chū shí rì　 wèi míng fā zhōu, xiǎo xiá yìng jiāng, cóng péng dǐ kuī zhī, rú xíng zǐ sī bù zhàng zhōng, cǎi sè bīn fēn, yòu shì jiāng xíng yī yì jǐng yě. suí xī shān nán xiàng sù liú shí lǐ, wài zhuǎn ér dōng běi xíng, yū qū zhě yòu shí lǐ, shǐ zhuǎn ér nán yòu shí lǐ, wàng bái shí shān tíng zhì dōng nán, shén jìn. yú shì zhuǎn ér xī běi, shì wèi dà wān. yòu xī shí lǐ guò niú lán cūn. zhuǎn ér nán, fù zhuǎn ér xī, yòu shí wǔ lǐ ér mù. yòu chéng yuè xíng wǔ lǐ, sù yú zhèn mén. shì xī yuè míng rú zhòu, gòng xíng liù shí lǐ.
初十日　未明發舟，曉霞映江，從篷底窺之，如行紫絲步帳中，彩色繽紛，又是江行一異景也。隨西山南向溯流十里，外轉而東北行，迂曲者又十里，始轉而南又十里，望白石山亭峙東南，甚近。於是轉而西北，是為大灣。又西十里過牛欄村。轉而南，復轉而西，又十五里而暮。又乘月行五里，宿於鎮門。是夕月明如晝，共行六十里。

shí yī rì　 wèi shǔ ér xíng. èr shí lǐ, bái shā, yòu wǔ lǐ dēng yá. yóu xiǎo lù běi xíng, yī lǐ dé dà lù, shāo zhé ér dōng, dù léi chōng qiáo. cóng qiáo dōng xiǎo qí běi wàng shí fēng ér xíng, shè yī xī, xíng cāng mǎng zhōng. sì lǐ dǐ xiǎo shí fēng xià, fù tòu yī fēng xiá, yòu sān lǐ dǐ luó cóng yán, yán mén nán xiàng. bāng rén lí xiāo luán, xiāng gòng jìn shì, yǒu jì yuē: dōng nán wàng bái shí dòng tiān, xī běi jiē shī zi fèng cháo zhī xiù, gěn àn zhì qí qián, tài píng yōng qí hòu. jì zhì, rì yóu wèi wǔ, yī miàn suǒ jù tóng dào zhě yóu, yī miàn lìng jù cān yān. gài zī yán qián yǒu dōng xī liǎng mén, nèi yǒu dōng xī liǎng dòng. xī dòng zhī nèi, shū jiā shū kāi, shū qióng ér gāo pán, shū chuí ér xià fù, dǐng píng ruò mù, liè xì chéng wén zhì shí xíng zhī yì, yǒu dié lián pán kōng, tǐng sǔn sēn lì zhě, yì suí chù diǎn zhuì, bù zhuān yǐ rǔ zhù jiàn qí yě. xī dòng jì qióng, dào zhě fù xié jù yóu dōng dòng. jì lǐ xǔ, běi guò yī ài, xī zhuǎn yǒu xiá, běi tòu tiān guāng. qí nèi jiā ér bù kuān, gāo ér wú qí, shí wén shuǐ yǒng, liú shí xíng rú pī chì, ér lián zhù rǔ sǔn, yì fù bù fàn yì bān. shí shù jù gèng jǐn, bù fù néng yóu nèi dòng fǎn. běi jī hòu dòng chū, xué běi xiàng, jǐn zhōng pú fú chū dòng. yǐ xià běi lù, xún lù dōng xíng, guò dōng běi yú, dào zhě zhǐ qí shàng liè dòu yuē: cǐ dōng dòng hòu xué yě. yǔ jí yù cóng zhī rén. dào zhě yuē: wú jù. xū réng yóu qián dòng xié jù chū. cóng zhī, huán qí dōng lù. lù dōng yī fēng yuán zhì, gāo yú cǐ shān, qiào xué lí pī. dào zhě wèi dōu wú shēn rù dòu. rán qí běi yǒu shí yī zhī lí lì qǐ, bù yóu cǐ bù dé dǔ yě. fù rù dōng qián dòng, fù jù nèi yóu. rǔ shí qí biàn, yǔ xī nèi dòng děng, ér shēn zhǐ dé bàn, bù ruò xī lǚ zhuǎn yù kuò yě. dōng yá shàng xué pián bèng, jí jī shàng, zé yǒu mén sān xué, lián piān běi xiàng, ér xià wú jiē jí tái jiē. dào zhě wèi: cóng qí nèi xī xiàng jī àn jiā zhōng, yǒu dào kě chū, rán yù shàng yù ài, bù ruò réng chū qián dòng yě. yóu bì, xià dòng dǐ, xún gù dào chū.
十一日　未曙而行。二十里，白沙，又五里登涯。由小路北行，一里得大路，稍折而東，渡雷沖橋。從橋東小岐北望石峰而行，涉一溪，行蒼莽中。四里抵小石峰下，復透一峰峽，又三里抵羅叢岩，岩門南向。邦人黎霄鸞，鄉貢進士，有記曰：「東南望白石洞天，西北接獅子、鳳巢之秀，艮案峙其前，太平擁其後。」既至，日猶未午，一面索炬同道者游，一面令具餐焉。蓋茲岩前有東西兩門，內有東西兩洞。西洞之內，倏夾倏開，倏穹而高盤，倏垂而下覆，頂平若幕，裂隙成紋；至石形之異，有疊蓮盤空，挺筍森立者，亦隨處點綴，不顓以乳柱見奇也。西洞既窮，道者復攜炬游東洞。〔計里許，北過一隘，西轉有峽，北透天光。〕其內夾而不寬，高而無岐，石紋水涌，流石形如劈翅，而蓮柱乳筍，亦復不汎一般。〔時數炬更盡，不復能由內洞返。北躋後洞出，穴北向，僅中匍匐出洞。已下北麓，循麓東行，過東北隅，道者指其上列竇曰：「此東洞後穴也。」予即欲從之人。道者曰：「無炬。須仍由前洞攜炬出。」從之，環其東麓。麓東一峰圓峙，高逾此山，竅穴離披。道者謂都無深入竇。然其北有石一枝離立起，不由此不得睹也。復入東前洞，縛炬內游。乳石奇變，與西內洞等，而深止得半，不若西屢轉愈擴也。東崖上穴駢迸，亟躋上，則有門三穴，聯翩北向，而下無階級台階。道者謂：「從其內西向躋暗夾中，有道可出，然愈上愈隘，不若仍出前洞也。」〕游畢，下洞底，循故道出。

