zhè mǐn zhī yóu jiù yǐ. yú zhì zài shǔ zhī é méi yuè zhī guì lín, zhì tài huá héng yuè zhū shān ruò luó fú guǎng dōng dōng qiáo shān héng yuè, cì yě. zhì yuè jí zhè jiāng shěng zhī wǔ xiè, mǐn zhī jiǔ jì mǐn fāng yán pù bù, yòu cì yě. rán shǔ guǎng guān zhōng, mǔ lǎo dào yuǎn, wèi néng zú yóu héng xiāng kě yǐ jiǎ dào, bù bì zhuān yóu. jì qí jìn zhě, mò ruò yóu jiāng láng sān shí dǐ jiǔ jì, suì yǐ gēng shēn tài chāng yuán nián, 1620 nián wǔ jié duān wǔ jié hòu yī rì, qī yuē fāng ruò shū fù qǐ xíng, zhèng fēng tíng lì zhī xīn shú shí yě.
浙、闽之游旧矣。余志在蜀之峨眉、粤之桂林,至太华、恒岳诸山;若罗浮广东东樵山、衡岳,次也。至越即浙江省之五泄,闽之九漈闽方言瀑布,又次也。然蜀、广、关中,母老道远,未能卒游;衡湘可以假道,不必专游。计其近者,莫若由江郎三石抵九漈,遂以庚申(泰昌元年,1620年)午节端午节后一日,期约芳若叔父启行,正枫亭荔枝新熟时也。
èr shí sān rì shǐ guò jiāng shān zhī qīng hú. shān jiàn hé, dōng zhī duō wēi fēng qiào zhàng, xī fú bù qǐ. xuán wàng dōng zhī jǐn chù, qí nán yī fēng tè sǒng, mó yún chā tiān, shì yù fēi dòng. wèn zhī, jí jiāng láng shān yě. wàng ér qū, èr shí lǐ, guò shí mén jiē. jiàn qū jiàn jìn, hū liè ér wèi èr, zhuǎn ér wèi sān yǐ fù bàn qí qí shǒu, gēn zhí pōu xià pò zhī, zé yòu shàng ruì xià liǎn, ruò duàn ér fù lián zhě, yí bù huàn xíng, yǔ yún tóng huàn yǐ! fū yàn dàng líng fēng, huáng shān shí sǔn, sēn lì qiào bō, yǐ wèi guī guān qióng rán jù zài shēn gǔ zhōng, zhū fēng hù xiāng yǎn yìng, fǎn shī qí qí. jí jìn yún dǐng hú, qióng rán dú qǐ, shì gèng wěi jùn dàn bù xū shān jí zhì yú páng, gè bù xiāng jiàng, yuǎn wàng ruò yǔ wèi yī. bù ruò cǐ fēng tè chū zhòng shān zhī shàng, zì wèi biàn huàn, ér gè jǐn qí qí yě.
二十三日 始过江山之青湖。山渐合,东支多危峰峭嶂,西伏不起。悬望东支尽处,其南一峰特耸,摩云插天,势欲飞动。问之,即江郎山也。望而趋,二十里,过石门街。渐趋渐近,忽裂而为二,转而为三;已复半岐其首,根直剖下;迫之,则又上锐下敛,若断而复连者,移步换形,与云同幻矣!夫雁宕灵峰,黄山石笋,森立峭拨,已为瑰观;穹然俱在深谷中,诸峰互相掩映,反失其奇。即缙云鼎湖,穹然独起,势更伟峻;但步虚山即峙于旁,各不相降,远望若与为一。不若此峰特出众山之上,自为变幻,而各尽其奇也。
liù yuè chū qī rì dǐ xīng huà fǔ.
