chū sān rì fàn gōu lòu, jí dōng běi xíng. yóu yíng fáng zhuǎn shān zhī dōng nán jiǎo, guò tòu shí dōng chū zhī quán, jìng cǎo pō ér xíng. wǔ lǐ, yuè yī pō, yǒu táng yǎn shuǐ huán jìn shān gǔ. dù qiáo, yòu èr lǐ, yàn táng yù dà, shí fēng zhì cǐ dōng jǐn, qí běi yǒu jiān fēng wù lì ruò dú xiù yān. shān běi xì zhōng lù dà róng, wān yán ruò liè píng. yòu dōng shí lǐ, yǒu shuǐ zì xī běi róng shān lái, dōng nán rù xiù jiāng, wèi róng yù fēn jiè, míng luò sāng dù. qí shuǐ pō jí, yǐ téng kuà shuǐ héng xì liǎng yá zhī shàng, ér xì zhōu yú téng, lìng dù zhě yuán téng yǐn zhōu, bù yòng gāo jí. táo yè dù jiāng, bù ruò téng zhī gèng miào yǐ. yòu dōng wǔ lǐ wèi xī shān xū, yǒu gōng guǎn, kè zhī suǒ tíng yě. dōng nán yóu lǐng shàng xíng, yǐ xià dù xiǎo qiáo, gòng wǔ lǐ yǐ. yòu dōng chū shān shí lǐ, yǒu huāng pù, yǒu bǎn qiáo. yòu dōng wǔ lǐ wèi qīng jǐng xīn qiáo, zé dà róng dōng fēng, wēi rán běi lín ruò fù yǐ y píng fēng. yòu dōng wǔ lǐ, rù róng xiàn xī wài mén. yòu yī lǐ, rù chéng xī mén, jīng xiàn zhì qián, jí nán zhuǎn chū chéng nán mén. mén wài jiāng shuǐ zì xī ér dōng, jí xiù jiāng. zì gāo zhōu běi jīng běi liú, yòu dōng hé luò sāng wèi lóng èr shuǐ, rào chéng nán ér dōng běi, yóu téng xiàn rù dà jiāng zhě yě. wèi lóng yuán chū tiān táng shān, běi xiàng shí zhài cūn, shǐ rù xiù jiāng. dù jiāng ér nán, chuī yú sì. yòu nán èr lǐ, yú gāng bǎn, wù rù dōng lù. èr lǐ, réng zhuǎn xī xiàng, yòu èr lǐ ér dé dà dào. xī nán xíng, yòu wǔ lǐ, sù yú gǔ lóu cūn. yī cūn jiē lǐ xìng.
初三日 饭勾漏,即东北行。由营房转山之东南角,过透石东出之泉,径草坡而行。五里,越一坡,有塘衍水环浸山谷。渡桥,又二里,堰塘愈大,石峰至此东尽,其北有尖峰兀立若独秀焉。山北隙中露大容,蜿蜒若列屏。又东十里,有水自西北容山来,东南入绣江,为容、郁分界,名洛桑渡。其水颇急,以藤跨水横系两涯之上,而系舟于藤,令渡者缘藤引舟,不用篙楫。桃叶渡江,不若藤枝更妙矣。又东五里为西山墟,有公馆,客之所庭也。东南由岭上行,已下渡小桥,共五里矣。又东出山十里,有荒铺,有板桥。又东五里为清景新桥,则大容东峰,巍然北临〔若负扆yǐ屏风〕。又东五里,入容县西外门。又一里,入城西门,经县治前,即南转出城南门。门外江水自西而东,即绣江。自高州北经北流,又东合洛桑、渭龙二水,绕城南而东北,由藤县入大江者也。〔渭龙源出天塘山,北向石寨村,始入绣江。〕渡江而南,炊于肆。又南二里,逾冈坂,误入东麓。二里,仍转西向,又二里而得大道。西南行,又五里,宿于古楼村。一村皆李姓。
chū sì rì fàn yú gǔ lóu cūn. réng xī nán suí dà lù pán dōu jiào ér guò. xiān shì, yú àn zhì yán:" dōu jiào zài chéng nán èr shí lǐ." zì chéng wèn zhī, jiē yuē:" nán shān qù chéng qī bā lǐ." gù yú xǐ qí jìn, chū nán mén dù jiāng, jí wàng shān ér qū, ér bù yì qí wù yě. gài dōu jiào jí nán shān, qí běi jù xuē yá xuán gèn, wú jí kě jiē, bì rào chū qí nán, shǐ kě běi xiàng ér dēng. qí yuē qī bā lǐ, nǎi běi miàn dǐ shān zhī shù, ér èr shí lǐ zhě, bìng cóng nán zhì shān ér yán yě. gòng wǔ lǐ, guò shí zhài cūn. yòu yī lǐ, dǐ shí zuǐ pù. fǔ dōng nán bā lǐ yǒu huáng tǔ yán, bù jí dēng. dōng dù yī qiáo, shǐ cóng qí běi xiàng shàng shān. dēng shān dōng zhuǎn, suì yóu shān xiá běi xiàng wǔ lǐ, dǐ nán shān sì, gǔ suǒ chēng líng jǐng sì yě. dà yán yǐ dōng yá, qí mén xī xiàng, zhōng wú fù jià, ér wài yǒu gāo yuán, shè lián zuò yú zhōng, míng chǎng píng huō, suī yún" sì", shí yán yě. gài dōu jiào zhī xíng, qí fēng běi qióng gāo dǐng, nán fēn liǎng yè, rú chuí bì zhí xià, xià dōu chéng wù, ér qīng táng yī fāng dāng qí zhōng yān. liǎng yè shí yá, jiē chóng dié huí gèn, shàng fēi xià qiàn, ruò zhāng wěn liè chún. yī yán fǔ duàn, fù kāi