dīng chǒu chóng zhēn shí nián, gōng yuán nián jiǔ yuè èr shí èr rì yú wǎng chóng shàn sì bié jìng wén, suì xià tài píng zhōu. yú shǒu xíng lǐ, fù lìng gù pū wǎng hòu. shì wǎn pō yú jiàn wǔ yì qián tiān fēi gōng xià.
丁丑（崇禎十年，公元１６３７年）九月二十二日余往崇善寺別靜聞，遂下〔太平〕舟。余守行李，復令顧仆往候。是晚泊於建武驛前天妃宮下。

èr shí sān rì zhōu bù zǎo fā. yú niàn jìng wén zài chóng shàn wèi chuāng qián fēng liè, yún bái lǚ xǔ chóng zhěng, ér yóu bù jí bèi. yú chéng zhōu wèi fā, nǎi wǎng liáng yù xié qián shǎo xǔ fù jìng wén, lìng qí mì rén dài zhěng. shí sì sēng bǎo tán yǐ guī, néng bù bì gòu huì, ér kè sēng huì chán mǎn zōng yòu wèi zhěng diàn zuò zhàng bì zhī yòng de zhú xí bì fēng, jiǒng yì yún bái.
二十三日舟不早發。余念靜聞在崇善畏窗前風裂，雲白屢許重整，而猶不即備。余乘舟未發，乃往梁寓攜錢少許付靜聞，令其覓人代整。時寺僧寶檀已歸，能不避垢穢，而客僧慧禪、滿宗又為整簟ｄｉàｎ作障蔽之用的竹蓆蔽風，迥異雲白。

jìng wén fù yù suǒ yú suǒ mǎi bù lǚ héng chá, yì shén kěn. yú yǔ jìng wén: rǔ kě qǐ xíng, yú dāng hái hòu. cǐ hé bì suǒ zhī jīn rì hū! huì chán yì kāi yù zài sān, ér bǐ yì bù shì. shí zhōu yǐ jiāng xíng, qiě wén bǎo tán zài tiān níng sēng shè, yú yù bìng qǔ liáng qián xī bì zhī, suì bié zhī chū. tóng liáng zhǔ rén mì dé bǎo tán, bǎo tán kǎi rán yǐ fú wēi zì rèn. yú xià zhōu, suì xī nán xíng. sì lǐ, zhuǎn xī běi, yòu sì lǐ, pō yú yáo tóu.
靜聞復欲索余所買布履、衡茶，意甚懇。余語靜聞：「汝可起行，余當還候。此何必索之今日乎！」慧禪亦開諭再三，而彼意不釋。時舟已將行，且聞寶檀在天寧僧舍，余欲並取梁錢悉畀之，遂別之出。同梁主人覓得寶檀，寶檀慨然以扶危自任。餘下舟，遂西南行。四里，轉西北，又四里，泊於窯頭。

shí rì sè shàng gāo, yú zhǎn zhuǎn niàn jìng wén suǒ xié chá bù yǐ, gài qí yì yóu wàng gēng shēng, biàn fù xiàng jī zú, bù yù dài yǔ lái yě. ruò yǔ qí lái ér bù yù, jì fēi yú xīn ruò yù qī qí bì sǐ, ér lái xié qí gǔ, yòu fēi jìng wén xīn. bù ruò yǐ èr wù fù zhī, suì yǔ yǒng bié, bù zuò zhuǎn niàn, kě bìng chóu é méi zhī yuàn yě. nǎi fù dēng yá dōng xíng, chū yáo tóu cūn, èr lǐ, yǒu xiǎo xī zì xī běi lái, zhì cǐ dōng zhù, suì dù qí běi, fù suí zhī dōng.
時日色尚高，余展轉念靜聞索鞋、茶不已，蓋其意猶望更生，便復向雞足，不欲待予來也。若與其來而不遇，既非余心；若預期其必死，而來攜其骨，又非靜聞心。不若以二物付之，遂與永別，不作轉念，可並酬峨眉之願也。乃復登涯東行，出窯頭村，二里，有小溪自西北來，至此東注，遂渡其北，復隨之東。

yòu èr lǐ, qí shuǐ nán qù rù jiāng.
又二里，其水南去入江。

yòu dōng xíng yī lǐ, dù bái yī ān xī dà qiáo, rù chóng shàn sì, yǐ rì báo yān zī. rù bié jìng wén, yǔ zhī yǒng jué. jí chū, réng xī yuè bái yī ān qiáo, gòng wǔ lǐ guò yáo tóu, rù zhōu yǐ mù, bù biàn sè yǐ.
又東行一里，渡白衣庵西大橋，入崇善寺，已日薄崦嵫。入別靜聞，與之永訣。亟出，仍西越白衣庵橋，共五里過窯頭，入舟已暮，不辨色矣。

