chū shí rì wèi míng fā zhōu, xiǎo xiá yìng jiāng, cóng péng dǐ kuī zhī, rú xíng zǐ sī bù zhàng zhōng, cǎi sè bīn fēn, yòu shì jiāng xíng yī yì jǐng yě. suí xī shān nán xiàng sù liú shí lǐ, wài zhuǎn ér dōng běi xíng, yū qū zhě yòu shí lǐ, shǐ zhuǎn ér nán yòu shí lǐ, wàng bái shí shān tíng zhì dōng nán, shén jìn. yú shì zhuǎn ér xī běi, shì wèi dà wān. yòu xī shí lǐ guò niú lán cūn. zhuǎn ér nán, fù zhuǎn ér xī, yòu shí wǔ lǐ ér mù. yòu chéng yuè xíng wǔ lǐ, sù yú zhèn mén. shì xī yuè míng rú zhòu, gòng xíng liù shí lǐ.
初十日 未明发舟,晓霞映江,从篷底窥之,如行紫丝步帐中,彩色缤纷,又是江行一异景也。随西山南向溯流十里,外转而东北行,迂曲者又十里,始转而南又十里,望白石山亭峙东南,甚近。于是转而西北,是为大湾。又西十里过牛栏村。转而南,复转而西,又十五里而暮。又乘月行五里,宿于镇门。是夕月明如昼,共行六十里。
shí yī rì wèi shǔ ér xíng. èr shí lǐ, bái shā, yòu wǔ lǐ dēng yá. yóu xiǎo lù běi xíng, yī lǐ dé dà lù, shāo zhé ér dōng, dù léi chōng qiáo. cóng qiáo dōng xiǎo qí běi wàng shí fēng ér xíng, shè yī xī, xíng cāng mǎng zhōng. sì lǐ dǐ xiǎo shí fēng xià, fù tòu yī fēng xiá, yòu sān lǐ dǐ luó cóng yán, yán mén nán xiàng. bāng rén lí xiāo luán, xiāng gòng jìn shì, yǒu jì yuē:" dōng nán wàng bái shí dòng tiān, xī běi jiē shī zi fèng cháo zhī xiù, gěn àn zhì qí qián, tài píng yōng qí hòu." jì zhì, rì yóu wèi wǔ, yī miàn suǒ jù tóng dào zhě yóu, yī miàn lìng jù cān yān. gài zī yán qián yǒu dōng xī liǎng mén, nèi yǒu dōng xī liǎng dòng. xī dòng zhī nèi, shū jiā shū kāi, shū qióng ér gāo pán, shū chuí ér xià fù, dǐng píng ruò mù, liè xì chéng wén zhì shí xíng zhī yì, yǒu dié lián pán kōng, tǐng sǔn sēn lì zhě, yì suí chù diǎn zhuì, bù zhuān yǐ rǔ zhù jiàn qí yě. xī dòng jì qióng, dào zhě fù xié jù yóu dōng dòng. jì lǐ xǔ, běi guò yī ài, xī zhuǎn yǒu xiá, běi tòu tiān guāng. qí nèi jiā ér bù kuān, gāo ér wú qí, shí wén shuǐ yǒng, liú shí xíng rú pī chì, ér lián zhù rǔ sǔn, yì fù bù fàn yì bān. shí shù jù gèng jǐn, bù fù néng yóu nèi dòng fǎn. běi jī hòu dòng chū, xué běi xiàng, jǐn zhōng pú fú chū dòng. yǐ xià běi lù, xún lù dōng xíng, guò dōng běi yú, dào zhě zhǐ qí shàng liè dòu yuē:" cǐ dōng dòng hòu xué yě." yǔ jí yù cóng zhī rén. dào zhě yuē:" wú jù. xū réng yóu qián dòng xié jù chū." cóng zhī, huán qí dōng lù. lù dōng yī fēng yuán zhì, gāo yú cǐ shān, qiào xué lí pī. dào zhě wèi dōu wú shēn rù dòu. rán qí běi yǒu shí yī zhī lí lì qǐ, bù yóu cǐ bù dé dǔ yě. fù rù dōng qián dòng, fù jù nèi yóu. rǔ shí qí biàn, yǔ xī nèi dòng děng, ér shēn zhǐ dé bàn, bù ruò xī lǚ zhuǎn yù kuò yě. dōng yá shàng xué pián bèng, jí jī shàng, zé yǒu mén sān xué, lián piān běi xiàng, ér xià wú jiē jí tái jiē. dào zhě wèi:" cóng qí nèi xī xiàng jī àn jiā zhōng, yǒu dào kě chū, rán yù shàng yù ài, bù ruò réng chū qián dòng yě." yóu bì, xià dòng dǐ, xún gù dào chū.
十一日 未曙而行。二十里,白沙,又五里登涯。由小路北行,一里得大路,稍折而东,渡雷冲桥。从桥东小岐北望石峰而行,涉一溪,行苍莽中。四里抵小石峰下,复透一峰峡,又三里抵罗丛岩,岩门南向。邦人黎霄鸾,乡贡进士,有记曰:“东南望白石洞天,西北接狮子、凤巢之秀,艮案峙其前,太平拥其后。”既至,日犹未午,一面索炬同道者游,一面令具餐焉。盖兹岩前有东西两门,内有东西两洞。西洞之内,倏夹倏开,倏穹而高盘,倏垂而下覆,顶平若幕,裂隙成纹;至石形之异,有叠莲盘空,挺笋森立者,亦随处点缀,不颛以乳柱见奇也。西洞既穷,道者复携炬游东洞。〔计里许,北过一隘,西转有峡,北透天光。〕其内夹而不宽,高而无岐,石纹水涌,流石形如劈翅,而莲柱乳笋,亦复不汎一般。〔时数炬更尽,不复能由内洞返。北跻后洞出,穴北向,仅中匍匐出洞。已下北麓,循麓东行,过东北隅,道者指其上列窦曰:“此东洞后穴也。”予即欲从之人。道者曰:“无炬。须仍由前洞携炬出。”从之,环其东麓。麓东一峰圆峙,高逾此山,窍穴离披。道者谓都无深入窦。然其北有石一枝离立起,不由此不得睹也。复入东前洞,缚炬内游。乳石奇变,与西内洞等,而深止得半,不若西屡转愈扩也。东崖上穴骈迸,亟跻上,则有门三穴,联翩北向,而下无阶级台阶。道者谓:“从其内西向跻暗夹中,有道可出,然愈上愈隘,不若仍出前洞也。”〕游毕,下洞底,循故道出。
fàn yú dào zhě, fù shù jù wèi shuǐ dòng lóng dòng yóu. shuǐ dòng zài shān xī nán yú, qí mén nán xiàng, zhōng kuān shù mǔ, tán shuǐ sì jì, zhū ér bù liú, qí shēn bù cè, ér yuān bì rú dài qí wài qiǎn chù, zǐ bì fú yìng, xiǎng wèi rì guāng suǒ shuò yě. dòng zuǒ yòu jù yǒu zhòng yá huí huán tán shàng, kě xún xíng yǐ rù. jí dǐ tán jì, zé yá chā dǐ ér lù páng jué, shàng wú qí xué, bù shí shuǐ dòng hé suǒ zhǐ. chū dòng, xún xī lù běi zhuǎn ér dōng, yòu dé lóng dòng. dòng zài shān xī běi yú, qí mén běi xiàng, zhōng yǒu shuǐ jiā, qí shàng piàn shí dōng xī jiāo dié, chéng tiān shēng qiáo yān. wǔ zhàng yǐ nèi, yòu dù yī liáng, gōu huǒ rù, xī chuān shí zhù, jiā jiàn dà. nán rù yuē bàn lǐ, lù qióng xià hēi, nǎi duō rán huǒ jù zhào yào zhī. yì yǒu shēn tán yī hóng, zhū shuǐ mò cè, dà gèng yú yú shuǐ dòng, tóu shí chén chén, yì zhǐ ér bù liú, xún shén lóng zhī yuān zhái yě. yǐ ér xī jù xiāo yàn, nán wàng gé shēn, shēn chù yǎo yǎo, guāng fú shuǐ miàn, dào rén shén yǐ wéi guài guāng shǐ rán. yǔ wèi xué yǐng páng tòu. dào rén yuē:" xī cūn rén jié fá qióng zhī, zhì qí chù, zhé bù dé xué, ān suǒ de dào yǐng?" yǔ yuē:" cǐ dì shēn fú, suī qù dòng dǐng shén yáo, rán yóu mén nán chū, jì qù shuǐ dòng bù yuǎn, huò shuǐ dòng zhī guāng, yóu shuǐ zhōng shēn yìng, fú fá zhě dàn cóng shàng zhǔ, bù jí wù guāng cóng shuǐ chū ěr. ruò xì líng guài, qǐ yǒu zì gǔ bù yī xī zhě zāi?" nǎi fù míng jù chū lóng dòng.
