sān shí rì zǎo hán shén. chū wù xuán jì, ér fū zhōng bù lái. gài cǐ chù pù sī guǎn lǐ yì ràng de jī gòu jiān shén, wéi kǒng yú wǎng guī shùn, yǐ guī shùn yuǎn yě.
三十日早寒甚。初霧旋霽,而夫終不來。蓋此處鋪司管理驛讓的機構奸甚,惟恐余往歸順,以歸順遠也。
lǚ yǐ ān nán yí rén mǎn dào kǒng xià yú. qí tǔ guān cén xìng, nǎi zhài zhǔ yě, yǐ qiè jìn jiāo yí, yì wéi zhī yǒu yí, bù zhī yǒu zhōng guó. yí rén guò, zhé hòu kuǎn zhī, shì zhōng guó mò rú yě. jiāo yí yì hòu bì cǐ zhài, bù yǔ wèi nán yún.
屢以安南彝人滿道恐嚇余。其土官岑姓,乃寨主也,以切近交彝,亦惟知有彝,不知有中國。彝人過,輒厚款之,視中國漠如也。交彝亦厚庇此寨,不與為難雲。
yú wèi guǎn rén suǒ huò, qiě kǒng yāo mèng shì jiàn, shì zǎo wèi sān jiū qǐng yú tiān: yī cóng guī shùn, yī fǎn xià léi, yī qū xiàng wǔ. qián gào yú tiān ér shí jué zhī, dé xiàng wǔ zhě.
余為館人所惑,且恐妖夢是踐,是早為三鬮請於天:一從歸順,一返下雷,一趨向武。虔告於天而拾決之,得向武者。
guǎn rén yì lì yú wǎng xiàng wǔ. jiān guī shùn xū zhǎng fū, ér xiàng wǔ kě yán cūn qǐ huàn yě.
館人亦利余往向武。監歸順須長夫,而向武可沿村起換也。
xià wǔ fū zhì, zhǐ bā míng.
下午夫至,止八名。
shǎo èr míng.
少二名。
jí gè fū yòu bù jī xié dài shū mǐ, xīn zhī qí wèi duǎn fū, rán wú kě zài dài lǐ, gū jiù zhī xíng. cóng zhài zhái sù běi lái xī ér shàng, bàn lǐ, dù xī zhōng tǔ gāng ér xíng, yú shì xī fēn wèi liǎng ér fù hé. qǔ dào yú zhōng yòu bàn lǐ, dù qí xī jiā gāng zhě, huí gù xī shēn zì tǔ shān dōng xiá lái, ér lù chū tǔ shān xī xiá shàng. èr lǐ, qí xiá qióng, suì yú shān zhì ào. yī lǐ, fù dōng xià ér yǔ dà xī yù, nǎi sù xī běi àn dōng běi xíng. èr lǐ, yǒu shí shān tū xī běi àn, qí shàng téng shù méng mì, qí xià lù yíng jiāng tán, yǎng gù nán běi, jù tǔ shān gāo shuǎng, ér běi shān zhī diān, shí lù qiào gǔ, ér fù tū cǐ shí shān dāng dào, léng céng yī cè, xíng lù shén nán. rán liǎng páng jù shān shù pī máo, kāi dào pō kuò, shǐ zhī cǐ jí hú rùn zǒu zhèn ān zhī dào, zhèng jiāo yí jīng cǐ suǒ kāi yě. yú yù bì jiāo yí bù wǎng guī shùn, ér fǎn qū qí suǒ yóu zhī dào, shǐ hèn wèi guǎn rén suǒ mài yún. xún shí shān ér dōng běi yī lǐ, jiàn yī lǎo rén cǎi xīn lù páng, yú rén yǔ zhī yǔ, suì tóng háng ér qián. bàn lǐ, yǒu shù xié yǎn xī liǎng àn, jià qiáo yīn qí miǎo, ér dù xī zhī nán, shì wèi nán lǒng cūn. yǒu shù jiā zài xī nán, yú fū yú rén lǎo rén jiā, suì cí chū. yú yù qiáng liú zhī, lǎo rén yuē: yú cūn zì dāng qián sòng, dàn jīn rì wǎn, qǐng shǎo qì yǐ qí míng chén, bǐ fū bù bì liú yě. yú wú kě nài hé, tīng qí qù. shí rì sè shàng kě xíng shù lǐ, ér yú cóng lǎo rén yán, suì dēng qí cháo. lǎo rén zhǔ dàn xiàn jiāng. yú wèn qí nián, yǐ jiǔ shí yǐ. wèn qí zi jǐ rén, yuē: gòng qī zǐ. qián sì zhě jù yǐ méi, wéi cún hòu sān zhě qí qī zǐ zhī mǔ, jí chuī huǒ rè jiāng zhī yù, yǔ lǎo rén qí méi zhě yě.
及各夫又不齎jī攜帶蔬米,心知其為短夫,然無可再待理,姑就之行。從寨宅溯北來溪而上,半里,渡溪中土岡而行,於是溪分為兩而複合。取道於中又半里,渡其西夾岡者,回顧溪身自土山東峽來,而路出土山西峽上。二里,其峽窮,遂逾山陟坳。一里,復東下而與大溪遇,乃溯溪北岸東北行。二里,有石山突溪北岸,其上藤樹蒙密,其下路瀠江潭,仰顧南北,俱土山高爽,而北山之巔,時露峭骨,而復突此石山當道,崚嶒欹側,行路甚難。然兩旁俱芟樹披茅,開道頗闊,始知此即胡潤走鎮安之道,正交彝經此所開也。余欲避交彝不往歸順,而反趨其所由之道,始恨為館人所賣雲。循石山而東北一里,見一老人採薪路旁,輿人與之語,遂同行而前。半里,有樹斜偃溪兩岸,架橋因其杪,而渡溪之南,是為南隴村。有數家在溪南,輿夫輿人老人家,遂辭出。余欲強留之,老人曰:「余村自當前送,但今日晚,請少憩以俟明晨,彼夫不必留也。」余無可奈何,聽其去。時日色尚可行數里,而余從老人言,遂登其巢。老人煮蛋獻漿。余問其年,已九十矣。問其子幾人,曰:「共七子。前四者俱已沒,惟存後三者」其七子之母,即炊火熱漿之嫗,與老人齊眉者也。
huāng jiǎo jué yù, yǒu cǐ rén ruì nián shòu tè gāo zhī rén, qí yǐ, qí yǐ! yī cūn rén yǔ jù bù néng biàn, wéi cǐ lǎo néng zuò hàn yǔ, yì xià pī fà xiǎn zú, zì xià léi zhì hú rùn, qí rén bàn pī fà bù shù. bìng bù shí yān yǔ bīn láng, qiě bù zhī tài píng nán níng zhū liú guān dì yě. lǎo rén yán: shí liù rì jiāo yí cóng cǐ guò, zì luó dòng wǎng zhèn ān, yú zǒu bì shān shàng, bǐ yì yī wú suǒ dòng ér qù.