èr shí sì jī sān míng jí fàng zhōu. xī nán shí wǔ lǐ, guò shí bù xū, yǒu shí zuǐ tū jiāng yòu, yǒu xiǎo xī zhù jiāng zuǒ, jiāng zhì shì jiàn yǔ shān yù, suì zhé ér nán xíng.
二十四雞三鳴即放舟。西南十五里，過石埠墟，有石嘴突江右，有小溪注江左，江至是漸與山遇，遂折而南行。

bā lǐ guò chà jiǔ, àn xià yǒu shí héng dǐ shuǐ jì, qí sè bìng zhì yǔ tǔ wú biàn, gài tǔ dǐ shí gǔ wèi jiāng liú xǐ zhuó ér chū zhě.
八里過岔九，岸下有石橫砥水際，其色並質與土無辨，蓋土底石骨為江流洗濯而出者。

yú shì fù xī xiàng xíng wǔ lǐ, xiàng xī běi shí lǐ, gèng xiàng běi yòu shí lǐ, zhuǎn ér xī yòu wǔ lǐ, wèi yòu jiāng kǒu. yòu jiāng zì běi, zuǒ jiāng zì xī, zhì cǐ jiāo huì.
於是復西向行五里，向西北十里，更向北又十里，轉而西又五里，為右江口。右江自北，左江自西，至此交會。

zuǒ jiāng zì jiāo zhǐ guǎng yuán zhōu dōng lái, jīng lóng zhōu, yòu dōng liù shí lǐ, hé míng jiāng nán lái zhī shuǐ, yòu dōng jìng chóng shàn xiàn, hé tōng lì jiāng jí luó lǒng jiào běi lái zhī shuǐ, rào tài píng fǔ chéng dōng nán xī sān miàn, shì míng lì jiāng, yòu dōng liú zhì cǐ. yòu jiāng zì yún nán fù zhōu dōng lái, jīng shàng lín dòng, yòu dōng hé lì zhōu nán xià zhī shuǐ, yòu dōng jīng tián zhōu nán fèng yì zhōu běi, yòu dōng nán lì shàng lín guǒ huà lóng ān zhū zhōu xiàn zhì cǐ. yòu àn yī tǒng zhì: yòu jiāng chū é lì zhōu. chá é lì, jiē wú qí dì, wéi guì zhōu lí é lǐ zài píng yuè fǔ, yǒu é lǐ shān, nǎi zāng kē suǒ jīng, xià wèi dà róng liǔ zhōu zhī yòu jiāng zhě, yǔ cǐ wú shè. zhì lì zhōu yǒu bǎn lì shuǐ, qí liú suī xià tián zhōu, rán wú é lǐ zhī míng, bù shí tǒng zhì suǒ zhǐ, de yú hé dì. yòu àn lù zhì yuē lì jiāng wèi zuǒ, pán jiāng wèi yòu. cǐ zhǐ nán pán zhī fā lín ān zhě. ruò běi pán zhī jīng pǔ ān zhōu, xià dū ní, yì chū yú lái bīn, hé liǔ zhōu zhī yòu jiāng, yǔ cǐ wú shè. cǐ gǔ zuǒ yòu èr jiāng zhī fēn yě. èr shuǐ hé zhì héng zhōu, yòu míng yù jiāng. ér qìng yuǎn zhī lóng jiāng, zì guì zhōu dōu yún dú shān lái róng xiàn zhī tán jiāng, zì píng yuè lí píng lái qiān jiāng zhī dōu ní, zì pǔ ān qī xīng guān lái.
左江自交趾廣源洲東來，經龍州，又東六十里，合明江南來之水，又東徑崇善縣，合通利江及邏、隴、教北來之水，繞太平府城東、南、西三面，是名麗江，又東流至此。右江自雲南富州東來，經上林峒，又東合利州南下之水，又東經田州南、奉議州北，又東南歷上林、果化、隆安諸州縣至此。又按《一統志》：「右江出峨利州。」查「峨利」，皆無其地，惟貴州黎峨里在平越府，有峨峲山，乃牂牁所經，下為大融、柳州之右江者，與此無涉。至利州有阪麗水，其流雖下田州，然無「峨峲」之名，不識《統志》所指，的於何地。又按《路志》曰「麗江為左，盤江為右。」此指南盤之發臨安者。若北盤之經普安州，下都泥，亦出於來賓，合柳州之右江，與此無涉。此古左、右二江之分也。二水合至橫州，又名鬱江。而慶遠之龍江，自貴州都勻、獨山來；融縣之潭江，自平越、黎平來；遷江之都泥，自普安七星關來。

