qù běi tái qī shí lǐ, shān shǐ huò rán, yuē dōng dǐ shān. tái shān běi jǐn, jí shǔ fán shì jiè yǐ.
去北台七十里,山始豁然,曰东底山。台山北尽,即属繁峙界矣。
chū jiǔ rì chū nán shān. dà xī cóng shān zhōng jù lái zhě, bié ér xī qù. yú běi chí píng lù zhōng, wàng wài jiè zhī shān, gāo bù jí tái shān shí zhī sì, qí zhǎng liáo rào rú yuán ǎi qiáng, dōng dài píng xíng, xī jiē yàn mén, héng ér jìng zhě shí wǔ lǐ. běi dǐ shān lù, dù shā hé, jí wéi shā hé bǎo. yī shān kàn liú, zhuān zhòu gāo zhěng. yóu bǎo xī běi qī shí lǐ, chū xiǎo shí kǒu, wèi dà tóng xī dào zhí běi liù shí lǐ, chū běi lù kǒu, wèi dà tóng dōng dào. yú cóng bǎo hòu dēng shān, dōng běi shù lǐ, zhì xiá kǒu, yǒu shuǐ zì běi ér nán, jí xià zhù shā hé zhě yě. xún shuǐ rù xiá, yǔ liú qū qǔ, huāng gǔ jué rén. shù lǐ, yì xīng zhài. shù lǐ, zhū jiā fāng. yòu shù lǐ, zhì hú lú zuǐ. shě jiàn dēng shān, xún zuǐ ér shàng, dì fù chéng wù sì zhōu gāo zhōng yāng āo de dì fāng, xī liú běi xíng, wèi hún yuán jiè. yòu shù lǐ, wèi tǔ lǐng, qù zhōu shàng liù shí lǐ, xī nán qù shā hé, gòng wǔ shí lǐ yǐ, suì zhǐ jū zhù jū mín tóng xìng jiā.
初九日出南山。大溪从山中俱来者,别而西去。余北驰平陆中,望外界之山,高不及台山十之四,其长缭绕如垣矮墙,东带平邢,西接雁门,横而径者十五里。北抵山麓,渡沙河,即为沙河堡。依山瞰流,砖甃高整。由堡西北七十里,出小石口,为大同西道;直北六十里,出北路口,为大同东道。余从堡后登山,东北数里,至峡口,有水自北而南,即下注沙河者也。循水入峡,与流屈曲,荒谷绝人。数里,义兴寨。数里,朱家坊。又数里,至葫芦嘴。舍涧登山,循嘴而上,地复成坞四周高中央凹的地方,溪流北行,为浑源界。又数里,为土岭,去州尚六十里,西南去沙河,共五十里矣,遂止居住居民同姓家。
chū shí rì xún nán lái zhī jiàn běi qù sān lǐ, yǒu jiàn zì xī lái hé, gòng dōng běi zhé ér qù. yú sù xī jiàn rù, yòu yī jiàn zì běi lái, suì cóng qí xī dēng lǐng, dào shén jùn. běi xiàng zhí shàng zhě liù qī lǐ, xī zhuǎn, yòu běi jī ér shàng zhě wǔ liù lǐ, dēng fēng liǎng chóng, zào qí diān, shì míng jiàn gān lǐng.
初十日循南来之涧北去三里,有涧自西来合,共东北折而去。余溯西涧入,又一涧自北来,遂从其西登岭,道甚峻。北向直上者六七里,西转,又北跻而上者五六里,登峰两重,造其巅,是名箭筸岭。
zì shā hé dēng shān shè rùn, pán xuán shān gǔ, suǒ zhí jiē tǔ kuí tǔ duī huāng fù bù yì zhì cǐ ér hū jī qióng lóng, rán lǐng nán yóu fù ā méng yě.
自沙河登山涉润,盘旋山谷,所值皆土魁土堆荒阜;不意至此而忽跻穹窿,然岭南犹复阿蒙也。
yī yú lǐng běi, kàn dōng xī fēng lián bì tuí tóng tuí, cuì fēi fēi dān liú.
一逾岭北,瞰东西峰连壁隤同颓,翠蜚飞丹流。
qí pán kōng huán yìng zhě, jiē shí yě, ér shí yòu jiē shù shí zhī sè yī yě ér shén lǐ yòu gè fēn yán shù zhī sè bù yī yě, ér cuò zōng yòu chéng hé jǐn. shí dé shù ér cuó é qīng qiàn zhě, mù fù gài yǐ zǎo huì wén cǎi ér yù qí shù dé shí ér píng pù dào pán wān qū zhě, yuán yǐ tū wù ér yóu gǔ.