荒徼絕域,有此人瑞年壽特高之人,奇矣,奇矣!一村人語俱不能辨,惟此老能作漢語,亦下披髮跣足,自下雷至胡潤,其人半披髮不束。並不食煙與檳榔,且不知太平、南寧諸流官地也。老人言:「十六日交彝從此過,自羅洞往鎮安,余走避山上,彼亦一無所動而去。」
shí yī yuè chū yī rì zǎo wù, ér rì chū lì shén. zì nán lǒng dōng běi xíng, yī lǐ, dù xī běi àn.
十一月初一日早霧,而日出麗甚。自南隴東北行,一里,渡溪北岸。
sù xī shàng èr lǐ, jiàn qí xī zì dōng nán shān xiá hōng zhuì ér xià.
溯溪上二里,見其溪自東南山峽轟墜而下。
gài liǎng xiá kǒu yǒu jù shí héng gèn rú yàn, gāo shù shí zhàng, kuò shí yú zhàng, hōng léi qīng xuě zhī shì, jí qí wěi zhuàng, xī nán lái cóng wèi zhī jiàn yě. shuǐ yóu cǐ xià zhuì chéng xī xī nán qù, lù fù yóu lǐng běi shān wù sù xiǎo shuǐ dōng běi shàng.
蓋兩峽口有巨石橫亘如堰,高數十丈,闊十餘丈,轟雷傾雪之勢,極其偉壯,西南來從未之見也。水由此下墜成溪西南去,路復由嶺北山塢溯小水東北上。
yī lǐ, wù qióng, suì yú lǐng ér shàng.
一里,塢窮,遂逾嶺而上。
yī lǐ, dǐ lǐng tóu, yù jiāo yí shí yú rén, bàn zhí xiàn qiāng, jù zhū hóng bǐng.
一里,抵嶺頭,遇交彝十餘人,半執線槍,俱朱紅柄。
bàn jiān niǎo chòng huǒ yào qiāng, niǎo chòng guǎn zhǎng, xiàn guǎn jiào duǎn, shēn dài téng mào ér bù dài, pī fà xiǎn zú, ér jiān wú yú wù. jiàn yú yǔ xiāng gù ér guò. yú rén yǔ zhī yǔ, yún yǐ dǎ zhèn ān ér guī, shì yì kuáng yǔ. yòu xíng lǐng shàng bàn lǐ, fù yù jiāo yí liù qī rén, suǒ zhí rú qián, bù zhī dà duì shàng zài hé suǒ yě. cóng cǐ xià lǐng bàn lǐ, fù yǔ xī yù, sù zhī ér dōng yòu bàn lǐ, xī zì nán lái, lù chū dōng ào xià, jiàn yī chóu yī wù, suí zhī dōng běi xíng. yī lǐ, yǒu qiáo kuà dà xī shàng, qí xī běi zì shí shān yè zhōng lái, xī nán jīng cǐ wù zhōng, nǎi nán zhuǎn xún shān ér běi, chū dōng ào zhī xī. yóu qiáo zhī běi sù xī běi rén, jí zhèn ān dào, jiāo yí suǒ yóu yě, dù qiáo nán, xún xī dōng běi dù dōng lái xiǎo xī běi, wèi luó dòng cūn yóu xiǎo xī nán xún shān dōng rù, wèi xiàng wǔ dào yòu cóng dōng nán shān xì qù, wèi shàng yīng dōu kāng zhōu dào.
半肩鳥銃chòng火藥槍,鳥銃管長,線管較短,身帶藤帽而不戴,披髮跣足,而肩無餘物。見余與相顧而過。輿人與之語,雲已打鎮安而歸,似亦誑語。又行嶺上半里,復遇交彝六七人,所執如前,不知大隊尚在何所也。從此下嶺半里,復與溪遇,溯之而東又半里,溪自南來,路出東坳下,見一疇一塢,隨之東北行。一里,有橋跨大溪上,其溪北自石山腋中來,西南經此塢中,乃南轉循山而北,出東坳之西。由橋之北溯溪北人,即鎮安道,交彝所由也,渡橋南,循溪東北渡東來小溪北,為羅峒村;由小溪南循山東入,為向武道;又從東南山隙去,為上英、〔都康州〕道。
dù qiáo gòng bàn lǐ, huàn fū yú luó dòng cūn.
渡橋共半里,換夫於羅峒村。
cūn yǐ wù běi shí shān xià.
村倚塢北石山下。
shí fēng zhī xī, jí zhèn ān dào suǒ rù shí fēng zhī dōng, jí xiàng wǔ dào suǒ yú, shǐ dé yǔ jiāo yí yì dào yún. dài fū jiǔ zhī, cūn máng xiàn dàn lǐ. réng nán dù dōng lái xiǎo xī, xún shí shān zuǐ zhuǎn qí nán xiá dōng xiàng shàng, yī lǐ bàn, dēng lǒng shàng, yú shì fù jiàn sì miàn shí shān zǎn hé, ér shān jǐ zhōng fù jiàn yǒu xià zhuì zhī wā.
石峰之西,即鎮安道所入;石峰之東,即向武道所逾,始得與交彝異道雲。待夫久之,村氓獻蛋醴。仍南渡東來小溪,循石山嘴轉其南峽東向上,一里半,登隴上,於是復見四面石山攢合,而山脊中復見有下墜之窪。
yòu yī lǐ bàn, pán lǒng ér rù, dé shù jiā yān, yuē yǒng cūn. fù huàn fū dōng xíng wù zhōng, yú yī xiǎo shuǐ, jí luó dòng xiǎo xī dōng lái zhī shàng liú.
又一里半,盤隴而入,得數家焉,曰涌村。復換夫東行塢中,逾一小水,即羅峒小溪東來之上流。
èr lǐ, nǎi dōng běi shàng lǐng.
二里,乃東北上嶺。
qí lǐng pō jùn, yī lǐ dǐ qí ào, yī lǐ yú qí diān.
其嶺頗峻,一里抵其坳,一里逾其巔。
zuǒ yòu shí yá cì tiān, qiào xuē zhī jí, ér lǐng dào yì qí qū méng yì, bù shì xiàng lái yī dài kuān pì yǐ.
左右石崖刺天,峭削之極,而嶺道亦崎嶇蒙翳,不似向來一帶寬辟矣。
yú lǐng, cóng lǐng shàng xún dōng nán shí yá, píng xíng qí yīn, yòu yán yá shēng zhì zhě sān lǐ, dù yī jí. jí dōng fù qǐ yī yá, réng xún zhī bàn lǐ, nǎi dōng nán xià hè zhōng, yī lǐ, dǐ qí lù.
逾嶺,從嶺上循東南石崖,平行其陰,又沿崖升陟者三里,渡一脊。脊東復起一崖,仍循之半里,乃東南下壑中,一里,抵其麓。
yú shì dōng běi xíng tián lǒng jiān, yòu lǐ xǔ, huán hè zhōng cūn jù pō shèng, shì yuē xià gěng, qí shuǐ shì cóng dōng nán shān xiá qù. nǎi fàn ér huàn fū, rì jiāng bū yǐ. yòu dōng běi shàng tǔ shān jiā zhōng, yǐ jiàn běi zhuǎn, gòng èr lǐ, sù yú shàng gěng, ér hú rùn zhī jìng dǐ shì shǐ jǐn.
