chū shí rì chén qǐ fàn yú xiāng shān sì, yún qì bó bó wèi yǐ, suì bié huì ān xíng, xī qǔ nán dān dào qù. suí lóng xī bàn lǐ, yú qí běi, jí xī mén wài jiē zhī jǐn wài yě. yòu bàn lǐ, jiàn yòu yī xī fǎn zì xī lái, nǎi jiǔ lóng zhī liú sàn zhū tián hè, běi jīng xī dào táng zhī qián dōng zhé ér lái. lóng xī yòu xī liú ér hé, liǎng shuǐ hé yú xī jiē jǐn chù, jí cóng lù xià běi rù shí xué ér zhù yú jiāng. yòu bàn lǐ, guò xī dào táng, yòu xī wǔ lǐ, guò qián xiǎo guān hái suǒ guò shí qiáo jià yú shí hè jiān zhě, qí shuǐ nǎi xiǎo guān suǒ chū zhī zhī yě. guò qiáo, xī nán yǒu qí, jí qián xiǎo guān suǒ lái dà lù, cóng qiáo xī zhí xíng, nǎi huái yuǎn dà dào yě.
初十日晨起飯於香山寺,雲氣勃勃未已,遂別慧庵行,西〔取南丹道去。〕隨龍溪半里,逾其北,即西門外街之盡外也。又半里,見又一溪反自西來,乃九龍之流散諸田壑,北經西道堂之前東折而來。龍溪又西流而合,兩水合於西街盡處,即從路下北入石穴而注於江。又半里,過西道堂,又西五里,過前小觀還所過石橋架於石壑間者,其水乃小觀所出之支也。過橋,西南有岐,即前小觀所來大路,從橋西直行,乃懷遠大道也。
zhí xī xíng yòu sān lǐ, wàng jiàn xī běi jiāng liú cóng běi shān xià yī qǔ, gài zì jùn xī lái, jiē xún jiāng nán àn xíng, ér jiāng shēn bù kě jiàn, zhì shì yī qǔ, shǐ dé ér jiàn zhī.
直西行又三里,望見西北江流從北山下一曲,蓋自郡西來,皆循江南岸行,而江深不可見,至是一曲,始得而見之。
jiāng běi àn zhī shān, zì yí shān zhī xī lián fēng zhì cǐ, tū ér xī jǐn, yuē jī míng shān. qí xī zhī lián fēng, yòu cóng jī wū hòu huán ér qù zhě yě. yì qián cóng xiǎo guān lái, wù shè shuǐ qí jì dé dà dào hòu, jí shè yī shí hè, yǒu shí jià hè shàng, qí xià liú shuǐ chán chán, shēn bù kě xī. yòu dōng èr lǐ, fù guò yī shí hè, qí jià shí yì rú zhī. jīn suǒ guò zhǐ dōng hè shí qiáo yī suǒ, qí xī hè zhě, lù jǐ chū qí běi, qiáo yīng zài qí nán, dàn qiáo xià běi zhù zhī shuǐ, bù zhī jìng cóng hé chū, qǐ yì rù xué ér bù kě dǔ yé?
江北岸之山,自宜山之西連峰至此,突而西盡,曰雞鳴山。其西之連峰,又從雞嗚後環而去者也。憶前從小觀來,誤涉水畦;既得大道後,即涉一石壑,有石架壑上,其下流水潺潺,深不可晰。又東二里,復過一石壑,其架石亦如之。今所過止東壑石橋一所,其西壑者,路己出其北,橋應在其南,但橋下北注之水,不知竟從何出,豈亦入穴而不可睹耶?