饭于道者,复束炬为水洞、龙洞游。水洞在山西南隅,其门南向,中宽数亩,潭水四际,潴而不流,其深不测,而渊碧如黛;其外浅处,紫碧浮映,想为日光所烁也。洞左右俱有重崖回环潭上,可循行以入。及抵潭际,则崖插底而路旁绝,〔上无岐穴,不识水洞何所止。〕出洞,循西麓北转而东,又得龙洞。洞在山西北隅,其门北向,中有水夹,其上片石东西交叠,成天生桥焉。〔五丈以内,又度一梁,篝火入,西穿石柱,夹渐大。〕南入约半里,〔路穷下黑,乃多燃火炬照耀之。〕亦有深潭一泓,潴水莫测,大更逾于水洞,〔投石沉沉,亦止而不流,〕洵神龙之渊宅也。〔已而熄炬消焰,南望隔深,深处杳杳,光浮水面,道人神以为怪光使然。予谓穴影旁透。道人曰:“昔村人结筏穷之,至其处,辄不得穴,安所得倒影?”予曰:“此地深伏,虽去洞顶甚遥,然由门南出,计去水洞不远,或水洞之光,由水中深映,浮筏者但从上瞩,不及悟光从水出耳。若系灵怪,岂有自古不一息者哉?”乃复明炬〕出龙洞。
bié dào rén, jí xī yú shí liáng, xī nán wàng shān ào xíng. jiē tǔ shān màn yǎn, sān lǐ, zhé bù dé lù. nǎi màn xiàng xī nán shēng zhì lǒng bǎn, wǔ lǐ shǐ dé lù. nǎi suí xiàng xī nán yī lǐ, dù yī shí liáng, yòu yī lǐ dé cūn jù, shì wèi hòu lù, yǒu gōng guǎn yān. hòu lù xī nán, nǎi wǎng guì xiàn dà dào hòu lù zhī běi wèi ān lù yíng, nǎi xún zhōu suǒ cóng lái zhě, yú cóng jiān dào chū hòu lù hòu shān, yǐ guò ān lù, ér nán yù qū píng jié, shàng sān shí lǐ, zhōng wú rén yān kě yǐ tuō sù. tǔ rén quàn yú fǎn ān lù sù pù zhōng, shí rì cái xià chōng, yú bù néng wéi yě. ān lù yíng yǒu yíng bīng shù shí jiā, yǐ sù kè wèi yè.
〔别道人,〕即西逾石梁,西南望山坳行。皆土山漫衍,三里,辄不得路。乃漫向西南升陟垄坂,五里始得路。乃随向西南一里,度一石梁,又一里得村聚,是为厚禄,有公馆焉。厚禄西南,乃往贵县大道;厚禄之北为安禄营,乃浔州所从来者,余从间道出厚禄后山,已过安禄,而南欲趋平碣,尚三十里,中无人烟可以托宿。土人劝余返安禄宿铺中,时日才下舂,余不能违也。安碌营有营兵数十家,以宿客为业。
luó cóng yán xī běi yǒu chóng shān héng gèn, dōng běi zì xún zhī xī shān, xī nán zì guì zhī běi shān, èr shān liǎng jiǎo gāo zhāng, dōng xī xiāng jù bǎi sì shí lǐ, zhōng jiān fēng luán héng gèn, cuì huán yún rào, pō shì dà róng. gài dà róng wèi yù jiāng nán tiáo zhī shān, jiè yú xiù yù liǎng jiāng zhī jiān ér cǐ shān wèi yù jiāng běi tiáo zhī shān, jiè yú qián yù liǎng jiāng zhī jiān. qí mài zì dōng nán qǔ jìng dōng shān zhì sì chéng zhōu jiè, jīng sī ēn bīn zhōu zhī jìng, ér dōng jǐn yú xún. guì xiàn zhī yǐ běi shān, yóu yù lín zhī yú dà róng xī lǐng xún zhōu zhī yǐ xī shān, yóu róng xiàn zhī yú dà róng dōng fēng: jiē dōng xī tū sǒng liǎng jiǎo, ér zhōng zé héng gèn yān. dì dà róng dōng xī bā shí lǐ, jiào jìn, ér zhōng yǒu běi liú xiàn jiè qí jiān zī shān jiào yuǎn, ér bié wú xiàn zhì, wéi ān lù yíng wèi zhōng jiè. ān lù dōng yǒu tǔ shān, mài yóu dà shān dōng běi fēn zhī nán xià. dì dà shān zì xī nán qū dōng běi, tǔ shān zì dōng běi zhuǎn xī nán, nán dǐ xún guì bīn jiāng zhū shān ér zhǐ. qí zhōng jiā chéng dà wù, yìng dài shén yáo, píng chóu guǎng xī, yǐ lǐ xī nán yǐ.