於是東北行田隴間,又里許,環壑中村聚頗盛,是曰下峺,其水似從東南山峽去。乃飯而換夫,日將晡矣。又東北上土山夾中,已漸北轉,共二里,宿於上峺,而胡潤之境抵是始盡。
chū èr rì zǎo wú wù, ér rì lì shén. chén cān shén zǎo, cūn máng yǐ jī wèi shǔ.
初二日早無霧,而日麗甚。晨餐甚早,村氓以雞為黍。
yóu shàng gěng cūn běi rù shān jiā zhōng, yī lǐ, dēng lǐng ér shàng, qí yòu duō shí fēng, qí zuǒ nǎi tǔ jí.
由上峺村北入山夾中,一里,登嶺而上,其右多石峰,其左乃土脊。
bàn lǐ, yú jí běi xià, jí duō liú xī shuǐ, chéng lù páng yǒu liú gǔ gǔ, fǎn zì wài chéng bēn zhù shān lù xué zhōng. píng xià bàn lǐ, yòu běi xíng tián lǒng jiān zhě yī lǐ, yǒu cūn zài lù yòu fēng xià, shì wèi nán lù cūn. huàn fū běi xíng èr lǐ, lù yòu shí fēng zhī jiā, lù zuǒ tǔ lǒng zhī shàng, jù yǒu cūn luò. yī xiǎo shuǐ xī jiè qí jiān, yǒu shuǐ rú fā, fǎn nì liú ér nán. gài zì dù jí, dōng shí xī tǔ, shān jù bù duàn, cǐ liú fǎn zì wài rù, xiǎng qián zhuì dì zhōng zhě. hòu fū liú pàn jiǔ zhī, rán fù tòng rú gē. fū zhì, yú zhī xíng, qǐng kè nán rěn, bù biàn tiān gāo dì xià yě. běi xíng sān lǐ, yǒu cūn zài lù zuǒ shān xià, fù huàn fū xíng. yú shì shí shān fù lí lì huán rào, jiā zhōng pō tuó gāo xià, jù cǎo máo chōng sè, wú fù jiù chéng. dōng běi bā lǐ, fù tòng shāo chài bìng yù, yǒu cūn zài lù zuǒ yòu yá zhī nèi, hū ér huàn fū. qí chù shān jiā xiàng dōng běi xià, ér lù nǎi xī běi yú shí ào. shǐ shàng shén léng céng, bàn lǐ, yú shí shān ér shàng, qí nèi jiē tǔ shān. yòu shàng bàn lǐ, jí xī běi xíng tǔ shān jiā zhōng yī lǐ, yòu píng xià zhě yī lǐ, xún běi wù ér qù yī lǐ, jiàn xiǎo xī zì xī wù zhōng lái. lù shè xī zuǒ yòu běi bàn lǐ, shě xī, yòu xī xiàng zhé rù tǔ shān xiá bàn lǐ, shì wèi píng lài cūn. shí gù pū yǐ hòu fū hòu, yú nǎi hòu chuī cūn cháo. gù pū zhì, shì fàn shú, yú fù tòng yǐ zhǐ, cūn máng yǐ xī zéi wèi xiǎng, wèi qiáng dàn fàn yī mèng. fàn hòu fū zhì, shǎo èr míng, yǐ fù rén dài dān. fù cóng cūn hòu xī yú yī ào, gòng yī lǐ, zhuǎn chū hòu wù, nǎi dōng xiàng xíng. zhǐ wù, zhuǎn ér běi, gòng yī lǐ, zé qián xī zì nán ér lái, fù yǔ zhī yù. xún xī zuǒ běi xíng shí lǐ, yòu zhuǎn ér xī xiàng rù shān xiá bàn lǐ, yǒu cūn yuē liù yuè. hòu fū shén jiǔ, yǐ èr fù rén dài yú.
半里,逾脊北下,即多流溪水,塍路旁有流汩汩,反自外塍奔注山麓穴中。平下半里,又北行田隴間者一里,有村在路右峰下,是為南麓村。換夫北行二里,路右石峰之夾,路左土壠之上,俱有村落。一小水溪界其間,有水如發,反逆流而南。蓋自度脊,東石、西土,山俱不斷,此流反自外入,想潛墜地中者。候夫流畔久之,然腹痛如割。夫至,輿之行,頃刻難忍,不辨天高地下也。北行三里,有村在路左山下,復換夫行。於是石山復離立環繞,夾中陂陀高下,俱草茅充塞,無復舊塍。東北八里,腹痛稍瘥chài病癒,有村在路左右崖之內,呼而換夫。其處山夾向東北下,而路乃西北逾石坳。始上甚崚嶒,半里,逾石山而上,其內皆土山。又上半里,即西北行土山夾中一里,又平下者一里,循北塢而去一里,見小溪自西塢中來。路涉溪左又北半里,舍溪,又西向折入土山峽半里,是為坪瀨村。時顧仆以候夫後,余乃候炊村巢。顧仆至,適飯熟,余腹痛已止,村氓以溪鯽為餉,為強啖飯一孟。飯後夫至,少二名,以婦人代擔。復從村後西逾一坳,共一里,轉出後塢,乃東向行。止塢,轉而北,共一里,則前溪自南而來,復與之遇。循溪左北行十里,又轉而西向入山峽半里,有村曰六月。候夫甚久,以二婦人代輿。
réng cóng běi shān zhī bàn dōng xiàng chū xiá, bàn lǐ, nǎi yú lǐng běi xià, gòng yī lǐ, fù cóng tián chéng dōng běi xíng. yǐ fù yǔ nán lái xī yù, réng sù qí xī běi yī lǐ, yǒu shí fēng qiào shén, wù lì xī dōng, shù shí jiā yǐ fēng lín xī. xī zhī xī, tián qí huán rào, pì ér chéng wù, shì yuē piāo dòng, yǐ shí fēng piāo miǎo ér yán yé?
仍從北山之半東向出峽,半里,乃逾嶺北下,共一里,復從田塍東北行。已復與南來溪遇,仍溯其西北一里,有石峰峭甚,兀立溪東,數十家倚峰臨溪。溪之西,田畦環繞,辟而成塢,是曰飄峒,以石峰飄渺而言耶?
tǔ rén hū jiān shān wèi piāo. huàn fū, běi zhì lǐng bàn lǐ, zhuǎn ér xī rù shān xiá, yī lǐ ér xià. yòu xī běi yī lǐ bàn, yǒu cǎo máo shù yíng zài xī wù, jì wú jū rén, shì yuē shàng kòng. qián dōng wèi zhèn ān pàn kòu wáng wāi jié lüè, yī cūn jù kōng, wú gǎn jū zhě. yú shì yòu běi bàn lǐ, zhé ér dōng nán rù shí shān zhī jiā, yòu bàn lǐ, yǒu shàng kòng jū rén yí qī yú cǐ. fù huàn zhī xíng, yǐ mù yǐ. tòu xiá dōng nán xiàng shí shān xià, gòng yī lǐ, shì yuē chén dòng. dòng shén pì, jū mín shén zhòng, àn zhōng wén shēng, zhēng chū ér fù yú.