六月初七日 抵兴化府。
liù yuè chū bā rì chū pú jùn xī mén, xī běi xíng wǔ lǐ, dēng lǐng, sì shí lǐ, zhì jǔ xī, jiàng zhì bù chì shù lǐng yǐ. jǔ xī jí jiǔ jì xià liú. guò jǔ xī gōng guǎn, èr lǐ, yóu shí bù guò xī. yòu èr lǐ, yī cè jìng xī xiàng ào, běi fù yǒu yī dèng. kě zhuǎn shàng shān. shí shān shēn rì kù, lù jué rén xíng, mí bù zhī suǒ wǎng. yú yì lǐ hú zhī shuǐ, lì jiǔ jì ér xià, shàng jī bì qí jìng, suì qū shí dèng dào. fāng shū yǔ nú bèi dàn hài pà gāo zhì, jiē yǐ wéi wù, qǐng zhī, jìng jiàn sāi, bǐ yì yǐ wéi wù, ér yú xíng yì lì. jì ér yù shàng yù gāo, yǎo wú suǒ jí, liè rì shuò shuò shuò shuò, yú yì zì kǔ juàn yǐ. shù lǐ, jī lǐng tóu, yǐ wéi jué dǐng yě zhuǎn ér xī, shān zhī shàng gāo fēng fù yǒu bèi cǐ zhě bǐ zhè gèng gāo chū yī bèi de. xún shān qū qǔ xíng, sān lǐ, píng chóu dàng dàng, zhèng shì wǔ líng wù rù yì jí hǎo sì jìn rù le táo huā yuán, bù fù zhī zài wàn fēng dǐng shàng yě. zhōng dào yǒu tíng, xī lái wèi xiān yóu dào, dōng jí yú suǒ xíng. nán guò tōng xiān qiáo, yuè xiǎo lǐng ér xià, wèi gōng guǎn, wèi zhōng gǔ lóu zhī péng lái shí, zé léi hōng jì j jí pù bù zài yān. jiàn chū péng lái shí páng, qí dǐ shí píng rú lì hǎo xiàng mó píng yì bān, shuǐ màn liú shí miàn, yún rú pù gòu. shǎo xià, ér píng zhě duō wā, qí jiān yuán xué, wèi zào, wèi jiù, wèi zūn, wèi jǐng, jiē yǐ dān míng, jiǔ xiān zhī yí yě. píng liú zhì cǐ, hū xià duò hú zhōng, rú wàn mǎ chū fā, chéng yǒu léi tíng zhī shì, zé dì yī jì zhī qí yě. jiǔ xiān cí jí zhì qí xī, qián lín lǐ hú. hú bù shèn hào dàng, ér chéng bì yī hóng, yú wàn shān zhī shàng, wéi qīng yàng cuì, zào wù zhī yùn líng yì yì yǐ! cí yòu yǒu shí gǔ yuán zhū gǔ méi dòng zhū shèng. méi dòng zài cí cè, jià dà shí ér chéng zhě, yǒu xià chéng mén. tòu ér shàng, jiù yǒu jiǔ xiān gé, cí qián jiù yǒu shuǐ jīng gōng, jīn jù pǐ p dǎo tā. dāng cí ér gé hú xià zhuì, zé èr jì zhì jiǔ jì zhī shuǐ yě. yú xún hú yòu xíng, yǐ zhì dì sān jì, jí yǔ fāng shū fǎn. yuē:" jīn xī dāng dàn shén xiū lì, jìng wù jiǔ xiān. láo xīn mù yǐ qí shèng, qiě qí míng rì yě." fǎn cí, wǎng péng lái shí, xiǎn xi n guāng zú chì zú zú bù jiàn zhōng. shí lài l n shí shàng liú guò de jí shuǐ píng kuàng, qīng liú qīng qiǎn, shí zhōu sān dǎo, jìng qiān qi n liāo qǐ yī ér shè yě. wǎn zuò cí, xīn yuè zhèng xuán fēng dǐng, fǔ yì píng hú, shén qíng jù lǎng, jìng zhōng fēng fēng f ng shuǐ shēng, shí chù léi jì shēng. shì yè qí mèng cí zhōng.
