zhè mǐn zhī yóu jiù yǐ. yú zhì zài shǔ zhī é méi yuè zhī guì lín, zhì tài huá héng yuè zhū shān ruò luó fú guǎng dōng dōng qiáo shān héng yuè, cì yě. zhì yuè jí zhè jiāng shěng zhī wǔ xiè, mǐn zhī jiǔ jì mǐn fāng yán pù bù, yòu cì yě. rán shǔ guǎng guān zhōng, mǔ lǎo dào yuǎn, wèi néng zú yóu héng xiāng kě yǐ jiǎ dào, bù bì zhuān yóu. jì qí jìn zhě, mò ruò yóu jiāng láng sān shí dǐ jiǔ jì, suì yǐ gēng shēn tài chāng yuán nián, 1620 nián wǔ jié duān wǔ jié hòu yī rì, qī yuē fāng ruò shū fù qǐ xíng, zhèng fēng tíng lì zhī xīn shú shí yě.
浙、閩之游舊矣。余志在蜀之峨眉、粵之桂林,至太華、恆岳諸山;若羅浮廣東東樵山、衡岳,次也。至越即浙江省之五泄,閩之九漈閩方言瀑布,又次也。然蜀、廣、關中,母老道遠,未能卒游;衡湘可以假道,不必專游。計其近者,莫若由江郎三石抵九漈,遂以庚申(泰昌元年,1620年)午節端午節後一日,期約芳若叔父啟行,正楓亭荔枝新熟時也。
èr shí sān rì shǐ guò jiāng shān zhī qīng hú. shān jiàn hé, dōng zhī duō wēi fēng qiào zhàng, xī fú bù qǐ. xuán wàng dōng zhī jǐn chù, qí nán yī fēng tè sǒng, mó yún chā tiān, shì yù fēi dòng. wèn zhī, jí jiāng láng shān yě. wàng ér qū, èr shí lǐ, guò shí mén jiē. jiàn qū jiàn jìn, hū liè ér wèi èr, zhuǎn ér wèi sān yǐ fù bàn qí qí shǒu, gēn zhí pōu xià pò zhī, zé yòu shàng ruì xià liǎn, ruò duàn ér fù lián zhě, yí bù huàn xíng, yǔ yún tóng huàn yǐ! fū yàn dàng líng fēng, huáng shān shí sǔn, sēn lì qiào bō, yǐ wèi guī guān qióng rán jù zài shēn gǔ zhōng, zhū fēng hù xiāng yǎn yìng, fǎn shī qí qí. jí jìn yún dǐng hú, qióng rán dú qǐ, shì gèng wěi jùn dàn bù xū shān jí zhì yú páng, gè bù xiāng jiàng, yuǎn wàng ruò yǔ wèi yī. bù ruò cǐ fēng tè chū zhòng shān zhī shàng, zì wèi biàn huàn, ér gè jǐn qí qí yě.
二十三日 始過江山之青湖。山漸合,東支多危峰峭嶂,西伏不起。懸望東支盡處,其南一峰特聳,摩雲插天,勢欲飛動。問之,即江郎山也。望而趨,二十里,過石門街。漸趨漸近,忽裂而為二,轉而為三;已復半岐其首,根直剖下;迫之,則又上銳下斂,若斷而復連者,移步換形,與雲同幻矣!夫雁宕靈峰,黃山石筍,森立峭撥,已為瑰觀;穹然俱在深谷中,諸峰互相掩映,反失其奇。即縉雲鼎湖,穹然獨起,勢更偉峻;但步虛山即峙於旁,各不相降,遠望若與為一。不若此峰特出眾山之上,自為變幻,而各盡其奇也。
liù yuè chū qī rì dǐ xìng huà fǔ.