罗丛岩西北有崇山横亘,东北自浔之西山,西南自贵之北山,二山两角高张,东西相距百四十里,中间峰峦横亘,翠环云绕,颇似大容。盖大容为郁江南条之山,界于绣、郁两江之间;而此山为郁江北条之山,界于黔、郁两江之间。其脉自东南曲靖东山至泗城州界,经思恩、宾州之境,而东尽于浔。贵县之倚北山,犹郁林之于大容西岭;浔州之倚西山,犹容县之于大容东峰:皆东西突耸两角,而中则横亘焉。第大容〔东西八十里,〕较近,而中有北流县界其间;兹山较远,而别无县治,惟安禄营为中界。安禄东有土山,脉由大山东北分支南下。第大山自西南趋东北,土山自东北转西南,南抵浔、贵滨江诸山而止。其中夹成大坞,映带甚遥,平畴广溪,迤逦西南矣。
shí èr rì píng míng, zì ān lù xī nán xíng tián chéng jiān. sì lǐ, nán yuè shān gāng, xī xià èr lǐ wèi piāo cūn, jù luò bù jí hòu lù sān zhī yī, ér xī wàng dà shān zhī xià, zé cūn luò lěi lěi yān. yòu xī nán sì lǐ, guò yī xiǎo qiáo, yú shì jiē jù rù zhī jìng, liǎng páng máo cǎo mí wàng, bù fù shǔ miáo péng péng p ng mào mì yǐ. yòu yī lǐ, guò lín zhēng qiáo, nǎi nán yú gāng lǒng. yòu xī nán sān lǐ, yǒu bēi dà shū wèi" guì xiàn dōng jiè". yòu xī nán jiàn xiàng gāng lǒng, ér cǎo léi l i, màn shēng zhí wù yī wàng rú gù. yòu bā lǐ, zhí dǐ shí shān xià, shì wèi píng jié yíng. xiān shì, yóu piāo cūn nán wàng, yòu dà shān, zuǒ tǔ lǐng, liǎng jiè jiā chí, yáo yáo xī nán qù, dà shān cháng hòu xī tū ér qǐ, tǔ shān duǎn jiàn nán shā yān. ér liǎng jiè zhī zhōng, yǒu shí shān diǎn diǎn, qīng ruò zhuì luó, zhì shì ér dào chū qí jiān. píng jié yì zài gāng fù shàng, yǒu yíng bīng shù jiā, xū shě yī huán. jiù fàn yú mài jiāng zhě, kǒng qián lù wú rén yān yě. píng jié zhī dōng, shí fēng qiào fāng, yuē dà yán shān, yǒu yán shèn jù, zhōng róng shù qiān rén. qí nán yòu tū xiǎo shān, dī ér zhǎng, shàng yǒu héng jià zhī shí, ruò píng qiáo gāo xuán, qí xià tòu míng. xiǎo shān zhī xī, píng jié zhī nán, wèi mǎ ān shān, yì qiào sǒng ér qǐ, cǐ jiē píng jié zhī jìn shān yě. nán wàng yǒu pián ruò bǐ jià ruì ruò zhuō zhuī zhě, zài shù lǐ zhī wài. wàng zhī ér qū, sān lǐ, dù shí liáng, wèi shí nòng qiáo. yòu nán shí yú lǐ, zhí dǐ nán wàng zhū fēng zhī lù, yǒu yī dì shě zài lù yòu tū fù shàng, yuē pī zhú pù. tiào lù zuǒ zhū fēng, fēn qí jìng yì, zhí tú rén ér wèn zhī, shǐ zhī jí guì xiàn zhī dōng shān yě. qí xī běi dà shān jǐn chù gāo zhì ér qǐ zhě, jí guì xiàn zhī běi shān yě. àn zhì, guì xiàn yǒu dōng xī nán běi sì shān, ér dōng shān zài xiàn dōng èr shí lǐ, wèi èr hé yǐn chǔ, yī tǒng zhì yuē: táng shí yǒu hé tè jìn lǚ guāng èr rén yǐn cǐ. fēng tǔ jì wèi tè jìn nǎi guān xián, fēn lǚ guāng wèi èr rén, yuē hé lǚ hé guāng. xī shì ěr zài, kāi yuán zhōng, hé lǚ guāng yǐ bīng dìng nán zhào, qǔ ān níng, lì tóng zhù. àn cǐ, zé lǚ guāng nǎi yī rén, qí yī míng tè jìn, fēi xián yě. míng xiù tǐng bá. gài sì shān wéi běi wèi chóng luán jùn jí, ér dōng xī nán sān shān jù shí fēng sēn lì. dōng shān yà yú nán ér yì chāo guò yú xī. xī běi yī fēng rú fù rén dā pèi pī jiān zān huā, sú hū wèi xīn fù yán. zhōng fēng shí dǐng fēn liè, rú xiān zhǎng shū kōng, yòu rú èr rén bìng lì, jīn rén jí zhǐ wèi èr hé huà míng. rán zī shān sǒng bō zì qí, hé bì mó xíng xīn fù, tuō jī huà rén yě! qí nán zhī jiàn shí huà wéi tǔ, fēng huà wéi gāng, wēi yí xī nán. xún qí yòu xíng, gòng jiǔ lǐ, wèi huáng lǐng. qí nán miàn tǔ gāng jǐn chù, shǐ jiàn cūn jù yǐ gāng, shì lú gāo liè. qí běi yú píng wā zhōng, fù lì yī xiǎo shí fēng, dōng wàng rú wū jǐ héng liè, liǎng duān dú sǒng xī tiào zé qíng zhī yǎn gài, guài zhuàng fēn cuò. yòu xī nán yī lǐ. lù yòu fù tū yī shí fēng, gāo sǒng dāng guān, rú yù fǔ kàn xíng rén zhě. cóng cǐ dōng běi, shí fēng suì jǐn, yáo wàng nán shān shǔ diǎn, yòu qīng qīng qián liè yǐ. yòu èr lǐ, dù yī shí liáng, qí shuǐ shì shí zhuàng yǔ pī zhú tóng. yòu wǔ lǐ, zé lù liǎng páng jiē jù táng zhū shuǐ, yàng shān yíng guō. yòu yī lǐ, guò jiē lóng qiáo. dié shí táng zhōng, yǐ tōng nán běi, nǎi dī ér fēi qiáo yě. yú shì jū jù lián luò. yòu xī yī lǐ, yóu guì xiàn dōng mén dǐ nán mén, zé dà jiāng zài qí xià yǐ. jìng wén yǔ gù pū suǒ fù zhōu, yǐ xiān pō nán mén jiǔ. xià wǔ xià chuán, pú mù fàng zhōu, chéng yuè xī xíng, shí wǔ lǐ ér pō.