xiàng yí èr qiáo zhī shuǐ, yī wèi xiǎo guān, yī wèi jiǔ lóng, yǐ jīn guān zhī, dāng jù wèi xiǎo guān, fēi jiǔ lóng yě. yú shì liǎng jiè shí shān jù jiàn zhuǎn xī běi. cóng zhōng wù xíng, yòu shí lǐ, yǒu shān zhōng zhì yú liǎng jiè zhī jiān, yuē dú shān, qiào xuē gū sǒng, yì dú xiù zhī liú yě. dú shān nán yǒu cūn shù shí jiā, zài nán shān xià, yuē zhōng huǒ pù. yòu xī běi yī lǐ yú tǔ gāng, fù wàng jiàn xī běi dà jiāng yī qǔ, zì xī ér dōng. yòu xī běi yī lǐ, zhí bī nán jiè shí shān ér xíng. lù běi zé tǔ fù gāo xià, jiāng běi fù shí fēng wān yán, lù bīn nán fēng, jiāng bīn běi fēng, ér shàng shān pán jiè qí jiān, fù bù jiàn jiāng yān. shì shí shān yǔ dà zhì, rú qīng pén dào xiá, xī liú zhī běi rù jiāng zhě, shēng bù jué yě. yòu wǔ lǐ, liǎng jiè zhī zhōng, yòu qǐ shí fēng yī zhī, lù suì jiè qí běi, jiāng suì jiè qí nán. yǔ suī jiàn zhǐ, ér ní huá bù kān zhe zú, xíng shén jiǎn tōng jiān yě. yòu sān lǐ, zhuǎn nán jiè shí zuǐ, yǒu quán yī hóng, dú zhǐ shí dàn jiān, shén chéng bì.
向疑二橋之水,一為小觀,一為九龍,以今觀之,當俱為小觀,非九龍也。於是兩界石山俱漸轉西北。從中塢行,又十里,有山中峙於兩界之間,曰獨山,峭削孤聳,亦獨秀之流也。獨山南有村數十家,在南山下,曰中火鋪。又西北一里逾土岡,復望見西北大江一曲,自西而東。又西北一里,直逼南界石山而行。路北則土阜高下,江北復石峰蜿蜒,路瀕南峰,江瀕北峰,而上山盤界其間,復不見江焉。是時山雨大至,如傾盆倒峽,溪流之北入江者,聲不絕也。又五里,兩界之中,又起石峰一支,路遂界其北,江遂界其南。雨雖漸止,而泥滑不堪着足,行甚蹇jiǎn通「艱」也。又三里,轉南界石嘴,有泉一泓,獨止石窞間,甚澄碧。
qí xī yǒu yán běi xiàng, qián yǒu dà shí píng mén ér zhì, dòng shēn wǔ zhàng, zhōng gāo wài bì, hòu bì rú lián huā, yè ruǐ céng céng xiāng dié, ér zhuì xì biǎn xiá, kě kuī ér bù kě rù yān. yòu xī běi èr lǐ, nán shān hòu xùn wài zǎn, zhōng kāi yī dàng běi xiàng, shù jiā yǐ zhī, yuē dà dòng bǎo. rù ér chuī yú lán, wèn: dòng hé zài? yuē: zài nán shān zhī bèi. cóng bǎo hòu nán rù xiá, shàng sān sì lǐ ér zhì, yī yuē dà dòng, yī yuē tiān mén dòng, yǒu chǔ máng kāi kěn qí nèi yān. gài zì bǎo běi wàng zhī, zé nán fēng huí huán rú jué, rén zhì bǎo hòu, yòu rú lián bàn zì liè, kě pī ér rù yě.
其西有岩北向,前有大石屏門而峙,洞深五丈,中高外閟,後壁如蓮花,葉蕊層層相疊,而綴隙扁狹,可窺而不可入焉。又西北二里,南山後遜外攢,中開一宕北向,數家倚之,曰大峒堡。入而炊於欄,問:「洞何在?」曰:「在南山之背。從堡後南入峽,尚三四里而至,一曰大洞,一曰天門洞,有楚氓開墾其內焉。」蓋自堡北望之,則南峰迴環如玦,人至堡後,又如蓮瓣自裂,可披而入也。
guò dà dòng bǎo, shēng jiàng pō tuó, yòu shí lǐ, yú tǔ shān ér xià, zé jiāng liú zì nán ér běi héng tiān qiàn yān. qí xī àn jí wèi huái yuǎn zhèn. shí suí fū tiāo dān bù shèng zhòng, pú fú bù qián, dài jiǔ zhī ér hòu dù. jiāng kuò bàn yú qìng yuǎn, nǎi huái yuǎn zhèn zhī nán jiāng yě.
