shí wǔ rì chén qǐ, tiān sè rú xǐ, jí fàn ér xíng. liú jūn lái sòng, fù wǎng xiè zhī, suì tóng dù shí zhēng tóng zhì qí yuè chén chù hòu zhī.
十五日晨起，天色如洗，亟飯而行。劉君來送，復往謝之，遂同杜實徵同至其岳陳處候之。

chū běi mén, jí xī xiàng xíng.
出北門，即西向行。

shè yī jiàn, qī lǐ, guò yáng jiǎo shān zhī běi, hòu huàn fū yú xī cūn, jìng bù zhì. jiǔ zhī suì nán yú tǔ gāng, wàng xī fēng huán zhuǎn chù, yǒu dòng zài shān diān, dōng nán xiàng, qí mén shèn jù, yí jí suǒ wèi xīn yán zhě. tǔ gāng zhī nán, shān yòu fēn dōng xī èr fāng, yóu qí wù zhōng nán xiàng xíng, wǔ lǐ, jiàn jiàn lù zuǒ xiǎo shuǐ jī jī xíng, yǐ ér yǒu xiǎo shuǐ cóng xī běi shí shān xià lái hé, shè běi lái shuǐ xún zhī, yòu nán èr lǐ, wèi dōu jiē cūn, yǒu shù jiā zài xī shān zhī lù.
涉一澗，七里，過羊角山之北，候換夫於西村，竟不至。久之遂南逾土岡，望西峰環轉處，有洞在山巔，東南向，其門甚巨，疑即所謂新岩者。土岡之南，山又分東西二方，由其塢中南向行，五里，漸見路左小水唧唧行，已而有小水從西北石山下來合，涉北來水循之，又南二里，為都街村，有數家在西山之麓。

zhì cǐ jiē wèi tóng zéi zhī kū, suǒ chēng xī cháo yě, shǐ bù dé fū.
至此皆為僮賊之窟，所稱「西巢」也，始不得夫。

yòu nán èr lǐ, xún xī rù tǔ shān xiá zhōng, qí xiá shén bī. yòu yī lǐ bàn, zhuǎn ér dōng, yòu yī lǐ bàn, xī nǎi nán qù, lù xī yú tǔ ào, shǐ chū xiǎn, suǒ wèi dōu jiē lǒng yě.
又南二里，循溪入土山峽中，其峽甚逼。又一里半，轉而東，又一里半，溪乃南去，路西逾土坳，始出險，所謂都街隴也。

lǒng zhī zhōng, cǎo mù kuī bì, wèi dào zéi sǒu. shù rì qián yóu yù rén qí jiān, yú dé diào bì ér guò, shén xìng yě.
隴之中，草木虧蔽，為盜賊藪。數日前猶御人其間，余得掉臂而過，甚幸也。

xià ào xī xíng sān lǐ, yǒu máo shè yī yíng zài shān běi, wèi shuì sī.
下坳西行三里，有茅舍一楹在山北，為稅司。

nǎi shǔ dé shèng zhě, wěi běn chù tóu mù zhǎng zhī.
乃署德勝者，委本處頭目掌之。

qí xī yī lǐ jí wèi luò suǒ cūn, dōu jiē zhī liú yòu xī zhuǎn zhì cǐ, yóu cūn nán rén xiá qù, lù cóng cūn cóng běi zhì shān.
其西一里即為落索村，都街之流又西轉至此，由村南人峽去，路從村從北陟山。

dōu jiē luò suǒ jiē dào zéi sǒu.
都街、落索皆盜賊藪。

xī běi èr lǐ bàn, guò shí xià, yǒu jù shí dūn lù běi, shàng yǒu róng yuán luò zhī. yòu xī yī lǐ, yǒu jù dòng zài lù yòu shān zhī bàn, qí mén dōng nán xiàng, ér gāo xuán shū shén, wàng zhī shén fēi. shì dān fū tíng dān yú xià, yú jí jiǎ yǒng běi xiàng pān yá, máo sāi wú lù.
西北二里半，過石下，有巨石蹲路北，上有榕緣絡之。又西一里，有巨洞在路右山之半，其門東南向，而高懸殊甚，望之神飛。適擔夫停擔於下，余急賈勇北向攀崖，茅塞無路。

zhū rén hū yú xià, yú yì fèn ér shàng, suì líng téng jí, dǐ qí xià. qián yì duō zōng zhú, pō jù. dòng mén shén gāo, nèi shén shuǎng huō, shēn shí zhàng ér zhǐ. yòu yǒu xiǎo dòu, shén ài ér zhōng kōng, bù shí kě shé fú ér rù fǒu? dòng qián yǒu shí, fēn liǎng qí dǎo chuí qí dǐng. yú fāng dú qì, yǐ chén jūn hòu yú yú xià, suì fǎn. yòu xī èr lǐ, sù yú mǎ cǎo táng zhī běi cūn. qí cūn zài běi fēng zhī lù, cūn xī yǒu jiāng zì běi xiá lái, chuān xī xiá ér qù, jí dōng jiāng zhī shàng liú yě. cūn máng máo lán shèn jù, ér xià jù bǎn pù, qián jià zhú wèi tái. zhǔ rén chū máo lǜ jiǔ quàn kè. chén jūn yuē: cǐ jiē zéi zi yě. shì yè, yuè cóng dōng shān chū, míng jié rú xǐ. zì rù chūn lái, xiǎo xù xiāo lún, jìng chén xī wú xiān yì, wéi cǐ rì jiàn zhī.
諸人呼於下，余益奮而上，遂凌藤棘，抵其下。前亦多棕竹，頗巨。洞門甚高，內甚爽豁，深十丈而止。右有小竇，甚隘而中空，不識可蛇伏而入否？洞前有石，分兩岐倒垂其頂。余方獨憩，以陳君候余於下，遂返。又西二里，宿於馬草塘之北村。其村在北峰之麓，村西有江自北峽來，穿西峽而去，即東江之上流也。村氓茅欄甚巨，而下俱板鋪，前架竹為台。主人出茅濾酒勸客。陳君曰：「此皆賊子也。」是夜，月從東山出，明潔如洗。自入春來，曉旭宵輪，竟晨夕無纖翳，惟此日見之。

shí liù rì chén qǐ, wēi yún báo yì, yǐ bù rú zuó xiāo zhī míng chè yǐ. fàn hòu, nán yú tǔ fù ér xià, shì wèi mǎ cǎo táng. dōng xī jù yǒu fēng jiā zhī, táng dú dī ér wā, zhēn huán fú hú zé zhī míng, yì wèi dào zéi chū méi zhī chù zhī sǒu yě.
十六日晨起，微雲薄翳，已不如昨宵之明徹矣。飯後，南逾土阜而下，是為馬草塘。東西俱有峰夾之，塘獨低而窪，真萑苻ｈｕáｎｆú湖澤之名，意為盜賊出沒之處之藪也。