sān shuǐ jīng wǔ xuān, shì míng qián jiāng.
三水經武宣，是名黔江。

èr jiāng jù huì yú xún.
二江俱會於潯。

yú shì yòu yǐ yù jiāng wèi zuǒ, qián jiāng wèi yòu zhě. ér jīn yǐ zuǒ yòu èr jiāng dào yīn zhī bǐ cǐ hù chēng, bù miǎn yīn ér pī móu yǐ. yòu àn, yī tǒng zhì yú yún nán qǔ jìng fǔ pán jiāng xià zhù yún: pán jiāng yǒu èr yuán, zài zhān yì zhōu, běi liú yuē běi pán jiāng, nán liú yuē nán pán jiāng, gè fēn liú qiān yú lǐ, zhì píng fá héng shān zhài hé yān. jīn kǎo píng fá shǔ guì zhōu lóng lǐ xīn tiān èr wèi, héng shān zhài zài nán níng.
於是又以鬱江為左，黔江為右者。而今已左、右二江道因之、彼此互稱，不免因而紕繆ｐīｍｉù矣。又按，《一統志》於雲南曲靖府盤江下注云：「盤江有二源，在霑益州，北流曰北盤江，南流曰南盤江，各分流千餘里，至平伐橫山寨合焉。」今考平伐屬貴州龍里、新添二衛，橫山寨在南寧。

wén héng shān zhài yǔ píng fá xiāng qù yǐ qiān yú lǐ, èr shuǐ hé yóu de hé? kuàng lóng lǐ xīn tiān zhī shuǐ, yóu dōu gōu ér xià lóng jiāng, fēi běi pán suǒ jīng. héng shān zhài bié wú hé shuǐ, hé zhě, cǐ zuǒ yòu èr jiāng ěr. zuǒ jiāng zhī yuán chū yú jiāo zhǐ, yǔ pán jiāng hé shè, ér wèi liǎng pán zhī hé zài cǐ yé? yú xī yǒu biàn, xiáng zhe yú fù liú yú gōng shū zhōng. qí gǎo zài héng yáng yù dào shī qù. qí shēn jīng qí shàng liú, zài yǔ yú gōng zhì zhī. yú wèn yòu jiāng zhī liú, sù tián zhōu ér shàng, zhōu zhì bái ài ér zhǐ. bái ài běn qí lín jìng, wèi tián zhōu duó ér yǒu zhī. yòu kǎo lì zhōu yǒu bái lì shān, nǎi bǎn lì shuǐ suǒ chū, yòu yǒu bǎn zuò hóng méng, èr shuǐ jiē nán xià tián zhōu zhě. bái ài qǐ jí bái lì shān zhī ài, ér yòu jiāng zhī chū yú é lì zhě, qǐ jí cǐ shuǐ? qí fù zhōu zhī liú, yòu xī lái hé zhī zhě yé?
聞橫山寨與平伐相去已千餘里，二水何由得合？況龍里、新添之水，由都勾而下龍江，非北盤所經。橫山寨別無合水，合者，此左、右二江耳。左江之源出於交趾，與盤江何涉，而謂兩盤之合在此耶？余昔有辨，詳著於《復劉愚公書》中。其稿在衡陽遇盜失去。俟身經其上流，再與愚公質之。余問右江之流，溯田州而上，舟至白隘而止。白隘本其鄰境，為田州奪而有之。又考利州有白麗山，乃阪麗水所出，又有「阪」作「泓濛」，二水皆南下田州者。白隘豈即白麗山之隘，而右江之出於峨利者，豈即此水？其富州之流，又西來合之者耶？

