上而不見其根，干壓石巔而不見其竇出處。再上，忽一大石當澗而立，端方無倚，而紋細如波轂之旋鳳，最為靈異。再上，修竹中有新建睢陽廟，雪峰之龕在焉。一名靈隱庵。庵後危壁倚空，疊屏聳翠，屏之南即明洞也。如軒斯啟，其外五柱穿列，正如四明之分窗，〔但四明石色劣下，不能若此列柱連卷也。〕中有一柱，上不至檐，檐下亦垂一石，下不至柱，上下相對，所不接者不盈咫。柱旁有樹高撐，至檐端輒遜而外曲，翠色拂岩而上，黑石得之益章越加明顯。再南即為幽洞。二洞並啟，中間石壁，色輕紅若桃花。洞口高懸，內若橋門之覆空，得呼聲輒傳響不絕，蓋其內空峒無底也。廿丈之內，忽一轉而北，一轉而南。北者為干洞，拾級而上，如登橉lìn即門檻躡閣。三十丈後，又轉而南，辟一小閣，頗覺幽異。南者為水洞，一轉即仙田成畦，塍界層層，水滿其中，不流不涸。人從塍上曲折而入，約廿丈，忽聞水聲潺潺。透一小門而入，見一小溪自南來，至此破壑下墜，宛轉無底，但聞其聲。循溪而南，又過一峽。仍透小門而入，須從水中行，乃短衣去襪，溯水躡流。又三十丈，中有〔石，俱〕倒垂若蓮花，下卷若象鼻者，平沙隘門，忽束忽敞。〔正如荊溪白鶴洞，而白鶴潛伏山麓，得水為易，此洞高辟山巔，兼水尤奇耳。〕再入，則石洞既盡，匯水一方，水不甚深，又不知匯者何來，墜者何去也。及出洞，半日之間，已若隔世。下山，飯於吳祠。乃溯南來之溪，二里至太平橋。橋西為高氏，橋東為吳氏，亦李王橋之吳氏之派也，亦有先祠甚宏暢。時日色甚高，因擔夫家近，欲歸宿，託言馬嶺無宿店，遂止祠中。是日行僅三十五里，而所游二洞，以無意得之，豈不幸哉！是晚風吼雲屯，達旦而止。

chū wǔ rì　 jī zài míng, lìng tóng qǐ chuī. chuī shú ér guī sù zhī dān fū zhì, zhǎng suí fū wáng èr yǐ táo yǐ. fàn hòu yòu zhuǎn mì yī fū, jiǔ zhī hòu xíng. nán èr lǐ, shàng mǎ lǐng, yuē lǐ xǔ dá qí diān. lǐng yǐ běi shǔ xīn chéng, shuǐ yì chū xīn chéng. lǐng nán zé shǔ yú qián, xiàn zài qí xī běi wǔ shí lǐ, shuǐ yóu yīng zhǔ bù chū fēn shuǐ xiàn. xià mǎ lǐng, nán èr lǐ wèi nèi chǔ zh gòu shù cūn wù, yòu yī lǐ wèi wài chǔ cūn wù, cóng cǐ ér nán, jiā jiā yǐ chǔ wèi yè. suí shān wù xī nán qī lǐ, guò duì kǒu qiáo, qí fēn nán běi, běi dá yú qián kě sì shí lǐ, nán dǐ yīng zhǔ bù shí bā lǐ. duì kǒu zhī shuǐ běi zì yú qián, mǎ lǐng zhī shuǐ dōng lái, hé ér nán qù, lù yì suí zhī. bā lǐ, guò bǎn qiáo. qiáo xià shuǐ zì xī wù lái, yǔ qián shuǐ hé, sù shuǐ xī zǒu, lù kě dá yú qián jí chāng huà. yòu nán wǔ lǐ wèi bǎo ān píng. yòu yī lǐ wèi yù jiàn qiáo, qiáo shén xīn zhěng, jū shì yì shèng, yòu míng pái shí. shān shǐ dà kāi. yòu dōng èr lǐ, zhǐ yú táng jiā gǒng. qí dì zài yīng zhǔ bù běi èr lǐ, yuán wú shì sì, dān fū yǐ yīng bù zhī zhōu xià tóng lú zhě, bì běi qǔ ér jīng cǐ, suì zhǐ yú xī pàn. jiǔ zhī dé tóng lú zhōu. gài yīng zhǔ bù wèi yú qián nán jiè, xī zhī nán jí lì fēn shuǐ, yú