過大洞堡,升降陂陀,又十里,逾土山而下,則江流自南而北橫天塹焉。其西岸即為懷遠鎮。時隨夫挑擔不勝重,匍匐不前,待久之而後渡。江闊半於慶遠,乃懷遠鎮之南江也。
qí jiāng zì lì bō lái, zhì hé chí zhōu dōng jìng wèi jīn chéng jiāng, yòu nán zhì dōng jiāng hé sī ēn xiàn xī lái shuǐ jīn chēng dà huán jiāng, nán dǐ yǒng shùn běi jìng rù shān xué zhōng, àn fú qū qǔ shù lǐ, ér dōng chū yú yǒng tài lǐ, yòu dōng běi zhì zhōng lǐ, jīng píng fēng ér dōng, huáng cūn dōu tián zhī shuǐ rù yān.
其江自荔波來,至河池州東境為金城江,又南至東江合思恩縣西來水(今稱大環江),南抵永順北境入山穴中,暗伏屈曲數里,而東出於永泰里,又東北至中里,經屏風而東,黃村、都田之水入焉。
yòu dōng běi guò cǐ, yòu běi ér dōng wǔ lǐ, zé běi jiāng zì xī běi lái hé, wèi lóng jiāng yān. qián wèi zì píng fēng shān rù xué zhě, é yě.
又東北過此,又北而東五里,則北江自西北來合,〔為龍江焉。〕前謂自屏風山入穴者,訛也。
píng fēng wèi cháng liú xué zhōng, rù xué chù zài yǒng shùn sī yǒng tài lǐ zhī jiān, tǔ rén yì fàng jù bǎn fú xué zhōng xià. yóu shì guān zhī, yǒng shùn sī yǒu sān dà liú yān. cǐ wèi běi zhī ér sī běi wǔ lǐ zhě, yòu wèi dōu ní běi zhī sī nán yǔ sī ēn fǔ jiǔ sī gé jiè zhě, wèi dōu ní nán zhī. bā dòng shí bì zhī shuǐ, rù jīn chéng xià liú kě zhī. huái yuǎn zhèn zài jiāng zhī xī àn, qí běi shàng yǒu běi jiāng jí jīn xiǎo huán jiāng zì sī ēn xiàn běi zhōng zhōu lái, yǔ nán jiāng hé yú huái yuǎn zhī xià liú, zhōu sù nán jiāng zhì huái yuǎn ér zhǐ. qí shàng zé tān gāo shuǐ qiǎn, bù néng shàng yǐ. běi jiāng tōng xiǎo zhōu, sān sì rì zhì zhōng zhōu.
屏風未嘗流穴中,入穴處在永順司永泰里之間,土人亦放巨板浮穴中下。由是觀之,永順司有三大流焉。此為北支;而司北五里者,又為都泥北支;司南與思恩府九司隔界者,為都泥南支。八峒、石壁之水,入金城下流可知。懷遠鎮在江之西岸,其北尚有北江即今小環江自思恩縣北中州來,與南江合於懷遠之下流,舟溯南江至懷遠而止。其上則灘高水淺,不能上矣。北江通小舟,三四日至中州。
shì wǎn sù huái yuǎn zhèn zhī bǎo zhèng jiā, ér sòng fū zhī qǔ yú bǎo zhōng zhě, shàng zài qí xī tǔ shān shàng. gài shì chù mín gōng fǔ xiàn, ér jūn sòng wǔ chà.
是晚宿懷遠鎮之保正家,而送夫之取於堡中者,尚在其西土山上。蓋是處民供府縣,而軍送武差。
shí yī rì chén qǐ, bǎo zhèng yǐ èr fū sòng zhì ān yuǎn bǎo huàn bīng fū, jiǔ zhī hòu xíng. yú shì shí shān yáo liè, huò duàn huò xù, zhōng jù tǔ shān pán cuò yǐ. xī běi wǔ lǐ, shàng tǔ shān, zhuǎn ér běi, yǐ nǎi fù xī běi shēng jiàng pō lǒng, měi yǒu xiǎo shuǐ, jiē běi liú.