土人呼尖山為「飄」。換夫,北陟嶺半里,轉而西入山峽,一里而下。又西北一里半,有草茅數楹在西塢,寂無居人,是曰上控。前冬為鎮安叛寇王歪劫掠,一村俱空,無敢居者。於是又北半里,折而東南入石山之夾,又半里,有上控居人移棲於此。復換之行,已暮矣。透峽東南向石山下,共一里,是曰陳峒。峒甚辟,居民甚眾,暗中聞聲,爭出而負輿。
yòu dōng yī lǐ, lù běi shí shān shén qiào, qí xià yǒu cūn, fù wén shēng chū huàn. yòu dōng yī lǐ, qiào fēng jiā ér chéng mén, lù chū qí zhōng, shì yuē nà gěng, qīn shān gāo jùn de yàng zi qí shū shén.
又東一里,路北石山甚峭,其下有村,復聞聲出換。又東一里,峭峰夾而成門,路出其中,是曰那峺,嶔qīn山高峻的樣子崎殊甚。
shān xiá, sù yú nà gěng cūn.
山峽,宿於那峺村。
shì rì gòng xíng sān shí wǔ lǐ, yǐ lǚ tíng hòu fū yě.
是日共行三十五里,以屢停候夫也。
chū sān rì tiān yǒu yīn yún ér wú yǔ. cūn fū mèi shuǎng jí hòu xíng, ér cūn xiǎo fū shǎo, bàn yǐ tóng zǐ dài yú, bù jí fàn, suì xíng, yǐ wèi qù zhōu jìn yě. dōng xíng bàn lǐ, dāng qián yǒu shí shān wēi sǒng. dà xī zì nán xiá zhōng tòu chū, jīng wēi fēng xī lù, dǐ qí běi, zhé ér dǎo wēi fēng běi xiá zhōng dōng xiàng qù. lù zì xī lái, yì dǐ wēi fēng xī lù, dù xī yàn, xún lù yán liú, yì běi zhé suí fēng dōng rù běi xiá zhōng. gài wēi fēng yǔ xī běi zhī fēng qiào bī chéng xiá, xī dǎo qí zhōng, shì shén xiǎn zǔ.
初三日天有陰雲而無雨。村夫昧爽即候行,而村小夫少,半以童子代輿,不及飯,遂行,以為去州近也。東行半里,當前有〔石〕山巍聳。大溪自南峽中透出,經巍峰西麓,抵其北,折而搗巍峰北峽中東向去。路自西來,亦抵巍峰西麓,渡溪堰,循麓沿流,亦北折隨峰東入北峽中。蓋巍峰與溪北之峰峭逼成峽,溪搗其中,勢甚險阻。
wēi fēng dōng kàn xī xī, bì lì dào chā, qí xī běi yú yǐ yá zǔ shuǐ, zhǐ róng yī rén pān ài dōng rù, yīn ér zhì shān wèi guān, jí běi àn zhài yě. ruò shān hǎi zhī dōng è, tóng guān zhī xī xuán, jiē shuǐ chōng shān jié, dàn dà xiǎo yì guān ěr, ér shēn qiào zé yóu shén yān. qù dōng, jiāo yí gōng zhī bù néng kè ér qù. wáng wāi jiū lái, lüè shàng kòng ér qù. rù ài mén, qí shān zhōng āo ér nán, zài dōng fù tū ér lín shuǐ.
巍峰東瞰溪西,壁立倒插,其西北隅倚崖阻水,止容一人攀隘東入,因而置柵為關,即北岸寨也。若山海之東扼,潼關之西懸,皆水沖山截,但大小異觀耳,而深峭則尤甚焉。去冬,交彝攻之不能克而去。王歪糾來,掠上控而去。入隘門,其山中凹而南,再東復突而臨水。
zhōng āo chù kě róng shù bǎi rén, yīn jié wèi zhài, yǒu dà tóu mù shǒu yún.
中凹處可容數百人,因結為寨,有大頭目守雲。
guò zhài dōng, yòu nán xiàng xún yá, zài chū ài mén nán xià. zì dù xī rù ài lái, zhì cǐ yòu bàn lǐ yǐ. yú shì dōng xiàng xíng shān wù jiān, nán běi fāng shān pái tà xiǎo mén chéng wù, zhōng yǒu píng chóu, dōng xiàng wǎn zhuǎn ér qù, dà xī yì guàn qí zhōng, qū zhé dōng xíng, nán běi liǎng shān lù shí shí yǒu cūn luò yǐ zhī.
過寨東,又南向循崖,再出隘門南下。自渡溪入隘來,至此又半里矣。於是東向行山塢間,南北方山排闥tà小門成塢,中有平疇,東向宛轉而去,大溪亦貫其中,曲折東行,南北兩山麓時時有村落倚之。
ér nà gěng fū yòu bù tóng qián lǚ huàn, cūn xiǎo ér lù zhǎng, qǐ cǐ chù jiē yīn fù guō shǒu xiǎn, bù yǔ xiāng cūn tóng lì, yī guì zhī shí lǐ zhī pù zhě yé?
而那峺夫又不同前屢換,村小而路長,豈此處皆因附郭守險,不與鄉村同例,一貴之十里之鋪者耶?
dōng běi xíng píng chóu jiān, liǎng shè dà xī, suí xī zhī xī gòng dōng běi wǔ lǐ, xún lù yòu shān yá nán zhuǎn, shǐ yǔ xī bié. yī lǐ, nǎi huàn fū yú lù yòu cūn zhōng, yǐ wàng xiàng wǔ jīn zuò xiàng dōu yǐ. shuì jià yú xiàng wǔ pù sī. cǐ zhōu zhí lì yú shěng, ér xiá yú yòu jiāng, gōng yīng bù gěi, diāo wán shū qí.
東北行平疇間,兩涉大溪,隨溪之西共東北五里,循路右山崖南轉,始與溪別。一里,乃換夫於路右村中,已望向武今作向都矣。稅駕於向武鋪司。此州直隸於省,而轄於右江,供應不給,刁頑殊其。
tóu téng shū, jìng zhì bù lǐ.
投滕書,競置不理。
xiàng wǔ zhōu guān huáng shào lún, jiā xián cān jiāng, qí zhái běi xiàng, hòu yǐ zhòng fēng, dà xī zài qí běi shān xiá zhōng, zhì wèi: kū róng kū róng jiāng, jí jīn chéng jiāng zài zhōu nán. fēi yě. yè bàn, yǔ zuò.
向武州官黃紹倫,加銜參將,其宅北向,後倚重峰,大溪在其北山峽中,志謂:「枯榕枯榕江,即今城江在州南。」非也。夜半,雨作。
chū sì rì hòu fū sī zhōng, yǔ fēi fēi jìng rì. fù tóu huáng shī, wǎng kòu zhōng jūn hú xiè. èr rén jiē guì chí rén, yì màn liú zhī, wèi yú tōng huáng.
初四日候夫司中,雨霏霏竟日。賦投黃詩,往叩中軍胡、謝。二人皆貴池人,亦漫留之,為余通黃。
chū wǔ rì hán shén, shàng wǔ shǎo jì. fū zhì, zhǐ liù míng. yǒu zhōu bīng quán zhě, tǔ rén zhī yòng shì zhě yě, jiàn yú shī zhé xié rù, qiě yù fū qù, zhǐ yú shǎo liú. xià wǔ, huáng yǐ qǐ shū zhá sòng shū mǐ jiǔ ròu. dǐ mù, yòu hé yú shī, yǐ qǐ lái shòu.