èr lǐ, yuè ér nán, yòu xī sān lǐ, yǒu jiāng zì běi ér nán, shēn qiàn wēi yá jiān, suǒ wèi dōng jiāng yě. qí nán yǒu shù jiā zài gāng wù jiān, pō zhōu yú xià, hū zhī bù wèi dù, nǎi zì qǔ qí zhōu dù ér xī. qí jiāng dà shù zhàng, ér shēn bù cè, zài nán xià shù lǐ, jí yǔ jīn chéng jiāng hé ér rù shí xué zhōng, tòu chū yǒng tài lǐ, ér xià huái yuǎn zhèn wèi nán jiāng zhě yě. yóu jiāng xī àn běi xíng bàn lǐ, zhuǎn ér xī xià yòu sì lǐ bàn, wèi jiè pái cūn, shì wèi yí shān xiàn hé chí zhōu jiè. cūn zhī dōng nán yǒu shān zhōng xuán, jí dōng jiāng xī běi àn zhī shān yě. shān zhī nán, yǒu wù huò rán dōng nán qù, zé jīn chéng zhī jiāng yǐ zài nán shān zhī běi, xiàng cǐ xì dōng zhù ér xià, yǔ dōng jiāng hé zhě, dì cǐ chù yóu wèi zhī jiàn ěr. yòu xī èr lǐ, yǒu shān zài lù běi, qiào yá píng xuē, shàng duō wén lǐ, qiú gàn yuán zhī, yǎn yìng jiān yǒu ruò dōu zhòu, yǒu ruò gē máo, tǔ rén zhǐ wèi nán dān mò shì zhī zǔ guà kuī jiǎ suǒ chéng zhě, nǎi fù huì xíng sì ér yán yě. yòu xī yī lǐ, lù běi yǒu shí sǒng chū fēng tóu, báo ruò piàn yún qíng kōng, shàng yǒu qí jiǎo zhī wù, tǔ rén zhǐ wèi xī niú, ér bù zhī xī nǎi dú jiǎo yě. yòu xī yī lǐ wèi dà wān cūn, cūn zài běi shān zhī lù. cūn dōng yǒu wā yán, yǒu shuǐ zì běi shān shí xué nán chū, liú dàng dǐ sān zhàng yú, fù nán rù dì xué ér zhù yú jiāng. yòu xī zé lù chū lín jiāng běi àn, sù zhī xī xíng yī lǐ, qí jiāng zì xī nán lái, běi liú zhì cǐ, zhé ér dōng qù.
二里，越而南，又西三里，有江自北而南，深嵌危崖間，所謂東江也。其南有數家在岡塢間，泊舟於下，呼之不為渡，乃自取其舟渡而西。其江大數丈，而深不測，再南下數里，即與金城江合而入石穴中，透出永泰里，而下懷遠鎮為南江者也。由江西岸北行半里，轉而西下又四里半，為界牌村，是為宜山縣、河池州界。村之東南有山中懸，即東江西北岸之山也。山之南，有塢豁然東南去，則金城之江已在南山之北，向此隙東注而下，與東江合者，第此處猶未之見耳。又西二里，有山在路北，峭崖屏削，上多紋理，虬干緣之，掩映間有若兜胄，有若戈矛，土人指為南丹莫氏之祖掛盔甲所成者，乃附會形似而言也。又西一里，路北有石聳出峰頭，薄若片雲擎空，上有歧角之物，土人指為犀牛，而不知犀乃獨角也。又西一里為大灣村，村在北山之麓。村東有窪岩，有水自北山石穴南出，流宕底三丈余，復南入地穴而注於江。又西則路出臨江北岸，溯之西行一里，其江自西南來，北流至此，折而東去。

lù cóng zhé chù zhí xī xíng, yī lǐ, guò yī xiǎo shí liáng, qí xià luàn shí cuó é, ér hé wú dī shuǐ. qí nán yǒu cūn zài nán shān zhī lù, wèi qiáo bù cūn. yòu xī sān lǐ, yǒu jiāng zì běi ér nán, qí chóu shí zhàng yú, qí shēn yǔ dōng jiāng bìng, nǎi zì lì bō lái zhě, qí yuán dāng yì chū yú qián nán, shì wèi jīn chéng dù jīn zuò jīn chéng jiāng.
路從折處直西行，一里，過一小石樑，其下亂石嵯峨，而涸無滴水。其南有村在南山之麓，為橋步村。又西三里，有江自北而南，其綢十丈余，其深與東江並，乃自荔波來者，其源當亦出於黔南，是為金城渡今作金城江。

dù běi zhī xī àn, yǒu shuǐ xuán yá, píng xiè yī èr zhàng, shēng hōng rú léi, dōng zhù dà jiāng, zé guān cūn nán lái zhī shuǐ yě.
渡北之西岸，有水懸崖，平瀉一二丈，聲轟如雷，東注大江，則官村南來之水也。

dà jiāng nán qù, zhuǎn ér dōng guò dà wān, yǔ dōng jiāng hé, yòu nán dǐ nán cháo, zéi kū yě, zài yǒng shùn běi.
大江南去，轉而東過大灣，與東江合，又南抵南巢，賊窟也，在永順北。

ér dǎo rù shí xué shù lǐ, ér chū yú yǒng tài lǐ yǐ xià huái yuǎn zhě yě. shí dù zhōu zài jiāng xī àn, hòu jiǔ zhī, nǎi zhì. dēng xī àn, fù xī xiàng xíng, zé shān huí hè zhuǎn, shǐ wèi dòng ér bù wèi xiá. sān lǐ, yǒu xiǎo xī zì nán ér běi, sù xī nán xíng bàn lǐ, yǒu liáng kuà qí shàng, shén gāo zhěng, shì wèi nán qiáo. yuè qiáo xī bàn lǐ, qí wù nǎi xī nán zhuǎn, yǒu cūn zài lù yòu, shì wèi lěi jiē.
而搗入石穴數里，而出於永泰里以下懷遠者也。時渡舟在江西岸，候久之，乃至。登西岸，復西向行，則山回壑轉，始為峒而不為峽。三里，有小溪自南而北，溯溪南行半里，有梁跨其上，甚高整，是為南橋。越橋西半里，其塢乃西南轉，有村在路右，是為壘街。

yòu xī nán sān lǐ, shān wéi zhuǎn tà, yǒu cūn zài xī nán shān lù, yuē guān cūn. lù zhé ér nán, sù xī xī yī lǐ, guò guān cūn qián.
又西南三里，山幃轉拓，有村在西南山麓，曰官村。路折而南，溯溪西一里，過官村前。