fàn yú dào zhě, fù shù jù wèi shuǐ dòng lóng dòng yóu. shuǐ dòng zài shān xī nán yú, qí mén nán xiàng, zhōng kuān shù mǔ, tán shuǐ sì jì, zhū ér bù liú, qí shēn bù cè, ér yuān bì rú dài qí wài qiǎn chù, zǐ bì fú yìng, xiǎng wèi rì guāng suǒ shuò yě. dòng zuǒ yòu jù yǒu zhòng yá huí huán tán shàng, kě xún xíng yǐ rù. jí dǐ tán jì, zé yá chā dǐ ér lù páng jué, shàng wú qí xué, bù shí shuǐ dòng hé suǒ zhǐ. chū dòng, xún xī lù běi zhuǎn ér dōng, yòu dé lóng dòng. dòng zài shān xī běi yú, qí mén běi xiàng, zhōng yǒu shuǐ jiā, qí shàng piàn shí dōng xī jiāo dié, chéng tiān shēng qiáo yān. wǔ zhàng yǐ nèi, yòu dù yī liáng, gōu huǒ rù, xī chuān shí zhù, jiā jiàn dà. nán rù yuē bàn lǐ, lù qióng xià hēi, nǎi duō rán huǒ jù zhào yào zhī. yì yǒu shēn tán yī hóng, zhū shuǐ mò cè, dà gèng yú yú shuǐ dòng, tóu shí chén chén, yì zhǐ ér bù liú, xún shén lóng zhī yuān zhái yě. yǐ ér xī jù xiāo yàn, nán wàng gé shēn, shēn chù yǎo yǎo, guāng fú shuǐ miàn, dào rén shén yǐ wèi guài guāng shǐ rán. yǔ wèi xué yǐng páng tòu. dào rén yuē: xī cūn rén jié fá qióng zhī, zhì qí chù, zhé bù dé xué, ān suǒ de dào yǐng? yǔ yuē: cǐ dì shēn fú, suī qù dòng dǐng shén yáo, rán yóu mén nán chū, jì qù shuǐ dòng bù yuǎn, huò shuǐ dòng zhī guāng, yóu shuǐ zhōng shēn yìng, fú fá zhě dàn cóng shàng zhǔ, bù jí wù guāng cóng shuǐ chū ěr. ruò xì líng guài, qǐ yǒu zì gǔ bù yī xī zhě zāi? nǎi fù míng jù chū lóng dòng.
飯於道者，復束炬為水洞、龍洞游。水洞在山西南隅，其門南向，中寬數畝，潭水四際，瀦而不流，其深不測，而淵碧如黛；其外淺處，紫碧浮映，想為日光所爍也。洞左右俱有重崖迴環潭上，可循行以入。及抵潭際，則崖插底而路旁絕，〔上無岐穴，不識水洞何所止。〕出洞，循西麓北轉而東，又得龍洞。洞在山西北隅，其門北向，中有水夾，其上片石東西交疊，成天生橋焉。〔五丈以內，又度一梁，篝火入，西穿石柱，夾漸大。〕南入約半里，〔路窮下黑，乃多燃火炬照耀之。〕亦有深潭一泓，瀦水莫測，大更逾於水洞，〔投石沉沉，亦止而不流，〕洵神龍之淵宅也。〔已而熄炬消焰，南望隔深，深處杳杳，光浮水面，道人神以為怪光使然。予謂穴影旁透。道人曰：「昔村人結筏窮之，至其處，輒不得穴，安所得倒影？」予曰：「此地深伏，雖去洞頂甚遙，然由門南出，計去水洞不遠，或水洞之光，由水中深映，浮筏者但從上矚，不及悟光從水出耳。若系靈怪，豈有自古不一息者哉？」乃復明炬〕出龍洞。

bié dào rén, jí xī yú shí liáng, xī nán wàng shān ào xíng. jiē tǔ shān màn yǎn, sān lǐ, zhé bù dé lù. nǎi màn xiàng xī nán shēng zhì lǒng bǎn, wǔ lǐ shǐ dé lù. nǎi suí xiàng xī nán yī lǐ, dù yī shí liáng, yòu yī lǐ dé cūn jù, shì wèi hòu lù, yǒu gōng guǎn yān. hòu lù xī nán, nǎi wǎng guì xiàn dà dào hòu lù zhī běi wèi ān lù yíng, nǎi xún zhōu suǒ cóng lái zhě, yú cóng jiān dào chū hòu lù hòu shān, yǐ guò ān lù, ér nán yù qū píng jié, shàng sān shí lǐ, zhōng wú rén yān kě yǐ tuō sù. tǔ rén quàn yú fǎn ān lù sù pù zhōng, shí rì cái xià chōng, yú bù néng wéi yě. ān lù yíng yǒu yíng bīng shù shí jiā, yǐ sù kè wèi yè.
〔別道人，〕即西逾石樑，西南望山坳行。皆土山漫衍，三里，輒不得路。乃漫向西南升陟壟坂，五里始得路。乃隨向西南一里，度一石樑，又一里得村聚，是為厚祿，有公館焉。厚祿西南，乃往貴縣大道；厚祿之北為安祿營，乃潯州所從來者，余從間道出厚祿後山，已過安祿，而南欲趨平碣，尚三十里，中無人煙可以托宿。土人勸余返安祿宿鋪中，時日才下舂，余不能違也。安碌營有營兵數十家，以宿客為業。

luó cóng yán xī běi yǒu chóng shān héng gèn, dōng běi zì xún zhī xī shān, xī nán zì guì zhī běi shān, èr shān liǎng jiǎo gāo zhāng, dōng xī xiāng jù bǎi sì shí lǐ, zhōng jiān fēng luán héng gèn, cuì huán yún rào, pō shì dà róng. gài dà róng wèi yù jiāng nán tiáo zhī shān, jiè yú xiù yù liǎng jiāng zhī jiān ér cǐ shān wèi yù jiāng běi tiáo zhī shān, jiè yú qián yù liǎng jiāng zhī jiān. qí mài zì dōng nán qǔ jìng dōng shān zhì sì chéng zhōu jiè, jīng sī ēn bīn zhōu zhī jìng, ér dōng jǐn yú xún. guì xiàn zhī yǐ běi shān, yóu yù lín zhī yú dà róng xī lǐng xún zhōu zhī yǐ xī shān, yóu róng xiàn zhī yú dà róng dōng fēng: jiē dōng xī tū sǒng liǎng jiǎo, ér zhōng zé héng gèn yān. dì dà róng dōng xī bā shí lǐ, jiào jìn, ér zhōng yǒu běi liú xiàn jiè qí jiān zī shān jiào yuǎn, ér bié wú xiàn zhì, wéi ān lù yíng wèi zhōng jiè. ān lù dōng yǒu tǔ shān, mài yóu dà shān dōng běi fēn zhī nán xià. dì dà shān zì xī nán qū dōng běi, tǔ shān zì dōng běi zhuǎn xī nán, nán dǐ xún guì bīn jiāng zhū shān ér zhǐ. qí zhōng jiā chéng dà wù, yìng dài shén yáo, píng chóu guǎng xī, yí lǐ xī nán yǐ.
羅叢岩西北有崇山橫亘，東北自潯之西山，西南自貴之北山，二山兩角高張，東西相距百四十里，中間峰巒橫亘，翠環雲繞，頗似大容。蓋大容為鬱江南條之山，界於繡、郁兩江之間；而此山為鬱江北條之山，界於黔、郁兩江之間。其脈自東南曲靖東山至泗城州界，經思恩、賓州之境，而東盡於潯。貴縣之倚北山，猶鬱林之於大容西嶺；潯州之倚西山，猶容縣之於大容東峰：皆東西突聳兩角，而中則橫亘焉。第大容〔東西八十里，〕較近，而中有北流縣界其間；茲山較遠，而別無縣治，惟安祿營為中界。安祿東有土山，脈由大山東北分支南下。第大山自西南趨東北，土山自東北轉西南，南抵潯、貴濱江諸山而止。其中夾成大塢，映帶甚遙，平疇廣溪，迤邐西南矣。