其盘空环映者,皆石也,而石又皆树;石之色一也、而神理又各分妍;树之色不一也,而错综又成合锦。石得树而嵯峨倾嵌者,幕覆盖以藻绘文采而愈奇;树得石而平铺倒蟠弯曲者,缘以突兀而尤古。
rú cǐ wǔ shí lǐ, zhí xià zhì ruǎn dà tǔ shān dǐ, zé bēn quán yī hè, zì nán zhù běi, suì yǔ zhī jù chū wù kǒu, shì míng lóng yù kǒu, bǎo lín zhī. cūn jū pō shèng, jiē zhí méi xìng, chéng lín bì lù. jì chū gǔ, fù dé píng lù. qí běi yòu yǒu wài jiè shān huán zhī, zhǎng yì zì dōng ér xī, dōng qù hún yuán zhōu sān shí lǐ, xī qù yīng zhōu qī shí lǐ. lóng yù zhī lín wài jiè, gāo bēi yuǎn jìn, yī rú dōng dǐ shān zhī shì shā hé xiá kǒu zhū shān yě. yú shì yán shān dōng xiàng, wàng yù zhī dōng, shān yù lín céng dòu qiào, wèn zhī wèi lóng shān. lóng shān zhī míng, jiù zhe yú shān xī, ér bù zhī yǔ héng yuè bǐ jiān zhì shì jì xī shè qí kǔn nèi jìng yù, yòu běi lǎn qí miàn mù, cóng bù yì zhōng de zhī, kě dāng wǔ tái sāng yú zhī shōu yǐ. dōng xíng shí lǐ, wèi lóng shān dà yún sì, sì nán miàn xiàng shān. yòu dōng shí lǐ, yǒu dà dào wǎng xī běi, zhí dǐ héng shān zhī lù, suì zhé ér cóng zhī, qù shān lù shàng shí lǐ. wàng qí shān liǎng fēng gèn zhì, chē qí jiē zhěn xíng róng chē mǎ luò yì bù jué, pò bì ér chū, nǎi dà tóng rù dào mǎ zǐ jīng dà dào yě. xún zhī dǐ shān xià, liǎng yá bì lì, yī jiàn zhōng liú, tòu xià ér rù, bī zè rú wú suǒ xiàng, qū zhé shàng xià, jù chéng yǎo tiǎo, yī quē shuāng fēng, wǔ yí jiǔ qǔ, jù bù zú yǐ nǐ zhī yě. shí qīng liú wèi fàn, xíng jí sù jiàn. bù zhī hé nián liǎng yá jù záo shí kǎn dà sì wǔ chǐ, shēn jí zhàng, shàng xià pái liè, xiǎng shuǐ yì shí chā mù wèi gé dào zhě, jīn fèi yǐ jiǔ, jǐn cún èr mù xuán jià gāo chù, yóu dòng liáng zhī jù bò jù bò jí lǐng xiān huò shǒu yào zhī yì yě. sān zhuǎn, xiá yù ài, yá yù gāo. xī yá zhī bàn, céng lóu gāo xuán, qū xiè xié yǐ, wàng zhī rú shèn tǔ zhòng tái zhě, xuán kōng sì yě.
如此五十里,直下至阮大土山底,则奔泉一壑,自南注北,遂与之俱出坞口,是名龙峪口,堡临之。村居颇盛,皆植梅杏,成林蔽麓。既出谷,复得平陆。其北又有外界山环之,长亦自东而西,东去浑源州三十里,西去应州七十里。龙峪之临外界,高卑远近,一如东底山之视沙河峡口诸山也。于是沿山东向,望峪之东,山愈嶙嶒斗峭,问知为龙山。龙山之名,旧著于山西,而不知与恒岳比肩;至是既西涉其阃kùn内境域,又北览其面目,从不意中得之,可当五台桑榆之收矣。东行十里,为龙山大云寺,寺南面向山。又东十里,有大道往西北,直抵恒山之麓,遂折而从之,去山麓尚十里。望其山两峰亘峙,车骑接轸zhěn形容车马络绎不绝,破壁而出,乃大同入倒马、紫荆大道也。循之抵山下,两崖壁立,一涧中流,透罅而入,逼仄如无所向,曲折上下,俱成窈窕,伊阙双峰,武彝九曲,俱不足以拟之也。时清流未泛,行即溯涧。不知何年两崖俱凿石坎、大四、五尺,深及丈,上下排列,想水溢时插木为阁道者,今废已久,仅存二木悬架高处,犹栋梁之巨擘巨擘即领先或首要之意也。三转,峡愈隘,崖愈高。西崖之半,层楼高悬,曲榭斜倚,望之如蜃shěn吐重台者,悬空寺也。
wǔ tái běi hè yì yǒu xuán kōng sì, nǐ cǐ wèi néng jù tǐ. yǎng zhī shén fēi, gǔ yǒng dú dēng.