yòu nán yī lǐ, xún xī shān nán zuǐ zhuǎn rù xī xiá, bàn lǐ, yǒu jù shí zhì běi shān zhī lù, lǎo róng yǎn gài qí shàng, wèi xíng zhě qì xī zhī suǒ. yòu xī yī lǐ, běi shān fù qǐ shí yán, qí sè huáng bái huàn rán, yǔ qián suǒ guò zhū shān yì.
又南一里，循西山南嘴轉入西峽，半里，有巨石峙北山之麓，老榕偃蓋其上，為行者憩息之所。又西一里，北山復起石岩，其色黃白煥然，與前所過諸山異。

shí shān zì sān lǐ lái, suǒ jiàn jiē qīng bái wèi zhāng.
石山自三里來，所見皆青白為章。

qí zhě huáng yī zhǒng, zì liǔ zhōu xiān yì nán jiàn hòu, jiǔ wèi zhī dǔ yǐ.
其赭黃一種，自柳州仙弈南見後，久未之睹矣。

yòu xī bàn lǐ, yǒu cūn zài běi shān lù, shì wèi guǐ yán cūn, rù dēng qí lán ér qì yān, yú shì cūn shǐ jiàn wǎ lán. gài dé shèng jiān yòng wǎ ér fēi lán, hé chí suǒ wú lán ér jiē máo fù, hé chí yǐ xī zé zhū lán wú fēi máo fù zhě, dú cǐ cūn yòng wǎ.
又西半里，有村在北山麓，是為鬼岩村，入登其欄而憩焉，於是村始見瓦欄。蓋德勝間用瓦而非欄，河池所無欄而皆茅覆，河池以西則諸欄無非茅覆者，獨此村用瓦。

zhǔ rén wéi xìng, qí lǎo zhě yǐ zuì, ér shǎo zhě pō xián, chū chún láo zuì kè, yǐ zāo qín wèi àn xià jiǔ cài.
主人韋姓，其老者已醉，而少者頗賢，出醇醪醉客，以糟芹為案下酒菜。

shān jiā qīng gòng, bù yì zhū mán zhōng de zhī, yì yī qí yě. shì rì zhòu yīn, ér yè yuè shén jiǎo.
山家清供，不意諸蠻中得之，亦一奇也。是日晝陰，而夜月甚皎。

shí qī rì jí míng ér fàn, nán xiàng xíng. bàn lǐ, dé dōng lái dà lù, yǒu wù zhí nán ér qù, xū dāng qí zhōng, shì wèi guǐ yán xū.
十七日及明而飯，南向行。半里，得東來大路，有塢直南而去，墟當其中，是為鬼岩墟。

fù xī xiàng xún nán shān běi lù xíng, yòu xī lǐ yú, yǒu yán zài nán shān zhī bàn, qí mén xī běi xiàng, jí guǐ yán yǐ. dòng zhōng yáo wàng yǎo hēi, tǔ rén sì shén xiàng yú qí jiān, gù wèi zhī guǐ. cóng qí xià xī dēng ào, shí jí pō zhěng. gòng yī lǐ, yú ào xī xià, zì shì shí tǔ èr shān jiāo cuò, ér shí yì yǒu tǔ yǐ. xī jiè shān yòu nán běi chéng wù, yǒu xì liú guó guó liú wù zhōng, nán xiàng ér qù, jí dōng huí běi zhuǎn ér rào yú guān cūn zhī qián zhě yě. jì xià, sù xì liú běi xíng wù zhōng yī lǐ, zé liǎng jiè shān yòu zhuǎn wèi dōng xī wù. réng sù xì liú xī xiàng xíng sān lǐ, yǒu shí yàn xì liú zhī shàng, yí jí suǒ wèi dīng lán yàn. shàng zhū liú yī fāng, xiè yàn xì dōng xià, shì wèi làn shāng zhī shǐ, ér yuán shí chū yú dōu míng lǐng zhī dōng lù. dù yàn ér nán, xún nán shān lù xī xíng, yòu èr lǐ, guò lú táng cūn. gài nán běi liǎng jiè shān jiā chí chéng wù, wù dǐ píng wā, hàn zé hé, zhǎng zé chéng táng, yǒu cūn zài běi shān xià, lù xún táng nán xíng. yòu yī lǐ, fù yǒu yàn dāng shàng liú, yòu yuè zhī xī èr lǐ, nǎi fù shàng tǔ lǐng bàn lǐ, yú lǐng ào ér xī xià yòu bàn lǐ, yǒu quán yī hóng chū lù zuǒ shí xué, xī xiàng gǔ gǔ, wú zhǎng hé, yì wú tíng xī, sháo ér yǐn zhī, gān liè shū shén, chū xué jí zhuì shí xué ér xià, guó guó yǒu shēng. qí chù shān yóu dōng xī chéng wù. xún běi jiè shān suí liú dōng xià sān lǐ, yǒu cūn zài nán shān xià, yuē dōu míng cūn. cūn hòu nán shān jì jǐn, yǒu xiá nán qù, zé nà dì zhōu dào yě ér hé chí zhī dào, zé xī běi xíng tǔ lǒng jiān. yòu èr lǐ, dù shí liáng ér xī, qiáo xià shuǐ běi liú, dāng yì dōng běi rù jīn chéng shàng liú zhě. qí yuán zé yī dōng zì dōu míng lǐng zhī shí xué, yī nán zì xià hé lǐng běi lái, èr liú hé ér chéng jiàn zhě yě. yòu xī běi sì lǐ, zhì yī tǔ gāng. yóu gāng shàng yòu xī běi èr lǐ, yǒu liǎng sān jiā zài běi fù xià, wèi gān zhào cūn, chuī tāng fàn yú qí lán. suì cóng cūn cè běi shàng tǔ lǐng, yóu lǐng pàn běi xíng gòng sān lǐ, xià zhì xī lù, yǒu dà xī zì nán ér běi, jí suǒ wèi hé chí jiāng yě. jiāng dǐ pō jù, jiē suì shí píng pù, ér wú dī lì. héng dù dēng xī àn, běi wàng zé shí fēng huí hé, jí yǒu liú yì wú chū chù, bù zhī cǐ liú zhǎng shí cóng hé ér chū? gài běi zhuō lì zhī fēng, qí xià yǒu dòng, mén nán xiàng, dāng jí jiāng shuǐ tòu rù zhī chù yě. qí chù nán běi liǎng jiè yòu jù shí shān pái liè, jiāng xíng xī zì hé chí zhōu zhī nán, dōng xiàng zhì cǐ, zhé ér běi dǎo rù shān. yòu xī xún kū jiāng běi àn xíng yī lǐ, zé jiāng dǐ shā shí, jiān yǒu xì liú cóng cóng yǐ. yòu xī qī lǐ, rù hé chí zhōu zhī dōng mén. zhōu chéng nǎi tǔ qiáng, shàng fù yǐ máo, chéng zhōng jū mín diāo bì, dàn cǎo máo ér wú wǎ shè. qí shān nán běi duì zhì, zhōng chéng dōng xī wù, ér dà xī héng qí zhōng, dōng zhì gān zhào hòu tǔ shān, gèn jié wèi qián mén xī, zhuǎn ér běi, rù shí xué xī zhì dà shān lǐng shí jí, wèi hòu yào shuǐ zhī suǒ cóng fā zhě yě. dǐ zhōu cái guò wǔ, chuān zhōu chū xī mén, yù máo shè zhōng. yǐ lù jiǎn mǎ fú suǒ qí yú zhōu zūn xiāo.
復西向循南山北麓行，又西里余，有岩在南山之半，其門西北向，即鬼岩矣。洞中遙望杳黑，土人祀神像於其間，故謂之「鬼」。從其下西登坳，石級頗整。共一里，逾坳西下，自是石土二山交錯，而石亦有土矣。西界山又南北成塢，有細流虢虢流塢中，南向而去，即東回北轉而繞於官村之前者也。既下，溯細流北行塢中一里，則兩界山又轉為東西塢。仍溯細流西向行三里，有石堰細流之上，疑即所謂丁闌堰。上瀦流一方，瀉堰隙東下，是為濫觴之始，而源實出於都明嶺之東麓。渡堰而南，循南山麓西行，又二里，過盧塘村。蓋南北兩界山夾持成塢，塢底平窪，旱則涸，漲則成塘，有村在北山下，路循塘南行。又一里，復有堰當上流，又越之西二里，乃復上土嶺半里，逾嶺坳而西下又半里，有泉一泓出路左石穴，西向汩汩，無漲涸，亦無停息，勺而飲之，甘冽殊甚，出穴即墜石穴而下，虢虢有聲。其處山猶東西成塢。循北界山隨流東下三里，有村在南山下，曰都明村。村後南山既盡，有峽南去，則那地州道也；而河池之道，則西北行土隴間。又二里，渡石樑而西，橋下水北流，當亦東北入金城上流者。其源則一東自都明嶺之石穴，一南自下河嶺北來，二流合而成澗者也。又西北四里，陟一土岡。由岡上又西北二里，有兩三家在北阜下，為乾照村，炊湯飯於其欄。遂從村側北上土嶺，由嶺畔北行共三里，下至西麓，有大溪自南而北，即所謂河池江也。江底頗巨，皆碎石平鋪，而無滴瀝。橫渡登西岸，北望則石峰迴合，即有流亦無出處，不知此流漲時從何而出？蓋北卓立之峰，其下有洞，門南向，當即江水透入之處也。其處南北兩界又俱石山排列，江形西自河池州之南，東向至此，折而北搗入山。又西循枯江北岸行一里，則江底砂石，間有細流淙淙矣。又西七里，入河池州之東門。州城乃土牆，上覆以茅，城中居民凋蔽，但草茅而無瓦舍。其山南北對峙，中成東西塢，而大溪橫其中，東至乾照后土山，亘截為前門溪，轉而北，入石穴；西至大山嶺石脊，為後鑰水之所從發者也。抵州才過午，穿州出西門，寓茅舍中。以陸柬馬符索騎於州尊蕭。