yī yán, céng xué zhī diān, fù huán céng xué, wài yǒu duō mén, zhōng wú páng dòu, qiú rú bái shí xià yán suǒ yún" qián tōng gōu lòu" zhě, wú kě tuō yǐ, zǒng ér pī zhī, líng jǐng wèi dōng yè zhī shǒu, yán zuì gāo ér dà, gāo sān zhàng wǔ chǐ, shēn wǔ zhàng, héng kuò shí yú zhàng, liǎng duān shāo dī, zhōng wān rú bàn yuè. qí běi yǒu sān yán, jiē xī xiàng ér chà xiǎo, yì yǒu huán dǔ wèi mén zhě, jiē dú shū zhě suǒ tuō, ér jīn wú rén yān. sān qīng dāng fēn yè zhī dōu, yán zuì zhèng ér jié, gāo shēn héng kuò tóng líng jǐng. qí dōng yǒu èr shì, jiē nán xiàng, yì yǒu huán dǔ yǐ zhī, yǔ xī xiàng sān yán yì yú ér qí liè. qí xī yǒu fēi yá, zé nán zhuǎn dōng xiàng, wèi xī yè zhī hù. gāo qióng xū chǎng, dì nèi bù shèn shēn, rán yǐ lǐ ér nán, yǔ líng jǐng fēn mén duì zhì, ruò liǎng wǔ w láng wū yān. cǐ xià céng yě. sān qīng zhī shàng, yòu liè zhòng mén wèi zhōng céng, wú yuán zhì dào. qí shàng yòu qǐ yī yán wèi shàng céng, shì míng bǎo gài. gāo shí wǔ chǐ, shēn èr zhàng, kuò wǔ liù zhàng, hòu yǐ fēng dǐng, dì yù gāo shàng, dú dāng zhōng gàn, píng lín liǎng yè diān. zài shàng, jí zhōng pán dǐng. gài shì yán bù yǐ líng qiǎo jiàn qí, ér yǐ huí dié qǔ shèng, gù shě qí běi qiào, jiù qí nán wěi shān gāo dī pán qǔ de yàng zi, xìn liè xiān wàng héng duì yǔ zhī qū yǐ. shàng wǔ, xiān dǐ líng jǐng, mén wài zhú guāng páng yìng, yán zhōng xiá wò gāo zhāng. xīn lè qí yōu kuàng. shí rì yǐ zhōng, líng jǐng sēng liú fàn, jiàn fó zuò xià táng bēi yī tòng sòng chuáng yī zhù kè zhe fó hào huò jīng zhòu de shí zhù, kè juān shén gǔ, jiù sēng mì zhǐ, sēng jǐn yǐ huáng sè zhě yīng. suì mó mò pèi yú shí, qǔ tà yuè tà bēi de gōng jù yú chōu, yǐ zhōng qiāo wèi chuí, yǐ guǒ zú wèi zhān, xǐ bēi ér qiāo tà zhī. gè wán liǎng tōng, ér rì sè yǐ mù. wèn sān qīng guān, dào zhě tā chū, kōng jì wú rén, jìng zhǐ yán zhōng.
初四日 饭于古楼村。仍西南随大路盘都峤而过。先是,余按《志》言:“都峤在城南二十里。”自城问之,皆曰:“南山去城七八里。”故余喜其近,出南门渡江,即望山而趋,而不意其误也。盖都峤即南山,其北俱削崖悬亘,无级可阶,必绕出其南,始可北向而登。其曰七八里,乃北面抵山之数,而二十里者,并从南陟山而言也。共五里,过石寨村。又一里,抵石嘴铺。〔辅东南八里有黄土岩,不及登。〕东渡一桥,始从岐北向上山。登山东转,遂由山峡北向五里,抵南山寺,古所称灵景寺也。大岩倚东崖,其门西向,中无覆架,而外有高垣,设莲座于中,明敞平豁,虽云“寺”,实岩也。盖都峤之形,其峰北穹高顶,南分两腋,如垂臂直下,下兜成坞,而清塘一方当其中焉。两腋石崖,皆重叠回亘,上飞下嵌,若张吻裂唇。一岩甫断,复开一岩,层穴之巅,复环层穴,外有多门,中无旁窦,求如白石下岩所云“潜通勾漏”者,无可托矣,总而披之,灵景为东腋之首,岩最高而大,〔高三丈五尺,深五丈,横阔十余丈,两端稍低,中弯如半月。〕其北有三岩,皆西向而差小,亦有环堵为门者,皆读书者所托,而今无人焉。三清当分腋之兜,岩最正而洁,〔高深横阔同灵景。〕其东有二室,皆南向,亦有环堵倚之,与西向三岩易隅而齐列。其西有飞崖,则南转东向,为西腋之户。高穹虚敞,第内不甚深,然迤逦而南,与灵景分门对峙,若两庑wǔ廊屋焉。此下层也。三清之上,又列重门为中层,〔无缘陟道。〕其上又启一岩为上层,是名宝盖。〔高十五尺,深二丈,阔五六丈,后倚峰顶,地愈高上,独当中干,平临两腋巅。再上,即中盘顶。〕盖是岩不以灵巧见奇,而以回叠取胜,故舍其北峭,就其南嵔山高低盘曲的样子,信列仙望衡对宇之区矣。〔上午,先抵灵景,门外竹光旁映,岩中霞幄高张。心乐其幽旷。〕时日已中,灵景僧留饭,见佛座下唐碑一通、宋幢一柱刻着佛号或经咒的石柱,刻镌甚古,就僧觅纸,僧仅以黄色者应。遂磨墨沛于石,取拓月拓碑的工具于抽,以钟敲为锤,以裹足为毡,洗碑而敲拓之。各完两通,而日色已暮。问三清观,道者他出,空寂无人,竟止岩中。