六月初八日 出莆郡西门,西北行五里,登岭,四十里,至莒溪,降陟不啻数岭矣。莒溪即九漈下流。过莒溪公馆,二里,由石步过溪。又二里,一侧径西向坳,北复有一磴。可转上山。时山深日酷,路绝人行,迷不知所往。余意鲤湖之水,历九漈而下,上跻必奇境,遂趋石磴道。芳叔与奴辈惮害怕高陟,皆以为误,顷之,境渐塞,彼益以为误,而余行益励。既而愈上愈高,杳无所极,烈日铄铄烁烁,余亦自苦倦矣。数里,跻岭头,以为绝顶也;转而西,山之上高峰复有倍此者比这更高出一倍的。循山屈曲行,三里,平畴荡荡,正似武陵误入意即好似进入了桃花源,不复知在万峰顶上也。中道有亭,西来为仙游道,东即余所行。南过通仙桥,越小岭而下,为公馆,为钟鼓楼之蓬莱石,则雷轰漈jì即瀑布在焉。涧出蓬莱石旁,其底石平如砺好像磨平一般,水漫流石面,匀如铺彀。少下,而平者多洼,其间圆穴,为灶,为臼,为樽,为井,皆以丹名,九仙之遗也。平流至此,忽下堕湖中,如万马初发,诚有雷霆之势,则第一漈之奇也。九仙祠即峙其西,前临鲤湖。湖不甚浩荡,而澄碧一泓,于万山之上,围青漾翠,造物之酝灵亦异矣!祠右有石鼓、元珠、古梅洞诸胜。梅洞在祠侧,驾大石而成者,有罅成门。透而上,旧有九仙阁,祠前旧有水晶宫,今俱圮pǐ倒塌。当祠而隔湖下坠,则二漈至九漈之水也。余循湖右行,已至第三漈,急与芳叔返。曰:“今夕当淡神休力,静晤九仙。劳心目以奇胜,且俟明日也。”返祠,往蓬莱石,跣xiǎn光足、赤足足步涧中。石濑làn石上流过的急水平旷,清流轻浅,十洲三岛,竟褰qiān撩起衣而涉也。晚坐祠,新月正悬峰顶,俯挹平湖,神情俱朗,静中沨沨fēng水声,时触雷漈声。是夜祈梦祠中。
chū jiǔ rì cí jiǔ xiān, xià qióng jiǔ jì. jiǔ jì qù lǐ hú qiě shù lǐ, sān jì ér xià, jiǔ yǐ dào jué. shù yuè qián, pú tián jì jiǔ yáo yú, lìng lù shàn kāi fù niǎo dào, zhí tōng jiǔ jì, chū jǔ xī. huǐ zuó bù yóu cè jìng sù jì ér shàng, nǎi yū cóng dà dào, zuò shī cǐ qí. suì shù zhuāng gǎi tú, jìng chū jiǔ jì, pù bù wèi dì èr jì, zài hú zhī nán, zhèng yǔ jiǔ xiān cí xiāng duì. hú qióng ér shuǐ yóu cǐ fēi duò shēn xiá, xiá shí rú pī, liǎng yá bì lì wàn rèn. shuǐ chū chū hú, wèi shí suǒ è xiá zhì, shì bù dé chū, nù cóng kōng zhuì, fēi pēn chōng jī, shuǐ shí gè jí xióng guān. zài xià wèi dì sān jì zhī zhū lián quán, jǐng yǔ pù bù tóng. yòu yá yǒu tíng, yuē guān lán. yī shí yuē tiān rán zuò, yì yǒu tíng fù zhī. cóng cǐ shàng xià lǐng jiàn, pán zhé xiá zhōng. xiá bì shàng fù xià kuān, zhū lián zhī shuǐ, cóng zhèng miàn zhuì xià yù guǎn zhī shuǐ, cóng páng ǎi fèi yì. liǎng quán bìng xuán, xiá bì xià xuē, tiě zhàng sì zhōu bǎ sì zhōu wéi dé jǐn jǐn de, shàng yǔ tiān bìng, yù lóng shuāng wǔ, xià jí tán jì. tán shuǐ shēn hóng chéng bì, suī xiǎo yú lǐ hú, ér jùn bì huán suǒ, bào liú jiāo yìng, jí qí cuō shèng, wéi cǐ wèi zuì! suǒ wèi dì sì jì yě.
初九日 辞九仙,下穷九漈。九漈去鲤湖且数里,三漈而下,久已道绝。数月前,莆田祭酒尧俞,令陆善开复鸟道,直通九漈,出莒溪。悔昨不由侧径溯漈而上,乃纡从大道,坐失此奇。遂束装改途,竟出九漈,瀑布为第二漈,在湖之南,正与九仙祠相对。湖穷而水由此飞堕深峡,峡石如劈,两崖壁立万仞。水初出湖,为石所扼辖制,势不得出,怒从空坠,飞喷冲激,水石各极雄观。再下为第三漈之珠帘泉,景与瀑布同。右崖有亭,曰观澜。一石曰天然坐,亦有亭覆之。从此上下岭涧,盘折峡中。峡壁上覆下宽,珠帘之水,从正面坠下;玉管之水,从旁霭沸溢。两泉并悬,峡壁下削,铁障四周把四周围得紧紧的,上与天并,玉龙双舞,下极潭际。潭水深泓澄碧,虽小于鲤湖,而峻壁环锁,瀑流交映,集奇撮胜,惟此为最!所谓第四漈也。
chū zhì jiàn dǐ, fāng shū jí yú chū xiá, zuò dài xiá kǒu, bù fù rù. yú dú yuán jiàn shí ér jìn, jù tán biān shí shàng, yǎng shì shuāng pù cóng kōng yāo jiǎo, yá shí shàng fù rú wèng kǒu. xù rì zhèng zài yá duān, yǔ tuí bō tū làng, yǎn yūn liú huī. fǔ yǎng yìng jiē, bù néng shě qù. xún jiàn fù xià, hū liǎng xiá xuē qǐ, yī shuǐ xié huí, jiàn yòu zhī lù zhī qióng. zuǒ wàng yǒu mù bǎn fēi jià wēi jī shuǐ biān tū chū zhī shí duàn dèng jiān, luàn liú ér dù, kě yǐ pān jī. suì shè jiàn cóng zuǒ, zé wǔ jì zhī shí mén yǐ. liǎng yá zhì shì, bì còu jǐn róng yī xiàn, yù hé bù hé, yù kāi bù kāi, xià yǒng bēn quán, shàng ài yún yǐng. rén yuán zhì qí jiān, rú mí yuán rán, yīn fēng chuī zhī, lǐn lǐn yù duò. gài zì sì jì lái, shān shēn lù jué, yōu qiào yǐ jí, wéi wén quán shēng niǎo yǔ ěr.