lái fèng, dōng yuè rén.
來鳳，東粵人。

xiāo gōng jí wèi fā piào, qǔ fū qí gè èr, bù shǎo jī tíng liú yān.
蕭公即為發票，取夫騎各二，不少羈Ｊī停留焉。

shí bā rì chén cān hòu dé èr qí chāi yì, jí yǐ mǎ fū èr míng zuò tiāo fū yǐng shè.
十八日晨餐後得二騎差役，即以馬夫二名作挑夫影射。

jì ér xiāo gōng fù yǐ tiǎn yí lái kuàng zèng yǔ, yú shòu qí sǔn pú, ér jǐn bì qí yú bì ér bù shòu. rù chéng mǎi tiē zuò xiè jiǎn, jiǔ nǎi dé zhī, xíng yǐ shàng wǔ yǐ. xī xiàng shān wù xíng sān lǐ, yǒu xī zì běi shān nán liú, hé yú xī lái dà xī. nǎi dù běi xī sù dà xī běi àn xíng, yòu qī lǐ, yǒu cūn zài nán shān zhī wù, yǒu wǎ shì yān, míng yáng cūn.
既而蕭公復以腆儀來貺ｋｕàｎｇ贈與，余受其筍脯，而盡壁其餘避而不受。入城買帖作謝柬，久乃得之，行已上午矣。西向山塢行三里，有溪自北山南流，合於西來大溪。乃渡北溪溯大溪北岸行，又七里，有村在南山之塢，有瓦室焉，名楊村。

yáng xìng zhě yǒu jù lì, néng bǎo hù cǐ cūn.
楊姓者有巨力，能保護此村。

xún běi shān lù xíng, yòu èr lǐ, yǒu fēi shí fù kōng ér chū, píng yā xíng rén zhī shàng. yǐ ér shàng wēi jí, jiàn jí wài yǐ shēn kēng, nèi yǒu xuán xué, zhōng kōng xià xiàn, hóng liú yì qí dǐ yān. jì shàng, cóng shān bàn xíng, suì xún yá běi zhuǎn, yòu chéng nán běi zhī xiá, shān còu ér wèi dōng xī liǎng jiè yǐ. xún dōng yá sù liú shàng, shēng zhì sān lǐ, dù xī ér běi, yú yī pō ér xià, jiàn dōng xiá shí bì wēi xuē, shàng yǒu qióng yán, xià yǒu pián xiá, dàn wén shuǐ shēng xuān shén, yǐ wèi zì duò xiá ér xià yě, ér páng tiào bù jiàn yǐng.
循北山麓行，又二里，有飛石覆空而出，平壓行人之上。已而上危級，見級外倚深坑，內有懸穴，中空下陷，洪流溢其底焉。既上，從山半行，遂循崖北轉，又成南北之峽，山湊而為東西兩界矣。循東崖溯流上，升陟三里，渡溪而北，逾一坡而下，見東峽石壁危削，上有穹岩，下有駢峽，但聞水聲喧甚，以為自墮峽而下也，而旁眺不見影。