五台北壑亦有悬空寺,拟此未能具体。仰之神飞,鼓勇独登。
rù zé lóu gé gāo xià, kǎn lù qū qǔ. yá jì chù xuē, wèi tiān xià jù guān, ér sì zhī diǎn zhuì, jiān néng jǐn shèng. yī yán jié gòu, ér bù wéi yán shí lèi zhě, jǐn cǐ. ér sēng liáo wèi zhì shì xù, fán kè zuò chán kān, míng chuāng nuǎn tà, xún zhàng zhī jiān, sù rán zhōng yǎ. jì xià, yòu xíng xiá zhōng zhě sān sì zhuǎn, zé dòng mén huò rán, luán hè yǎn yìng, ruò bié yǒu yì tiān zhě. yòu yī lǐ, jiàn dōng yǒu mén bǎng biǎn é sān chóng, gāo liè fù shàng, qí xià shí jí shù bǎi céng chéng zhī, zé běi yuè héng shān miào zhī shān mén yě. qù miào shàng shí lǐ, zuǒ yòu jiē tǔ shān céng zhòu, yuè dǐng yǎo bù kě jiàn. zhǐ mén cè tǔ rén jiā, wèi míng rì dēng dǐng jì.
入则楼阁高下,槛路屈曲。崖既矗削,为天下巨观,而寺之点缀,兼能尽胜。依岩结构,而不为岩石累者,仅此。而僧寮位置适序,凡客坐禅龛kān,明窗暖榻,寻丈之间,肃然中雅。既下,又行峡中者三四转,则洞门豁然,峦壑掩映,若别有一天者。又一里,涧东有门榜匾额三重,高列阜上,其下石级数百层承之,则北岳恒山庙之山门也。去庙尚十里,左右皆土山层昼,岳顶杳不可见。止门侧土人家,为明日登顶计。
shí yī rì fēng yì jìng jìn, chéng bì rú xǐ.
十一日风翳净尽,澄碧如洗。
cè zhàng dēng yuè, miàn dōng ér shàng, tǔ gāng qiǎn fù, wú pān jī láo. gài shān zì lóng quán lái, fán sān chóng. wéi lóng quán yī zhòng qiào xuē zài nèi, ér guān yǐ wài fǎn tǔ jí píng kuàng wǔ tái yī zhòng suī chóng jùn, ér gǔ shí sǒng bá, jù zài dōng dǐ shān yí dài chū yù zhī chù qí dì sān chóng zì xiá kǒu rù shān ér běi, xī jí lóng shān zhī dǐng, dōng zhì héng yuè zhī yáng, yì jiē cáng fēng liǎn è, yī lín běi miàn, zé fēng fēng dǒu xiāo, xī xiàn yán yán běn shǎi. yī lǐ zhuǎn běi, shān jiē méi tàn, bù shēn záo jí kě dé.
策杖登岳,面东而上,土冈浅阜,无攀跻劳。盖山自龙泉来,凡三重。惟龙泉一重峭削在内,而关以外反土脊平旷;五台一重虽崇峻,而骨石耸拔,俱在东底山一带出峪之处;其第三重自峡口入山而北,西极龙山之顶,东至恒岳之阳,亦皆藏锋敛锷,一临北面,则峰峰陡削,悉现岩岩本色。一里转北,山皆煤炭,不深凿即可得。
yòu yī lǐ, zé tǔ shí jiē chì, yǒu qiú sōng lí lì dào páng, tíng yuē wàng xiān.
又一里,则土石皆赤,有虬松离立道旁,亭曰望仙。
yòu sān lǐ, zé yá shí jiàn qǐ, sōng yǐng shāi yīn, shì míng hǔ fēng kǒu. yú shì shí lù yíng huí, shǐ xún yá chéng qiào ér shàng. sān lǐ, yǒu jié fāng yuē" shuò fāng dì yī shān", nèi zé guān xiè chú jǐng jù bèi.
又三里,则崖石渐起,松影筛阴,是名虎风口。于是石路萦回,始循崖乘峭而上。三里,有杰坊曰“朔方第一山”,内则官廨xiè厨井俱备。
fāng yòu dōng xiàng shè jí shàng, yá bàn wèi qǐn gōng, gōng běi wèi fēi shí kū, xiāng chuán zhēn dìng fǔ héng shān cóng cǐ fēi qù.