十二日 平明,自安禄西南行田塍间。四里,南越山冈,西下二里为飘村,聚落不及厚禄三之一,而西望大山之下,则村落累累焉。又西南四里,过一小桥,于是皆沮洳之境,两旁茅草弥望,不复黍苗芃芃péng茂密矣。又一里,过临征桥,乃南逾冈陇。又西南三里,有碑大书为“贵县东界”。又西南渐向冈陇,而草蔂léi,蔓生植物一望如故。又八里,直抵石山下,是为平碣营。先是,由飘村南望,右大山,左土岭,两界夹持,遥遥西南去,大山长后西突而起,土山短渐南杀焉。而两界之中,有石山点点,青若缀螺,至是而道出其间。平碣亦在冈阜上,有营兵数家,墟舍一环。就饭于卖浆者,恐前路无人烟也。平碣之东,石峰峭方,曰大岩山,有岩甚巨,中容数千人。其南又突小山,低而长,上有横架之石,若平桥高悬,其下透明。小山之西,平碣之南,为马鞍山,亦峭耸而起,此皆平碣之近山也。南望有骈若笔架、锐若卓锥者,在数里之外。望之而趋,三里,度石梁,为石弄桥。又南十余里,直抵南望诸峰之麓,有一第舍在路右突阜上,曰劈竹铺。眺路左诸峰,分岐竞异,执途人而问之,始知即贵县之东山也。其西北大山尽处高峙而起者,即贵县之北山也。按《志》,贵县有东、西、南、北四山,而东山在县东二十里,为二何隐处,《一统志》曰:唐时有何特进、履光二人隐此。《风土记》谓特进乃官衔,分履、光为二人,曰何履、何光。《西事珥》载,开元中,何履光以兵定南诏,取安宁,立铜柱。按此,则履光乃一人,其一名特进,非衔也。明秀挺拔。盖四山惟北为崇峦峻脊,而东、西、南三山俱石峰森立。东山亚于南而轶超过于西。西北一峰如妇人搭帔披肩簪花,俗呼为新妇岩。中峰石顶分裂,如仙掌舒空,又如二人并立,今人即指为二何化名。然兹山耸拨自奇,何必摹形新妇,托迹化人也!其南支渐石化为土,峰化为冈,逶迤西南。循其右行,共九里,为黄岭。其南面土冈尽处,始见村聚倚冈,室庐高列。其北隅平洼中,复立一小石峰,东望如屋脊横列,两端独耸;西眺则擎芝偃盖,怪状纷错。又西南一里。路右复突一石峰,高耸当关,如欲俯瞰行人者。从此东北,石峰遂尽,遥望南山数点,又青青前列矣。又二里,度一石梁,其水势石状与劈竹同。又五里,则路两旁皆巨塘潴水,漾山潆郭。又一里,过接龙桥。叠石塘中,以通南北,乃堤而非桥也。于是居聚连络。又西一里,由贵县东门抵南门,则大江在其下矣。〔静闻与顾仆所附舟,已先泊南门久。〕下午下舡,蒲暮放舟,乘月西行,十五里而泊。
shí sān rì wèi míng ér fā. shí lǐ, xī dǐ xī shān zhī nán, zhuǎn xiàng nán xíng. wǔ lǐ, zhuǎn xiàng dōng xíng, shí lǐ, shì wèi sòng cūn. yóu guì xiàn nán zhì nán shān shí lǐ, yóu nán shān zhì sòng cūn shí lǐ, ér zhōu xíng qū qǔ, shuǐ lù bèi zhī. xiān, yú nǐ yī zhì guì xiàn, jí wǎng sù nán shān, liú gù pū dài zhōu, lìng qí qí míng chén fā. jí yú zhì ér zhōu qiě pō nán mén jiǔ yǐ. yú bié yù mì zhōu nán dù. zhōu rén yún:" zhōu qiě lián yè fā." zǔ yú wú wǎng. yú wèi:" zhōu xíng qū qǔ, dāng yóu nán shān jiān dào xiāng dài yú qián, bù zhī hé dì wèi biàn?" zhōu rén fù cí bù zhī, gài kǒng chí sù nán qī, xiān hòu yǒu wù ěr. jí fā zhōu, bù guò shí yú lǐ ér pō. jīn guò sòng cūn, shí yóu shàng wǔ, hé bù wǎng sù nán shān, zhì cǐ dēng zhōu yě? zhì shì, zhōu zhuǎn xī nán, guà fān shí lǐ, zhuǎn dōng nán, réng xiān shí wǔ lǐ, fù nán guà fān xíng, wǔ lǐ, xī zhuǎn, shì wèi wǎ tíng bǎo. qí běi yá yǒu shí tū jiāng ruò dūn hǔ, qí nán yá zhī nèi, yǒu shān héng liè yān. yòu shí wǔ lǐ, zé jiā jiāng liǎng shān bìng qǐ, zhōu sù zhī rén. yòu wǔ lǐ ér mù, chéng yuè xíng shí lǐ, pō yú xiāng jiāng yì.
十三日 未明而发。十里,西抵西山之南,转向南行。五里,转向东行,十里,是为宋村。由贵县南至南山十里,由南山至宋村十里,而舟行屈曲,水路倍之。先,余拟一至贵县,即往宿南山,留顾仆待舟,令其俟明晨发。及余至;而舟且泊南门久矣。余别欲觅舟南渡。舟人云:“舟且连夜发。”阻余毋往。余谓:“舟行屈曲,当由南山间道相待于前,不知何地为便?”舟人复辞不知,盖恐迟速难期,先后有误耳。及发舟,不过十余里而泊。今过宋村,时犹上午,何不往宿南山,至此登舟也?至是,舟转西南,挂帆十里,转东南,仍纤十五里,复南挂帆行,五里,西转,是为瓦亭堡。其北涯有石突江若蹲虎,其南涯之内,有山横列焉。又十五里,则夹江两山并起,舟溯之人。又五里而暮,乘月行十里,泊于香江驿。
shí sì rì wǔ gǔ guà fān xíng, chén guò wū sī bǎo, yǐ yī shí lǐ yǐ, shì wèi héng zhōu jiè. dōng fēng shén lì, wǔ guò lóng shān tān, yòu sì shí lǐ yǐ. tān shàng jí wū mán tān, yǒu mǎ fú bō miào. tān gāo liū jí, shí bà héng jié, qí shàng shén jiān. jì shàng, zhōu rén xiàn shén miào xià, shǎo pō hòu xíng. xī běi wǔ lǐ, wèi wū mán yì. yòu nán shí lǐ, zé shí shān zhēng róng lì jiāng yòu, wèi fèng huáng shān. zì guò guì xiàn xī shān, shān jù biàn tǔ, zhì shì shí fēng fù tū ér chū. qí shuāng yá bì lì nán qiàn jiāng zhōng zhě, jí fèng huáng yán yě. yòu nán èr lǐ wèi má bù, rì yǐ xī zè. yú yù liú sù qí chù wèi fèng huáng yóu, ér cūn máng jiē bù kěn tíng kè, pái huái jiǔ zhī ér qù. yòu xī shí lǐ, qí chù yǒu shān gāo tū jiāng zuǒ, qí shàng yǒu dòng yuē dào jūn yán, xià yǒu cūn yuē xiè cūn. rì sè yǐ mù, ér qí shān qù jiāng shàng yuǎn, yì bù jí tíng. yòu nán wǔ lǐ, yuē bái shā bǎo, yòu chéng yuè xíng wǔ lǐ ér pō, shì yè yuè míng rú zhòu.
十四日 五鼓挂帆行,晨过乌司堡,已一十里矣,是为横州界。东风甚利,午过龙山滩,又四十里矣。滩上即乌蛮滩,有马伏波庙。滩高溜急,石坝横截,其上甚艰。既上,舟人献神庙下,少泊后行。西北五里,为乌蛮驿。又南十里,则石山峥嵘立江右,为凤凰山。自过贵县西山,山俱变土,至是石峰复突而出。其双崖壁立、南嵌江中者,即凤凰岩也。又南二里为麻埠,日已西昃。余欲留宿其处为凤凰游,而村氓皆不肯停客,徘徊久之而去。又西十里,其处有山高突江左,其上有洞曰道君岩,下有村曰谢村。日色已暮,而其山去江尚远,亦不及停。又南五里,曰白沙堡,又乘月行五里而泊,是夜月明如昼。
wū mán tān zài héng zhōu dōng liù shí lǐ, shàng yǒu wū mán shān mǎ fú bō miào. zhì wèi:" xī yǒu wū mán rén jū cǐ, gù míng." yú àn: wū hǔ mán zài guì xiàn běi, yǔ cǐ bù xiāng jí. ér miào qián yǒu bēi, nǎi jiā jìng èr shí jiǔ nián zhī nán níng jùn wáng zhēn jí suǒ lì. wèi:" wū mán fēi kě yǐ dú qián gǔ míng xián zhī cí, yì míng qǐ jìng tān." dà bēi shēn kè, jìn rén jiù chēng, ér hū zhě rú gù. yú biàn guān miào zhōng bēi shén duō, jiē jìn shí zhū huàn qí dì zhě jí wáng wén chéng shàng tān shī yì bù zài. ér miào wài lù lì yī bēi, wèi sòng qìng lì bǐng xū 1046 nián zhī héng zhōu rèn cuì suǒ zhuàn, zhāng jū zhèng suǒ shū. bēi gǔ zì qiú. bēi yán:" cuì chū shòu guān shí, fèng cháng èr qīng liú gōng yǐ shī jiàn sòng, yǒu' wū yán jī cuì guàn zhōu tú' zhī jù. dǐ rèn jí mì zhī, bù de yě. biàn xún zhī fù lǎo, zhī zhě yuē:' jīn wū mán shān jí wū yán shān yě, xī wěi liú shàn guǎng wǔ dài shí guó, liú yǐn zài liǎng guǎng jiàn lì nán hàn quán zhèng, yǐ huì yì qí chēng, zhì jīn bù gǎi.' fū mán nǎi yī fāng chǒu yí, huì yì yī shí jiàn qiè, suì lìng míng xián qiān gǔ miào mào, é xí cǐ míng, jí yí gǎi réng qí jiù. wén zhě jiē yuē:' nuò.' suì wèi zhī xiū miào jiàn bēi, yǐ zhèng qí é." qí yì yǔ wáng nán níng tóng. ér wáng zhī yì wèi qǐ jìng, bù ruò réng qí jiù gèng miào.