shāo qián, zé xī shuǐ yóu zì běi lái, fù dù zhī. xún xī dōng xíng xiá zhōng, sān lǐ, shuǐ qióng xiá jǐn. běi shàng lǐng yī lǐ, yòu cóng lǐng tóu xíng yī lǐ, chū liǎng shān ào jiān, yǒu shí yuán liǎng zhòng, shǔ lián jiē liǎng fēng zhī zuǒ yòu, shì wèi dà shān lǐng, hé chí nán dān zhī jiè yě.
稍前，則溪水猶自北來，復渡之。循溪東行峽中，三里，水窮峽盡。北上嶺一里，又從嶺頭行一里，出兩山坳間，有石垣兩重，屬連接兩峰之左右，是為大山嶺，河池、南丹之界也。

yú lǐng běi xià, suì wèi dān zhōu jìng.
逾嶺北下，遂為丹州境。

zhuǎn ér xī èr lǐ, dù xiǎo shuǐ, qí shuǐ nán qù.
轉而西二里，渡小水，其水南去。

fù xī nán yú yī lǐng, fù yǔ shuǐ yù, suí zhī xī běi xíng, gòng sān lǐ, fù dù shuǐ, shuǐ huì yú shí bì xià, suì jiù zhī ér fàn. yòu suí shuǐ chū xiá, xī èr lǐ, shān shì jiàn kāi, jìn shān jiē biàn shí wèi tǔ, nán shān xià yǒu máo yī èr yíng yǐ.
復西南逾一嶺，復與水遇，隨之西北行，共三里，復渡水，水匯於石壁下，遂就之而飯。又隨水出峽，西二里，山勢漸開，近山皆變石為土，南山下有茅一二楹矣。

suí xiǎo shuǐ xī xíng sān lǐ, jiàn zhuǎn ér běi, tǔ shān wù jǐn, xī shān lǒng jiān yǒu shù shí jiā yǐ zhī, shì wèi tǔ zhài guān, zé nán dān tǔ shuì zhī yào yě. lù zài dōng shān zhī lù, suì běi shàng tǔ lǐng. qí dōng lái zhī shuǐ, shì wú běi liú zhī xì, wéi xī běi yǒu jù shān xuán xuē, xiǎng yì cóng qí xià rù xué yǐ zhù dà jiāng, ér xià jīn chéng dōng jiāng zhě, wèi qīn xī gǎo qīng chǔ, nòng míng bai yě. běi xià tǔ lǐng, qí wù zhōng xiǎo shuǐ yì zì dōng ér zhù xī nán, shì yì bī xuán xuē jù shān ér qù.
隨小水西行三里，漸轉而北，土山塢盡，西山隴間有數十家倚之，是為土寨關，則南丹土稅之鑰也。路在東山之麓，遂北上土嶺。其東來之水，似無北流之隙，惟西北有巨山懸削，想亦從其下入穴以注大江，而下金城、東江者，未親晰ｘī搞清楚，弄明白也。北下土嶺，其塢中小水亦自東而注西南，似亦逼懸削巨山而去。

yú shì fù xī běi shàng lǐng, shēng zhì gòng wǔ lǐ, zhuǎn chū lǐng tóu, shǐ yǒu jù wù xī běi qù, lù cóng qí xī shān lǐng bàn xíng, yòu wǔ lǐ yuē bǎi bù cūn jīn zuò bā bù.
於是復西北上嶺，升陟共五里，轉出嶺頭，始有巨塢西北去，路從其西山嶺半行，又五里曰百步村今作八步。

máo shè shù jiā zài xī shān lǒng shàng, jiē jiāng yòu rén, wèi xíng lǐ jū tíng zhě. shí xī jiǎ dān fū sān bǎi yú rén, zhàn shì yǐ mǎn, wú kě tuō zú, suì běi xiàng xià lǒng qián xī běi wù zhōng.
茅舍數家在西山隴上，皆江右人，為行李居停者。時錫賈擔夫三百餘人，占室已滿，無可托足，遂北向下隴前西北塢中。

shuǐ zhì shì zhuǎn ér xī nán qù, yǒu mù liáng jià qí shàng, fù yǐ tíng, yì cǐ zhōng suǒ jǐn jiàn zhě.
水至是轉而西南去，有木樑架其上，覆以亭，亦此中所僅見者。

dù liáng ér shàng lǒng, qí wù suì zhuǎn dōng xī. yú shì xī xiàng xíng wǔ lǐ, yǒu sì wǔ jiā zài nán shān lǒng jiān, yuē yán tián cūn. zhōng yǒu wǎ lán sān yíng pō jù, jí tóu zhī, zé lǎo yù yòu hái, shì rú xuán qìng yì wèi kōng yǐ suǒ yǒu, ér shàng wǎ xià bǎn, jù duō pò kǒng liè hén.
度梁而上隴，其塢遂轉東西。於是西向行五里，有四五家在南山隴間，曰岩田村。中有瓦欄三楹頗巨，亟投之，則老嫗幼孩，室如懸磬ｑìｎｇ意為空已所有，而上瓦下板，俱多破孔裂痕。

gài cǐ nǎi jù mù jiā, qián zhōu luàn shí, wèi zéi suǒ gōng lüè ér pò, yí cǐ lǎo zhì, jiǔ bì tā xiāng, ér shǐ guī gù tǔ zhě. jiǔ zhī mì dé yī guō, jǐn chuī zhōu wèi cān, suì xí bǎn ér wò.
蓋此乃巨目家，前州亂時，為賊所攻掠而破，遺此老稚，久避他鄉，而始歸故土者。久之覓得一鍋，僅炊粥為餐，遂席板而臥。

shí jiǔ rì píng míng qǐ, chuī fàn ér xíng. xì yǔ fēi fēi. xī xiàng xíng tǔ shān jiān, sān shàng sān xià gòng shí lǐ. yǒu shuǐ zì dōng běi zhù xī nán, shēn bù jí xī, kuò yuē wǔ liù zhàng, shì wèi dà jiāng jí diāo jiāng yě. qí yuán fā yú xī běi cóng shān hè zhōng, nán liú dōng zhuǎn ér zhì yǒng shùn jiè, hé dōng jiāng xià liú zhě yě. dù jiāng, yòu xī yú yī lǐng, gòng wǔ lǐ, zhuǎn xià yī wù. qí wù zhōng yǒu yī shuǐ dōng nán qù, sù zhī xíng, qí shuǐ qū zhé wù zhōng, lǚ shè zhī, é qǐng shù shí cì. gòng sān lǐ, yǒu shuǐ yī zhī zì xī běi lái, yī zhī zì zhèng xī lái, suì zhuǎn ér xiàng xī sù zhī. yòu bàn lǐ, yǒu cūn zài běi shān zhī lù, qí míng yuē jīn cūn, nǎi shì zhàn zhī dāng yào zhě.
十九日平明起，炊飯而行。細雨霏霏。西向行土山間，三上三下共十里。有水自東北注西南，深不及膝，闊約五六丈，是為大江即刁江也。其源發於西北叢山壑中，南流東轉而至永順界，合東江下流者也。渡江，又西逾一嶺，共五里，轉下一塢。其塢中有一水東南去，溯之行，其水曲折塢中，屢涉之，俄頃數十次。共三里，有水一支自西北來，一支自正西來，遂轉而向西溯之。又半里，有村在北山之麓，其名曰金村，乃是站之當鑰者。