shí èr rì　 píng míng, zì ān lù xī nán xíng tián chéng jiān. sì lǐ, nán yuè shān gāng, xī xià èr lǐ wèi piāo cūn, jù luò bù jí hòu lù sān zhī yī, ér xī wàng dà shān zhī xià, zé cūn luò lěi lěi yān. yòu xī nán sì lǐ, guò yī xiǎo qiáo, yú shì jiē jù rù zhī jìng, liǎng páng máo cǎo mí wàng, bù fù shǔ miáo péng péng p ng mào mì yǐ. yòu yī lǐ, guò lín zhēng qiáo, nǎi nán yú gāng lǒng. yòu xī nán sān lǐ, yǒu bēi dà shū wèi guì xiàn dōng jiè. yòu xī nán jiàn xiàng gāng lǒng, ér cǎo léi l i, màn shēng zhí wù yī wàng rú gù. yòu bā lǐ, zhí dǐ shí shān xià, shì wèi píng jié yíng. xiān shì, yóu piāo cūn nán wàng, yòu dà shān, zuǒ tǔ lǐng, liǎng jiè jiā chí, yáo yáo xī nán qù, dà shān zhǎng hòu xī tū ér qǐ, tǔ shān duǎn jiàn nán shā yān. ér liǎng jiè zhī zhōng, yǒu shí shān diǎn diǎn, qīng ruò zhuì luó, zhì shì ér dào chū qí jiān. píng jié yì zài gāng fù shàng, yǒu yíng bīng shù jiā, xū shě yī huán. jiù fàn yú mài jiāng zhě, kǒng qián lù wú rén yān yě. píng jié zhī dōng, shí fēng qiào fāng, yuē dà yán shān, yǒu yán shèn jù, zhōng róng shù qiān rén. qí nán yòu tū xiǎo shān, dī ér zhǎng, shàng yǒu héng jià zhī shí, ruò píng qiáo gāo xuán, qí xià tòu míng. xiǎo shān zhī xī, píng jié zhī nán, wèi mǎ ān shān, yì qiào sǒng ér qǐ, cǐ jiē píng jié zhī jìn shān yě. nán wàng yǒu pián ruò bǐ jià ruì ruò zhuō zhuī zhě, zài shù lǐ zhī wài. wàng zhī ér qū, sān lǐ, dù shí liáng, wèi shí nòng qiáo. yòu nán shí yú lǐ, zhí dǐ nán wàng zhū fēng zhī lù, yǒu yī dì shě zài lù yòu tū fù shàng, yuē pī zhú pù. tiào lù zuǒ zhū fēng, fēn qí jìng yì, zhí tú rén ér wèn zhī, shǐ zhī jí guì xiàn zhī dōng shān yě. qí xī běi dà shān jǐn chù gāo zhì ér qǐ zhě, jí guì xiàn zhī běi shān yě. àn zhì, guì xiàn yǒu dōng xī nán běi sì shān, ér dōng shān zài xiàn dōng èr shí lǐ, wèi èr hé yǐn chù, yī tǒng zhì yuē: táng shí yǒu hé tè jìn lǚ guāng èr rén yǐn cǐ. fēng tǔ jì wèi tè jìn nǎi guān xián, fēn lǚ guāng wèi èr rén, yuē hé lǚ hé guāng. xī shì ěr zài, kāi yuán zhōng, hé lǚ guāng yǐ bīng dìng nán zhào, qǔ ān níng, lì tóng zhù. àn cǐ, zé lǚ guāng nǎi yī rén, qí yī míng tè jìn, fēi xián yě. míng xiù tǐng bá. gài sì shān wéi běi wèi chóng luán jùn jí, ér dōng xī nán sān shān jù shí fēng sēn lì. dōng shān yà yú nán ér yì chāo guò yú xī. xī běi yī fēng rú fù rén dā pèi pī jiān zān huā, sú hū wèi xīn fù yán. zhōng fēng shí dǐng fēn liè, rú xiān zhǎng shū kōng, yòu rú èr rén bìng lì, jīn rén jí zhǐ wèi èr hé huà míng. rán zī shān sǒng bō zì qí, hé bì mó xíng xīn fù, tuō jī huà rén yě! qí nán zhī jiàn shí huà wèi tǔ, fēng huà wèi gāng, wēi yí xī nán. xún qí yòu xíng, gòng jiǔ lǐ, wèi huáng lǐng. qí nán miàn tǔ gāng jǐn chù, shǐ jiàn cūn jù yǐ gāng, shì lú gāo liè. qí běi yú píng wā zhōng, fù lì yī xiǎo shí fēng, dōng wàng rú wū jǐ héng liè, liǎng duān dú sǒng xī tiào zé qíng zhī yǎn gài, guài zhuàng fēn cuò. yòu xī nán yī lǐ. lù yòu fù tū yī shí fēng, gāo sǒng dāng guān, rú yù fǔ kàn xíng rén zhě. cóng cǐ dōng běi, shí fēng suì jǐn, yáo wàng nán shān shù diǎn, yòu qīng qīng qián liè yǐ. yòu èr lǐ, dù yī shí liáng, qí shuǐ shì shí zhuàng yǔ pī zhú tóng. yòu wǔ lǐ, zé lù liǎng páng jiē jù táng zhū shuǐ, yàng shān yíng guō. yòu yī lǐ, guò jiē lóng qiáo. dié shí táng zhōng, yǐ tōng nán běi, nǎi dī ér fēi qiáo yě. yú shì jū jù lián luò. yòu xī yī lǐ, yóu guì xiàn dōng mén dǐ nán mén, zé dà jiāng zài qí xià yǐ. jìng wén yǔ gù pū suǒ fù zhōu, yǐ xiān pō nán mén jiǔ. xià wǔ xià chuán, pú mù fàng zhōu, chéng yuè xī xíng, shí wǔ lǐ ér pō.
十二日　平明，自安祿西南行田塍間。四里，南越山岡，西下二里為飄村，聚落不及厚祿三之一，而西望大山之下，則村落累累焉。又西南四里，過一小橋，於是皆沮洳之境，兩旁茅草彌望，不復黍苗芃芃péng茂密矣。又一里，過臨征橋，乃南逾岡隴。又西南三里，有碑大書為「貴縣東界」。又西南漸向岡隴，而草虆léi，蔓生植物一望如故。又八里，直抵石山下，是為平碣營。先是，由飄村南望，右大山，左土嶺，兩界夾持，遙遙西南去，大山長後西突而起，土山短漸南殺焉。而兩界之中，有石山點點，青若綴螺，至是而道出其間。平碣亦在岡阜上，有營兵數家，墟舍一環。就飯於賣漿者，恐前路無人煙也。平碣之東，石峰峭方，曰大岩山，有岩甚巨，中容數千人。其南又突小山，低而長，上有橫架之石，若平橋高懸，其下透明。小山之西，平碣之南，為馬鞍山，亦峭聳而起，此皆平碣之近山也。南望有駢若筆架、銳若卓錐者，在數里之外。望之而趨，三里，度石樑，為石弄橋。又南十餘里，直抵南望諸峰之麓，有一第舍在路右突阜上，曰劈竹鋪。眺路左諸峰，分岐競異，執途人而問之，始知即貴縣之東山也。其西北大山盡處高峙而起者，即貴縣之北山也。按《志》，貴縣有東、西、南、北四山，而東山在縣東二十里，為二何隱處，《一統志》曰：唐時有何特進、履光二人隱此。《風土記》謂特進乃官銜，分履、光為二人，曰何履、何光。《西事珥》載，開元中，何履光以兵定南詔，取安寧，立銅柱。按此，則履光乃一人，其一名特進，非銜也。明秀挺拔。蓋四山惟北為崇巒峻脊，而東、西、南三山俱石峰森立。東山亞於南而軼超過於西。西北一峰如婦人搭帔披肩簪花，俗呼為新婦岩。中峰石頂分裂，如仙掌舒空，又如二人並立，今人即指為二何化名。然茲山聳撥自奇，何必摹形新婦，托跡化人也！其南支漸石化為土，峰化為岡，逶迤西南。循其右行，共九里，為黃嶺。其南面土岡盡處，始見村聚倚岡，室廬高列。其北隅平窪中，復立一小石峰，東望如屋脊橫列，兩端獨聳；西眺則擎芝偃蓋，怪狀紛錯。又西南一里。路右復突一石峰，高聳當關，如欲俯瞰行人者。從此東北，石峰遂盡，遙望南山數點，又青青前列矣。又二里，度一石樑，其水勢石狀與劈竹同。又五里，則路兩旁皆巨塘瀦水，漾山瀠郭。又一里，過接龍橋。疊石塘中，以通南北，乃堤而非橋也。於是居聚連絡。又西一里，由貴縣東門抵南門，則大江在其下矣。〔靜聞與顧仆所附舟，已先泊南門久。〕下午下舡，蒲暮放舟，乘月西行，十五里而泊。