初五日寒甚,上午少霽。夫至,止六名。有周兵全者,土人之用事者也,見余詩輒攜入,且諭夫去,止余少留。下午,黃以啟書札送蔬米酒肉。抵暮,又和余詩,以啟來授。
chū liù rì líng chén qǐ, tiān sè yǐ jì. fàn hòu, zhōu míng gāo wǔ, zì wén tāo. fù yǐ hàn wén cí, shū xìn zhì, liú shǎo tíng yú cí yǐ fū zhì jí xíng. jì ér fū yì bù zhì.
初六日凌晨起,天色已霽。飯後,周名高武,字文韜。復以翰文辭,書信至,留少停;余辭以夫至即行。既而夫亦不至。
nǎi běi xiàng bàn lǐ, mì dà xī.
乃北向半里,覓大溪。
jí kū róng jiāng.
即枯榕江。
suí qí zhī liú ér dōng, yī fēng yuán qǐ rú dú xiù, yǒu dòng sān céng, xī xiàng ér zhì. xià dòng shēn wǔ zhàng, ér wú zhī qiào, rán xuān shuǎng shū shén.
隨其支流而東,一峰圓起如獨秀,有洞三層,西向而峙。下洞深五丈,而無支竅,然軒爽殊甚。
ér nèi wài jù bù néng shàng tōng, yǎng dì zhōng shàng èr céng piāo miǎo, fēi zhì wēi tī, wú yóu ér dá. yǐ chū dòng, huán qí běi dōng èr lù, fù bàn lǐ yǐ. gòng yī lǐ, hái dǐ yù. shì fū zhì, yù xíng. zhōu wén tāo lái zuò liú, fù cù qí mù bīn liáng wén huàn wǎng xié chéng yí zhì. nǎi zuò jiǎn míng tiě, xìn zhá děng de tǒng chēng xiè huáng, zhuāng xíng lǐ, hū fū sù qù. jí fàn bì, ér fū hōng rán sàn, wú yī rén yǐ.
而內外俱不能上通,仰睇中上二層飄渺,非置危梯,無由而達。已出洞,環其北東二麓,復半里矣。共一里,還抵寓。適夫至,欲行。周文韜來坐留,復促其幕賓梁文煥往攜程儀至。乃作柬名帖,信札等的統稱謝黃,裝行李,呼夫速去。及飯畢,而夫哄然散,無一人矣。
gài yú hū qí qù, nǎi cù qí qǐ chéng, ér bǐ wù yǐ wèi gū sàn qù yě. fàn hòu, lìng gù pū wǎng cuī qí jiā, jù yǐ rù shān cǎi xīn, gèng dìng qī míng zǎo yān. yú nǎi sàn bù sì shān, bó mù fǎn pù sī, hū yī rén zhì, zhí lǐ shén gōng, zé huáng jūn lìng lái liú jià zhě, qí yì shén dǔ zhì. yú cí yǐ míng shān niàn qiè, bì bù néng liú, tuō qí wǎn cí.
蓋余呼其去,乃促其起程,而彼誤以為姑散去也。飯後,令顧仆往催其家,俱已入山採薪,更訂期明早焉。余乃散步四山,薄暮返鋪司,忽一人至,執禮甚恭,則黃君令來留駕者,其意甚篤摯。余辭以名山念切,必不能留,托其婉辭。
yǐ ér xiè hú gè zào yè, jù yǐ zhǔ rén lái liú, ér qián shǐ yòu wǎng fǎn zài sān. yǐ ér zhōu wén tāo fù tóng dà tóu mù wéi shǒu lǎo zhě lái yè, shǒu lǎo, tǔ yīn zuò sū lǎo, dāng dào yǐ shǒu bèi jiǎ zhī.
已而謝、胡各造謁,俱以主人來留,而前使又往返再三。已而周文韜復同大頭目韋守老者來謁,「守老」,土音作「蘇老」,當道以守備假之。
chuán yù zhūn zhūn, yú jù lì cí yún.
傳諭諄諄,余俱力辭雲。
jì mù, huáng jūn fù yǐ jiǔ mǐ shū ròu zhì, yòu yǐ shǒu shū xuán liú, qí jí qǐ yī wù, cí lǐ shén gōng. yú bù néng jué ér wò.
既暮,黃君復以酒米蔬肉至,又以手書懸留,俟疾起一晤,辭禮甚恭。余不能決而臥。
chū qī rì zǎo hán chè gǔ, jí yú dì jìn hán bú shì guò yě. fǔ xiǎo, huáng jūn yòu zhì jī ròu jiǔ mǐ. yú nǎi qǐ zuò jiǎn dá zhī, xǔ wèi zàn liú shù rì. shì rì míng jì yóu shén, ér zhōu qián fù xū, yú nǎi yǐ suǒ zhì shēng jī sēng dài yǎng, mǎi jiāo zhǔ ròu, zhuó jiǔ ér zuì.
初七日早寒徹骨,即餘地禁寒不是過也。甫曉,黃君又致雞肉酒米。余乃起作柬答之,許為暫留數日。是日明霽尤甚,而州前復墟,余乃以所致生雞僧代養,買蕉煮肉,酌酒而醉。
chū bā rì shàng wǔ, zhōu wén tāo fù yǐ huáng jūn shǒu jiǎn zhì, kuì qīng fú jí qián yín wèi yù zhōng zī, qiě qǐng xià wǔ hòu jiàn. gài tǔ sī jù yǐ yè dài rì, xià wǔ shǐ qǐ zhì mù ěr. xià wǔ, wén tāo fù lái yǐn jiàn yú hòu táng, zhí lǐ pō gōng, hèn xiāng jiàn wǎn. qí nián zhǎng yú sān suì, wèi wǔ shí wǔ yǐ. chū zhì liú kǔn zhēn xīn chéng yì xiāng liú, yú yǐ cān lǐ míng shān kǔ cí zhī. jì yuē: yú zhī jūn gāo shàng, jí jūn xiāng bù néng láo lóng, qǐ zhǐ jí gǎn qī luán fèng?
初八日上午,周文韜復以黃君手柬至,饋青蚨即錢銀為寓中資,且請下午候見。蓋土司俱以夜代日,下午始起櫛沐耳。下午,文韜復來引見於後堂,執禮頗恭,恨相見晚。其年長餘三歲,為五十五矣。初致留悃kǔn真心誠意相留,余以參禮名山苦辭之。既曰:「余知君高尚,即君相不能牢籠,豈枳棘敢棲鸞鳳?
wéi shì lù duō jiān zǔ, lǜ nán jí qián.