qí dì xī wǎng xī kēng zhǐ shí wǔ lǐ, xī běi qù nán dān zhōu wǔ shí lǐ. rù qí lán, tóu mù fāng wǎng bǎi bù xū, nǎi zuò ér dài zhī. yǔ shí sǎ shí zhǐ. chén mèng xióng cóng cǐ rù xī kēng, suì bié qù. yú hòu tóu mù, dǐ wǎn shǐ guī.
〔其地西往錫坑止十五里，西北去南丹州五十里。〕入其欄，頭目方往百步墟，乃坐而待之。雨時灑時止。陳夢熊從此入錫坑，遂別去。余候頭目，抵晚始歸。

èr shí rì chén qǐ, yǔ fēi fēi.
二十日晨起，雨霏霏。

fàn ér hòu fū, jiǔ zhī nǎi zhā zhú wèi yú, zhǐ dé qí yī, ér shǎo qí yī, shàng wǔ shǐ xíng. yǔ zhōng suì dōng běi yú tǔ shān, yī lǐ yú, yuè qí jí, nǎi xī běi xià, shēn máo méi jìng.
飯而候夫，久之乃扎竹為輿，止得其一，而少其一，上午始行。雨中遂東北逾土山，一里余，越其脊，乃西北下，深茅沒徑。

yòu lǐ xǔ, chuān yì ér jiàng zhì wù dǐ, zé yǒu xiǎo shuǐ zì nán ér běi, dà lù yì zì nán suí zhī, zé xī kēng dào yě. cóng zhī běi yī lǐ, yòu yǒu yī shuǐ zì xī nán lái, èr shuǐ hé ér dōng běi qù, shuǐ dōng yǒu cūn zài dōng shān xià, shì yuē léi jiā cūn, shān xiá shāo kāi. yòu yī lǐ, suì zhuǎn ér wèi dōng xī wù, yǒu dà xī zì xī ér lái, hé nán lái xiǎo xī, dōng qù jí nán zhuǎn ér wèi dà jiāng zhě yě. yú shì sù xī nán shàng shān běi lù xíng, xī xiàng shēng zhì gòng shí lǐ, yǒu máo shù yíng zài nán shān zhī bàn, yuē huī luó chǎng, jiē chū xī zhī suǒ yě. yóu qí xià yòu xī yī lǐ, qí wù xī jǐn, yǒu tǔ shān héng qí zhōng, yī xiǎo shuǐ zì xī běi, yī dà shuǐ zì xī nán, èr shuǐ hé yú héng lǐng zhī xià. yú shì shè xiǎo shuǐ xī shàng héng lǐng, lǐng dōng lù páng yǒu yuān jǐng zhǒng zhǒng, shēn shù zhàng, ér yuán jǐn rú jǐng dà, shì záo jué ér chéng zhě, jí xī xué yě. yú lǐng xī xià gòng sì lǐ, yòu yǔ qián xī nán lái dà xī yù. qí xī fāng běi qǔ ér nán, suì jué liú ér xī, qí xiá fù dōng xī kāi.
又里許，穿翳而降至塢底，則有小水自南而北，大路亦自南隨之，則錫坑道也。從之北一里，又有一水自西南來，二水合而東北去，水東有村在東山下，是曰雷家村，山峽稍開。又一里，遂轉而為東西塢，有大溪自西而來，合南來小溪，東去即南轉而為大江者也。於是溯溪南上山北麓行，西向升陟共十里，有茅數楹在南山之半，曰灰羅廠，皆出錫之所也。由其下又西一里，其塢西盡，有土山橫其中，一小水自西北，一大水自西南，二水合於橫嶺之下。於是涉小水西上橫嶺，嶺東路旁有眢井種種，深數丈，而圓僅如井大，似鑿掘而成者，即錫穴也。逾嶺西下共四里，又與前西南來大溪遇。其溪方北曲而南，遂絕流而西，其峽復東西開。

sù xī xíng qí zhōng, lǚ zuǒ yòu shè zhī, sì lǐ wèi xī léng cūn, yòu yī shuǐ zì xī běi lái rù, lù cóng dà xī nán àn xíng. yòu yī lǐ, lù zuǒ yǒu qí yú lǐng ér nán, xiǎng wǎng xī kēng dào yě.
溯溪行其中，屢左右涉之，四里為西楞村，又一水自西北來入，路從大溪南岸行。又一里，路左有岐逾嶺而南，想往錫坑道也。

yòu xī, yǒu xī zì nán xiá lái hé, qí xī yì jù, yǔ xī lái zhī xī děng. yú shì yòu héng shè nán xī kǒu, réng sù xī lái xī nán àn xíng. yòu wǔ lǐ, yǒu cūn zài nán shān, yuē dà xú cūn. cūn zhī xī, qí xiá fù kāi, tián shǐ lián chéng, shuǐ pán zhé qí zhōng.
又西，有溪自南峽來合，其溪亦巨，與西來之溪等。於是又橫涉南溪口，仍溯西來溪南岸行。又五里，有村在南山，曰大徐村。村之西，其峽復開，田始連塍，水盤折其中。