chū wǔ rì zǎo fàn yú líng jǐng. yóu yán yòu běi xíng, lì xī xiàng sān yán, yòu pán dèng ér shàng, rù nán xiàng èr yán, gòng lǐ xǔ, rán hòu dǐ sān qīng yán. yán kōng jìng jì, shù fú kōng míng, shén kān qì zú. yòu xī lì dōng xiàng xū yán, nǎi réng cóng lái lù yī lǐ, fǎn sān yán zhī jiān, qǔ dào zhī shàng, xià shì zhōng yán qiàn rù zú dǐ, ér xià yán sān qīng, shù miǎo yǎn cuì pù yún, ruò fú kōng ér zài zhī zhě. yóu yán zuǒ xún yá jī shí, qí shàng céng shí huí gèn, rú pán jì shàng tū, ér jù bù zhōng kōng, yì qiào xuē wú róng zú zhī jí, ér yá duān zǐ shí qiàn tū, yǔ bái shí zhī dǐng tóng yī shēng fǎ. yuē yī lǐ, suì líng fēng dǐng. qí jiān héng tū zhī yá, páng chā zhī fēng, yǔ fū huán jiàn zhī tián, bàng xī zhī shì, xiá lǎn jìn guān, jù wú fēi yì jìng. nǎi zhī shì shān dōng xī pián liè, wéi sān fēng zuì gāo, jiē běi sǒng nán fǔ, cǐ qí zuì xī zhě yě. huí dì zuì dōng, céng dié gèng duō, dàn bù jí cǐ jùn ěr. běi yòu héng tū yī fēng, wèi cǐ fēng běi hù, jí xiàn nán wàng zhī qū zhě. qí běi miàn qiào xuē tè shén, xī zé páng chā yī fēng, pō jiān ruì, wèi cǐ fēng fù. xī běi liǎng fù jiān, xià kāi yī mén, nèi huán wèi xiá, nǎi běi hù shān yǔ xī gāo fēng jiā ér chéng zhě. fēng zhōng yòu tū zhàng zhōng pán, wèi dāng mén píng. yóu píng dōng jìn xiá nán zhuǎn, zé dōng xī èr gāo fēng jiāo jiā xì yě, huí hé shén shēn qū. jiǔ zhī, nǎi cóng jiù dào xià, sān lǐ, cūn. dōng wàng xiá mén shēn yǎo, jì yī rù tàn, ér cóng fū zǔ gěng bù qián tiào xiá yòu yǒu yán yá rán, qiáng qí gū wǎng tàn, cǐ fū jué jiàng rú gù. yǒu tǔ rén jiàn ér wèn zhī, yú yǐ qíng gào. tǔ rén yuē:" cǐ yán shén qiǎn, bù zú rù qí nèi. shān bàn yǒu zhú jiǎn yán, shān běi zhī yán, wéi cǐ kě rù ér yóu yě." fū nǎi fǔ shǒu cóng mìng. suì dōng xiàng xiá mén rù, guò xiá běi, yán guǒ qiǎn, ér zhōng běi bù kān zhì zú. yī lǐ, xī dǐ yī gāo fēng dōng lù, jiàn wēi yá dú zhǎn, nèi huán chéng xiá. dǐ dāng mén píng xià, qí nán miàn liè chuí xià, xuē wèi sān yá xī zé xià shǔ běi hù fēng, yǔ zhī bìng qǐ dōng miàn wēi yá dú zhǎn, yǔ xī gāo fēng lù xiāng duì chéng xiá. xiá nán yàn shuǐ chéng táng, huán huì nán xià sān yá xià, xī fù xiǎo fēng, jí chuí lì yú nán. táng shàng yī jiā jié máo ér jū, huán hù yǐ zhú, shén yǒu yōu zhì. yóu cǐ dù xiá, zhuǎn shàng xī fēng běi lù. yòu yī lǐ, yuè lǐng shāo xià, qí chù yòu chéng xiá yān. xì liú nán xiàng. zhí zhuì chuí lì xiǎo fēng yè. yú nǎi sù liú běi rù, jiàn bì yīn sēn, téng zhú jiāo yīn, jiàn shí lěi luò, chāng pú rōng zhī, qiàn shuǐ jiàn lǜ, zú zhī suǒ lǚ, zhī chāng pú bù zhī qí wèi shí yě. yuán jiàn dōng shàng, fù dōng nán jī lǐng, gòng yī lǐ, yǒu fēi shí èr zhàng dāng dào, yuán tī ér shàng, zé zhú jiǎn yán zài qí zuǒ jiā. liǎng yán bìng liè, mén jù xī běi xiàng, suī bù shèn shēn, gāo shuǎng shū shén, nán yǒu fēi quán wài zhuì, běi zé zào jié zhōng xū, yǒu sēng xīn jié lú qí jiān, gù qí dào kāi pì. yán xià yá zhí dá jiàn dǐ. jì yán hòu jí xī gāo fēng jué dǐng, dāng yǔ sān qīng yán xiōng bèi zhí, ruò yóu cǐ zhì dèng, kě xiān dēng fēng dǐng, cì dì xià zhū yán yě. jì ér xià èr lǐ, réng zhì huán táng jié máo chù, tàn nán miàn liè xià. xià xiāng jù wǔ chǐ, liǎng xià bìng qǐ, jiè yá wèi sān, dàn wēi xuán jué qiào. jiàn dōng lù yǒu jìng běi yǐ wēi yá, kuǎn máo ér wèn xià bìng qǐ, jiè yá wèi sān, jù wēi xuán jué qiào. jiàn dōng lù yǒu jìng běi yǐ wēi yá, kuǎn máo ér wèn zhī, qí rén fāng mù, zhǐ yuē:" cǐ shí bèi cūn lù yě." xiān shì, xié cóng fū xún wēi yá běi xíng, jiā jìng téng shù mì yīn, shēn lǜ kōng méng, jìng