惟是路多艱阻,慮難即前。
shì yǒu guī shùn shǐ rén lái, yú dāng yǐ shū qián dǎo, qiě yí shū guī cháo, shù huò kě dá. ér hú rùn jí qí xù, yì xǔ wèi fā shū. suì dìng chí yī rì yǔ guī shùn shǐ tóng háng. nǎi bù jú shǒu tán xià wéi qí, gè yī shèng fù. yú yīn yǐ náng zhōng suǒ cún shí zhāi wēng shí kè bìng zhàn chí wēng shǒu shū shì zhī, bǐ yǐn yú zhān qīn xī cì yǔ jiǎng é, shàng shū qīn mìng jiā jiǎng sì zì, nǎi suì zhēn bā nián shí yuè shí wǔ rì wèi jiā cān jiāng xiàng wǔ zhī zhōu huáng shào lún lì.
適有歸順使人來,余當以書前導,且移書歸朝,庶或可達。「而胡潤及其婿,亦許為發書。遂訂遲一日與歸順使同行。乃布局手談下圍棋,各一勝負。余因以囊中所存石齋翁石刻並湛持翁手書示之,彼引余瞻欽錫cī賜與獎額,上書」欽命嘉獎「四字,乃祟禎八年十月十五日為加參將向武知州黃紹倫立。
shí é mén méi, biǎn é xīn zhuāng, xuán yú gāo méi, yǐ zhòng xí xí hù, xī mìng chú qù, rán hòu dé jiàn. jiǔ zhī fǎn yù, rì jiāng bū yǐ. wén tāo yòu yǐ huáng jiǎn lái xiè gù.
時額門楣,匾額新裝,懸於高楣,以重席襲護,悉命除去,然後得見。久之返寓,日將晡矣。文韜又以黃柬來謝顧。
chū jiǔ rì dài shǐ xiàng wǔ. shì rì yīn yún sì bù, yù wǎng bǎi gǎn yán, yǐ sēng chū bù guǒ. cǐ dì yǒu sān yán: dāng qián zhě yuē piāo láng yán, jí běi miàn yuán fēng, lèi dòng sān céng zhōng shàng èr céng bù néng shàng, shí zhōu guān yì jiāng fù tī chán jià qióng zhī.
初九日待使向武。是日陰雲四布,欲往百感岩,以僧出不果。此地有三岩:當前者曰飄琅岩,即北面圓峰,累洞三層;中上二層不能上,時州官亦將縛梯纏架窮之。
zài shàng liú zhě yuē bái yán zhài, tǔ yīn yuē bù hàn, yī zuò běi àn. zài zhì xī shù shí, jí lái shí lín liú zhì ài mén chù zài xià liú zhě yuē bǎi gǎn yán, zài zhì dōng běi shù lǐ, kū róng jiāng cóng cǐ rù. cǐ sān yán huáng jiāng yù qióng zhī, dìng yú tóng háng, yú bù néng dài yě.
在上流者曰白岩寨,土音曰不汗,一作北岸。在治西數時,即來時臨流置隘門處;在下流者曰百感岩,在治東北數里,枯榕江從此入。此三岩黃將欲窮之,訂余同行,余不能待也。
jiān wù hú zhōng jūn shàng bìng guī shùn shǐ zhě liú guāng hàn, wèi yú yán: xī zhèn ān rǎng dì shén guǎng, gòng shí sān dòng. jīn guī shùn xià léi gè kāi lì zhōu zhì, ér hú rùn yì lì zhài lì nán níng. hú rùn zhī dōng yǒu shàng yīng dòng, shàng shǔ zhèn ān, ér jiù zhèn ān zhī shǔ guī shùn zhě, jīn yǐ wèi jiāo yí suǒ jù, qí dì suì sì fēn wǔ liè rán suǒ cún yóu bù xiǎo.
間晤胡中軍尚並歸順使者劉光漢,為余言:「昔鎮安壤B地甚廣,共十三峒。今歸順、下雷各開立州治,而胡潤亦立寨隸南寧。胡潤之東有上英峒,尚屬鎮安,而舊鎮安之屬歸順者,今已為交彝所踞,其地遂四分五裂;然所存猶不小。
xī nián tǔ guān cén jì xiáng méi, yǒu zi cén rì shòu cún bīn zhōu, dāng dào bù jí yíng rù, suì kè sǐ, sì jué. qí yóu zhèn ān ér fēn zhě, wéi guī shùn wèi jìn, ér hú rùn cì zhī. tián zhōu sì chéng tóng xìng bù tóng zōng, gè shì qiáng chuí xián, shèn zhì jiǎ xié jiāo yí, zé tián zhōu qí shèn zhě yě. yòu yán: zì guī shùn dǐ guǎng nán, nán jīng fù zhōu, běi jīng guī cháo.
昔年土官岑繼祥沒,有子岑日壽存賓州,當道不即迎入,遂客死,嗣絕。其由鎮安而分者,惟歸順為近,而胡潤次之。田州、泗城同姓不同宗,各恃強垂涎,甚至假脅交彝,則田州其甚者也。「又言:」自歸順抵廣南,南經富州,北經歸朝。
guī cháo tǔ guān xìng shěn míng míng tōng, yǔ shū gòu bīng, jì duō rǎo rǎng, yòu fù zhōu nǎi qí tóu mù.
歸朝土官姓沈名明通,與叔構兵,既多擾攘,又富州乃其頭目。
jīn fù zhōu tǔ guān lǐ bǎo zhī xiān suǒ xiá jiē luó luó, yí zhī jiù chēng, jū gāo shān jùn lǐng zhī shàng, lǐ néng jí fǔ, dé qí huān xīn, qí lì suì qiáng, yǐ hé qí zhǔ, guó chū jìng dé qiè shòu zhōu yìn, ér zhǔ shěn fǎn shòu xiá yān. gù zhì jīn liǎng jiā jiāo gōng bù yǐ, gè jiè jiāo yí xiè fèn, dào lù wèi zǔ yún. yú guān zhōu wén tāo suǒ cáng guī shùn zōng tú, cén jùn zhī zǐ zài chuán wú sì, suì yǐ zhèn ān cì zǐ sì zhī, jì xiáng zhī yǔ dà lún, yóu tóng zēng zǔ zhě yě.
今富州土官李寶之先所轄皆儸儸luóluó,彝之舊稱,居高山峻岭之上,李能輯撫,得其歡心,其力遂強,齮齕其主,國初竟得竊受州印,而主沈反受轄焉。故至今兩家交攻不已,各借交彝泄憤,道路為阻雲。「余觀周文韜所藏歸順宗圖,岑濬之子再傳無嗣,遂以鎮安次子嗣之,繼祥之與大倫,猶同曾祖者也。
zhōu wén tāo míng shàng wǔ, běn guī shùn rén, wèi yú yán: chū, gāo píng mò jìng kuān wèi lí shì suǒ gōng, qiè qī zǐ zǒu guī shùn, zhōu guān cén dà lún nà zhī. hòu lí bīng bī guī shùn, jìng kuān fù zǒu guī cháo, ér qī zǐ liú guī shùn, wèi lí bī suǒ bù yǐ, jìng bì lí qù, gù jìng kuān hèn zhī. huò yán jiān qí qī, yì huò yǒu zhī. jí fǎn gāo píng, jiàn huò shēng jù, ér zhèn ān fù cóng zhōng wèi gòu luó zhī zuì míng, jìn xíng xiàn hài, suì yǐ bīng wéi guī shùn.