shí sān rì　 wèi míng ér fā. shí lǐ, xī dǐ xī shān zhī nán, zhuǎn xiàng nán xíng. wǔ lǐ, zhuǎn xiàng dōng xíng, shí lǐ, shì wèi sòng cūn. yóu guì xiàn nán zhì nán shān shí lǐ, yóu nán shān zhì sòng cūn shí lǐ, ér zhōu xíng qū qǔ, shuǐ lù bèi zhī. xiān, yú nǐ yī zhì guì xiàn, jí wǎng sù nán shān, liú gù pū dài zhōu, lìng qí qí míng chén fā. jí yú zhì ér zhōu qiě pō nán mén jiǔ yǐ. yú bié yù mì zhōu nán dù. zhōu rén yún: zhōu qiě lián yè fā. zǔ yú wú wǎng. yú wèi: zhōu xíng qū qǔ, dāng yóu nán shān jiān dào xiāng dài yú qián, bù zhī hé dì wèi biàn? zhōu rén fù cí bù zhī, gài kǒng chí sù nán qī, xiān hòu yǒu wù ěr. jí fā zhōu, bù guò shí yú lǐ ér pō. jīn guò sòng cūn, shí yóu shàng wǔ, hé bù wǎng sù nán shān, zhì cǐ dēng zhōu yě? zhì shì, zhōu zhuǎn xī nán, guà fān shí lǐ, zhuǎn dōng nán, réng xiān shí wǔ lǐ, fù nán guà fān xíng, wǔ lǐ, xī zhuǎn, shì wèi wǎ tíng bǎo. qí běi yá yǒu shí tū jiāng ruò dūn hǔ, qí nán yá zhī nèi, yǒu shān héng liè yān. yòu shí wǔ lǐ, zé jiā jiāng liǎng shān bìng qǐ, zhōu sù zhī rén. yòu wǔ lǐ ér mù, chéng yuè xíng shí lǐ, pō yú xiāng jiāng yì.
十三日　未明而發。十里，西抵西山之南，轉向南行。五里，轉向東行，十里，是為宋村。由貴縣南至南山十里，由南山至宋村十里，而舟行屈曲，水路倍之。先，余擬一至貴縣，即往宿南山，留顧仆待舟，令其俟明晨發。及余至；而舟且泊南門久矣。余別欲覓舟南渡。舟人云：「舟且連夜發。」阻余毋往。余謂：「舟行屈曲，當由南山間道相待於前，不知何地為便？」舟人復辭不知，蓋恐遲速難期，先後有誤耳。及發舟，不過十餘里而泊。今過宋村，時猶上午，何不往宿南山，至此登舟也？至是，舟轉西南，掛帆十里，轉東南，仍纖十五里，復南掛帆行，五里，西轉，是為瓦亭堡。其北涯有石突江若蹲虎，其南涯之內，有山橫列焉。又十五里，則夾江兩山並起，舟溯之人。又五里而暮，乘月行十里，泊於香江驛。

shí sì rì　 wǔ gǔ guà fān xíng, chén guò wū sī bǎo, yǐ yī shí lǐ yǐ, shì wèi héng zhōu jiè. dōng fēng shén lì, wǔ guò lóng shān tān, yòu sì shí lǐ yǐ. tān shàng jí wū mán tān, yǒu mǎ fú bō miào. tān gāo liū jí, shí bà héng jié, qí shàng shén jiān. jì shàng, zhōu rén xiàn shén miào xià, shǎo pō hòu xíng. xī běi wǔ lǐ, wèi wū mán yì. yòu nán shí lǐ, zé shí shān zhēng róng lì jiāng yòu, wèi fèng huáng shān. zì guò guì xiàn xī shān, shān jù biàn tǔ, zhì shì shí fēng fù tū ér chū. qí shuāng yá bì lì nán qiàn jiāng zhōng zhě, jí fèng huáng yán yě. yòu nán èr lǐ wèi má bù, rì yǐ xī zè. yú yù liú sù qí chù wèi fèng huáng yóu, ér cūn máng jiē bù kěn tíng kè, pái huái jiǔ zhī ér qù. yòu xī shí lǐ, qí chù yǒu shān gāo tū jiāng zuǒ, qí shàng yǒu dòng yuē dào jūn yán, xià yǒu cūn yuē xiè cūn. rì sè yǐ mù, ér qí shān qù jiāng shàng yuǎn, yì bù jí tíng. yòu nán wǔ lǐ, yuē bái shā bǎo, yòu chéng yuè xíng wǔ lǐ ér pō, shì yè yuè míng rú zhòu.
十四日　五鼓掛帆行，晨過烏司堡，已一十里矣，是為橫州界。東風甚利，午過龍山灘，又四十里矣。灘上即烏蠻灘，有馬伏波廟。灘高溜急，石壩橫截，其上甚艱。既上，舟人獻神廟下，少泊後行。西北五里，為烏蠻驛。又南十里，則石山崢嶸立江右，為鳳凰山。自過貴縣西山，山俱變土，至是石峰復突而出。其雙崖壁立、南嵌江中者，即鳳凰岩也。又南二里為麻埠，日已西昃。余欲留宿其處為鳳凰游，而村氓皆不肯停客，徘徊久之而去。又西十里，其處有山高突江左，其上有洞曰道君岩，下有村曰謝村。日色已暮，而其山去江尚遠，亦不及停。又南五里，曰白沙堡，又乘月行五里而泊，是夜月明如晝。