乌蛮滩在横州东六十里,上有乌蛮山、马伏波庙。《志》谓:“昔有乌蛮人居此,故名。”余按:乌浒蛮在贵县北,与此不相及。而庙前有碑,乃嘉靖二十九年知南宁郡王贞吉所立。谓:“乌蛮非可以渎前古名贤之祠,易名起敬滩。”大碑深刻,禁人旧称,而呼者如故。余遍观庙中碑甚多,皆近时诸宦其地者;即王文成《上滩诗》亦不在。而庙外露立一碑,为宋庆历丙戌1046年知横州任粹所撰,张居正所书。碑古字遒。碑言:“粹初授官时,奉常二卿刘公以诗见送,有‘乌岩积翠贯州图’之句。抵任即觅之,不得也。遍询之父老,知者曰:‘今乌蛮山即乌岩山也,昔伪刘擅广五代十国,刘隐在两广建立南汉权政,以讳易其称,至今不改。’夫蛮乃一方丑彝,讳亦一时僭窃,遂令名贤千古庙貌,讹袭此名,亟宜改仍其旧。闻者皆曰:‘诺。’遂为之修庙建碑,以正其讹。”其意与王南宁同。而王之易为起敬,不若仍其旧更妙。
shí wǔ rì wǔ gǔ guà fān, shí wǔ lǐ, qīng jiāng. yǒu jiāng zì jiāng zuǒ rù dà jiāng. yòu èr shí lǐ, dǐ héng zhōu nán mén, yóu shàng wǔ yě. héng zhōu chéng zài dà jiāng dōng běi àn, dà jiāng zì xī lái, dǐ chéng ér dōng nán qù, héng chéng lín qí zuǒ. qí bīn jiāng èr mén, suī nán miàn kàn zhī, ér shí xī nán xiàng yě. jìn chéng yǒu nán běi liǎng jiè shān: běi qī lǐ wèi gǔ bō, zài chéng xī běi yú sú míng niáng niáng shān, yǐ táng zhēn guān zhōng, yǒu fù chén shì mǎi yú jiāng pēng, hū bái yī rén wèi yuē:" yú bù kě shí, jí zhì shuǐ zhōng, shàng shān dǐng bì zhī." chén rú qí yán. huí wàng suǒ jū, jǐ xiàn wèi chí yǐ. qí chí jīn míng lóng chí, shān dǐng miào yuē shèng pó miào. nán shí wǔ lǐ yuē bǎo huá, zài chéng dōng nán yú. bǎo huà shān yǒu shòu fú shī, nǎi jiàn wén jūn dùn jī zhī dì. èr shān jiē tǔ shān wēi yí, ér bǎo huá zuì gāo, suǒ wèi" xiù chū chéng nán" shì yě. sòng shǒu xú ān guó shī. shí zhōu shǒu wèi wú jùn zhū chǔ yú, míng shì qiào. yǒu jì shū zhě, yǔ yù lín dào gù dōng shǔ jiā shū jù zhì qiè zhōng, guò héng zhōu shí wéi dào jié qù. gù qián zài yù, jīn guò héng, jù dé diào tóu ér qù. ruò zào wù zhě gù jí shǒu cǐ dào, yǐ quán yú shǐ zhōng bú jiàn zhī yì, fēi gǎn qiè xiào yīn hóng qiáo yě.
十五日 五鼓挂帆,十五里,清江。有江自江左入大江。又二十里,抵横州南门,犹上午也。横州城在大江东北岸,大江自西来,抵城而东南去,横城临其左。其濒江二门,虽南面瞰之,而实西南向也。近城有南、北两界山:北七里为古钵,在城西北隅;俗名娘娘山,以唐贞观中,有妇陈氏买鱼将烹,忽白衣人谓曰:“鱼不可食,急掷水中,上山顶避之。”陈如其言。回望所居,己陷为池矣。其池今名龙池,山顶庙曰圣婆庙。南十五里曰宝华,在城东南隅。宝华山有寿佛诗,乃建文君遁迹之地。二山皆土山逶迤,而宝华最高,所谓“秀出城南”是也。宋守徐安国诗。时州守为吾郡诸楚余,名士翘。有寄书者,与郁林道顾东曙家书俱置箧中,过衡州时为盗劫去。故前在郁,今过横,俱得掉头而去。若造物者故藉手此盗,以全余始终不见之义,非敢窃效殷洪乔也。
shì rì wèi zhōng qiū jié. yú yǐ xíng lǐ jí èr bìng rén rù nán níng zhōu. yú rù chéng, fàn yú shì, nǎi xún chéng bàng jiāng ér dōng, èr lǐ, dǐ xià dù. héng zhōu yǒu sān dù: jí xī zhě zài zhōu mén wài, wèi shàng dù jí dōng zhě zài xià liú dōng zhuǎn chù běi jí miào qián, wéi xià dù ér zhōng dù zài qí zhōng. dù nán àn, wèi bǎo huà shān dào, suì dēng shān pō ér rù. qí dào shén dà, gòng èr lǐ, tòu rù lǐng bàn, qí nèi shān huán chéng dòng. yóu dòng dōng běi xíng, yǒu xiǎo jìng, èr shí lǐ kě dǐ fèng huáng shān. yǐ ér fù suí xiá nán xíng, gòng wǔ lǐ, nǎi yóu yòu qí nán fù dēng lǐng. yī lǐ nán xià, yòu yī lǐ guò méng shì shān zhuāng, yòu yī lǐ, nǎi dōng xiàng rù shān. yòu èr lǐ, guò shān xià cūn jū, yǔ yǐ wéi jí bǎo huá sì yě. pī cóng rù zhī, ér hòu zhī sì shàng zài shān bàn. dù jiàn shè jí, yòu bàn lǐ, dé sì. rì cái xià wǔ, ér sì sēng bì mén, kòu jiǔ zhī, nǎi dé rù. qí sì xī xiàng, sì mén pō zhěng, tí é yuē" wàn shān dì yī". zì shén gǔ jìn, chū wàng zhī, yú yì wèi jiàn wén jūn jiù tí, jí qū shì zhī, nǎi wàn lì mò nián lǐ rén shī yí suǒ lì. gài shī qià jiàn mén ér xīn qí é, dì shū jǐ míng ér bìng shè jiàn wén zhī jī hòu xún zhī sēng, ér zhī guǒ jiàn wén shǒu jī yě. yú wèi" yí biǎo zhāng zhī." sēng" wěi wěi." sì zhōng wú tā yí jī, wéi yī sēng shǒu hù, ér zhōng qìng wú shēng. wèn suǒ wèi shān hòu pù bù, sēng yún:" zhuì zì hòu lǐng, qí gāo bǎi zhàng. ér xiá wèi cóng mù suǒ yì, xíng zhī wú qī, wàng zhī bú jiàn, wéi cóng lǐng ér shàng, kě wén qí shēng ěr." yú nǎi lìng sēng chuī yú sì, ér dú yè zhàng shàng lǐng, zhí zào qí dǐng. ér fēng shēng pù shēng, jiāo hǒu bù zhǐ, pù zhōng bú jiàn. lǐng nán xià wǔ shí lǐ, jí líng shān xiàn yǐ. nǎi xià fǎn sì. sì hòu gāng shàng, jiàn jī zhuān lěi lěi. hái wèn zhī, sēng yuē:" cǐ lǐ rén yáng xìng zhě, jiāng jiàn jiàn wén dì miào, gù pǐ p bèi jù cái yǐ dài ěr." xū! shī yí zuì xīn ér yǎn qí jī, cǐ rén zhuī yuǎn ér chuàng qí cí, lǐ yù zhī jiān, zhì yú zhī xiāng qù hé xiāo rǎng zāi! jì ér rì luò xī chuí, fēng hǒu bù xī, fú yún kāi hé wú dìng. qǐng zhī ér yún hén hū pò, hào pò dāng kōng. cān yī chū suǒ chǔ yùn jiǔ zuì kè, zuǒ yǐ huáng jiāo dān yòu. kōng shān jì jìng, yù yǔ wú chén, yī kè yī sēng, màn rán xiāng duì, xún kě chēng qún yù shān tóu, wú fù wǒ yī qióng qiū sè yǐ.