qián zhī shuǐ běi jīng yù jiàn qiáo, chāng huà zhī shuǐ xī zì má chà bù, jù huì yú yīng zhǔ, ér shuǐ shì shǐ dà. gù wǔ jiàn qiáo ér shàng, yǐ bù shèng zhōu, má chà bù ér shàng, xiǎo zhōu zhí dǐ chāng huà, yú qián shuǐ gù bù dí chāng huà yě. shí rì yǐ zhōng, wú sì mì mǐ, yù mì zhī yīng bù, ér zhōu bù néng dài, suì chèn zhī xíng. xià zhōu dōng nán xíng shí lǐ, wèi fēn shuǐ xiàn. xiàn zài xī zhī xī. fēn shuǐ yuán zhǐ yī shuǐ dōng nán qù, qí xī suī shān shì huō dá, wéi lù lù bā shí lǐ dá yú chún ān. yú chū yù cóng zhī xíng, wèi wáng nú dùn qù, bù biàn yú lù, réng jiù shuǐ dào, fǎn xiàng dōng nán xíng yǐ. qù fēn shuǐ dōng nán èr shí lǐ wèi tóu pù. yòu shí lǐ wèi jiāo shān, jū shì pō shèng. yǐ mù, bù néng mǎi mǐ, jiè zhōu rén yú mǐ ér chuī. zhōu zǐ shùn liú yè jiǎng wǎn shàng xíng chuán, wǔ shí lǐ, jiù xiàn, yè guò bàn yǐ.
初五日　雞再鳴，令僮起炊。炊熟而歸宿之擔夫至，長隨夫王二已逃矣。飯後又轉覓一夫，久之後行。南二里，上馬嶺，約里許達其巔。〔嶺以北屬新城，水亦出新城。嶺南則屬於潛，縣在其西北五十里，水由應渚埠出分水縣。〕下馬嶺，南二里為內楮zhǔ構樹村塢，又一里為外楮村塢，從此而南，家家以楮為業。隨山塢西南七里，過兌口橋，岐分南北，〔北達於潛可四十里，〕南抵應渚埠十八里。兌口之水北自於潛，馬嶺之水東來，合而南去，路亦隨之。八里，過板橋。橋下水自西塢來，與前水合，〔溯水西走，路可達於潛及昌化。〕又南五里為保安坪。又一里為玉澗橋，橋甚新整，居市亦盛，又名排石。山始大開。又東二里，止於唐家拱。其地在應渚埠北二里，原無市肆，擔夫以應埠之舟下桐廬者，必北曲而經此，遂止於溪畔。久之得桐廬舟。〔蓋應渚埠為於潛南界，溪之南即隸分水，於潛之水北經玉澗橋，昌化之水西自麻汊埠，俱會於應渚，而水勢始大。顧五澗橋而上，已不勝舟，麻汊埠而上，小舟直抵昌化，於潛水固不敵昌化也。〕時日已中，無肆覓米，欲覓之應埠，而舟不能待，遂趁之行。下舟東南行十里，為分水縣。縣在溪之西。分水原止一水東南去，其西雖山勢豁達，惟陸路八十里達於淳安。余初欲從之行，為王奴遁去，不便於陸，仍就水道，反向東南行矣。去分水東南二十里為頭鋪。又十里為焦山，居市頗盛。已暮，不能買米，借舟人余米而炊。舟子順流夜槳晚上行船，五十里，舊縣，夜過半矣。

chū liù rì　 jī zài míng, gǔ zhōu, xiǎo chū zhè jiāng, yǐ tóng lú chéng xià yǐ. lìng tóng zi qǐ mǎi mǐ. réng fù qí zhōu, shí wǔ lǐ zhì tān shàng. mǐ zhōu bǎi sōu, jiē pō ér dài bō, yú zhōu suì tíng. jí suǒ fàn, fàn bì dé yī zhōu, bié fù ér qù, shí yǐ shàng wǔ. yòu èr lǐ guò qīng sī kǒu, yòu sān lǐ, rén qī lǐ lóng. dōng běi fēng shén lì, ǒu jiǎ mèi, yǐ guò yán jī. sì shí lǐ, wū shí guān. yòu shí lǐ, zhǐ yú yán zhōu fǔ dōng guān zhī nì lǚ.