六月初七日 抵興化府。
liù yuè chū bā rì chū pú jùn xī mén, xī běi xíng wǔ lǐ, dēng lǐng, sì shí lǐ, zhì jǔ xī, jiàng zhì bù chì shù lǐng yǐ. jǔ xī jí jiǔ jì xià liú. guò jǔ xī gōng guǎn, èr lǐ, yóu shí bù guò xī. yòu èr lǐ, yī cè jìng xī xiàng ào, běi fù yǒu yī dèng. kě zhuǎn shàng shān. shí shān shēn rì kù, lù jué rén xíng, mí bù zhī suǒ wǎng. yú yì lǐ hú zhī shuǐ, lì jiǔ jì ér xià, shàng jī bì qí jìng, suì qū shí dèng dào. fāng shū yǔ nú bèi dàn hài pà gāo zhì, jiē yǐ wèi wù, qǐng zhī, jìng jiàn sāi, bǐ yì yǐ wèi wù, ér yú xíng yì lì. jì ér yù shàng yù gāo, yǎo wú suǒ jí, liè rì shuò shuò shuò shuò, yú yì zì kǔ juàn yǐ. shù lǐ, jī lǐng tóu, yǐ wèi jué dǐng yě zhuǎn ér xī, shān zhī shàng gāo fēng fù yǒu bèi cǐ zhě bǐ zhè gèng gāo chū yī bèi de. xún shān qū qǔ xíng, sān lǐ, píng chóu dàng dàng, zhèng shì wǔ líng wù rù yì jí hǎo sì jìn rù le táo huā yuán, bù fù zhī zài wàn fēng dǐng shàng yě. zhōng dào yǒu tíng, xī lái wèi xiān yóu dào, dōng jí yú suǒ xíng. nán guò tōng xiān qiáo, yuè xiǎo lǐng ér xià, wèi gōng guǎn, wèi zhōng gǔ lóu zhī péng lái shí, zé léi hōng jì j jí pù bù zài yān. jiàn chū péng lái shí páng, qí dǐ shí píng rú lì hǎo xiàng mó píng yì bān, shuǐ màn liú shí miàn, yún rú pù gòu. shǎo xià, ér píng zhě duō wā, qí jiān yuán xué, wèi zào, wèi jiù, wèi zūn, wèi jǐng, jiē yǐ dān míng, jiǔ xiān zhī yí yě. píng liú zhì cǐ, hū xià duò hú zhōng, rú wàn mǎ chū fā, chéng yǒu léi tíng zhī shì, zé dì yī jì zhī qí yě. jiǔ xiān cí jí zhì qí xī, qián lín lǐ hú. hú bù shèn hào dàng, ér chéng bì yī hóng, yú wàn shān zhī shàng, wéi qīng yàng cuì, zào wù zhī yùn líng yì yì yǐ! cí yòu yǒu shí gǔ yuán zhū gǔ méi dòng zhū shèng. méi dòng zài cí cè, jià dà shí ér chéng zhě, yǒu xià chéng mén. tòu ér shàng, jiù yǒu jiǔ xiān gé, cí qián jiù yǒu shuǐ jīng gōng, jīn jù pǐ p dǎo tā. dāng cí ér gé hú xià zhuì, zé èr jì zhì jiǔ jì zhī shuǐ yě. yú xún hú yòu xíng, yǐ zhì dì sān jì, jí yǔ fāng shū fǎn. yuē: jīn xī dāng dàn shén xiū lì, jìng wù jiǔ xiān. láo xīn mù yǐ qí shèng, qiě qí míng rì yě. fǎn cí, wǎng péng lái shí, xiǎn xi n guāng zú chì zú zú bù jiàn zhōng. shí lài l n shí shàng liú guò de jí shuǐ píng kuàng, qīng liú qīng qiǎn, shí zhōu sān dǎo, jìng qiān qi n liāo qǐ yī ér shè yě. wǎn zuò cí, xīn yuè zhèng xuán fēng dǐng, fǔ yì píng hú, shén qíng jù lǎng, jìng zhōng fán fán f ng shuǐ shēng, shí chù léi jì shēng. shì yè qí mèng cí zhōng.