是日为中秋节。余以行李及二病人入南宁舟。余入城,饭于市,乃循城傍江而东,二里,抵下渡。横州有三渡:极西者在州门外,为上渡;极东者在下流东转处北极庙前,为下渡;而中渡在其中。渡南岸,〔为宝华山道,〕遂登山坡而入。其道甚大,共二里,透入岭半,其内山环成峒。由峒东北行,有小径,二十里可抵凤凰山。已而复随峡南行,共五里,乃由右岐南复登岭。一里南下,又一里过蒙氏山庄,又一里,乃东向入山。又二里,过山下村居,予以为即宝华寺也。披丛入之,而后知寺尚在山半。渡涧拾级,又半里,得寺。日才下午,而寺僧闭门,扣久之,乃得入。其寺西向,寺门颇整,题额曰“万山第一”。字甚古劲,初望之,余忆为建文君旧题,及趋视之,乃万历末年里人施怡所立。盖施恰建门而新其额,第书己名而并设建文之迹;后询之僧,而知果建文手迹也。余谓“宜表章之。”僧“唯唯。”寺中无他遗迹,惟一僧守户,而钟磬无声。问所谓山后瀑布,僧云:“坠自后岭,其高百丈。而峡为丛木所翳,行之无蹊,望之不见,惟从岭而上,可闻其声耳。”余乃令僧炊于寺,而独曳杖上岭,直造其顶。而风声瀑声,交吼不止,瀑终不见。〔岭南下五十里,即灵山县矣。〕乃下返寺。寺后冈上,见积砖累累。还问之,僧曰:“此里人杨姓者,将建建文帝庙,故庀pí备具材以待耳。”吁!施怡最新而掩其迹,此人追远而创其祠,里阈之间,智愚之相去何霄壤哉!既而日落西陲,风吼不息,浮云开合无定。顷之而云痕忽破,皓魄当空。参一出所储酝酒醉客,佐以黄蕉丹柚。空山寂静,玉宇无尘,一客一僧,漫然相对,洵可称群玉山头,无负我一筇秋色矣。
shí liù rì zǎo fàn yú bǎo huá. xià shān wǔ lǐ, chū dà lù, yòu wǔ lǐ, chū dòng qián lǐng. wàng dōng běi fèng huáng zhū shí fēng zài sān shí lǐ wài, lìng rén shén fēi. ér lǚ xún lù yuǎn, bù jí wǎng fǎn, nán níng zhōu dìng yú míng rì zǎo fā, suì xià shān. xī wǔ lǐ dǐ zhōu mén, yóu shàng dù dù jiāng rù zhōu.
十六日 早饭于宝华。下山五里,出大路,又五里,出峒前岭。望东北凤凰诸石峰在三十里外,令人神飞。而屡询路远,不及往返,南宁舟定于明日早发,遂下山。西五里抵州门,由上渡渡江入舟。
shí qī rì píng míng fā zhōu, yǔ sè qī qī, fēng shí shùn shí nì. zhōu xī nán xíng sān shí lǐ, jiāng kǒu yǒu xiǎo shuǐ zì jiāng nán àn rù, jiāng míng nán jiāng. zhōu zhuǎn běi xíng, yòu shí lǐ dǐ chén bù jiāng, zài jiāng nán àn, tōng xiǎo zhōu. nèi yǒu chén bù jiāng sì, yì jiàn wén jūn suǒ qī. qīn zhōu yán jù cóng cǐ chū. pō yú běi àn. shì rì gòng xíng sì shí lǐ. jìng wén yǐ bìng hòu chéng lì, jiān shǒu sù jiè, kǒng wū huì jiāng liú, rèn qí jī gòu biàn tǐ, yí chòu mǎn cāng. bù yī wán zhuó, yī zhōu jiāo gòu ér bù zhī gù.
十七日 平明发舟,雨色凄凄,风时顺时逆。舟西南行三十里,江口有小水自江南岸入,江名南江。舟转北行,又十里抵陈步江,在江南岸,通小舟。内有陈步江寺,亦建文君所栖。〔钦州盐俱从此出。〕泊于北岸。是日共行四十里。静闻以病后成痢,坚守夙戒,恐污秽江流,任其积垢遍体,遗臭满舱。不一烷濯,一舟交垢而不之顾。
shí bā rì chén cān shǐ fā zhōu. chū yóu yǔ sè fēi fēi, shàng wǔ nǎi jì. zhōu zhì shì duō xī běi xíng, ér fēng yì zhuǎn nì. shān zhì shì jiē tǔ shān liáo rào, wú fù shí fēng lín xún yǐ. gài zì rù yù jiāng, wéi fèng huáng shān shí yá pián lì kàn jiāng, yú jiē rǎng fù ěr. èr shí lǐ, fēi lóng bǎo, yòu shí lǐ, dōng lǒng bǎo, yòu wǔ lǐ, pō yú jiāng zhī zuǒ àn. qí chǔ zài huǒ yān yì xià liú wǔ lǐ tǔ shān zhī shàng, yǒu pán shí píng gèn, ruò xuán tái zhōng tiān, qíng shì xiàng kōng, yì yī qí yě. shì rì xíng sān shí wǔ lǐ.