yòu lǚ shè zhī, sì lǐ, zhí dǐ xī shān xià.
又屢涉之，四里，直抵西山下。

sù liú zhuǎn ér běi, yī lǐ, nǎi shè shuǐ shàng xī shān. chū shàng shén jùn, wàng běi wù shān huán hè jǐn, bào liú cóng shān yè xuán kōng zhí pēn, jiè qún bì jiān, rú yù lóng bǎi zhàng. yuè xī jiē shí shān sēn huàn, gù xuán shuǐ zuì jiān, wéi cǐ jǐng dú jiàn. yì qián zì quán zhī dǎ gǒu lǐng yì běi wàng jiàn zhī, zhì cǐ yǐ yū huí shù qiān lǐ, shè lì jīng nián, hū yú cǐ dé dǔ, yì hàn màn màn wú biān jì zhōng yī qí yù yě. xī xiàng yuán tǔ jí ér shàng, zhān gù yī lǐ ér bù néng shì, yǐ ér jiàn yú lǐng nán, shǐ bù fù jiàn. yòu yí lǐ xún běi fēng ér xī shàng zhě èr lǐ, yú yī jí, jí běi lù yú shì wèi dǎ xī guān, nǎi xī jiǎ zì xī kēng ér lái zhě. xī yú cǐ zhēng shuì, yǒu jū shě, zì qù nián luàn hòu bèi xiǎn, suì wú jū rén. yóu cǐ xī xià bàn lǐ, jí yǒu hè dāng xiá zhī xī, suì zhuǎn ér běi, shān jiā chéng xiá. yòu xià bàn lǐ, shuǐ shǐ chéng jiàn běi qù, suí zhī yòu bàn lǐ, dù jiàn xī, yuán yá běi xíng yī lǐ bàn, chū xiá. qián xiá yòu zì dōng běi xiàng xī nán, nǎi xún yá zhuǎn ér xī nán xíng, yǔ dà zhì.
溯流轉而北，一里，乃涉水上西山。初上甚峻，望北塢山環壑盡，瀑流從山腋懸空直噴，界群碧間，如玉龍百丈。粵西皆石山森幻，〔故懸水最艱，〕惟此景獨見。憶前自全之打狗嶺亦北望見之，至此已迂迴數千里，涉歷經年，忽於此得睹，亦汗漫漫無邊際中一奇遇也。西向援土級而上，瞻顧一里而不能釋，已而漸逾嶺南，始不復見。又迤邐循北峰而西上者二里，逾一脊，脊北路隅是為打錫關，乃錫賈自錫坑而來者。昔於此徵稅，有居舍，自去年亂後被燹，遂無居人。由此西下半里，即有壑當峽之西，遂轉而北，山夾成峽。又下半里，水始成澗北去，隨之又半里，渡澗西，緣崖北行一里半，出峽。前峽又自東北向西南，乃循崖轉而西南行，雨大至。

jì ér fù lǚ shè cǐ jiàn, jiàn nǎi nán qù, lù nǎi xī yú shān ào. gòng èr lǐ, fù xíng wù jiān, bàn lǐ, xún běi shān zhī yá, qián jiàn fù zì nán lái, shè zhī. xī běi xíng yòu bàn lǐ, yòu yī xī zì nán xiá lái, qí shuǐ pō dà, yǔ qián jiàn hé ér běi, héng yàn ér zhū zhī. cóng yàn xī xiàng běi xíng, yòu yī lǐ ér dù nán dān zhī nán qiáo, mù yǔ rú zhù, léi diàn jiāo zuò, jí mì nì lǚ ér shuì jià yān.
既而復屢涉此澗，澗乃南去，路乃西逾山坳。共二里，復行塢間，半里，循北山之崖，前澗復自南來，涉之。西北行又半里，又一溪自南峽來，其水頗大，與前澗合而北，橫堰而瀦之。從堰西向北行，又一里而渡南丹之南橋，暮雨如注，雷電交作，急覓逆旅而稅駕焉。

nán dān zhī shuǐ běi liú jīng zhōu zhì dōng.
南丹之水北流經州治東。

qí shān dōng xī fēn jiè, zhōu zhì zài xī shān xià.
其山東西分界，州治在西山下。

qí dōng yǒu jiē, nán běi yī xī ér liè.
其東有街，南北依溪而列。

zhōng yǒu yī jiē xī rù, dà shí fāng kuà qí qián, yuē: shū shū zhǎn, yì jí chǎng kāi xiōng huái zhōng bào guó, chóng zhěng jīng wēi. yuè shěng suǒ wèi jiàn zhě.
中有一街西入，大石坊跨其前，曰：「攄ｓｈū舒展，意即敞開胸懷忠報國，崇整精微。」粵省所未見者。

yóu fāng xià jìn jiē xī xíng, jiē jǐn, yòu rù yī shí juǎn mén. mén nèi yǒu guān dì miào, xī xiàng, qián yì yǒu fāng. qí xī jí jù táng huì shuǐ, nán běi gè yǒu fēng, zì xī shān huán bì ér qián, táng shuǐ zhí jìn qí lù. táng zhōng yǒu dī, dōng xī zhǎng gèn shù zhàng, liǎng duān gè jià mù wèi qiáo, ér tíng qí shàng. yuè xī qiáo, yòu xī guò yī fèi yuàn, zé zhōu zhì zài xī nán xiǎo shí fēng xià.
由坊下進街西行，街盡，又入一石卷門。門內有關帝廟，西向，前亦有坊。其西即巨塘匯水，南北各有峰，自西山環臂而前，塘水直浸其麓。塘中有堤，東西長亘數丈，兩端各架木為橋，而亭其上。越西橋，又西過一廢苑，則州治在西南小石峰下。

qí mén běi xiàng, qián yì yǒu shí fāng, ér sì wéi tǔ qiáng bù shèn chóng zhěng, cǐ xià shǔ yě.
其門北向，前亦有石坊，而四圍土牆不甚崇整，此下署也。

zhōu guān suǒ jū, zé zài dùn shàng. dùn shàng zhě, jí shǔ hòu xiǎo shí fēng zhī diān. lù yóu shǔ zhōng dēng, nǎi mò gōng yīn jiā nán hòu yí cǐ yǐ bì bù cè zhě. gài xī jiè qún fēng wān yán, qí nán běi liǎng zhī dōng tū zhě, jì ruò zuǒ yòu bì, yòu yǒu yī zhī zhōng xià tè qǐ wèi shí fēng, ér xià shǔ yǐ zhī, dùn jié yú shàng, sān miàn qiào xuē, wéi nán miàn yǒu ào kě dēng. dùn zhī hòu fù qǐ xiǎo fēng, yǔ dùn zhōng lián ruò mǎ ān, qí hòu yǔ chóng shān bìng jiā wèi shēn kēng, qí xià yǒu xiǎo shuǐ dōng nán chū ér zhù yú dà xī, cǐ shǔ zuǒ dì yī céng jiè shuǐ yě.
州官所居，則在囤上。囤上者，即署後小石峰之巔。路由署中登，乃莫公因家難後移此以避不測者。蓋西界群峰蜿蜒，其南北兩支東突者，既若左右臂，又有一支中下特起為石峰，而下署倚之，囤結於上，三面峭削，惟南面有坳可登。囤之後復起小峰，與囤中連若馬鞍，其後與崇山並夾為深坑，其下有小水東南出而注於大溪，此署左第一層界水也。