dōng jiàn shēng jī jī, rú hán qióng sī yǔ jìng xī fēi yá qiān chǐ, hōng yǐng liú kōng, gé jué tiān dì. ruò bù yǒu cǐ xíng, zhǐ wèi dōu jiào nán kuí běi qiào, yī lǎn kě jǐn, ér shuí jué qí yōu qiāo zhì cǐ zāi! shí yǐ xià wǔ, cóng fū dùn juān chú qù jué jiàng zhī sè, bìng wàng bá lǚ zhī láo. èr lǐ, wēi yá běi qióng, yǔ wù xī zhuǎn, jí dāng mén píng běi lù yě, jiào nán lù sān liè yá shāo xùn qí jùn, yì huán gèn chéng wù yān. lù nǎi dōng xiàng, jié wù dēng lǐng. lǐng nǎi xī gāo dōng běi zhī, běi zǒu shǔ běi hù fēng zhě. yú lǐng, qí wù zì běi ér nán. fù kāi nán běi wù. wù dōng nǎi zhōng gāo pán gèn, shàng yì yǒu yán xuán zhuì. xià yǔ xī gāo jiā wèi cǐ wù, běi gèng yǒu zhòng yá jiān zhī, nán zé wān huán yǐ chū, bù zhī suǒ jí. jì ér nán jiàn liǎng sān jiā yǐ xī fēng běi lù ér jū, jí qū ér wèn zhī, jí shí bèi cūn yě. yú jì dé shí bèi, yīn yì bǎo gài dào zhě suǒ yún:" shān běi yǒu yán yǔ zhī xiāng jìn." gèng xiáng xún qí suǒ zài. cūn rén yuē:" cǐ chù dōng yǒu pó pó yán, yán gāo lù jué, kě wàng ér bù kě dào xī yǒu xīn yán, qí yán xīn pì, yǒu jìng kě bié xià shí zhài." nǎi yǐn yú cóng wū yòu xiǎo jìng, zhǐ ér wàng zhī, jí zhú jiǎn yán yě. gài běi shān zhī dòng jí wéi zhú jiǎn. cǐ zhōng yán míng cūn jiè, xún zhī zé bǐ cǐ duō cuò, zhì zhī zé mài luò dì xiàn, shān líng yǔ zhàng jù fú còu jù jí, qí wú yōu bù jué rú cǐ! shí rì yǐ xià pò, wèn dǐ xiàn chéng shàng èr shí lǐ, jí yú lǐng, xún wēi yá ér xíng. sān lǐ, wèi zhì shí zhài, jiàn yǒu lù běi qù, suì suí zhī. pán yī lǐng, lù jiàn wēi, wèn zhī qiáo zhě, yuē:" wù yǐ!" zhǐ cóng cāng mǎng zhōng héng qù, yuē" cóng cǐ xī nán, kě dé dà dào." cóng zhī, lù yì huāng jí. jiǔ zhī, dé wēi jìng xiàng xī nán, yuē gòng wù sān sì lǐ, réng chū shí zhài bàng nán lái dà dào, rì yǐ bī yú yuān yǐ. shǐ běi zhuǎn xiàng dà dào héng, wǔ lǐ, guò gǔ lóu cūn xī, yǐ hūn hēi. niàn qián suǒ tóu sù chù, chóu qián bù shòu, nán zài rù, rù tā jiā yòu hūn mù bù biàn, cóng àn zhōng lì dà dào běi xiàng ér chí. sì lǐ, yuè yī ài, yòu èr lǐ, zhuǎn yī gǒu, fù xià yī pō, dù yī jiàn, gòng èr lǐ ér dǐ xiù jiāng, zé jiē gǔ jī gǔ bào shí jì dòng, sù sì jù jì. nǎi kòu nán yá zhī sì, rù chuī ér sù yān. jí zuó lái chuī fàn jiā, gù wén shēng ér jí qǐ yě.
初五日 早饭于灵景。由岩右北行,历西向三岩,又盘磴而上,入南向二岩,共里许,然后抵三清岩。岩空境寂,〔树拂空明,〕甚堪憩足。又西历东向虚岩,乃仍从来路一里,返三岩之间,取道之上,下视中岩嵌入足底,而下岩三清,树杪衍翠铺云,若浮空而载之者。由岩左循崖跻石,其上层石回亘,如盘髻上突,而俱不中空,邑峭削无容足之级,而崖端子石嵌突,与白石之顶同一升法。约一里,遂凌峰顶。其间横突之崖,旁插之峰,与夫环涧之田,傍溪之室,遐览近观,俱无非异境。〔乃知是山东西骈列,惟三峰最高,皆北耸南俯,此其最西者也。回睇最东,层叠更多,但不及此峻耳。北又横突一峰,为此峰北护,即县南望之趋者。其北面峭削特甚,西则旁插一峰,颇尖锐,为此峰附。西北两附间,下开一门,内环为峡,乃北护山与西高峰夹而成者。峰中又突嶂中盘,为当门屏。由屏东进峡南转,则东西二高峰交夹隙也,回合甚深曲。〕久之,乃从旧道下,三里,村。东望峡门深窈,冀一入探,而从夫阻梗不前;眺峡右有岩岈然,强其姑往探,此夫倔强如故。有土人见而问之,余以情告。土人曰:“此岩甚浅,不足入其内。山半有竹简岩,山北之岩,惟此可入而游也。”夫乃俯首从命。遂东向峡门入,过峡北,岩果浅,而中北不堪置足。一里,西抵一高峰东麓,见危崖独展,内环成峡。〔抵当门屏下,其南面裂垂罅,削为三崖;西则下属北护峰,与之并起;东面危崖独展,与西高峰麓相对成峡。〕峡南堰水成塘,〔环汇南罅三崖下,西附小峰,即椎立于南。〕塘上一家结茅而居,环户以竹,甚有幽致。由此渡峡,转上西峰北麓。又一里,越岭稍下,其处又成峡焉。细流南向。〔直坠椎立小峰腋。〕余乃溯流北入,涧壁阴森,藤竹交荫,涧石磊落,菖蒲茸之,嵌水践绿,足之所履,知菖蒲不知其为石也。缘涧东上,复东南跻岭,共一里,有飞石二丈当道,缘梯而上,则竹简岩在其左夹。两岩并列,门俱西北向,虽不甚深,高爽殊甚,南有飞泉外坠,北则燥洁中虚,有僧新结庐其间,故其道开辟。〔岩下崖直达涧底。计岩后即西高峰绝顶,当与三清岩胸背值,若由此置磴,可先登峰顶,次第下诸岩也。