十八日 晨餐始发舟。初犹雨色霏霏,上午乃霁。舟至是多西北行,而风亦转逆。山至是皆土山缭绕,无复石峰嶙峋矣。〔盖自入郁江,惟凤凰山石崖骈立瞰江,余皆壤阜耳。〕二十里,飞龙堡,又十里,东陇堡,又五里,泊于江之左岸。其处在火烟驿下流五里土山之上,有盘石平亘,若悬台中天,擎是向空,亦一奇也。是日行三十五里。
shí jiǔ rì píng míng xíng. wǔ lǐ guò huǒ yān yì, shì wèi yǒng chún xiàn jiè. yú shì zhōu zhuǎn běi xíng, lì shí èr jī yān. jī zài jiāng yòu yá, pán shí xié dié, héng tū jiāng pàn. gài zì héng yǐ lái, shān shí sè jiē zhě àn, xíng jù pán tū, wú fù líng lóng tòu xuē zhī zhuàng yǐ. gòng shí wǔ lǐ, lǜ cūn. zhōu zhuǎn dōng běi, yòu shí lǐ, sān zhōu tóu. yòu wǔ lǐ, gāo cūn, zhuǎn ér dōng nán, nǎi guà fān yān. sān lǐ, fù zhuǎn dōng běi, yòu wǔ lǐ, zhuǎn ér dōng. yòu èr lǐ, dǐ yǒng chún zhī nán mén ér pō. shì rì xíng sì shí wǔ lǐ.
十九日 平明行。五里过火烟驿,是为永淳县界。于是舟转北行,历十二矶焉。矶在江右涯,盘石斜叠,横突江畔。盖自横以来,山石色皆赭黯,形俱盘突,无复玲珑透削之状矣。共十五里,绿村。舟转东北,又十里,三洲头。又五里,高村,转而东南,乃挂帆焉。三里,复转东北,又五里,转而东。又二里,抵永淳之南门而泊。是日行四十五里。
yǒng chún jù guà bǎng shān ér chéng. yù jiāng zì xī běi lái, zhí dǐ shān xià, shǐ dōng zhé ér nán, réng huán nán mén xī qù. dāng chéng zhī xī, zhǐ yī jí guò mài, jí běi zé lái jiāng, jí huán zé qù jiāng, xiāng jù shén jìn. jí zhī dōng běi, shí yá yuán gèn, zhì wèi guà bǎng shān, ér chéng mào fù gài qí shàng, jiāng liú sì miàn huán zhī, páng wú yú dì.
永淳踞挂榜山而城。郁江自西北来,直抵山下,始东折而南,仍环南门西去。当城之西,只一脊过脉,脊北则来江,脊环则去江,相距甚近。脊之东北,石崖圆亘,峙为挂榜山,而城冒覆盖其上,江流四面环之,旁无余地。
èr shí rì zhōu pō ér hòu rén, shàng wǔ shǐ xíng. nǎi běi rào yǒng chún zhī dōng, xuán xī rào qí běi, jǐ huán chéng zhī sì yú, shǐ xī běi xíng. shí wǔ lǐ, lù jǐng bǎo, yǐ guò wǔ, shǐ zhuǎn ér xī, nǎi guà fān yān. yú shì liǎng àn tǔ shān fù chū, jiāng zhōng yǒu dāng liú zhī shí. wǔ lǐ, xī nán xíng. yòu shí wǔ lǐ, líng lì shuǐ, yǒu bù zài jiāng běi àn, zhōu rén pō ér shì xīn. fēng yǔ zhòu zhì, dài mù ér zhǐ. fù xíng wǔ lǐ ér pō. shì rì xíng sì shí lǐ.
二十日 舟泊而候人,上午始行。乃北绕永淳之东,旋西绕其北,几环城之四隅,始西北行。十五里,鹿颈堡,已过午,始转而西,乃挂帆焉。于是两岸土山复出,江中有当流之石。五里,西南行。又十五里,伶俐水,有埠在江北岸,舟人泊而市薪。风雨骤至,迨暮而止。复行五里而泊。是日行四十里。
èr shí yī rì jī zài míng jí xíng, wǔ lǐ ér shǔ. xī nán èr shí lǐ, guò dà chóng gǎng, yǒu gǎng kǒu zài jiāng běi àn. zhuǎn ér nán wǔ lǐ, yòu xī wǔ lǐ, wǔ guò liú rén dòng, yǒu shí sǒng lì jiāng yòu, wǎn ruò fù rén zhāo shǒu liú fáng zhě. shí dāng shān huí shuǐ qū chù, gù yuē dòng, yòu běi qǔ ér xī, wǔ lǐ, guò suō yī tān, yòu shí lǐ, zhuǎn ér běi xíng, zé bā chǐ jiāng zì xī lái rén. jiāng fā yuán zì qīn zhōu, tōng zhōu kě dǐ shàng sī zhōu. bā chǐ zhī běi, dà jiāng zhī xī, xún sī míng bā chǐ, yì yòu míng huáng fàn. sù yú zuǒ fēng.
二十一日 鸡再鸣即行,五里而曙。西南二十里,过大虫港,有港口在江北岸。转而南五里,又西五里,午过留人峒,有石耸立江右,宛若妇人招手留房者。石当山回水曲处,故曰峒,又北曲而西,五里,过蓑衣滩,又十里,转而北行,则八尺江自西来人。〔江发源自钦州,通舟可抵上思州。〕八尺之北,大江之西,巡司名八尺,驿又名黄范。宿于左峰。
èr shí èr rì píng míng, yóu huáng fàn běi xíng wǔ lǐ, shàng wū píng tān. jiāng liú zhì tān fēn yī zhī xī chū bā chǐ. zhōu shàng tān, shǐ zhuǎn ér xī, jiàn fù xī nán. èr shí lǐ, yǒu tǔ shān wù chū běi àn, shì wèi qīng xiù shān, shàng yǒu fú tú wǔ jí chū qīng sōng jiān, nǎi nán níng dōng nán shuǐ kǒu yě: yòu xī wǔ lǐ, wèi sī yán dù. yòu xī wǔ lǐ, shàng yī tān, pō zhǎng, yǒu shí tū jiāng xī àn xiǎo shān zhī shàng, xià yǒu jiān zuò, shàng dài yī dǐng rú mào, shì wèi bào zi shí. zhōu zhì shì zhuǎn ér běi, yòu shí lǐ guò bái wān, shān kāi tiān kuò, jiā jiāng duō jù luò, shǐ bù shì xiá huāng yǐ. zhuǎn ér nán sān lǐ, wèi píng nán, jiāng nán àn cūn jù shén shèng. yòu xī sān lǐ, pō yú tíng zi dù.
二十二日 平明,由黄范北行五里,上乌洴滩。江流至滩分一支西出八尺。舟上滩,始转而西,渐复西南。二十里,有土山兀出北岸,是为清秀山,上有浮屠五级出青松间,乃南宁东南水口也:又西五里,为私盐渡。又西五里,上一滩,颇长,有石突江西岸小山之上,下有尖座,上戴一顶如帽,是为豹子石。舟至是转而北,又十里过白湾,山开天阔,夹江多聚落,始不似遐荒矣。转而南三里,为坪南,江南岸村聚甚盛。又西三里,泊于亭子渡。
èr shí sān rì mèi shuǎng xíng, wǔ lǐ, dǐ nán níng zhī xī nán chéng xià.
二十三日 昧爽行,五里,抵南宁之西南城下。
zì cǐ zhì jiǔ yuè chū bā rì jì jù quē. xiá kè zì biāo jiǎn duān yún:" zhuāng zá shàn bāo gēn nèi." biàn sōu yí zhì, bìng wú zá shàn. jì qí shí jù zài nán níng. jiē jiē! nán níng yī jùn zhī míng shèng, xiá kè zā yuè zhī yóu zōng, xī suí duàn jiǎn xiāo chén. shàn xiě zhì cǐ, ān dé qǐ jiǔ yuán ér wèn zhī! mèng liáng jì.