dùn shān zhī běi, qí shān xī duàn, yǒu dòng liè shān xià. qí mén dōng nán xiàng, zhèng yǔ dùn shān duì. mén dǐng shén píng, yì yǒu yuán zhù dǎo chuí. mén zhī zhōng jí yǒu èr jù shí wēi jù, zhōng kāi yī xiá jǐn chǐ xǔ, běi rù sān sì zhàng, zhé ér xī, shāo xià, zé xī jù shí zhī hòu yě. yǔ dòng hòu bì běi jù zhàng yú, xī shēn èr zhàng yú, yǎo hēi wú kě jiàn, bù shí yǒu páng dòu fǒu? xī jù shí zhī shàng, qí miàn gāo xià bù yī, jiē ruò tái xiè kě qī, dì sì bì xuán jué, jù wú jí kě dēng. dōng shí yì rán, dì hòu jí lián zhuì yú dòng bì, wú hòu rào zhī xì, ér shí tái zhī qián, yǒu shí zhù shàng sǒng jiē yú dòng dǐng, wèi yì xī shí ěr.
囤山之北，其山西斷，有洞裂山下。其門東南向，正與囤山對。門頂甚平，亦有圓柱倒垂。門之中即有二巨石危踞，中開一峽僅尺許，北入三四丈，折而西，稍下，則西巨石之後也。與洞後壁北距丈余，西深二丈余，窅黑無可見，不識有旁竇否？西巨石之上，其面高下不一，皆若台榭可棲，第四壁懸絕，俱無級可登。東石亦然，第後即聯綴於洞壁，無後繞之隙，而石台之前，有石柱上聳接於洞頂，為異西石耳。

xī shí zhī xī, yòu yǒu xiǎo xì qióng shí, ér běi xiá zhōng jià tī yī liǎng céng, jí kě dēng shí shàng, yóu xī shí kuà shí èr chǐ, jí kě dá dōng shí zhī duān, xī cǐ zhōng rén bù zhī diǎn zhuì ěr. yóu yán qián běi xiàng xíng bàn lǐ, qí shān yòu kāi dōng xī wù, xún xī shān zuǐ zhuǎn ér xī xíng, yòu yǒu shuǐ zì xī xiá lái, dōng běi xiàng ér rù dà xī, jí qīng shuǐ táng zhī xià liú yě.
西石之西，又有小隙穹石，而北峽中架梯一兩層，即可登石上，由西石跨石二尺，即可達東石之端，惜此中人不知點綴耳。由岩前北向行半里，其山又開東西塢，循西山嘴轉而西行，又有水自西峽來，東北向而入大溪，即清水塘之下流也。

sù zhī xī xíng, yòu bàn lǐ, dù yī qiáo tíng. qiáo nán yǒu shí yá zhàng liú, nèi huì shuǐ yī chí, xī shuǐ cóng qiáo xià chū, jīn dǎo yá gēn ér dōng, bù běi yóu qiáo xià yǐ. dù qiáo shāo xī, yú yī gāng, jí qīng shuǐ táng. táng nán běi liǎng shān chéng jiā, zhōng kāi dōng xī wù, xī zé dà shān píng qí hòu, dōng jí shí yá suǒ zhàng shuǐ kǒu yě. sì zài qí zhōng, dōng xiàng ér lì.
溯之西行，又半里，渡一橋亭。橋南有石崖障流，內匯水一池，昔水從橋下出，今搗崖根而東，不北由橋下矣。渡橋稍西，逾一岡，即清水塘。塘南北兩山成夾，中開東西塢，西則大山屏其後，東即石崖所障水口也。寺在其中，東向而立。

rù mén jí wèi fāng táng, sì zhōu shí qì, huì shuǐ yú zhōng, bù shēn ér shén chè. qián céng jià gé táng zhōng, gé hòu yuè táng yòu zhōng gèn yī tíng, tíng nán běi táng zhōng, fù gōng shí yú shuǐ, liǎng páng gè jià gé yú táng wèi zuǒ yòu xiāng. tíng xī zé yù huáng gé yě, yì cóng táng zhōng zhòu shí wèi jī, ér zhōng tōng shuǐ dào zhě.
入門即為方塘，四周石砌，匯水於中，不深而甚澈。前層架閣塘中，閣後越塘又中亘一亭，亭南北塘中，復供石於水，兩旁各架閣於塘為左右廂。亭西則玉皇閣也，亦從塘中甃石為基，而中通水道者。

gé xià wèi zhēn wǔ, shàng wèi yù huáng, ér zhēn wǔ zhī hòu, yòu cóng táng zhōng jià gé yī céng, xià kuà shuǐ shàng, wèi qī qì zhī suǒ, shàng yǔ yù huáng gé lián jià wèi yī, zhì sān shì fú yān. fú hòu yǒu chuāng, kě píng tiào xī fēng, xià kàn táng shuǐ wěi wěi xíng jìn mào cóng dì zhōng yì qǐ.
閣下位真武，上位玉皇，而真武之後，又從塘中架閣一層，下跨水上，為棲憩之所，上與玉皇閣聯架為一，置三世佛焉。佛後有窗，可平眺西峰，下瞰塘水亹亹ｗěｉｗěｉ行進貌從地中溢起。

táng zhī wài, jiē yǒu yuán zhōu zhī, céng lóu dié gé, jù jià yú shuǐ zhōng, ér fó xiàng jiē zhěng lì, yì yuè xī suǒ wèi jiàn.
塘之外，皆有垣周之，層樓疊閣，俱架於水中，而佛像皆整麗，亦粵西所未見。

xī hū zhōng wú yī sēng, shuǐ kōng yún lěng, wéi wén jī jī xī shēng ér yǐ.
惜乎中無一僧，水空雲冷，惟聞唧唧溪聲而已。

sì wèi tiān qǐ qī nián mò gōng jí suǒ jiàn, qián nián yǐ qián wū hài, biān shā sēng, suì wú jū zhě. sì nán yǒu xī zì xī nán yè zhōng lái, jí yóu sì qián dōng qù zhě. sì běi yǒu dà dào xī xiàng yú lǐng qù, shì tōng bā é ér dá píng zhōu zhě. sì qián shuǐ dōng qù, jīng shí yá shuǐ kǒu, yòu dōng chū ér zhù dà xī, cǐ shǔ zuǒ dì èr chóng jiè shuǐ yě.
寺為天啟七年莫公伋ｊｉ所建，前年以潛ｚéｎ誣害，鞭殺僧，遂無居者。寺南有溪自西南腋中來，即由寺前東去者。寺北有大道西向逾嶺去，是通巴鵝而達平洲者。寺前水東去，經石崖水口，又東出而注大溪，此署左第二重界水也。

shǔ yòu dì yī zhòng jiè shuǐ, jí qián lái suǒ shè yàn shàng nán xiá zhī liú, dì èr chóng jí dǎ xī guān dōng lái zhī jiàn, èr shuǐ hé wèi dà xī ér jīng zhōu qián.
署右第一重界水，即前來所涉堰上南峽之流，第二重即打錫關東來之澗，二水合為大溪而經州前。