〕既而下二里,仍至环塘结茅处,〔探南面裂罅。罅相距五尺,两罅并起,界崖为三,但危悬绝峭。〕见东麓有径北倚危崖,款茅而问罅并起,界崖为三,俱危悬绝峭。〕见东麓有径北倚危崖,款茅而问之,其人方牧,指曰:“此石背村路也。”先是,偕从夫循危崖北行,夹径藤树密荫,深绿空濛,径东涧声唧唧,如寒蛩私语;径西飞崖千尺,轰影流空,隔绝天地。若不有此行,只谓都峤南魁北峭,一览可尽,而谁觉其幽悄至此哉!时已下午,从夫顿捐除去倔强之色,并忘跋履之劳。二里,危崖北穷,与坞西转,〔即当门屏北麓也,较南麓三裂崖稍逊其峻,亦环亘成坞焉。〕路乃东向,截坞登岭。〔岭乃西高东北支,北走属北护峰者。〕逾岭,其坞自北而南。〔复开南北坞。坞东乃中高盘亘,上亦有岩悬缀。下与西高夹为此坞,北更有重崖间之,南则湾环以出,不知所极。既而南)见两三家倚西峰北麓而居,亟趋而问之,即石背村也。余既得石背,因忆宝盖道者所云:“山北有岩与之相近。”更详询其所在。村人曰:“此处东有婆婆岩,岩高路绝,可望而不可到;西有新岩,其岩新辟,有径可别下石寨。”乃引余从屋右小径,指而望之,即竹简岩也。盖北山之洞即为竹简。此中岩名、村界,询之则彼此多错,陟之则脉络递现,山灵与杖屦辐辏聚集,其无幽不抉如此!时日已下迫,问抵县城尚二十里,亟逾岭,循危崖而行。三里,未至石寨,见有路北去,遂随之。盘一岭,路渐微,问之樵者,曰:“误矣!”指从苍莽中横去,曰“从此西南,可得大道。”从之,路益荒棘。久之,得微径向西南,约共误三四里,仍出石寨傍南来大道,日已逼虞渊矣。始北转向大道行,五里,过古楼村西,已昏黑。念前所投宿处,酬钱不受,难再入,入他家又昏暮不便,从暗中历大道北向而驰。四里,越一隘,又二里,转一岣,复下一坡,渡一涧,共二里而抵绣江,则街鼓击鼓报时既动,宿肆俱寂。乃叩南涯之肆,入炊而宿焉。即昨来炊饭家,故闻声而即启也。
chū liù rì zǎo, běi dù jiāng rù nán mén, chū xī mén, fàn yú sì, jí cóng wài yuán qiáng nèi běi xiàng xíng. jīng yǎn wǔ chǎng, yǒu dà táng zhū shuǐ shén fù, dī xíng qí jiān. dī běi chū gǔ chéng mén, cǐ gǔ zhōu běi chéng yí zhǐ yě. yǒu bēi yán:" tiān shùn jiān zhèng guǒ jiā jìng jiān wú xiǎn zōng èr kòu wèi luàn, jiē yīn gǎi zhōu wèi xiàn, chéng shī qí xiǎn. gù chóng zhēn chū fù mén jiù jī wèi wài hù" yún. yú yí gǎi zhōu wèi xiàn, yīn rén sàn chéng suō, fēi gǎi xiàn ér hòu shī xiǎn yě. chū róng xiàn běi mén jí xī xíng, yǐ ér běi zhuǎn, xún dà róng dōng lù shí lǐ, yǒu shuǐ zì xī běi lái, dōng rù xiù. nǎi lián dù qí yòu, fù dù qí zuǒ, sān dù suì xún xī sù liú ér shàng, xíng jiā gǔ jiān wǔ lǐ, wèi shí tou pù. yú shì fù luàn liú shè shuǐ, shuǐ shì yù suō, shān shì yù jiā. xī zhé rù shān xiá xíng, tòu xiá gòng wǔ lǐ, shān shì fù kāi, shì wèi lǐ cūn. yǐ dù yī qiáo, fù jiàn rù yōu zǔ, pán xuán shān xiá tóng, jiàn xī liú hè dǐ, shù màn kōng zhōng, téng gōu chén yì, jǔ shǒu bú jiàn tiān rì. wǔ lǐ, jī lǐng, fù pán xuán qí shàng xiá. yòu wǔ lǐ, hū shān huí gǔ zhuǎn, zhū shuǐ mǎn bēi, huán jìn shān lù, kāi chù rú hú, jiā chù rú jiàn, jiē píng yì bù liú, zuǒ yòu huí cuò, shàng xià huǎng yàng, zhēn shēn shān zhōng yì jìng yě. yǐ ér lù xiàng nán shān, shuǐ lián dōng wù, nǎi zhù dī jiè qí jiān, yǐ tōng xíng zhě. zài nán shān xiá, shuǐ suì xī liú, shì wèi shuǐ yuán, gài dà róng běi xià zhī mài suǒ pán jiā ér chéng zhě. yú shì shuǐ fèn dōng xī, jiā lù suí shuǐ xī běi chū shān. èr lǐ wèi tóng shān xū, shān nǎi dà kāi, yuán tián měi měi, cūn luò gāo xià. zhuǎn ér xī xíng, réng nán jiàn dà róng xī fēng wēi rán yǐng chū yě. wǔ lǐ, yǒu dà xī zì nán, xiǎo xī zì xī, èr xī huì ér dōng lái zhī xī xiāng bìng běi qù. nǎi shè nán xī, sù xī xī, běi xún lǐng guò jī shǔ shān, yǒu cūn luò zài lù zuǒ. yuè xī ér běi, rì yǒu yú zhào, tú zhōng rén yán, cóng cǐ jiāng běi rù shēn xiá zhōng, wú jū rén, suì zhǐ yú qín yáo. qín yáo zhě, jī shǔ shān běi wù zhōng xuán xiǎo fù yě. zuǒ yòu jù yǒu xiá, tōng xiá jìng, liǎng sān jiā dàng fù ér jū, jìng fēn qí qián, xī hé qí xià. zhǔ rén fāng liè zhú wèi gòu wū jù, qǔ dà zhú chuí biǎn liè zhī, piàn tài chǐ xǔ, ér zhǎng jìng qí jié, yǐ fù wū jiān chuán wǎ zhī yòng. yíng kè yǒu shān jiā fēng wèi, bù ruò tā fāng bì kè rú hǔ yě.