周文韜名尚武,本歸順人,為余言:「初,高平莫敬寬為黎氏所攻,挈妻子走歸順,州官岑大倫納之。後黎兵逼歸順,敬寬復走歸朝,而妻子留歸順,為黎逼索不已,竟畀黎去,故敬寬恨之。或言奸其妻,亦或有之。及返高平,漸獲生聚,而鎮安復從中為構羅織罪名,進行陷害,遂以兵圍歸順。
zì bǐng yín shí èr yuè lín chéng wéi, dīng mǎo sān yuè chéng pò, jìng lǔ dà lún yǐ qù.
自丙寅十二月臨城圍,丁卯三月城破,竟擄大倫以去。
zhèn ān fù qǔ guī shā zhī. chū, wéi chéng jí, zhōu rén yǐ wén tāo dú shū hǎo yì, liǎn jīn qiān liǎng, mǎ sì shí pǐ, duàn wǔ shí duān yóu pǐ, lìng suí shù rén chí xiàn jiāo yí, shuō qí tuì shī.
鎮安復取歸殺之。「初,圍城急,州人以文韜讀書好義,斂金千兩,馬四十匹,段五十端猶」匹「,令隨數人馳獻交彝,說其退師。
jiāo rén jiǎo shén, shǎo tuì, shòu jīn, zhé chéng bù bèi, fù hé wéi yān, chéng jǐ wèi pò. jì dǐ chéng xià, jǐn shā suí xíng zhě, měi chén yǐ zhōu xuán gān shàng shì chòng kǒng zhī, bī zhī lìng jiàng. xuán shù rì, qí lǎo mǔ zì chéng shàng wàng zhī, nǎi zhuì chéng xì zài shéng zi fàng xià chéng qù chū. mǔ bào gān ér kū yú xià, zi bào gān ér kū yú shàng, jiāo rén yì zhī, wèi jiě xuán suǒ shú. mǔ yuē: ér qù huò kě dé yín, yú lǎo yù hé cóng bàn zhī? chū shì zhōu xíng, bù shù bù fù liú zhī.
交人狡甚,少退,受金,輒乘不備,複合圍焉,城幾為破。既抵城下,盡殺隨行者,每晨以周懸竿上試銃恐之,逼之令降。懸數日,其老母自城上望之,乃縋城zhuì系在繩子放下城去出。母抱竿而哭於下,子抱竿而哭於上,交人義之,為解懸索贖。母曰:「兒去或可得銀,余老嫗何從辦之?」初釋周行,不數步復留之。
yuē: cǐ lǎo yù, níng zú wèi zhì zhě! bì liú zi shì mǔ yǐ qǔ jīn. jì ér yǒu shí zhě yuē: guān qí mǔ zǐ zhì qíng, bì fēi rěn qí mǔ zhě. nǎi réng shì zhōu rù chéng, yǐ bǎi èr shí jīn shú mǔ guī. jí chéng pò, fù yī jiā xī fù qù, biān wèi nú zhě shù yuè, mǔ suì sǐ qí jìng. hòu fáng zhě xiè, dé qiè dài lǐng jiā ér dùn. zhòu fú yè xíng, jīng yuè zǒu huāng shān zhōng, dé hái guī shùn, qī zǐ bù shī yī rén. jí yǔ guī shùn yí mù yī èr rén tóng zǒu dāng dào, qǐ fù qí zhǔ. yòu biàn qǐ lín bāng gòng wèi yuán zhù, nǎi dé lì dà lún zi jì gāng yán qí sì. ér xiàng wǔ ài qí yì yǒng, liú wèi tóu mù, nǎi jiā xiàng wǔ.
曰:「此老嫗,寧足為質者!必留子釋母以取金。」既而有識者曰:「觀其母子至情,必非忍其母者。」乃仍釋周入城,以百二十金贖母歸。及城破,復一家悉縛去,編為奴者數月,母遂死其境。後防者懈,得挈qiè帶領家而遁。晝伏夜行,經月走荒山中,得還歸順,妻子不失一人。即與歸順遺目一二人同走當道,乞復其主。又遍乞鄰邦共為援助,乃得立大倫子繼綱延其嗣。而向武愛其義勇,留為頭目,乃家向武。
zhèn ān cén jì xiáng, nǎi guī shùn cén dà lún zhī shū, qián gòu gōu jié jiāo yí pò guī shùn, yòu qǔ guī shā zhī. wèi jǐ, shēn sǐ wú sì. yīng guī shùn dì èr zi jì cháng lì, běn zhōu tóu mù jiē xiàng zhī. ér tián zhōu sì chéng jiāo cóng páng zhēng duó, suì gòu jiè wài yí, liǎng zhōu bǎi xìng gān nǎo tú dì.
鎮安岑繼祥,乃歸順岑大倫之叔,前構勾結交彝破歸順,又取歸殺之。未幾,身死無嗣。應歸順第二子繼常立,本州頭目皆向之。而田州、泗城交從旁爭奪,遂構借外彝,兩州百姓肝腦塗地。
suī zhēng shì wèi dìng, ér tiān dào hǎo hái rú cǐ.
雖爭勢未定,而天道好還如此。
chū, guī shùn wú zhǔ, jiāo yí xiān zòng cì zǐ jì cháng guī, suì sì zhōu yìn. hòu fù zòng jì gāng, gài zhòng dié suǒ huì yě. hòu dāng dào yǐ zhōu yìn bì jì gāng, ér jì cháng fǎn chū fú.
初,歸順無主,交彝先縱次子繼常歸,遂嗣州印。後復縱繼綱,蓋重疊索賄也。後當道以州印畀繼綱,而繼常返初服。
chū shí rì tiān sè míng lì. wèi rì zé hán shén, rì chū zé huí hé. xiān wǎn wù guī shùn shǐ, liú guāng hàn.
初十日天色明麗。未日則寒甚,日出則回和。先晚晤歸順使,劉光漢。
yán guī cháo fù zhōu lù jù jiān zǔ, ér jiāo yí yóu bù kě cè, quàn yú wú cóng cǐ dào.
言歸朝、富州路俱艱阻,而交彝尤不可測,勸余無從此道。
yú huò zhī, fù jiū yú fú qián, réng dé nán dān dú shān wèi jí.
余惑之,復鬮於佛前,仍得南丹、獨山為吉。
jì wǔ, zhōu wén tāo chuán huáng jūn mìng, yán: bù cóng guī shùn guī cháo, kě lìng zuò tián zhōu sì chéng shū, mì dào ér qù. yú sù bù shùn tián zhōu, wén tāo yì yán cǐ èr zhōu jù fēi kě jiǎ dào zhě, suì jué yì cóng dōng. shì rì cǐ dì fù xū, yǐ huáng jūn suǒ cì sòng qián, xuǎn gè cháo zhě jù cún qí yī, yǐ qí yú shì bù wèi guǒ zú, shì yú ròu wèi shū, yòu dé hé shǒu wū zhī dà zhě yī méi. dǐ mù, huáng jūn yǐ mián yī táng jīn táng dài dì wáng suǒ dài de yī zhǒng biàn mào, réng wèi shì rén suǒ yòng qún wèi cì.