zì chà jiǔ lái, liǎng àn tǔ shān wēi yí, jù bù shèn gāo.
自岔九來，兩岸土山逶迤，俱不甚高。

yóu yòu jiāng kǒu běi wàng, qí nèi jù gāo yá píng lǒng, wú chóng shān zhī jiān ér zuǒ jiāng nán àn, zé zhòng fēng zhī nèi, tū wù yī yuán fù, pō yǔ zhòng shān yì yǐ. yòu xī yī lǐ, jiāng yì zhuǎn běi, yòu nán yī lǐ, shì wèi dà guǒ wān. qián lín zuǒ jiāng, hòu qí yòu jiāng, nǎi liǎng jiāng zhōng yāng jí jǐn chù yě. qí běi yǒu xiǎo fēng sān, shí yuán gèn rú pián fù zhōng, shān zhì shì shǐ lù shí xíng. qí dōng yǒu cūn yuē sòng cūn, jù luò pō shèng, ér wú shì sì. yú sù kǎo yǒu hé jiāng zhèn, yǐ wèi jiāng jiā zhōng dà shì, zhì shì mì zhī, wū yǒu yě.
由右江口北望，其內俱高涯平隴，無崇山之間；而左江南岸，則眾峰之內，突兀一圓阜，頗與眾山異矣。又西一里，江亦轉北，又南一里，是為大果灣。前臨左江，後崎右江，乃兩江中央脊盡處也。其北有小峰三，石圓亘如駢覆鍾，山至是始露石形。其東有村曰宋村，聚落頗盛，而無市肆。余夙考有合江鎮，以為江夾中大市，至是覓之，烏有也。

zhēng zhī tǔ rén, yì wú zhī qí míng zhě. shì rì xíng wǔ shí lǐ, pō yú wān xià.
征之土人，亦無知其名者。是日行五十里，泊於灣下。

èr shí wǔ rì jī zài míng, fā zhōu xī xiàng xíng.
二十五日雞再鳴，發舟西向行。

qū zhé zhuǎn xī nán shí wǔ lǐ, fù jiàn yǒu tū yá zhī shí, yǐ ér zhōu zhuǎn nán xiàng, suì zhuǎn ér dōng.
曲折轉西南十五里，復見有突涯之石，已而舟轉南向，遂轉而東。

èr lǐ, shàng zhǎng tān, yǒu tū yá fēi shí, pīng lì jiāng běi àn. yá qián shā gèn zhōng liú, jiāng fēn zuǒ yòu huán zhī, zhōu jù kě sù liú shàng. yòu sān lǐ, wèi yáng měi, yì míng dà wān, gài jiāng liú zhī qū, nán zì yáng měi, běi zhì sòng cūn, wèi liǎng dà zhuǎn yún. zì yáng měi xī xiàng xíng shí wǔ lǐ, wèi yú yīng tān.
二里，上長灘，有突崖飛石，娉立江北岸。崖前沙亘中流，江分左右環之，舟俱可溯流上。又三里，為楊美，亦名大灣，蓋江流之曲，南自楊美，北至宋村，為兩大轉雲。自楊美西向行十五里，為魚英灘。

tān dōng nán yǒu shān rú jué yù huán, zhōng qǐ yī yuán fù, xī xiàng yíng jiāng, yǒu shā zhōng liú duì zhī. qí dì shén qí. xún zhī zhōu rén, yún: xī yǒu yíng zàng yú shàng zhě, sú míng tài zǐ dì. xiāng rén è ér záo qí liǎng páng, qí mài suì shāng. jīn shān diān sōng shí yóu cún, záo hén rú xīn yě. shàng tān yòu wǔ lǐ ér mù, pō yú jīn zhú zhōu zhī shàng liú yě àn yě.
灘東南有山如玦ｊúｅ玉環，中起一圓阜，西向迎江，有沙中流對之。其地甚奇。詢之舟人，云：「昔有營葬於上者，俗名太子地。鄉人惡而鑿其兩旁，其脈遂傷。」今山巔松石猶存，鑿痕如新也。上灘又五里而暮，泊於金竹洲之上流野岸也。