初六日 早,北渡江入南门,出西门,饭于肆,即从外垣墙内北向行。经演武场,有大塘潴水甚富,堤行其间。堤北出古城门,此古州北城遗址也。有碑言:“天顺间郑果、嘉靖间吴显宗二寇为乱,皆因改州为县,城失其险。故崇祯初复门旧基为外护”云。余疑改州为县,因人散城缩,非改县而后失险也。出〔容县北〕门即西行,已而北转,循大容东麓十里,有水自西北来,〔东入绣。〕乃连渡其右,复渡其左,三渡遂循溪溯流而上,行夹谷间五里,为石头铺。于是复乱流涉水,水势愈缩,山势愈夹。西折入山峡行,透峡共五里,山势复开,是为李村。已渡一桥,复渐入幽阻,盘旋山峡同,见溪流壑底,树蔓空中,〔藤篝沉翳,举首不见天日。〕五里,跻岭,复盘旋其上峡。又五里,忽山回谷转,潴水满陂,环浸山麓,开处如湖,夹处如涧,皆平溢不流,左右回错,上下幌漾,真深山中异境也。已而路向南山,水连东坞,乃筑堤界其间,以通行者。再南山峡,水遂西流,是为水源,盖大容北下之脉所盘夹而成者。于是水分东西,夹路随水西北出山。二里为同山墟,山乃大开,原田每每,村落高下。转而西行,仍南见大容西峰巍然颖出也。五里,有大溪自南,小溪自西,二溪会而东来之溪相并北去。乃涉南溪,溯西溪,北循岭过鸡黍山,有村落在路左。越溪而北,日有余照,途中人言,从此将北入深峡中,无居人,遂止于秦窑。秦窑者,鸡黍山北坞中悬小阜也。左右俱有峡,通狭径,两三家当阜而居,径分其前,溪合其下。主人方裂竹为构屋具,取大竹椎扁裂之,片太尺许,而长竟其节,以覆屋兼椽瓦之用。迎客有山家风味,不若他方避客如虎也。
chū qī rì chén cān bì, cóng qín yáo běi xíng. tòu xiá èr lǐ, shān fù huán ér chéng wù, yǒu jù luò yān, shì wèi lú lǜ táng. cóng cǐ xún hè xī běi xíng, shān gǔ yù yōu, jìng lù yù sāi, shān jù cóng máo huāng jí, qiú rú shuǐ yuán yí dài gāo shù shēn lín, wú fù kě dé. kuàng cǎo máo gāo zhě mò dǐng, bù biàn qí shàng zhī huò dōng huò xī, duǎn zhě yì xiōng, bú jiàn qí xià zhī wèi píng wèi kǎn. rú shì zhě sān lǐ, guò dà chóng táng. yòu èr lǐ yú cháng lǐng dǐng, shǐ běi wàng bái shí shān zài zhòng fēng zhī wài. yú shì xī běi cóng lǐng tóu xià èr lǐ, yòu cóng kēng zhōng xià yī lǐ, wèi shí tán cūn. cūn běi yú xiǎo qiáo, cóng dōng qí xíng wǔ lǐ, shān wù dà kāi, yǒu jiāng zì nán ér dōng běi zhù, shì wèi xī luó jiāng, nǎi fā yuán dà róng xī běi, zhì cǐ shǐ shèng zhōu, ér dōng zhì tóu jiā zhài rù xiù jiāng zhě. qí liú pō dà, jué liú ér dù, méi gǔ yān. běi àn wèi píng dì xū, yǒu zhōu xià dá xiù jiāng. yóu qí bù xī shàng lǐng, èr lǐ, rén yī wù, wèi bǎn dòng, jù luò yì shèng. yóu dòng hòu xī shàng lǐng, píng xíng lǐng bàn èr lǐ, zhuǎn ér běi, fù píng xíng lǐng bàn èr lǐ, nǎi xià. xuán dōng běi shàng jī, suì yú lǐng tóu, nán wàng dà róng dōng xī zhū fēng wú bù bì xiàn, wéi běi zhān bái shí, wèi běi fēng suǒ yǎn. fù píng xíng lǐng shàng, yī lǐ ér xià lǐng běi, qí shuǐ yóu dōng xíng. dù xiá xī, shāo yú yī ào, shuǐ shǐ fēn dōng xī yān: dōng shuǐ jù rù xī luó jiāng, shǔ wú xī shuǐ jù rù dà shuǐ hé, shǔ xún, shì wèi fēn jiè. yī lǐ chū wù, wèi shàng zhōu chōng, shān shǐ kāi. wǔ lǐ dǐ luó xiù, shān nǎi dà kāi. fàn yú sì. yóu luó xiù běi xíng sān lǐ, wèi lú táng. sì shān kāi rào, qiān shì lín cì, yǐ shān wèi táng, dī fēn pō dié, yì shān jū zhī zài shèng zhě yě. luó xiù lú táng zhī zhōng, dào páng yǒu kòng shù yī yuán, chū dì chǐ wǔ, wéi dà wǔ chǐ, zhōng zhù shuǐ yī hóng, shuǐ miàn shàng bù yíng shù wéi zhě wǔ liù cùn, xià fú chū dì miàn zhě jǐ jí chǐ yān. shēn bì chéng yíng, yǐ zhàng dǐ zhī, shēn bù kě cè, ér zhū pào wěi wěi w i xíng jìn de yàng zi shàng yì. kōng shù suī gāo yú dì, ruò shù zhōng zhī shuǐ, zhǐ kě yǔ dì xiāng píng, nǎi dì zhī zuǒ yòu jù yǒu xī liú jiù xià, ér shuǐ zhù shù zhōng zhě jiào dì dú gāo, bù yì bù zāng, cǐ shú wèi zhī zhēn zhuó qí jiān yé? shù ruò jǐng lán, huò rén zhī wān kōng ér zhí zhī dì zhōng zhě. dàn shuǐ zhī fú dì wèi kě yì ěr. lú táng běi wǔ lǐ, guò lú wàng cūn, dēng yī lǐng jiā. xià ér fù shàng, yòu èr lǐ, xún shān bàn xíng, shǐ wàng bái shí shuāng jiān rú dí di xiāng jiàn miàn. qí lǐng dōng xī liǎng jiè jiā chí, ér běi xià chéng shēn kēng, bù hé mǎn dǐ kēng. yī lǐ, zhé yǒu guò jí héng duàn liǎng yá jiān, fán dù sān jí, yuē xún yá shàng zhě gòng liù lǐ yān. fǔ kàn kēng zhōng, huò páng tōng, huò zhōng qí, suǒ wèi" shí èr chà táng" zhě shì yǐ. dù jí hòu, suì xī běi yú lǐng, yī lǐ shāo xià, fù dōng dù yī jí, nǎi běi xiàng dà lù, zhí wàng bái shí shān lù. běi xià yī lǐ, yòu suí jiā xī zhuǎn yī lǐ, xià zhì kēng dǐ, jí yú xiǎo lǐng. yī lǐ xī xià, zé dà shuǐ hé cóng nán běi zhù. suí zhī běi xià, yòu yī lǐ, shuǐ zhuǎn dōng zhé, yòu yǒu yī xiǎo shuǐ běi zì bái shí lái, hé bìng dōng xiàng. nǎi jì dù qí dà, fù dù qí xiǎo, shàng dōng běi yá, yǐ mù sè bī rén, tóu sù yú lǐng shàng zhī chén cūn. dà shuǐ hé zhě, zì tóng chōng luó xiù běi liú guò cǐ, xià liú zhì wǔ lín rù xún jiāng.