十一日晨起,保正以二夫送至安遠堡換兵夫,久之後行。於是石山遙列,或斷或續,中俱土山盤錯矣。西北五里,上土山,轉而北,已乃復西北升降坡隴,每有小水,皆北流。
gòng èr shí lǐ, guò zhōng huǒ pù, yòu xī běi sān lǐ, wèi xiè biǎo bǎo. qí bǎo dāng tǔ shān jiā zhōng, yī fù gū xuán, wéi qián miàn kě shàng, hòu nǎi huì shuǐ shān gǔ, jìn lù wèi táng, dōng xī liǎng yè, yì shuǐ huán zhī. bǎo zài shān shàng, shù jiā ér yǐ. hòu fū jiǔ ér xíng. yòu běi yú yī lǐng, wǔ lǐ, yǒu shù shí jiā zài dōng shān xià, yuē jiù jūn.
共二十里,過中火鋪,又西北三里,為謝表堡。其堡當土山夾中,一阜孤懸,惟前面可上,後乃匯水山谷,浸麓為塘,東西兩腋,亦水環之。堡在山上,數家而已。候夫久而行。又北逾一嶺,五里,有數十家在東山下,曰舊軍。
shí yǐ guò wǔ, shì jiǔ yī hú, zhuó yú lù yú shí shàng. shí jiān yǒu xiǎo shuǐ luàn liú. qí nán yī xué fú shí dàn xià, pēn liú ér chū, dú qīng liè shū shén. yòu xī běi, wù zhōng jiē chéng píng chóu, wàng jiàn xī běi shí shān héng liè yú qián, gòng bā lǐ, xún nán jiè shí fēng zhī lù, yú shì yǔ xī běi shí shān yòu jiā ér chéng dōng xī wù. lù yóu qí zhōng, zhuǎn xiàng xī xíng, yú yī héng gèn tǔ jí, zé cǐ xiǎo shuǐ zhī fēn jiè yě. yóu cǐ xī wàng, zé yáng jiǎo shān wān shù yú liǎng jiè zhī zhōng, cǐ chì shí zhī zuì dà zhě yě. yòu xī èr lǐ, dǐ dé shèng zhèn zhī dōng yíng. shí shàng xià wǔ, hòu yíng mù bù zhì, suì zì chuī ér shí. jì fàn, yù wǎng hé chí suǒ, wèn xiāng qù shàng wǔ lǐ. wèn wéi jiā shān jiē nán jīn gāng shān.
時已過午,貰酒一壺,酌於路隅石上。石間有小水亂(流)。其南一穴伏石窞下,噴流而出,獨清洌殊甚。又西北,塢中皆成平疇,望見西北石山橫列於前,共八里,循南界石峰之麓,於是與西北石山又夾而成東西塢。路由其中,轉向西行,逾一橫亘土脊,則此小水之分界也。由此西望,則羊角山灣豎於兩界之中,此叱石之最大者也。又西二里,抵德勝鎮之東營。時尚下午,候營目不至,遂自炊而食。既飯,欲往河池所,問相去尚五里。問韋家山、街南金剛山。
yuán jiā shān jiē běi shī zi dòng.
袁家山、街北獅子洞。
lián huā táng, zhū jù zài dé shèng. suì sàn bù zhèn jiān, hái sù yú dōng yíng. shì rì xià wǔ yǐ jì, yú yǐ wèi jiǔ qíng zhào jí zhōng yè, yǔ fù zuò.
蓮花塘,諸俱在德勝。遂散步鎮間,還宿於東營。是日下午已霽,余以為久晴兆;及中夜,雨復作。
shí èr rì chén qǐ, fàn bì ér yǔ bù zhǐ.