èr shí liù rì jī chū míng, fā zhōu. shí lǐ, xī nán guò xiāo cūn, tiān sè yóu xī wēi yě wú sè wēi míng. zhì shì yǐ rù xīn níng jìng, zhì shì shí shān fù chū, ruò píng liè, ruò jiǎo tǐng, liǎng àn bīn jiāng zhī shí, yì shí shí jìng yì. yòu wǔ lǐ, zhé ér dōng, jiāng nán àn qióng shí chéng dòng, wài liè duō mén, rú shī xiàng pián lì, ér kōng qí kuà xià jiāng běi àn duàn yá chéng xiá, shàng jià fēi liáng, rú hóng ní gāo yìng, ér zhuì qí liǎng duān. yòu wǔ lǐ, zhuǎn ér xī nán, yǔ shí shān shí xiàng shí bèi.
二十六日雞初鳴，發舟。十里，西南過蕭村，天色猶熹微也無色微明。至是已入新寧境，至是石山復出，〔若屏列，若角挺，〕兩岸瀕江之石，亦時時競異。又五里，折而東，江南岸穹石成洞，外裂多門，如獅象駢立，而空其跨下；江北岸斷崖成峽，上架飛梁，如虹霓高映，而綴其兩端。又五里，轉而西南，與石山時向時背。

liǎng yá tū shí yù qí, qí shàng niè gāo jùn rú chì yún xié pī, xià fù rú fèi yè dǎo chuí, huàn tài shí shí biàn huàn dàn dòng bù shèn shēn, yá bù shèn kuò, wèi chéng lóu gé ěr.
兩崖突石愈奇，其上嵲ｎｉè高峻如翅雲斜劈，下覆如肺葉倒垂，幻態時時變換；但洞不甚深，崖不甚擴，未成樓閣耳。

yòu běi zhuǎn wǔ lǐ, wèi xīn zhuāng, zhuǎn xī nán sān lǐ, wèi jiù zhuāng. yòu xī èr lǐ, zhuǎn ér nán wǔ lǐ, zhuǎn ér běi sān lǐ, fù zhuǎn xī nán, gèng yǒu shí shān dāng qián yǐ.
又北轉五里，為新莊，轉西南三里，為舊莊。又西二里，轉而南五里，轉而北三里，復轉西南，更有石山當前矣。

yòu sān lǐ, xī tòu liǎng shān zhī yè, xié jiāng běi shí fēng běi zhuǎn, ér xún qí xī lù. yú shì dōng àn zé fēng pái yá tà, qióng dòng lián mén xī àn zé bō jī àn huí, jī kōng qiào yīng. qí dōng àn zhī shān, nán lián liǎng fēng, běi fēng dòng liè sān mén, mén suī wài fēn, jiē kōng tóng nèi kuò běi pián liǎng yá, nán yá bì xuán liǎng dié, dié jù yǒu dòng, fù gāo xià zhōng tōng.
又三里，西透兩山之腋，挾江北石峰北轉，而循其西麓。於是東岸則峰排崖拓，穹洞連門；西岸則波激岸回，磯空竅應。其東岸之山，南連兩峰，北峰洞列三門，門雖外分，皆崆峒內擴；北駢兩崖，南崖壁懸兩疊，疊俱有洞，復高下中通。

cǐ jí shī yán.
此即獅岩。

běi xíng sān lǐ, zhí dǐ pián yá xià, nǎi zhuǎn nán xíng. shùn fēng guà fān èr lǐ, yòu xī xíng yī lǐ, bī yī jiān fēng xià, réng zhuǎn xiàng nán. xī àn fù yǒu pián yá píng pōu, wēi lín jiāng tán, jí bǐ jià shān yě.
北行三里，直抵駢崖下，乃轉南行。順風掛帆二里，又西行一里，逼一尖峰下，仍轉向南。西岸復有駢崖平剖，巍臨江潭，即筆架山也。