初至涧底,芳叔急于出峡,坐待峡口,不复入。余独缘涧石而进,踞潭边石上,仰视双瀑从空夭矫,崖石上覆如瓮口。旭日正在崖端,与颓波突浪,掩晕流辉。俯仰应接,不能舍去。循涧复下,忽两峡削起,一水斜回,涧右之路之穷。左望有木板飞架危矶水边突出之石断磴间,乱流而渡,可以攀跻。遂涉涧从左,则五漈之石门矣。两崖至是,壁凑仅容一线,欲合不合,欲开不开,下涌奔泉,上碍云影。人缘陟其间,如猕猿然,阴风吹之,凛凛欲堕。盖自四漈来,山深路绝,幽峭已极,惟闻泉声鸟语耳。
chū wǔ jì, shān shì jiàn kāi. jiàn yòu wēi zhàng píng liè, zuǒ zé fēi fèng fēng huí xiáng duì zhī, luàn liú rào qí xià, huò wèi chéng tán, huò wèi dào xiá. ruò liù jì zhī wǔ xīng, qī jì zhī fēi fèng, bā jì zhī qí pán shí, jiǔ jì zhī jiāng jūn yán, jiē cì dì dé míng yǐ. rán yí dài yún zhēng xiá wèi, dé qù gù zài shān shuǐ zhōng, qǐ bì kè jī ér qiú hū? gài shuǐ chéng xiá zhǎn, jì dé zì zì, qí páng bēng yá tuí shí, xié chā wèi yán, héng jià wèi shì, céng dié chéng lóu, qū qǔ chéng dòng xuán zé pù, huán zé liú, zhū zé quán jiē kě zuò kě wò, kě yǐ kě zhuó zhu xǐ, yīn zhú mù ér nòng yún yān. shù lǐ zhī jiān, mù bù néng yí, zú bù néng qián zhě jìng rì. měi xià yī chù, jiàn yǒu bié xué, bì chuān yán tōng xì ér rù, qū dá páng shū, bù kě yī jìng qióng yě! ruò shuǐ zhī huò xuán huò tíng t ng shuǐ jī jù ér bù liú tōng, huò yì fēi dié zhù, jí kuāng lú sān dié yàn dàng lóng qiū, gè yǐ yī cháng shàn shèng, wèi ruò cǐ shān wēi tǐ jiē jù yě.
出五漈,山势渐开。涧右危嶂屏列,左则飞凤峰回翔对之,乱流绕其下,或为澄潭,或为倒峡。若六漈之五星,七漈之飞凤,八漈之棋盘石,九漈之将军岩,皆次第得名矣。然一带云蒸霞蔚,得趣故在山水中,岂必刻迹而求乎?盖水乘峡展,既得自恣,其旁崩崖颓石,斜插为岩,横架为室,层叠成楼,屈曲成洞;悬则瀑,环则流,潴则泉;皆可坐可卧,可倚可濯zhuó洗,荫竹木而弄云烟。数里之间,目不能移,足不能前者竟日。每下一处,见有别穴,必穿岩通隙而入,曲达旁疏,不可一境穷也!若水之或悬或渟tíng水积聚而不流通,或翼飞叠注,即匡庐三叠、雁宕龙湫,各以一长擅胜,未若此山微体皆具也。
chū jiǔ jì. yán jiàn yī shān zhuǎn, dōng xiàng wǔ lǐ, shǐ yǒu gēng yún qiáo shí zhī jiā, rán jiàn rén zhì, wèi yǒu bù jīng yà zhě. yòu wǔ lǐ, zhì jǔ xī zhī shí bù, chū xiàng dào.