wū mán tān zài héng zhōu dōng liù shí lǐ, shàng yǒu wū mán shān mǎ fú bō miào. zhì wèi: xī yǒu wū mán rén jū cǐ, gù míng. yú àn: wū hǔ mán zài guì xiàn běi, yǔ cǐ bù xiāng jí. ér miào qián yǒu bēi, nǎi jiā jìng èr shí jiǔ nián zhī nán níng jùn wáng zhēn jí suǒ lì. wèi: wū mán fēi kě yǐ dú qián gǔ míng xián zhī cí, yì míng qǐ jìng tān. dà bēi shēn kè, jìn rén jiù chēng, ér hū zhě rú gù. yú biàn guān miào zhōng bēi shén duō, jiē jìn shí zhū huàn qí dì zhě jí wáng wén chéng shàng tān shī yì bù zài. ér miào wài lù lì yī bēi, wèi sòng qìng lì bǐng xū 1046 nián zhī héng zhōu rèn cuì suǒ zhuàn, zhāng jū zhèng suǒ shū. bēi gǔ zì qiú. bēi yán: cuì chū shòu guān shí, fèng cháng èr qīng liú gōng yǐ shī jiàn sòng, yǒu wū yán jī cuì guàn zhōu tú zhī jù. dǐ rèn jí mì zhī, bù de yě. biàn xún zhī fù lǎo, zhī zhě yuē: jīn wū mán shān jí wū yán shān yě, xī wěi liú shàn guǎng wǔ dài shí guó, liú yǐn zài liǎng guǎng jiàn lì nán hàn quán zhèng, yǐ huì yì qí chēng, zhì jīn bù gǎi. fū mán nǎi yī fāng chǒu yí, huì yì yī shí jiàn qiè, suì lìng míng xián qiān gǔ miào mào, é xí cǐ míng, jí yí gǎi réng qí jiù. wén zhě jiē yuē: nuò. suì wèi zhī xiū miào jiàn bēi, yǐ zhèng qí é. qí yì yǔ wáng nán níng tóng. ér wáng zhī yì wèi qǐ jìng, bù ruò réng qí jiù gèng miào.
烏蠻灘在橫州東六十里，上有烏蠻山、馬伏波廟。《志》謂：「昔有烏蠻人居此，故名。」余按：烏滸蠻在貴縣北，與此不相及。而廟前有碑，乃嘉靖二十九年知南寧郡王貞吉所立。謂：「烏蠻非可以瀆前古名賢之祠，易名起敬灘。」大碑深刻，禁人舊稱，而呼者如故。余遍觀廟中碑甚多，皆近時諸宦其地者；即王文成《上灘詩》亦不在。而廟外露立一碑，為宋慶曆丙戌1046年知橫州任粹所撰，張居正所書。碑古字遒。碑言：「粹初授官時，奉常二卿劉公以詩見送，有『烏岩積翠貫州圖』之句。抵任即覓之，不得也。遍詢之父老，知者曰：『今烏蠻山即烏岩山也，昔偽劉擅廣五代十國，劉隱在兩廣建立南漢權政，以諱易其稱，至今不改。』夫蠻乃一方丑彝，諱亦一時僭竊，遂令名賢千古廟貌，訛襲此名，亟宜改仍其舊。聞者皆曰：『諾。』遂為之修廟建碑，以正其訛。」其意與王南寧同。而王之易為起敬，不若仍其舊更妙。

shí wǔ rì　 wǔ gǔ guà fān, shí wǔ lǐ, qīng jiāng. yǒu jiāng zì jiāng zuǒ rù dà jiāng. yòu èr shí lǐ, dǐ héng zhōu nán mén, yóu shàng wǔ yě. héng zhōu chéng zài dà jiāng dōng běi àn, dà jiāng zì xī lái, dǐ chéng ér dōng nán qù, héng chéng lín qí zuǒ. qí bīn jiāng èr mén, suī nán miàn kàn zhī, ér shí xī nán xiàng yě. jìn chéng yǒu nán běi liǎng jiè shān: běi qī lǐ wèi gǔ bō, zài chéng xī běi yú sú míng niáng niáng shān, yǐ táng zhēn guān zhōng, yǒu fù chén shì mǎi yú jiāng pēng, hū bái yī rén wèi yuē: yú bù kě shí, jí zhì shuǐ zhōng, shàng shān dǐng bì zhī. chén rú qí yán. huí wàng suǒ jū, jǐ xiàn wèi chí yǐ. qí chí jīn míng lóng chí, shān dǐng miào yuē shèng pó miào. nán shí wǔ lǐ yuē bǎo huá, zài chéng dōng nán yú. bǎo huá shān yǒu shòu fú shī, nǎi jiàn wén jūn dùn jī zhī dì. èr shān jiē tǔ shān wēi yí, ér bǎo huá zuì gāo, suǒ wèi xiù chū chéng nán shì yě. sòng shǒu xú ān guó shī. shí zhōu shǒu wèi wú jùn zhū chǔ yú, míng shì qiào. yǒu jì shū zhě, yǔ yù lín dào gù dōng shǔ jiā shū jù zhì qiè zhōng, guò héng zhōu shí wèi dào jié qù. gù qián zài yù, jīn guò héng, jù dé diào tóu ér qù. ruò zào wù zhě gù jí shǒu cǐ dào, yǐ quán yú shǐ zhōng bù jiàn zhī yì, fēi gǎn qiè xiào yīn hóng qiáo yě.
十五日　五鼓掛帆，十五里，清江。有江自江左入大江。又二十里，抵橫州南門，猶上午也。橫州城在大江東北岸，大江自西來，抵城而東南去，橫城臨其左。其瀕江二門，雖南面瞰之，而實西南向也。近城有南、北兩界山：北七里為古缽，在城西北隅；俗名娘娘山，以唐貞觀中，有婦陳氏買魚將烹，忽白衣人謂曰：「魚不可食，急擲水中，上山頂避之。」陳如其言。回望所居，己陷為池矣。其池今名龍池，山頂廟曰聖婆廟。南十五里曰寶華，在城東南隅。寶華山有壽佛詩，乃建文君遁跡之地。二山皆土山逶迤，而寶華最高，所謂「秀出城南」是也。宋守徐安國詩。時州守為吾郡諸楚余，名士翹。有寄書者，與鬱林道顧東曙家書俱置篋中，過衡州時為盜劫去。故前在郁，今過橫，俱得掉頭而去。若造物者故藉手此盜，以全余始終不見之義，非敢竊效殷洪喬也。