既午,周文韜傳黃君命,言:「不從歸順、歸朝,可另作田州、泗城書,覓道而去。」余素不順田州,文韜亦言此二州俱非可假道者,遂決意從東。是日此地復墟,以黃君所賜宋錢,選各朝者俱存其一,以其餘市布為裹足,市魚肉為蔬,又得何首烏之大者一枚。抵暮,黃君以綿衣、唐巾唐代帝王所戴的一種便帽,仍為士人所用、裙為賜。
shí yī rì tiān sè míng lì, xiǎo hán wǔ nuǎn. mì tiē xiǎo jiǎn zuò qǐ xiè huáng jūn, ér tiē bù kě dé. dāng hù jū mín yǒu bèi fén zhě, yuǎn jìn jù shēng wū qū fēi yàn, xié náng yuǎn zhì kuàng yě zhōng. gài xiàng wǔ wú tǔ chéng, ér guān mín jù máo shè, wéi zhōu zhái tīng shì jí hòu táng yòng wǎ, gù huǒ yì yán ruò yún. xià wǔ, yǐ duǎn zhé shǒu zhé fù huáng.
十一日天色明麗,曉寒午暖。覓帖小柬作啟謝黃君,而帖不可得。當戶居民有被焚者,遠近俱升屋驅飛焰,攜囊遠置曠野中。蓋向武無土城,而官民俱茅舍,惟州宅廳事及後堂用瓦,故火易延爇雲。下午,以短折手摺復黃。
shí èr rì tiān sè míng lì, xiǎo hán wǔ nuǎn. dú zài wǎng láng shān xún yán, xī miàn yǎng wàng, bù dé shàng ér hái.
十二日天色明麗,曉寒午暖。獨再往琅山尋岩,西面仰望,不得上而還。
xiàng wǔ dōng zhì jiù zhōu wǔ shí lǐ. yòu sān shí lǐ wèi diāo cūn, wèi tǔ shàng lín jìng, kū róng jiāng yóu cǐ rù yòu jiāng.
向武東至舊州五十里。又三十里為刁村,為土上林境,枯榕江由此入右江。
yòu sān shí lǐ wèi tǔ shàng lín xiàn.
又三十里為土上林縣。
xiàng wǔ xī nán sān shí lǐ shàng yīng dòng jiè yǒu jí xiáng dòng, qián hòu tōng míng, xī liú qí jiān, wèi wéi shǒu suǒ jū dì. yòu dōng nán shí èr lǐ yǒu dìng rěn cūn, jīn zuò tíng rěn, yǒu dòng shén qí ào, jù yǒu shí wán lì pén.
向武西南三十里上英峒界有吉祥洞,前後通明,溪流其間,為韋守所居地。又東南十二里有定稔村,今作廷稔,有洞甚奇奧,俱有石丸、荔盆。
shí sān rì tóng wéi shǒu lǎo lián qí wǎng bǎi gǎn yán. xiān jìng láng shān dōng, huí wàng jiàn dōng miàn xuán tī, nǎi xīn fù yǐ shēng yán zhě.
十三日同韋守老聯騎往百感岩。先徑琅山東,回望見東面懸梯,乃新縛以升岩者。
chū bǎi gǎn yán, dù héng zhàn, wèi xià tī, yǒu qí dōng xún yá. yǒu yán zài bǎi gǎn dōng, wǎn bù jí shàng.
出百感岩,度橫棧,未下梯,有岐東循崖。有岩在百感東,晚不及上。
shí sì rì wéi shǒu lǎo zài yuē yóu láng yán. yú zǎo fàn, jí xiān xíng, chū zhōu chéng běi bàn lǐ, mì dà xī, xī jí kū róng jiāng, suí qí zhī liú ér dōng yóu láng yán. yóu bì, wéi wèi zhì, yú zài wǎng bǎi gǎn, yóu dōng shàng yán. fù cóng bǎi gǎn dà yán nèi, àn zhōng chuān dòng běi, xià bǎi gǎn cūn. ǎi sēng jìng xū yǐ jiǔ lái yíng, suì sù shuǐ guān shuǐ yán. wài shuǐ shēn bù dé rù, yuē míng rì fù fá yǐ jìn. suì yī lǐ, dōng běi dù qiáo, yóu bǎi gǎn wài cūn dōng nán yú lǐng, èr lǐ, nán chū dōng lái dà lù. xī yī lǐ, rù ài mén, guò hóng shí yá xià, qí běi shí shān yǒu dòng nán xiàng, shén kōng tóng. xī xiàng xíng yuè xià, gòng wǔ lǐ, hái pù shě.
十四日韋守老再約游琅岩。余早飯,即先行,〔出州城北半里,覓大溪,溪即枯榕江,隨其支流而東遊琅岩。〕游畢,韋未至,余再往百感,游東上岩。復從百感大岩內,暗中穿洞北,下百感村。矮僧淨虛以酒來迎,遂溯水觀水岩。外水深不得入,約明日縛筏以進。遂一里,東北渡橋,由百感外村東南逾嶺,二里,南出東來大路。西一里,入隘門,〔過紅石崖下,其北石山有洞南向,甚崆峒。〕西向行月下,共五里,還鋪舍。
shí wǔ rì zǎo qǐ, xiǎo hán wǔ nuǎn, qíng lì yóu shén.
十五日早起,曉寒午暖,晴麗尤甚。
fàn hòu réng wǎng bǎi gǎn.
飯後仍往百感。
guò láng yán bù shàng, dōng dù nán qǔ xiǎo xī, xún dōng liú, yǒu yán zài lù běi, qí xià zé dōng fēn zhōng liú suǒ rù xué.
過琅岩不上,東渡南曲小溪,循東流,有岩在路北,其下則東分中流所入穴。
wén ǎi sēng lái yán: cūn máng wèi dé zhōu mìng, bù gǎn fù fá. zǔ yú zhuǎn. nǎi réng zhì láng yán dōng běi, guān kū róng shuǐ sān fēn shuǐ. běi wèi lóng xíng cūn jīn zuò lǒng xiáng.
聞矮僧來言:「村氓未得州命,不敢縛筏。」阻余轉。乃仍至琅岩東北,觀枯榕水、三分水。北為龍行村今作隴祥。
yóu qí xī nán dù xī běi, yuè cūn dōng, suí suǒ fēn běi xī dōng rù shān ài. dōng běi gòng wǔ lǐ, qí shuǐ dōng xiàng dǎo rù shān xué. xué yá shàng yǒu dòng, mén jù xī xiàng, zhōng shén nuǎn, yǒu bái dān wán. hái pù, fù rù jiàn huáng jūn shǒu tán. rù yè, chū xiǎo lì pén shí wán sì, jù tiān chéng.
由其西南渡溪北,越村東,隨所分北溪東入山隘。東北共五里,其水東向搗入山穴。穴崖上有洞,門俱西向,中甚暖,有白丹丸。還鋪,復入見黃君手談。入夜,出小荔盆、石丸四,俱天成。
shí liù rì huáng jūn mìng rén sòng yóu shuǐ yán.
十六日黃君命人送游水岩。
shí qī rì huáng jūn yǐ zhuó sòng.
十七日黃君以鐲送。