坊右东向拾级上,崖半为寝宫,宫北为飞石窟,相传真定府恒山从此飞去。
zài shàng, zé běi yuè diàn yě.
再上,则北岳殿也。
shàng fù jué bì, xià lín gōng xiè, diàn xià yún jí chā tiān, wǔ xiǎo wū zi mén shàng xià, qióng bēi hěn gāo de bēi sēn lì.
上负绝壁,下临宫廨,殿下云级插天,庑wǔ小屋子门上下,穹碑很高的碑森立。
cóng diàn yòu shàng, yǒu shí kū yǐ ér shì zhī, yuē huì xiān tái. tái zhōng xiàng qún xiān, huán liè wú xì.
从殿右上,有石窟倚而室之,曰会仙台。台中像群仙,环列无隙。
yú shí yù jī wēi yá, dēng jué dǐng.
余时欲跻危崖,登绝顶。
hái guò yuè diàn dōng, wàng liǎng yá duàn chù, zhōng chuí cǎo mǎng zhě qiān chǐ, wèi dēng dǐng jiān dào, suì jiě yī pān niè ér dēng. èr lǐ, chū wēi yá shàng, yǎng tiào jué dǐng, yóu jié rán tiān bàn, ér mǎn shān duǎn shù méng mì, chá yā zhī kē qí chū kū zhú, dàn néng gōu yī cì lǐng, pān jiàn zhé duàn zhé, yòng lì suī qín, ruò duò hóng tāo, gǔ gǔ bù néng chū. yú yì gǔ yǒng shàng, jiǔ zhī jí jǐn, shǐ dēng qí dǐng. shí rì sè chéng lì, fǔ kàn shān běi, bēng yá luàn zhuì, zá shù mì yì. shì shān tǔ shān wú shù, shí shān zé yǒu běi xiàng jù shí, gù shù jiē zài běi.
还过岳殿东,望两崖断处,中垂草莽者千尺,为登顶间道,遂解衣攀蹑而登。二里,出危崖上,仰眺绝顶,犹杰然天半,而满山短树蒙密,槎桠枝柯歧出枯竹,但能钩衣刺领,攀践辄断折,用力虽勤,若堕洪涛,汩汩不能出。余益鼓勇上,久之棘尽,始登其顶。时日色澄丽,俯瞰山北,崩崖乱坠,杂树密翳。是山土山无树,石山则有;北向俱石,故树皆在北。
hún yuán zhōu chéng yī fāng, jí zài shān lù, běi kàn gé shān yī zhòng, cāng máng wú jì nán wéi lóng quán, xī wéi wǔ tái, qīng qīng yǔ cǐ zuò wǔ jìn zé lóng shān xī gèn, zhī fēng dōng lián, ruò bǐ jiān lián mèi, xià è shā mò zhě.
浑源州城一方,即在山麓,北瞰隔山一重,苍茫无际;南惟龙泉,西惟五台,青青与此作伍;近则龙山西亘,支峰东连,若比肩连袂,下扼沙漠者。
jì ér xià xī fēng, xún qián rù xiá wēi yá, fǔ kàn máng máng, bù gǎn xià. hū huí shǒu dōng gù, yǒu yī rén piāo yáo yú shàng, yīn fù shàng qí chù wèn zhī, zhǐ dōng nán sōng bǎi jiān. wàng ér qū, nǎi shàng shí qǐn gōng hòu wēi yá dǐng. wèi jǐ, guǒ dé jìng, nán jīng sōng bó lín. xiān cóng dǐng shàng wàng, sōng bǎi cōng qīng, rú suàn yè cǎo jīng, zhì cǐ zé hé bào cān tiān, hǔ fēng kǒu zhī sōng bǎi, bù chì bǎi bèi zhī yě. cóng yá xì zhí xià, qià zài qǐn guān zhī yòu, jí fēi shí kū yě, shì yú qián shàng ài, zhōng zhǐ gé yá yī piàn ěr. xià shān wǔ lǐ, yóu xuán kōng sì wēi yá chū. yòu shí wǔ lǐ, zhì hún yuán zhōu xī guān wài.
既而下西峰,寻前入峡危崖,俯瞰茫茫,不敢下。忽回首东顾,有一人飘摇于上,因复上其处问之,指东南松柏间。望而趋,乃上时寝宫后危崖顶。未几,果得径,南经松柏林。先从顶上望,松柏葱青,如蒜叶草茎,至此则合抱参天,虎风口之松柏,不啻百倍之也。从崖隙直下,恰在寝官之右,即飞石窟也,视余前上隘,中止隔崖一片耳。下山五里,由悬空寺危崖出。又十五里,至浑源州西关外。