shì rì wèi zhōng qiū jié. yú yǐ xíng lǐ jí èr bìng rén rù nán níng zhōu. yú rù chéng, fàn yú shì, nǎi xún chéng bàng jiāng ér dōng, èr lǐ, dǐ xià dù. héng zhōu yǒu sān dù: jí xī zhě zài zhōu mén wài, wèi shàng dù jí dōng zhě zài xià liú dōng zhuǎn chù běi jí miào qián, wèi xià dù ér zhōng dù zài qí zhōng. dù nán àn, wèi bǎo huá shān dào, suì dēng shān pō ér rù. qí dào shén dà, gòng èr lǐ, tòu rù lǐng bàn, qí nèi shān huán chéng dòng. yóu dòng dōng běi xíng, yǒu xiǎo jìng, èr shí lǐ kě dǐ fèng huáng shān. yǐ ér fù suí xiá nán xíng, gòng wǔ lǐ, nǎi yóu yòu qí nán fù dēng lǐng. yī lǐ nán xià, yòu yī lǐ guò méng shì shān zhuāng, yòu yī lǐ, nǎi dōng xiàng rù shān. yòu èr lǐ, guò shān xià cūn jū, yǔ yǐ wèi jí bǎo huá sì yě. pī cóng rù zhī, ér hòu zhī sì shàng zài shān bàn. dù jiàn shí jí, yòu bàn lǐ, dé sì. rì cái xià wǔ, ér sì sēng bì mén, kòu jiǔ zhī, nǎi dé rù. qí sì xī xiàng, sì mén pō zhěng, tí é yuē wàn shān dì yī. zì shén gǔ jìn, chū wàng zhī, yú yì wèi jiàn wén jūn jiù tí, jí qū shì zhī, nǎi wàn lì mò nián lǐ rén shī yí suǒ lì. gài shī qià jiàn mén ér xīn qí é, dì shū jǐ míng ér bìng shè jiàn wén zhī jī hòu xún zhī sēng, ér zhī guǒ jiàn wén shǒu jī yě. yú wèi yí biǎo zhāng zhī. sēng wěi wěi. sì zhōng wú tā yí jī, wéi yī sēng shǒu hù, ér zhōng qìng wú shēng. wèn suǒ wèi shān hòu pù bù, sēng yún: zhuì zì hòu lǐng, qí gāo bǎi zhàng. ér xiá wèi cóng mù suǒ yì, xíng zhī wú qī, wàng zhī bù jiàn, wéi cóng lǐng ér shàng, kě wén qí shēng ěr. yú nǎi lìng sēng chuī yú sì, ér dú yè zhàng shàng lǐng, zhí zào qí dǐng. ér fēng shēng pù shēng, jiāo hǒu bù zhǐ, pù zhōng bù jiàn. lǐng nán xià wǔ shí lǐ, jí líng shān xiàn yǐ. nǎi xià fǎn sì. sì hòu gāng shàng, jiàn jī zhuān lěi lěi. hái wèn zhī, sēng yuē: cǐ lǐ rén yáng xìng zhě, jiāng jiàn jiàn wén dì miào, gù pǐ p bèi jù cái yǐ dài ěr. xū! shī yí zuì xīn ér yǎn qí jī, cǐ rén zhuī yuǎn ér chuàng qí cí, lǐ yù zhī jiān, zhì yú zhī xiāng qù hé xiāo rǎng zāi! jì ér rì luò xī chuí, fēng hǒu bù xī, fú yún kāi hé wú dìng. qǐng zhī ér yún hén hū pò, hào pò dāng kōng. cān yī chū suǒ chǔ yùn jiǔ zuì kè, zuǒ yǐ huáng jiāo dān yòu. kōng shān jì jìng, yù yǔ wú chén, yī kè yī sēng, màn rán xiāng duì, xún kě chēng qún yù shān tóu, wú fù wǒ yī qióng qiū sè yǐ.
是日為中秋節。余以行李及二病人入南寧舟。余入城，飯於市，乃循城傍江而東，二里，抵下渡。橫州有三渡：極西者在州門外，為上渡；極東者在下流東轉處北極廟前，為下渡；而中渡在其中。渡南岸，〔為寶華山道，〕遂登山坡而入。其道甚大，共二里，透入嶺半，其內山環成峒。由峒東北行，有小徑，二十里可抵鳳凰山。已而復隨峽南行，共五里，乃由右岐南復登嶺。一里南下，又一里過蒙氏山莊，又一里，乃東向入山。又二里，過山下村居，予以為即寶華寺也。披叢入之，而後知寺尚在山半。渡澗拾級，又半里，得寺。日才下午，而寺僧閉門，扣久之，乃得入。其寺西向，寺門頗整，題額曰「萬山第一」。字甚古勁，初望之，余憶為建文君舊題，及趨視之，乃萬曆末年裡人施怡所立。蓋施恰建門而新其額，第書己名而並設建文之跡；後詢之僧，而知果建文手跡也。余謂「宜表章之。」僧「唯唯。」寺中無他遺蹟，惟一僧守戶，而鐘磬無聲。問所謂山後瀑布，僧云：「墜自後嶺，其高百丈。而峽為叢木所翳，行之無蹊，望之不見，惟從嶺而上，可聞其聲耳。」余乃令僧炊於寺，而獨曳杖上嶺，直造其頂。而風聲瀑聲，交吼不止，瀑終不見。〔嶺南下五十里，即靈山縣矣。〕乃下返寺。寺後岡上，見積磚累累。還問之，僧曰：「此里人楊姓者，將建建文帝廟，故庀pí備具材以待耳。」吁！施怡最新而掩其跡，此人追遠而創其祠，里閾之間，智愚之相去何霄壤哉！既而日落西陲，風吼不息，浮雲開合無定。頃之而雲痕忽破，皓魄當空。參一出所儲醞酒醉客，佐以黃蕉丹柚。空山寂靜，玉宇無塵，一客一僧，漫然相對，洵可稱群玉山頭，無負我一筇秋色矣。

shí liù rì　 zǎo fàn yú bǎo huá. xià shān wǔ lǐ, chū dà lù, yòu wǔ lǐ, chū dòng qián lǐng. wàng dōng běi fèng huáng zhū shí fēng zài sān shí lǐ wài, lìng rén shén fēi. ér lǚ xún lù yuǎn, bù jí wǎng fǎn, nán níng zhōu dìng yú míng rì zǎo fā, suì xià shān. xī wǔ lǐ dǐ zhōu mén, yóu shàng dù dù jiāng rù zhōu.
十六日　早飯於寶華。下山五里，出大路，又五里，出峒前嶺。望東北鳳凰諸石峰在三十里外，令人神飛。而屢詢路遠，不及往返，南寧舟定於明日早發，遂下山。西五里抵州門，由上渡渡江入舟。

shí qī rì　 píng míng fā zhōu, yǔ sè qī qī, fēng shí shùn shí nì. zhōu xī nán xíng sān shí lǐ, jiāng kǒu yǒu xiǎo shuǐ zì jiāng nán àn rù, jiāng míng nán jiāng. zhōu zhuǎn běi xíng, yòu shí lǐ dǐ chén bù jiāng, zài jiāng nán àn, tōng xiǎo zhōu. nèi yǒu chén bù jiāng sì, yì jiàn wén jūn suǒ qī. qīn zhōu yán jù cóng cǐ chū. pō yú běi àn. shì rì gòng xíng sì shí lǐ. jìng wén yǐ bìng hòu chéng lì, jiān shǒu sù jiè, kǒng wū huì jiāng liú, rèn qí jī gòu biàn tǐ, yí chòu mǎn cāng. bù yī wán zhuó, yī zhōu jiāo gòu ér bù zhī gù.
十七日　平明發舟，雨色淒淒，風時順時逆。舟西南行三十里，江口有小水自江南岸入，江名南江。舟轉北行，又十里抵陳步江，在江南岸，通小舟。內有陳步江寺，亦建文君所棲。〔欽州鹽俱從此出。〕泊於北岸。是日共行四十里。靜聞以病後成痢，堅守夙戒，恐污穢江流，任其積垢遍體，遺臭滿艙。不一烷濯，一舟交垢而不之顧。

shí bā rì　 chén cān shǐ fā zhōu. chū yóu yǔ sè fēi fēi, shàng wǔ nǎi jì. zhōu zhì shì duō xī běi xíng, ér fēng yì zhuǎn nì. shān zhì shì jiē tǔ shān liáo rào, wú fù shí fēng lín xún yǐ. gài zì rù yù jiāng, wéi fèng huáng shān shí yá pián lì kàn jiāng, yú jiē rǎng fù ěr. èr shí lǐ, fēi lóng bǎo, yòu shí lǐ, dōng lǒng bǎo, yòu wǔ lǐ, pō yú jiāng zhī zuǒ àn. qí chù zài huǒ yān yì xià liú wǔ lǐ tǔ shān zhī shàng, yǒu pán shí píng gèn, ruò xuán tái zhōng tiān, qíng shì xiàng kōng, yì yī qí yě. shì rì xíng sān shí wǔ lǐ.
十八日　晨餐始發舟。初猶雨色霏霏，上午乃霽。舟至是多西北行，而風亦轉逆。山至是皆土山繚繞，無復石峰嶙峋矣。〔蓋自入鬱江，惟鳳凰山石崖駢立瞰江，余皆壤阜耳。〕二十里，飛龍堡，又十里，東隴堡，又五里，泊於江之左岸。其處在火煙驛下流五里土山之上，有盤石平亘，若懸台中天，擎是向空，亦一奇也。是日行三十五里。