ér dōng àn shí gēn yù sǒng yù tòu. gòng sān lǐ, guò xiàng shí xià, jí xīn níng zhī xī mén yě. fēng fān fāng shǐ, zhōu rén xiān yǒu xiāng rén pō cǐ, suì pō ér hù zhuó. yú nǎi rù chéng, dēng zhōu xiè, dú zhōu jì yú yí jiān guān fǔ dà mén de lì shì táng, xún shī yán zhū shèng yú tǔ zhù. hái dēng xiàng shí, rì yǐ bó mù.
而東岸石根愈聳愈透。共三里，過象石下，即新寧之西門也。風帆方駛，舟人先有鄉人泊此，遂泊而互酌。余乃入城，登州廨，讀《州記》於儀間官府大門的蒞事堂，詢獅岩諸勝於土著。還登象石，日已薄暮。

suì bù chéng háng, yī xiàng shí ér pō.
遂不成行，依象石而泊。

xīn níng zhī dì, xī wèi shā shuǐ wú cóng děng sān dòng, guó chū wèi tǔ xiàn, hòu yǐ sī míng tǔ fǔ yǒu gōng, fēn wú cóng děng cūn bì zhī, suì jiàn cì cán shí. hòu zhōng zhōu cóng ér xiào yóu, yǔ sī míng hù xiāng zhēng duó, qí dì suì zhāo qín mù chǔ, rén mín tú tàn wú yǐ, dāng dào shǐ shōu qí dì, yǐ wǔ biàn shǒu zhī. tǔ qiú huáng xián xiāng yòu gòu luàn chàng nì, lóng qìng mò, zuì rén jì dé, nǎi jǐn shōu sī míng zhōng zhōu wèi tǔ dì, bìng sān dòng wèi sì, chuàng lì zhōu zhì. qí dōng nán wǔ lǐ jí xuān huà rú hé xiāng míng. yī èr sì sān wéi, bìng gē yǐ fù zhī jí xiāo cūn yǐ shàng shì yě. qí xī běi wèi sī tóng tuó líng jiè xī nán wèi jiāng zhōng èr zhōu jiè. jiāng shuǐ zì xī nán nà lēi lái, rào chéng xī běi, zhuǎn ér dōng nán qù. wàn lì jǐ chǒu, zhōu shǒu jiāng yòu zhāng sī zhōng yǒu jì zài zhōu mén, nǎi jiàn zhōu zhī chū rèn zhě.
新寧之地，昔為沙水、吳從等三峒，國初為土縣，後以思明土府有功，分吳從等村畀之，遂漸次蠶食。後忠州從而效尤，與思明互相爭奪，其地遂朝秦暮楚，人民塗炭無已，當道始收其地，以武弁守之。土酋黃賢相又構亂倡逆，隆慶末，罪人既得，乃盡收思明、忠州未吐地，並三峒為四，創立州治。其東南五里即宣化、如何鄉名。一、二、四三圍，並割以附之；即蕭村以上是也。其西北為思同、陀陵界；西南為江、忠二州界。江水自西南那勒來，繞城西北，轉而東南去。萬曆己丑，州守江右張思中有記在州門，乃建州之初任者。