初六日　雞再鳴，鼓舟，曉出浙江，已桐廬城下矣。令僮子起買米。仍附其舟，十五里至灘上。米舟百艘，皆泊而待剝，余舟遂停。亟索飯，飯畢得一舟，別附而去，時已上午。又二里過清私口，又三里，人七里籠。東北風甚利，偶假寐，已過嚴磯。四十里，烏石關。又十里，止於（嚴州府）東關之逆旅。

chū qī rì　 wù màn bù biàn zhǐ chǐ, zhōu rén fàn ér hòu xíng, shàng wǔ fù jì. qī shí lǐ, zhì xiāng tóu yǐ mù. xiāng tóu, shān běi zhī dà cūn luò yě, zhāng yè zhū xìng, zān yīng pō shèng. yuè míng fēng lì, èr shí lǐ, pō yú lán xī.
初七日　霧漫不辨咫尺，舟人飯而後行，上午復霽。七十里，至香頭已暮。香頭，山北之大村落也，張、葉諸姓，簪纓頗盛。月明風利，二十里，泊於蘭溪。

chū bā rì　 zǎo dēng fú qiáo, qiáo nèi wài zhū chuán xi ng chuán lín cì jǐn jǐn xiāng lián, yǐ qín wáng shī zì qú jiāng zhì, fēng qiáo jù zhōu, bù tīng bù yǔn xǔ shàng xià yě. suì yǐ xíng náng lìng gù pū shǒu zhī nán mén lǚ sì zhōng, yú yǔ jìng wén jù wèi jīn huá sān dòng yóu. gài jīn huá zhī shān, héng zhì dōng xī, jùn chéng zài qí yáng, pǔ jiāng zài qí běi, xī chuí jǐn chù zé wèi lán xī, dōng zé yì wū yě. wù shuǐ dōng nán cóng yǒng kāng jīng jùn zhī nán mén, ér xī běi dǐ lán xī yǔ qú jiāng hé. yú chū yù lù xíng, jiàn xī zhōng yǒu zhōu sù liú ér dōng, suì fù zhī. shuǐ liú shā àn zhōng, sì shān jù yuǎn, dān fēng shū mì, dòu jǐn cái xiá, yìng dié yóu yì. rán běi shān tū wù tiān biǎo, ruò fù yǐ rán, ér bèi zhī dōng nán xíng. wèn: sān dòng hé zài? zé yuē: zài běi. wèn: jùn chéng hé zài? zé yuē: zài nán. shǐ wù sān dòng bù bì zhì jùn, ruò lù xíng bàn rì, biàn kě cóng zhōng dào ér rù, ér shí yǐ cóng zhōu, wú jí yǐ. sì shí wǔ lǐ zhì xiǎo xī, yǐ mù, yuè sè rú xǐ. yòu shí wǔ lǐ dēng lù, tóu sù xià mǎ tóu zhī lǚ sì, yǐ shēn yè bì mén bù nà. yù yī wáng xìng zhě, hào jìng chuān, gāo qiáo bù rén. jiāng chéng yuè guī, jiàn kè wú tóu sù chù, yīn yǐn zhì jīn huá xī mén wài, tóng sù yú nì lǚ.
初八日　早登浮橋，橋內外諸舡xiāng船鱗次緊緊相連，以勤王師自衢將至，封橋聚舟，不聽不允許上下也。遂以行囊令顧仆守之南門旅肆中，余與靜聞俱為金華三洞游。蓋金華之山，橫峙東西，郡城在其陽，浦江在其北，西垂盡處則為蘭溪，東則義烏也。婺水東南從永康經郡之南門，而西北抵蘭溪與衢江合。余初欲陸行，見溪中有舟溯流而東，遂附之。水流沙岸中，四山俱遠，丹楓疏密，斗錦裁霞，映疊尤異。然北山突兀天表，若負扆然，而背之東南行。問：「三洞何在？」則曰：「在北。」問：「郡城何在？」則曰：「在南。」始悟三洞不必至郡，若陸行半日，便可從中道而入，而時已從舟，無及矣。四十五里至小溪，已暮，月色如洗。又十五里登陸，投宿下馬頭之旅肆，以深夜閉門不納。遇一王姓者，號敬川，高橋埠人。將乘月歸，見客無投宿處，因引至〔金華〕西門外，同宿於逆旅。