shí jiǔ rì　 píng míng xíng. wǔ lǐ guò huǒ yān yì, shì wèi yǒng chún xiàn jiè. yú shì zhōu zhuǎn běi xíng, lì shí èr jī yān. jī zài jiāng yòu yá, pán shí xié dié, héng tū jiāng pàn. gài zì héng yǐ lái, shān shí sè jiē zhě àn, xíng jù pán tū, wú fù líng lóng tòu xuē zhī zhuàng yǐ. gòng shí wǔ lǐ, lǜ cūn. zhōu zhuǎn dōng běi, yòu shí lǐ, sān zhōu tóu. yòu wǔ lǐ, gāo cūn, zhuǎn ér dōng nán, nǎi guà fān yān. sān lǐ, fù zhuǎn dōng běi, yòu wǔ lǐ, zhuǎn ér dōng. yòu èr lǐ, dǐ yǒng chún zhī nán mén ér pō. shì rì xíng sì shí wǔ lǐ.
十九日　平明行。五里過火煙驛，是為永淳縣界。於是舟轉北行，歷十二磯焉。磯在江右涯，盤石斜疊，橫突江畔。蓋自橫以來，山石色皆赭黯，形俱盤突，無復玲瓏透削之狀矣。共十五里，綠村。舟轉東北，又十里，三洲頭。又五里，高村，轉而東南，乃掛帆焉。三里，復轉東北，又五里，轉而東。又二里，抵永淳之南門而泊。是日行四十五里。

yǒng chún jù guà bǎng shān ér chéng. yù jiāng zì xī běi lái, zhí dǐ shān xià, shǐ dōng zhé ér nán, réng huán nán mén xī qù. dāng chéng zhī xī, zhǐ yī jí guò mài, jí běi zé lái jiāng, jí huán zé qù jiāng, xiāng jù shén jìn. jí zhī dōng běi, shí yá yuán gèn, zhì wèi guà bǎng shān, ér chéng mào fù gài qí shàng, jiāng liú sì miàn huán zhī, páng wú yú dì.
永淳踞掛榜山而城。鬱江自西北來，直抵山下，始東折而南，仍環南門西去。當城之西，只一脊過脈，脊北則來江，脊環則去江，相距甚近。脊之東北，石崖圓亘，峙為掛榜山，而城冒覆蓋其上，江流四面環之，旁無餘地。

èr shí rì　 zhōu pō ér hòu rén, shàng wǔ shǐ xíng. nǎi běi rào yǒng chún zhī dōng, xuán xī rào qí běi, jǐ huán chéng zhī sì yú, shǐ xī běi xíng. shí wǔ lǐ, lù jǐng bǎo, yǐ guò wǔ, shǐ zhuǎn ér xī, nǎi guà fān yān. yú shì liǎng àn tǔ shān fù chū, jiāng zhōng yǒu dāng liú zhī shí. wǔ lǐ, xī nán xíng. yòu shí wǔ lǐ, líng lì shuǐ, yǒu bù zài jiāng běi àn, zhōu rén pō ér shì xīn. fēng yǔ zhòu zhì, dài mù ér zhǐ. fù xíng wǔ lǐ ér pō. shì rì xíng sì shí lǐ.
二十日　舟泊而候人，上午始行。乃北繞永淳之東，旋西繞其北，幾環城之四隅，始西北行。十五里，鹿頸堡，已過午，始轉而西，乃掛帆焉。於是兩岸土山復出，江中有當流之石。五里，西南行。又十五里，伶俐水，有埠在江北岸，舟人泊而市薪。風雨驟至，迨暮而止。復行五里而泊。是日行四十里。

èr shí yī rì　 jī zài míng jí xíng, wǔ lǐ ér shǔ. xī nán èr shí lǐ, guò dà chóng gǎng, yǒu gǎng kǒu zài jiāng běi àn. zhuǎn ér nán wǔ lǐ, yòu xī wǔ lǐ, wǔ guò liú rén dòng, yǒu shí sǒng lì jiāng yòu, wǎn ruò fù rén zhāo shǒu liú fáng zhě. shí dāng shān huí shuǐ qū chù, gù yuē dòng, yòu běi qǔ ér xī, wǔ lǐ, guò suō yī tān, yòu shí lǐ, zhuǎn ér běi xíng, zé bā chǐ jiāng zì xī lái rén. jiāng fā yuán zì qīn zhōu, tōng zhōu kě dǐ shàng sī zhōu. bā chǐ zhī běi, dà jiāng zhī xī, xún sī míng bā chǐ, yì yòu míng huáng fàn. sù yú zuǒ fēng.
二十一日　雞再鳴即行，五里而曙。西南二十里，過大蟲港，有港口在江北岸。轉而南五里，又西五里，午過留人峒，有石聳立江右，宛若婦人招手留房者。石當山回水曲處，故曰峒，又北曲而西，五里，過蓑衣灘，又十里，轉而北行，則八尺江自西來人。〔江發源自欽州，通舟可抵上思州。〕八尺之北，大江之西，巡司名八尺，驛又名黃范。宿於左峰。

èr shí èr rì　 píng míng, yóu huáng fàn běi xíng wǔ lǐ, shàng wū píng tān. jiāng liú zhì tān fēn yī zhī xī chū bā chǐ. zhōu shàng tān, shǐ zhuǎn ér xī, jiàn fù xī nán. èr shí lǐ, yǒu tǔ shān wù chū běi àn, shì wèi qīng xiù shān, shàng yǒu fú tú wǔ jí chū qīng sōng jiān, nǎi nán níng dōng nán shuǐ kǒu yě: yòu xī wǔ lǐ, wèi sī yán dù. yòu xī wǔ lǐ, shàng yī tān, pō zhǎng, yǒu shí tū jiāng xī àn xiǎo shān zhī shàng, xià yǒu jiān zuò, shàng dài yī dǐng rú mào, shì wèi bào zi shí. zhōu zhì shì zhuǎn ér běi, yòu shí lǐ guò bái wān, shān kāi tiān kuò, jiā jiāng duō jù luò, shǐ bù shì xiá huāng yǐ. zhuǎn ér nán sān lǐ, wèi píng nán, jiāng nán àn cūn jù shén shèng. yòu xī sān lǐ, pō yú tíng zi dù.
二十二日　平明，由黃范北行五里，上烏洴灘。江流至灘分一支西出八尺。舟上灘，始轉而西，漸復西南。二十里，有土山兀出北岸，是為清秀山，上有浮屠五級出青松間，乃南寧東南水口也：又西五里，為私鹽渡。又西五里，上一灘，頗長，有石突江西岸小山之上，下有尖座，上戴一頂如帽，是為豹子石。舟至是轉而北，又十里過白灣，山開天闊，夾江多聚落，始不似遐荒矣。轉而南三里，為坪南，江南岸村聚甚盛。又西三里，泊於亭子渡。