zhōu běi sì lǐ, gé jiāng wèi shī yán shān, zhōu xī èr lǐ, gé jiāng wèi bǐ jià shān, zhōu nán yī lǐ wèi xī niú yán, gèng nán sān lǐ wèi chuān shān dà yán, jiē shí fēng sǒng bá, shí dòng kōng tóng, qí jìng yě. zhōu xī yuǎn fēng pái liè gèng qí, xiàng shí shī shí jù zài hán huī mén jiāng àn. jiāng liú zì nán héng yǒng ér lái, shī shí shǒu è qí ruì, yíng liú wān gǔ, suì chéng zhēng níng zhī zhuàng. xià liú dàng wèi xiàng shí, wēi zhǔn gāo sǒng de bí zi xià qiàn, kōng jiá nèi hán, jié shuǐ yī wān, kě pō kě qì, ér xī mén zhī bù yīn zhī. shī shí zhī shàng yuē chōng kǒu, xià liú yǒu shí liáng gāo jià liǎng yá jiān, xià pì chéng mén. yú xiān wén zhī yì fù lǎo yún: jìn chōng kǒu yǒu xiān yuán dòng fǔ. jì yì bù zhēn, wú kě wèn zhě, bù shí jí cǐ fǒu?
州北四里，隔江為獅岩山，州西二里，隔江為筆架山，州南一里為犀牛岩，更南三里為穿山大岩，皆石峰聳拔，石洞崆峒，奇境也。州西遠峰排列更奇，象石、獅石俱在含暉門江岸。江流自南衡涌而來，獅石首扼其銳，迎流剜骨，遂成猙獰之狀。下流蕩為象石，巍准高聳的鼻子下倩，空頰內含，截水一灣，可泊可憩，而西門之埠因之。獅石之上曰衝口，下流有石樑高架兩崖間，下辟成門。余先聞之邑父老云：「近衝口有仙源洞府。」記憶不真，無可問者，不識即此否？

zì nán níng lái zhì shí bù xū, àn shǐ yǒu shān, jiāng shǐ yǒu shí guò yòu jiāng kǒu, àn shān shǐ lù shí zhì yáng měi, jiāng shí shǐ lù qí guò xiāo cūn rén xīn níng jìng, jiāng zuǒ shǐ yǒu chún shí zhī shān guò xīn zhuāng dǐ xīn níng běi guō, jiāng yòu shǐ yǒu duì zhì zhī xiù yǒu yán dòng zhī shān.
自南寧來至石埠墟，岸始有山，江始有石；過右江口，岸山始露石；至楊美，江石始露奇；過蕭村人新寧境，江左始有純石之山；過新莊抵新寧北郭，江右始有對峙之岫ｘｉù有岩洞之山。

yú shì zhōu xíng shí fēng zhōng, huò qū ér zuǒ, huò qū ér yòu, xuán bèi yī yá, fù yíng yī zhàng, jì huán hū cǐ, zhuǎn wù hū bǐ, suī bù chéng lián yún zhī xiá, ér rú suō zhī dù wěi, rú dié zhī chuān cóng, yīng jiē bù xiá, wú guò hū cǐ.
於是舟行石峰中，或曲而左，或曲而右，旋背一崖，復瀠一嶂，既環乎此，轉鶩乎彼，雖不成連雲之峽，而如梭之度緯，如蝶之穿叢，應接不暇，無過乎此。

qiě jiāng dǐ xīn níng, bù tè shí shān zuì shèng, ér shí àn yóu qí. gài jiāng liú jī shān, shān xuē chéng bì, liú huí shā zhuǎn, yún gēn zhǐ yán shí bèng chū, huò cuò lì bō xīn, huò fēi qiàn shuǐ miàn, jiē dòng hè céng kāi, fū hén gǔ zhòu, jiāng jì shàn zhé, àn shí yǔ shān fǔ zhī kǒng hòu, yì shǐ jiāng shān liǎng shàn qí qí. yú wèi yáng shuò shān qiào bīn jiāng, wú cǐ àn zhī shí, jiàn xī shuǐ jī duō shí, wú cǐ shí zhī qí. suī lián fēng jiā zhàng, yuǎn bù lèi sān xiá còu pō yī chù, cù bù jí wǔ yí ér shū mì wǎn zhuǎn, zài bó zhòng jiān. zhì qí yī pài líng lóng tōng lòu, bié chū yī fān xiān qiǎo, zú duó èr shān zhī xí yǐ.
〔且江抵新寧，不特石山最勝，而石岸尤奇。蓋江流擊山，山削成壁，流回沙轉，雲根指岩石迸出，或錯立波心，或飛嵌水面，皆洞壑層開，膚痕穀縐，江既善折，岸石與山輔之恐後，益使江山兩擅其奇。余謂陽朔山峭瀕江，無此岸之石，建溪水激多石，無此石之奇。雖連峰夾嶂，遠不類三峽；湊泊一處，促不及武彝；而疏密宛轉，在伯仲間。至其一派玲瓏通漏，別出一番鮮巧，足奪二山之席矣。〕