出九漈。沿涧依山转,东向五里,始有耕云樵石之家,然见人至,未有不惊讶者。又五里,至莒溪之石步,出向道。
chū shí rì guò suàn lǐng yì, zhì yú xī. wén héng lù yì xī shí lǐ, yǒu shí suǒ shān, yán shí zuì shèng, yì wèi jiǔ xiān qí mèng suǒ. mǐn yǒu" chūn yóu shí suǒ, qiū yóu lǐ hú" yǔ, suī wèi hé qí shí, rán bù kě shī zhī jiāo bì yě. chéng xìng suì xíng. yǐ héng lù qù cǐ shàng shí wǔ lǐ, nǎi sù yú xī.
初十日 过蒜岭驿,至榆溪。闻横路驿西十里,有石所山,岩石最胜,亦为九仙祈梦所。闽有“春游石所,秋游鲤湖”语,虽未合其时,然不可失之交臂也。乘兴遂行。以横路去此尚十五里,乃宿榆溪。
shí yī rì zhì bō lí pù, jí cóng xiǎo lù wèi shí suǒ yóu. xī xiàng shān wǔ lǐ, yuè yī xiǎo lǐng. yòu wǔ lǐ, dù xī, jí shí suǒ nán lù. xún lù xī zhuǎn, yǎng jiàn fēng dǐng cóng yá, rú zǎn rú pī. xī běi xíng jiǔ zhī, yǒu lóu bàng shān xī xiàng, nǎi dēng shān dào yě. shí dèng pō jùn, suì duǎn yī lì jí ér shàng. dèng lù qū zhé, mù shí yīn yì, qiú zhī lǎo téng, pán jié wēi shí yǐ yī yá zhī shàng, tí yuán shàng xià, yìng dá bù jué. hū yǒu tíng tū jù wēi shí, bá jiǒng tǐng bá gāo yuǎn líng xū, wú yǔ wèi duì. tíng dāng shān zhī bàn. zài zhé, shí jí wēi rán zhí shàng, jí qióng, zé fēi yán yán fù chuí bàn kōng. zài shàng liǎng zhé, rù shí dòng cè mén, chū jí jiǔ xiān gé, xuān chǎng yǎ jié. zuǒ wèi sēng lú, jù yǐ shān líng kōng, kě xǐ yǐ píng tiào. gé hòu wǔ liù qiào fēng lí lì, gāo jiē shù shí zhàng, měi fēng gè qù èr sān chǐ. fēng xià shí bì rú xuē chéng, lù qū qǔ xià zhōng, kě tòu lòu gè fēng zhī dǐng. sōng yǎn téng yán, zòng mù chéng shèng. sēng gōng míng fāng yì, shān suǒ chǎn yě. cè jìng xià, zhì chuí yán, lù zuǒ gèng yǒu yī jìng. yú yuē:" cǐ bì yǒu yì," guǒ yī shí dòng qiàn kōng lì. chuān dòng ér xià, jí zhì bàn shān tíng. xià shān, chū héng lù ér fǎn.
十一日 至波黎铺,即从小路为石所游。西向山五里,越一小岭。又五里,渡溪,即石所南麓。循麓西转,仰见峰顶丛崖,如攒如劈。西北行久之,有楼傍山西向,乃登山道也。石磴颇峻,遂短衣历级而上。磴路曲折,木石阴翳,虬枝老藤,盘结危石倚欹崖之上,啼猿上下,应答不绝。忽有亭突踞危石,拔迥挺拔高远凌虚,无与为对。亭当山之半。再折,石级巍然直上,级穷,则飞岩檐覆垂半空。再上两折,入石洞侧门,出即九仙阁,轩敞雅洁。左为僧庐,俱倚山凌空,可徙倚凭眺。阁后五六峭峰离立,高皆数十丈,每峰各去二三尺。峰罅石壁如削成,路屈曲罅中,可透漏各峰之顶。松偃藤延,纵目成胜。僧供茗芳逸,山所产也。侧径下,至垂岩,路左更有一径。余曰:“此必有异,”果一石洞嵌空立。穿洞而下,即至半山亭。下山,出横路而返。
shì yóu yě, wèi rì liù shí yǒu sān, lì shěng èr, jīng xiàn shí jiǔ, fǔ shí yī, yóu míng shān zhě sān.
是游也,为日六十有三,历省二,经县十九,府十一,游名山者三。