六月初八日 出莆郡西門,西北行五里,登嶺,四十里,至莒溪,降陟不啻數嶺矣。莒溪即九漈下流。過莒溪公館,二里,由石步過溪。又二里,一側徑西向坳,北復有一磴。可轉上山。時山深日酷,路絕人行,迷不知所往。余意鯉湖之水,歷九漈而下,上躋必奇境,遂趨石磴道。芳叔與奴輩憚害怕高陟,皆以為誤,頃之,境漸塞,彼益以為誤,而余行益勵。既而愈上愈高,杳無所極,烈日鑠鑠爍爍,余亦自苦倦矣。數里,躋嶺頭,以為絕頂也;轉而西,山之上高峰復有倍此者比這更高出一倍的。循山屈曲行,三里,平疇蕩蕩,正似武陵誤入意即好似進入了桃花源,不復知在萬峰頂上也。中道有亭,西來為仙遊道,東即余所行。南過通仙橋,越小嶺而下,為公館,為鐘鼓樓之蓬萊石,則雷轟漈jì即瀑布在焉。澗出蓬萊石旁,其底石平如礪好像磨平一般,水漫流石面,勻如鋪彀。少下,而平者多窪,其間圓穴,為灶,為臼,為樽,為井,皆以丹名,九仙之遺也。平流至此,忽下墮湖中,如萬馬初發,誠有雷霆之勢,則第一漈之奇也。九仙祠即峙其西,前臨鯉湖。湖不甚浩蕩,而澄碧一泓,於萬山之上,圍青漾翠,造物之醞靈亦異矣!祠右有石鼓、元珠、古梅洞諸勝。梅洞在祠側,駕大石而成者,有罅成門。透而上,舊有九仙閣,祠前舊有水晶宮,今俱圮pǐ倒塌。當祠而隔湖下墜,則二漈至九漈之水也。余循湖右行,已至第三漈,急與芳叔返。曰:「今夕當淡神休力,靜晤九仙。勞心目以奇勝,且俟明日也。」返祠,往蓬萊石,跣xiǎn光足、赤足足步澗中。石瀨làn石上流過的急水平曠,清流輕淺,十洲三島,竟褰qiān撩起衣而涉也。晚坐祠,新月正懸峰頂,俯挹平湖,神情俱朗,靜中渢渢fēng水聲,時觸雷漈聲。是夜祈夢祠中。
chū jiǔ rì cí jiǔ xiān, xià qióng jiǔ jì. jiǔ jì qù lǐ hú qiě shù lǐ, sān jì ér xià, jiǔ yǐ dào jué. shù yuè qián, pú tián jì jiǔ yáo yú, lìng lù shàn kāi fù niǎo dào, zhí tōng jiǔ jì, chū jǔ xī. huǐ zuó bù yóu cè jìng sù jì ér shàng, nǎi yū cóng dà dào, zuò shī cǐ qí. suì shù zhuāng gǎi tú, jìng chū jiǔ jì, pù bù wèi dì èr jì, zài hú zhī nán, zhèng yǔ jiǔ xiān cí xiāng duì. hú qióng ér shuǐ yóu cǐ fēi duò shēn xiá, xiá shí rú pī, liǎng yá bì lì wàn rèn. shuǐ chū chū hú, wèi shí suǒ è xiá zhì, shì bù dé chū, nù cóng kōng zhuì, fēi pēn chōng jī, shuǐ shí gè jí xióng guān. zài xià wèi dì sān jì zhī zhū lián quán, jǐng yǔ pù bù tóng. yòu yá yǒu tíng, yuē guān lán. yī shí yuē tiān rán zuò, yì yǒu tíng fù zhī. cóng cǐ shàng xià lǐng jiàn, pán zhé xiá zhōng. xiá bì shàng fù xià kuān, zhū lián zhī shuǐ, cóng zhèng miàn zhuì xià yù guǎn zhī shuǐ, cóng páng ǎi fèi yì. liǎng quán bìng xuán, xiá bì xià xuē, tiě zhàng sì zhōu bǎ sì zhōu wéi dé jǐn jǐn de, shàng yǔ tiān bìng, yù lóng shuāng wǔ, xià jí tán jì. tán shuǐ shēn hóng chéng bì, suī xiǎo yú lǐ hú, ér jùn bì huán suǒ, bào liú jiāo yìng, jí qí cuō shèng, wéi cǐ wèi zuì! suǒ wèi dì sì jì yě.
初九日 辭九仙,下窮九漈。九漈去鯉湖且數里,三漈而下,久已道絕。數月前,莆田祭酒堯俞,令陸善開復鳥道,直通九漈,出莒溪。悔昨不由側徑溯漈而上,乃紆從大道,坐失此奇。遂束裝改途,竟出九漈,瀑布為第二漈,在湖之南,正與九仙祠相對。湖窮而水由此飛墮深峽,峽石如劈,兩崖壁立萬仞。水初出湖,為石所扼轄制,勢不得出,怒從空墜,飛噴衝激,水石各極雄觀。再下為第三漈之珠簾泉,景與瀑布同。右崖有亭,曰觀瀾。一石曰天然坐,亦有亭覆之。從此上下嶺澗,盤折峽中。峽壁上覆下寬,珠簾之水,從正面墜下;玉管之水,從旁靄沸溢。兩泉並懸,峽壁下削,鐵障四周把四周圍得緊緊的,上與天並,玉龍雙舞,下極潭際。潭水深泓澄碧,雖小於鯉湖,而峻壁環鎖,瀑流交映,集奇撮勝,惟此為最!所謂第四漈也。
chū zhì jiàn dǐ, fāng shū jí yú chū xiá, zuò dài xiá kǒu, bù fù rù. yú dú yuán jiàn shí ér jìn, jù tán biān shí shàng, yǎng shì shuāng pù cóng kōng yāo jiǎo, yá shí shàng fù rú wèng kǒu. xù rì zhèng zài yá duān, yǔ tuí bō tū làng, yǎn yūn liú huī. fǔ yǎng yīng jiē, bù néng shě qù. xún jiàn fù xià, hū liǎng xiá xuē qǐ, yī shuǐ xié huí, jiàn yòu zhī lù zhī qióng. zuǒ wàng yǒu mù bǎn fēi jià wēi jī shuǐ biān tū chū zhī shí duàn dèng jiān, luàn liú ér dù, kě yǐ pān jī. suì shè jiàn cóng zuǒ, zé wǔ jì zhī shí mén yǐ. liǎng yá zhì shì, bì còu jǐn róng yī xiàn, yù hé bù hé, yù kāi bù kāi, xià yǒng bēn quán, shàng ài yún yǐng. rén yuán zhì qí jiān, rú mí yuán rán, yīn fēng chuī zhī, lǐn lǐn yù duò. gài zì sì jì lái, shān shēn lù jué, yōu qiào yǐ jí, wéi wén quán shēng niǎo yǔ ěr.