初七日 晨餐毕,从秦窑北行。透峡二里,山复环而成坞,有聚落焉,是为卢绿塘。从此循壑西北行,山谷愈幽,径路愈塞,山俱丛茅荒棘,求如水源一带高树深林,无复可得。况草茅高者没顶,不辨其上之或东或西,短者翳胸,不见其下之为平为坎。如是者三里,过大虫塘。又二里逾长岭顶,始北望白石山在重峰之外。于是西北从岭头下二里,又从坑中下一里,为石潭村。村北逾小桥,从东岐行五里,山坞大开,有江自南而东北注,是为西罗江,乃发源大容西北,〔至此始胜舟,〕而东至头家寨入绣江者。其流颇大,绝流而渡,没股焉。北岸为平地墟,有舟下达绣江。由其埠西上岭,二里,人一坞,为板洞,聚落亦盛。由洞后西上岭,平行岭半二里,转而北,复平行岭半二里,乃下。旋东北上跻,遂逾岭头,南望大容东西诸峰无不毕献,惟北瞻白石,为北峰所掩。复平行岭上,一里而下岭北,其水犹东行。度峡西,稍逾一坳,水始分东西焉:东水俱入西罗江,属梧;西水俱入大水河,属浔,是为分界。一里出坞,为上周冲,山始开。五里抵罗秀,山乃大开。饭于肆。由罗秀北行三里,为卢塘。四山开绕,千室鳞次,倚山为塘,堤分坡叠,亦山居之再盛者也。罗秀、卢塘之中,道旁有空树一圆,出地尺五,围大五尺,中贮水一泓,水面上〔不〕盈树围者五六寸,下浮出地面者几及尺焉。深碧澄莹,以杖底之,深不可测,而珠炮亹亹wěi行进的样子上溢。空树虽高于地,若树中之水,止可与地相平,乃地之左右俱有溪流就下,而水贮树中者较地独高,不溢不臧,此孰为之斟酌其间耶?树若井栏,或人之剜空而植之地中者。但水之浮地为可异耳。卢塘北五里,过卢忘村,登一岭夹。下而复上,又二里,循山半行,始望白石双尖如觌di相见面。其岭东西两界夹持,而北下成深坑,布禾满底坑。一里,辄有过脊横断两崖间,凡渡三脊,约循崖上者共六里焉。俯瞰坑中,或旁通,或中岐,所谓“十二岔塘”者是矣。渡脊后,遂西北逾岭,一里稍下,复东度一脊,乃北向大路,直望白石山麓。北下一里,又随夹西转一里,下至坑底,即逾小岭。一里西下,则大水河从南北注。随之北下,又一里,水转东折,又有一小水北自白石来,合并东向。乃既渡其大,复渡其小,上东北涯,已暮色逼人,投宿于岭上之陈村。大水河者,自同冲、罗秀北流过此,下流至武林入浔江。
chū bā rì zì dà shuǐ hé dēng hòu shān rù xún, lù dāng cóng shān zuǒ xún xiǎo shuǐ běi xíng, yú wù cóng shān yòu dà shuǐ běi qù. yī lǐ, dà shuǐ zhé ér dōng, yú nǎi xī yú lǐng. sān lǐ chū luó jié, huò zuò" chā", yǒu cūn luò zài shān bàn. réng yǔ běi lái xiǎo shuǐ yù, sù zhī xíng, shǐ dé dà dào. yòu èr lǐ, fù yú shuǐ shàng lǐng, cóng lǐng shàng xíng èr lǐ, xī zhān dú xiù ér xíng. xià shān èr lǐ, wèi chén chōng, yǐ chū dú xiù dōng běi, fù jiàn bái shí yǐ. zì chén chōng xún wù zhōng xiǎo shuǐ dōng běi xíng, zhì shì yòu yǐ pān guān shān wèi xī zhān yǐ. pān guān shān yǔ dōng jiè shān pái tà ér běi. shí lǐ, fù xī běi zhì gāng, pán xī jiè zhōng chuí zhī zuǐ, yú shì fù xún gāng lǒng xíng. gòng shí lǐ, yú yī lǐng ér xià, shì wèi yóu má xū. shí zhí xū qī, fàn ér hòu xíng. shí lǐ, lián dù èr qiáo, qiáo běi wèi zhōu cūn, shuǐ běi rào ér qù, lù zhì xī lǐng. wǔ lǐ guò shàng hé cūn. yòu wèi zhī má hé, jū mín èr sān jiā zài lǐng nèi. yòu shí lǐ, dǐ chén fāng, chén fāng zhī nán, zì zhōu cūn lái, shān bù shèn gāo, shuǐ bù chéng xī, rán yóu gāng lǐng jiān dié, pō tuó pán rào chén fāng zhī běi, zé píng yě kuàng rán, xī shān zài wàng, jù luò chéng shì, shǐ bù zuò kōng shān jì mò guān yǐ.