(自此至九月初八日纪俱缺。霞客自标简端云:“庄杂剡包根内。”遍搜遗帙,并无杂剡。计其时俱在南宁。嗟嗟!南宁一郡之名胜,霞客匝月之游踪,悉随断简销沉。缮写至此,安得起九原而问之!梦良记。)
jiǔ yuè chū jiǔ rì xī guò zhèn běi qiáo guān dì miào, xī xíng sān lǐ, dǐ héng táng, dōng wàng wàng xiān pō dōng xī xiāng jù, yú shì xī shé xíng wǔ lǐ, wàng luó xiù yǐ zài dōng běi, lù jiàn wēi. shāo qián shǐ dé yī xī, xī shuǐ xiǎo yú wǔ jiāng, ér jí liú guò zhī. dù xī shǐ běi xíng, èr lǐ, xī qù wèi shēn xū dào, běi qù wèi luó lài cūn, yǐ zhí bī xī shān dōng lù yǐ. fǎn zhuǎn dōng běi yòu èr lǐ, guò chì tǔ cūn zhī xī, yǒu xiǎo shuǐ zì xī ér dōng yíng shān lù, rào chì tǔ xià zhōng xū. yuè jiàn dēng shān, yuè xiǎo shān yī zhòng, nèi chéng tián dòng. yòu yuè dòng guò xiǎo qiáo ér shàng, qí lù fù dà. lù zuǒ yǒu sì, diàn gé liǎng chóng shén zhěng, wàng zhī wú rén, suì jiǎ yú yǒng xiān zhí běi jī lǐng. lǐng xī yǒu jiàn, chóng shān zì xī gāo fēng lái, jí mǎ tuì shān jiā ér chéng zhě. yī lǐ, dēng yuè shān ào, gài dà shān xī běi zì sī ēn lái, dōng xī huán rào rú chéng, yǐ lǐ zì xī nán zǒu dōng běi, ér xī nán zuì gāo zhě wèi mǎ tuì. yòu dōng, pián fēng zá tū, jiē wú yǔ wèi bìng. ér luó xiù zài qí dōng, lián luò ruò yī shān, ér fēng xiù cuò luò, lù yì yīn zhī. lù dǐ zhōng fēng, hū fēn wéi èr: zuǒ xiàng xī běi zhě, wèi wǔ yuán dào yòu zǒu zhí běi zhě, wéi xià shān jiān dào. èr dào jiè yī fēng yú zhōng, zé luó xiù jué dǐng yě. shí yú wèi shí èr dào suǒ cóng, zuò sōng yīn dài xíng rén, guò xià wǔ ér wú yī zhì zhě. yǐ yòu dào yōu dì, cóng zhī běi chū ǎo, ér jiàn qí xià lǐng, nǎi móu fǎn yuán, niàn fēng dǐng bù kě bù yī dēng, jí cóng qí chù nán xiàng shàng. qí dǐng xī jiē mǎ tuì, dōng yóu huáng fàn běi zǒu bīn zhōu. gài qí mài zì qǔ jìng dōng shān ér lái, jīng yǒng níng qiú chéng sī ēn zhì cǐ, dōng zhì yú bīn, nǎi nán zhì wèi guì xiàn běi shān, yòu dōng zhì wèi xún zhōu xī shān, ér shǐ jǐn yān, nán níng zhī mài, zì luó xiù dōng fēn zhī nán xià, gāng tuó wān yán shù lǐ, jié wèi wàng xiān pō, jùn chéng yǐ zhī. yòu dōng fēn zhī nán xià, jié wèi qīng shān, wèi yī jùn shuǐ kǒu. qīng shān yǔ mǎ tuì dōng xī duì zhì, hòu huán wèi dà wéi, zhōng de píng rǎng, xiāng jù sān shí lǐ, biān jìng kāi yáng, céng wú cǐ kōng kuò zhě. cóng dǐng sì wàng, wéi běi miàn zhòng fēng cóng tū, wàn bàn bìng cù, zhí lián wǔ yuán, rán jiē tǔ shān zá tà, wú yī shí fēng jiè qí jiān, gù qīng shān bào zi suì wèi cǐ jù bò. cóng dǐng xī xià wǔ yuán dào, ào jiān běi wàng, liáo jì jiē wú kě tíng sù chù. nǎi hái cóng qí yuē yī lǐ xià, cóng lù páng rén luó xiù sì, kōng wú rén, wèi zhī dēng tiào pái huái. yòu yī lǐ, xià zhì qián tián dòng, yóu qí zuǒ xún dà dào, gòng èr lǐ, dǐ chì tǔ cūn, sù yú lù shì.
九月初九日 西过镇北桥关帝庙,西行三里,抵横塘,东望望仙坡东西相距,于是西折行五里,望罗秀已在东北,路渐微。稍前始得一溪,溪水小于武江,而急流过之。渡溪始北行,二里,西去为申墟道,北去为罗赖村,已直逼西山东麓矣。返转东北又二里,过赤土村之西,有小水自西而东潆山麓,绕赤土下中墟。越涧登山,越小山一重,内成田峒。又越峒过小桥而上,其路复大。路左有寺,殿阁两重甚整,望之无人,遂贾余勇先直北跻岭。岭西有涧,重山自西高峰来,即马退山夹而成者。一里,登越山坳,盖大山西北自思恩来,东西环绕如城,迤逦自西南走东北,而西南最高者为马退。又东,骈峰杂突,皆无与为并。而罗秀在其东,联络若一山,而峰岫错落,路亦因之。路抵中峰,忽分为二:左向西北者,为武缘道;右走直北者,为下山间道。二道界一峰于中,则罗秀绝顶也。时余未识二道所从,坐松阴待行人,过下午而无一至者。以右道幽地,从之北出拗,而见其下岭,乃谋返辕,念峰顶不可不一登,即从其处南向上。其顶西接马退,东由黄范北走宾州。盖其脉自曲靖东山而来,经永宁、泅城、思恩至此,东至于宾,乃南峙为贵县北山,又东峙为浔州西山,而始尽焉,南宁之脉,自罗秀东分支南下,冈陀蜿蜒数里,结为望仙坡,郡城倚之。又东分支南下,结为青山,为一郡水口。青山与马退东西对峙,后环为大围,中得平壤,相距三十里,边境开洋,曾无此空阔者。从顶四望,惟北面重峰丛突,万瓣并簇,直连武缘,然皆土山杂沓,无一石峰界其间,故青山豹子遂为此巨擘。从顶西下武缘道,坳间北望,寥寂皆无可停宿处。乃还从岐约一里下,从路旁人罗秀寺,空无人,为之登眺徘徊。又一里,下至前田峒,由其左循大道,共二里,抵赤土村,宿于陆氏。
shì jì yī zé, yú luàn zhì zhōng ǒu dé zhī, hú tú zhī shén, bù zhī qí jì hé rì, guān dú dēng luó xiù shī, zhī wéi zhòng yáng rì jì. lù zhī yǐ zhì cǐ rì zhī yóu zōng. bù yǔ qián hòu jù méi. ruò yún dēng gāo zuò fù, bù fù fāng chén, zé xiá kè wú rì fēi chóng jiǔ yǐ. mèng liáng yòu jì. yǐ xià jiǔ yuè chū shí rì zhì èr shí yī rì yóu nán níng rì jì quē.
(是纪一则,于乱帙中偶得之,胡涂之甚,不知其纪何日,观《独登罗秀诗》,知为重阳日记。录之以志此日之游踪。不与前后俱没。若云登高作赋,不负芳辰,则霞客无日非重九矣。梦良又记。)(以下九月初十日至二十一日游南宁日记缺。)