初至澗底,芳叔急於出峽,坐待峽口,不復入。余獨緣澗石而進,踞潭邊石上,仰視雙瀑從空夭矯,崖石上覆如瓮口。旭日正在崖端,與頹波突浪,掩暈流輝。俯仰應接,不能捨去。循澗復下,忽兩峽削起,一水斜回,澗右之路之窮。左望有木板飛架危磯水邊突出之石斷磴間,亂流而渡,可以攀躋。遂涉澗從左,則五漈之石門矣。兩崖至是,壁湊僅容一線,欲合不合,欲開不開,下涌奔泉,上礙雲影。人緣陟其間,如獼猿然,陰風吹之,凜凜欲墮。蓋自四漈來,山深路絕,幽峭已極,惟聞泉聲鳥語耳。
chū wǔ jì, shān shì jiàn kāi. jiàn yòu wēi zhàng píng liè, zuǒ zé fēi fèng fēng huí xiáng duì zhī, luàn liú rào qí xià, huò wèi chéng tán, huò wèi dào xiá. ruò liù jì zhī wǔ xīng, qī jì zhī fēi fèng, bā jì zhī qí pán shí, jiǔ jì zhī jiāng jūn yán, jiē cì dì dé míng yǐ. rán yī dài yún zhēng xiá wèi, dé qù gù zài shān shuǐ zhōng, qǐ bì kè jī ér qiú hū? gài shuǐ chéng xiá zhǎn, jì dé zì zì, qí páng bēng yá tuí shí, xié chā wèi yán, héng jià wèi shì, céng dié chéng lóu, qū qǔ chéng dòng xuán zé pù, huán zé liú, zhū zé quán jiē kě zuò kě wò, kě yǐ kě zhuó zhu xǐ, yīn zhú mù ér nòng yún yān. shù lǐ zhī jiān, mù bù néng yí, zú bù néng qián zhě jìng rì. měi xià yī chù, jiàn yǒu bié xué, bì chuān yán tōng xì ér rù, qū dá páng shū, bù kě yī jìng qióng yě! ruò shuǐ zhī huò xuán huò tíng t ng shuǐ jī jù ér bù liú tōng, huò yì fēi dié zhù, jí kuāng lú sān dié yàn dàng lóng jiǎo, gè yǐ yī zhǎng shàn shèng, wèi ruò cǐ shān wēi tǐ jiē jù yě.
出五漈,山勢漸開。澗右危嶂屏列,左則飛鳳峰迴翔對之,亂流繞其下,或為澄潭,或為倒峽。若六漈之五星,七漈之飛鳳,八漈之棋盤石,九漈之將軍岩,皆次第得名矣。然一帶雲蒸霞蔚,得趣故在山水中,豈必刻跡而求乎?蓋水乘峽展,既得自恣,其旁崩崖頹石,斜插為岩,橫架為室,層疊成樓,屈曲成洞;懸則瀑,環則流,瀦則泉;皆可坐可臥,可倚可濯zhuó洗,蔭竹木而弄雲煙。數里之間,目不能移,足不能前者竟日。每下一處,見有別穴,必穿岩通隙而入,曲達旁疏,不可一境窮也!若水之或懸或渟tíng水積聚而不流通,或翼飛疊注,即匡廬三疊、雁宕龍湫,各以一長擅勝,未若此山微體皆具也。
chū jiǔ jì. yán jiàn yī shān zhuǎn, dōng xiàng wǔ lǐ, shǐ yǒu gēng yún qiáo shí zhī jiā, rán jiàn rén zhì, wèi yǒu bù jīng yà zhě. yòu wǔ lǐ, zhì jǔ xī zhī shí bù, chū xiàng dào.