初八日 自大水河登后山入浔,路当从山左循小水北行,余误从山右大水北去。一里,大水折而东,余乃西逾岭。三里出罗捷,或作“插”,有村落在山半。仍与北来小水遇,溯之行,始得大道。又二里,复逾水上岭,从岭上行二里,西瞻独秀而行。下山二里,为陈冲,已出独秀东北,复见白石矣。自陈冲循坞中小水东北行,至是又以潘观山为西瞻矣。潘观山与东界山排闼而北。十里,复西北陟冈,盘西界中垂之嘴,于是复循冈陇行。共十里,逾一岭而下,是为油麻墟。时值墟期,饭而后行。十里,连渡二桥,桥北为周村,水北绕而去,路陟西岭。五里;过上合村。又谓之麻合,居民二三家在岭内。又十里,抵陈坊,陈坊之南,自周村来,山不甚高,水不成溪,然犹冈岭间叠,陂陀盘绕;陈坊之北,则平野旷然,西山在望,聚落成市,始不作空山寂寞观矣。
chū jiǔ rì zì chén fāng xū xī xíng huāng yě zhī zhōng, zhōng wā rú yán, yán zhōng tū shí, pán cuò dūn jù, dàn xià wú shēn zhuì zhī xì, zhōng wú yuān hán zhī shuǐ, yǔ qián suǒ guò shí qiáo cūn nán wā bēi tū shí wú yǐ yì yě. xī xíng shí lǐ, zhí bī sī líng shān xià, zé yù jiāng zì xī nán huán chéng dōng běi, ér gé jiāng shān guāng zhì dié, huǎng rán zài wàng yǐ. dù jiāng, dǐ chéng dōng nán yú, wǎng nán mén, zhì yì qián, fǎn xún jùn yù zhōng, zé èr bìng zhě bǐ qián shǎo yǒu qǐ sè. xún héng zhōu dù chuán, yǐ míng chén zǎo fā, suì xié náng xià zhōu yǐ qí yān.
初九日 自陈坊墟西行荒野之中,中洼如岩,岩中突石,盘错蹲踞,但下无深坠之隙,中无渊涵之水,与前所过石桥村南洼陂突石无以异也。西行十里,直逼思灵山下,则郁江自西南环城东北,而隔江山光雉堞,恍然在望矣。渡江,抵城东南隅,往南门,至驿前,〔返浔郡寓中,〕则二病者比前少有起色。询横州渡舡,以明晨早发,遂携囊下舟以俟焉。
shì xíng yě, wèi rì shí yǒu liù, suǒ lì sì xiàn guì píng lù chuān běi liú róng. yī zhōu yù lín. zhī jìng, dé míng yán sì, ér sān wèi dòng tiān: bái shí míng xiù lè zhǎng zhēn dì èr shí yī dòng tiān, gōu lòu míng yù quē bǎo guī dì èr shí èr dòng tiān, dōu jiào míng dà shàng bǎo xuán dì èr shí dòng tiān. wéi shuǐ yuè dòng bù zài dòng tiān zhī liè, ér shí róng shān zhī zhèng mài. gài yú suǒ lì, jù sì miàn huán róng shān zhī lù. gài dà jí xī nán zì qīn zhōu líng shān, dōng běi jīng xīng yè, yóu píng shān xū dù mài ér dōng, jí gāo zhì wèi dà róng. qí běi chū zhī zhī, fā wèi bái shí, ér shān mài jǐn yān qí nán chū zhī zhī, jīng běi liú xiàn dōng fēn wéi gōu lòu, ér shān mài yì jǐn, nán xíng zhèng mài, zì guǐ mén guān yòu nán wèi shuǐ yuè dòng, yòu nán jīng gāo zhōu xī níng zhī jìng, sàn wèi yuè dōng nán jiè zhī mài, ér běi zhuǎn zhě shǐ zì luó miàn ér běi, jié wèi dōu jiào. shì bái shí gōu lòu shuǐ yuè jiē róng shān dí zhǒng, ér dōu jiào zé yún réng r ng dì bā shì sūn zhī hòu yǐ. shì wèi róng zhōu sān dòng tiān jù qián xué xiāng tōng, fēi yě. bái shí zhī tōng yú gōu lòu zhě, zhí zhǐ qí shān mài lián shǔ, ér hé bì qiào xué zhī xiāng chè dōu jiào zhī tōng yú gōu lòu zhě, dì ní qí dì jiè zhī jiē zhěn zh n jiè xiàn, ér qǐ zhī mài luò zhī yǐ fēn. gù yú yú dū jiào ér zhī jī zhī yì hùn, yú shuǐ yuè ér zhī jìn zhī yì yí yě.
是行也,为日十有六,所历四县、桂平、陆川、北流、容。一州郁林。之境,得名岩四,而三为洞天:白石名秀乐长真第二十一洞天,勾漏名玉阙宝圭第二十二洞天,都峤名大上宝玄第二十洞天。惟水月洞不在洞天之列,而实容山之正脉。盖余所历,俱四面环容山之麓。盖大脊西南自钦州、灵山,东北经兴业,由平山墟度脉而东,即高峙为大容。其北出之支,发为白石,而山脉尽焉;其南出之支,经北流县东分为勾漏,而山脉亦尽,南行正脉,自鬼门关又南为水月洞,又南经高州、西宁之境,散为粤东南界之脉,而北转者始自罗面而北,结为都峤。是白石、勾漏、水月皆容山嫡冢,而都峤则云礽réng第八世孙之后矣。世谓容州三洞天俱潜穴相通,非也。白石之通于勾漏者,直指其山脉联属,而何必窍穴之相彻;都峤之通于勾漏者,第泥其地界之接轸zhěn界限,而岂知脉络之已分。故余于都峤而知迹之易混,于水月而知近之易遗也。
guǐ mén guān zài běi liú xī shí lǐ, dāng héng lín zhī běi, wàng zhī shí fēng pái liè, dōng yǔ gōu lòu bìng yǐ. běi liú ér xiàn zhōng zhì, nǎi dōng zhě míng xiān qū, xī zhě chēng guǐ yù, hé yé? yú chū shì héng lín běi wàng, xīn yì shān jìng, jí dǐ běi liú ér hòu zhī qí wèi" guǐ mén", huǐ bù néng xíng qí zhōng, yī pò xiān guǐ zhī guān yě.
鬼门关在北流西十里,当横林之北,望之石峰排列,东与勾漏并矣。北流而县中峙,乃东者名仙区,西者称鬼域,何耶?余初是横林北望,心异山境,及抵北流而后知其为“鬼门”,悔不能行其中,一破仙、鬼之关也。