èr shí sān rì　 mèi shuǎng xíng, wǔ lǐ, dǐ nán níng zhī xī nán chéng xià.
二十三日　昧爽行，五里，抵南寧之西南城下。

zì cǐ zhì jiǔ yuè chū bā rì jì jù quē. xiá kè zì biāo jiǎn duān yún: zhuāng zá shàn bāo gēn nèi. biàn sōu yí zhì, bìng wú zá shàn. jì qí shí jù zài nán níng. jiē jiē! nán níng yī jùn zhī míng shèng, xiá kè zā yuè zhī yóu zōng, xī suí duàn jiǎn xiāo chén. shàn xiě zhì cǐ, ān dé qǐ jiǔ yuán ér wèn zhī! mèng liáng jì.
（自此至九月初八日紀俱缺。霞客自標簡端云：「莊雜剡包根內。」遍搜遺帙，並無雜剡。計其時俱在南寧。嗟嗟！南寧一郡之名勝，霞客匝月之遊蹤，悉隨斷簡銷沉。繕寫至此，安得起九原而問之！夢良記。）

jiǔ yuè chū jiǔ rì　 xī guò zhèn běi qiáo guān dì miào, xī xíng sān lǐ, dǐ héng táng, dōng wàng wàng xiān pō dōng xī xiāng jù, yú shì xī shé xíng wǔ lǐ, wàng luó xiù yǐ zài dōng běi, lù jiàn wēi. shāo qián shǐ dé yī xī, xī shuǐ xiǎo yú wǔ jiāng, ér jí liú guò zhī. dù xī shǐ běi xíng, èr lǐ, xī qù wèi shēn xū dào, běi qù wèi luó lài cūn, yǐ zhí bī xī shān dōng lù yǐ. fǎn zhuǎn dōng běi yòu èr lǐ, guò chì tǔ cūn zhī xī, yǒu xiǎo shuǐ zì xī ér dōng yíng shān lù, rào chì tǔ xià zhōng xū. yuè jiàn dēng shān, yuè xiǎo shān yī zhòng, nèi chéng tián dòng. yòu yuè dòng guò xiǎo qiáo ér shàng, qí lù fù dà. lù zuǒ yǒu sì, diàn gé liǎng zhòng shén zhěng, wàng zhī wú rén, suì jiǎ yú yǒng xiān zhí běi jī lǐng. lǐng xī yǒu jiàn, chóng shān zì xī gāo fēng lái, jí mǎ tuì shān jiā ér chéng zhě. yī lǐ, dēng yuè shān ào, gài dà shān xī běi zì sī ēn lái, dōng xī huán rào rú chéng, yí lǐ zì xī nán zǒu dōng běi, ér xī nán zuì gāo zhě wèi mǎ tuì. yòu dōng, pián fēng zá tū, jiē wú yǔ wèi bìng. ér luó xiù zài qí dōng, lián luò ruò yī shān, ér fēng xiù cuò luò, lù yì yīn zhī. lù dǐ zhōng fēng, hū fēn wèi èr: zuǒ xiàng xī běi zhě, wèi wǔ yuán dào yòu zǒu zhí běi zhě, wèi xià shān jiān dào. èr dào jiè yī fēng yú zhōng, zé luó xiù jué dǐng yě. shí yú wèi shí èr dào suǒ cóng, zuò sōng yīn dài xíng rén, guò xià wǔ ér wú yī zhì zhě. yǐ yòu dào yōu dì, cóng zhī běi chū ǎo, ér jiàn qí xià lǐng, nǎi móu fǎn yuán, niàn fēng dǐng bù kě bù yī dēng, jí cóng qí chù nán xiàng shàng. qí dǐng xī jiē mǎ tuì, dōng yóu huáng fàn běi zǒu bīn zhōu. gài qí mài zì qǔ jìng dōng shān ér lái, jīng yǒng níng qiú chéng sī ēn zhì cǐ, dōng zhì yú bīn, nǎi nán zhì wèi guì xiàn běi shān, yòu dōng zhì wèi xún zhōu xī shān, ér shǐ jǐn yān, nán níng zhī mài, zì luó xiù dōng fēn zhī nán xià, gāng tuó wān yán shù lǐ, jié wèi wàng xiān pō, jùn chéng yǐ zhī. yòu dōng fēn zhī nán xià, jié wèi qīng shān, wèi yī jùn shuǐ kǒu. qīng shān yǔ mǎ tuì dōng xī duì zhì, hòu huán wèi dà wéi, zhōng de píng rǎng, xiāng jù sān shí lǐ, biān jìng kāi yáng, céng wú cǐ kōng kuò zhě. cóng dǐng sì wàng, wéi běi miàn zhòng fēng cóng tū, wàn bàn bìng cù, zhí lián wǔ yuán, rán jiē tǔ shān zá dá, wú yī shí fēng jiè qí jiān, gù qīng shān bào zi suì wèi cǐ jù bò. cóng dǐng xī xià wǔ yuán dào, ào jiān běi wàng, liáo jì jiē wú kě tíng sù chù. nǎi hái cóng qí yuē yī lǐ xià, cóng lù páng rén luó xiù sì, kōng wú rén, wèi zhī dēng tiào pái huái. yòu yī lǐ, xià zhì qián tián dòng, yóu qí zuǒ xún dà dào, gòng èr lǐ, dǐ chì tǔ cūn, sù yú lù shì.
九月初九日　西過鎮北橋關帝廟，西行三里，抵橫塘，東望望仙坡東西相距，於是西折行五里，望羅秀已在東北，路漸微。稍前始得一溪，溪水小於武江，而急流過之。渡溪始北行，二里，西去為申墟道，北去為羅賴村，已直逼西山東麓矣。返轉東北又二里，過赤土村之西，有小水自西而東瀠山麓，繞赤土下中墟。越澗登山，越小山一重，內成田峒。又越峒過小橋而上，其路復大。路左有寺，殿閣兩重甚整，望之無人，遂賈餘勇先直北躋嶺。嶺西有澗，重山自西高峰來，即馬退山夾而成者。一里，登越山坳，蓋大山西北自思恩來，東西環繞如城，迤邐自西南走東北，而西南最高者為馬退。又東，駢峰雜突，皆無與為並。而羅秀在其東，聯絡若一山，而峰岫錯落，路亦因之。路抵中峰，忽分為二：左向西北者，為武緣道；右走直北者，為下山間道。二道界一峰於中，則羅秀絕頂也。時余未識二道所從，坐松陰待行人，過下午而無一至者。以右道幽地，從之北出拗，而見其下嶺，乃謀返轅，念峰頂不可不一登，即從其處南向上。其頂西接馬退，東由黃范北走賓州。蓋其脈自曲靖東山而來，經永寧、泅城、思恩至此，東至於賓，乃南峙為貴縣北山，又東峙為潯州西山，而始盡焉，南寧之脈，自羅秀東分支南下，岡陀蜿蜒數里，結為望仙坡，郡城倚之。又東分支南下，結為青山，為一郡水口。青山與馬退東西對峙，後環為大圍，中得平壤，相距三十里，邊境開洋，曾無此空闊者。從頂四望，惟北面重峰叢突，萬瓣並簇，直連武緣，然皆土山雜沓，無一石峰界其間，故青山豹子遂為此巨擘。從頂西下武緣道，坳間北望，寥寂皆無可停宿處。乃還從岐約一里下，從路旁人羅秀寺，空無人，為之登眺徘徊。又一里，下至前田峒，由其左循大道，共二里，抵赤土村，宿於陸氏。

shì jì yī zé, yú luàn zhì zhōng ǒu dé zhī, hú tú zhī shén, bù zhī qí jì hé rì, guān dú dēng luó xiù shī, zhī wèi zhòng yáng rì jì. lù zhī yǐ zhì cǐ rì zhī yóu zōng. bù yǔ qián hòu jù méi. ruò yún dēng gāo zuò fù, bù fù fāng chén, zé xiá kè wú rì fēi chóng jiǔ yǐ. mèng liáng yòu jì. yǐ xià jiǔ yuè chū shí rì zhì èr shí yī rì yóu nán níng rì jì quē.
（是紀一則，於亂帙中偶得之，胡塗之甚，不知其紀何日，觀《獨登羅秀詩》，知為重陽日記。錄之以志此日之遊蹤。不與前後俱沒。若雲登高作賦，不負芳辰，則霞客無日非重九矣。夢良又記。）（以下九月初十日至二十一日游南寧日記缺。）