出九漈。沿澗依山轉,東向五里,始有耕雲樵石之家,然見人至,未有不驚訝者。又五里,至莒溪之石步,出向道。
chū shí rì guò suàn lǐng yì, zhì yú xī. wén héng lù yì xī shí lǐ, yǒu shí suǒ shān, yán shí zuì shèng, yì wèi jiǔ xiān qí mèng suǒ. mǐn yǒu chūn yóu shí suǒ, qiū yóu lǐ hú yǔ, suī wèi hé qí shí, rán bù kě shī zhī jiāo bì yě. chéng xìng suì xíng. yǐ héng lù qù cǐ shàng shí wǔ lǐ, nǎi sù yú xī.
初十日 過蒜嶺驛,至榆溪。聞橫路驛西十里,有石所山,岩石最勝,亦為九仙祈夢所。閩有「春遊石所,秋遊鯉湖」語,雖未合其時,然不可失之交臂也。乘興遂行。以橫路去此尚十五里,乃宿榆溪。
shí yī rì zhì bō lí pù, jí cóng xiǎo lù wèi shí suǒ yóu. xī xiàng shān wǔ lǐ, yuè yī xiǎo lǐng. yòu wǔ lǐ, dù xī, jí shí suǒ nán lù. xún lù xī zhuǎn, yǎng jiàn fēng dǐng cóng yá, rú zǎn rú pī. xī běi xíng jiǔ zhī, yǒu lóu bàng shān xī xiàng, nǎi dēng shān dào yě. shí dèng pō jùn, suì duǎn yī lì jí ér shàng. dèng lù qū zhé, mù shí yīn yì, qiú zhī lǎo téng, pán jié wēi shí yǐ yī yá zhī shàng, tí yuán shàng xià, yīng dá bù jué. hū yǒu tíng tū jù wēi shí, bá jiǒng tǐng bá gāo yuǎn líng xū, wú yǔ wèi duì. tíng dāng shān zhī bàn. zài zhé, shí jí wēi rán zhí shàng, jí qióng, zé fēi yán yán fù chuí bàn kōng. zài shàng liǎng zhé, rù shí dòng cè mén, chū jí jiǔ xiān gé, xuān chǎng yǎ jié. zuǒ wèi sēng lú, jù yǐ shān líng kōng, kě xǐ yǐ píng tiào. gé hòu wǔ liù qiào fēng lí lì, gāo jiē shù shí zhàng, měi fēng gè qù èr sān chǐ. fēng xià shí bì rú xuē chéng, lù qū qǔ xià zhōng, kě tòu lòu gè fēng zhī dǐng. sōng yǎn téng yán, zòng mù chéng shèng. sēng gōng míng fāng yì, shān suǒ chǎn yě. cè jìng xià, zhì chuí yán, lù zuǒ gèng yǒu yī jìng. yú yuē: cǐ bì yǒu yì, guǒ yī shí dòng qiàn kōng lì. chuān dòng ér xià, jí zhì bàn shān tíng. xià shān, chū héng lù ér fǎn.
十一日 至波黎鋪,即從小路為石所游。西向山五里,越一小嶺。又五里,渡溪,即石所南麓。循麓西轉,仰見峰頂叢崖,如攢如劈。西北行久之,有樓傍山西向,乃登山道也。石磴頗峻,遂短衣歷級而上。磴路曲折,木石陰翳,虬枝老藤,盤結危石倚欹崖之上,啼猿上下,應答不絕。忽有亭突踞危石,拔迥挺拔高遠凌虛,無與為對。亭當山之半。再折,石級巍然直上,級窮,則飛岩檐覆垂半空。再上兩折,入石洞側門,出即九仙閣,軒敞雅潔。左為僧廬,俱倚山凌空,可徙倚憑眺。閣後五六峭峰離立,高皆數十丈,每峰各去二三尺。峰罅石壁如削成,路屈曲罅中,可透漏各峰之頂。松偃藤延,縱目成勝。僧供茗芳逸,山所產也。側徑下,至垂岩,路左更有一徑。余曰:「此必有異,」果一石洞嵌空立。穿洞而下,即至半山亭。下山,出橫路而返。
shì yóu yě, wèi rì liù shí yǒu sān, lì shěng èr, jīng xiàn shí jiǔ, fǔ shí yī, yóu míng shān zhě sān.
是游也,為日六十有三,歷省二,經縣十九,府十一,游名山者三。