十二日晨起,飯畢而雨不止。
lìng gù nú yā yíng fū dān xíng lǐ, xiān wǎng dé shèng xī yíng. yú rù dé shèng dōng xiàng mén, yī lǐ, zhé ér běi, bàn lǐ, dǐ běi shān xià. yuán jiā shān. guò guān yīn ān, bù rù, yóu ān zuǒ zì ān dēng shān. yǒu dòng zài shān jiāo shān diān yě, qí mén nán xiàng, gāo yuē wǔ zhàng, hòu yǒu jù zhù zhōng píng, chuān dōng xī xì, jù kě rù, zé shāo xià ér àn. yú xiān dú guān yīn ān bēi, yún ān hòu wèi shī zi dòng, gù zhī cǐ dòng wèi shī zi.
令顧奴押營夫擔行李,先往德勝西營。余入德勝東巷門,一里,折而北,半里,抵北山下。袁家山。過觀音庵,不入,由庵左自庵登山。有洞在山椒山巔也,其門南向,高約五丈,後有巨柱中屏,穿東西隙,俱可入,則稍下而暗。余先讀觀音庵碑,雲庵後為獅子洞,故知此洞為獅子。
yòu wén zhī tǔ rén yún: yuán jiā shān yǒu dòng, shēn tòu shān hòu. kuī cǐ dòng shēn yǎo, yì bì cǐ shān. shí dòng wài yǔ chán chán, shān dǐng yǒu yù huáng gé, yù shàng suǒ jù rù dòng, ér gé sēng shì xià shān, qí zhōng wú rén. nǎi lìng suí fū wáng guì. xià guān yīn ān suǒ jù, yú chí sǎn dēng shān.
又聞之土人云:「袁家山有洞,深透山後。」窺此洞深杳,亦必此山。時洞外雨潺潺,山頂有玉皇閣,欲上索炬入洞,而閣僧適下山,其中無人。乃令隨夫王貴。下觀音庵索炬,余持傘登山。
shí dèng qū zhuì shí yá jiān, shén jùn, shù qū ér shàng, zé gé shàng wèi sēng suǒ jiōng, gé xià zhì xīn kě wèi jù. yú jí qǔ zhī, tóu yá xià. lì yá liǎng céng, jiàn liǎng sēng zài dòng kǒu, yú yí wèi shàng yù huáng gé sēng yě, jí zhì, zé suí fū yì zài yān. sēng nǎi guān yīn ān zhě, yī yuē chán yī, yī yuē yìng yù, nǎi fèng zhǔ sēng mǎn shì mìng yǐ chá lái yíng, qiě dǎo yú rù dòng zhě.
石磴曲綴石崖間,甚峻,數曲而上,則閣上為僧所扃,閣下置薪可為炬。余亟取之,投崖下。歷崖兩層,見兩僧在洞口,余疑為上玉皇閣僧也,及至,則隨夫亦在焉。僧乃觀音庵者,一曰禪一,一曰映玉,乃奉主僧滿室命以茶來迎,且導余入洞者。
suì tóng zhī, gèng qǔ qián tóu yá xià xīn, duō shù jù rù. suì yóu píng zhù dōng xì, yòu běi jìn shù zhàng, zé dòng suì gāo tà, zhōng yǒu qíng tiān zhù xī niú wàng yuè yīng zuǐ shí chuán zhū míng zhuàng. gèng dōng zhé shù zhàng, zé běi miàn yǒu guāng yì yì zì shàng dào yǐng, yǐ wèi cǐ chū dòng zhī suǒ yě rán dōng qù shàng yǒu dào yǎo hēi, nǎi yì zhāng jù dōng mì zhī, yòu yuē wǔ zhàng ér zhǐ.
遂同之,更取前投崖下薪,多束炬入。遂由屏柱東隙,又北進數丈,則洞遂高拓,中有擎天柱、犀牛望月、鶯嘴、石船諸名狀。更東折數丈,則北面有光熠熠自上倒影,以為此出洞之所也;然東去尚有道杳黑,乃益張炬東覓之,又約五丈而止。
nǎi réng chū běi qù, xiàng míng ér tóu.
乃仍出北去,向明而投。
dǐ qí xià, zé xuán shí chán qū, guāng tòu qí shàng, rú shù yuè bìng yǐn. yú yí, jiāng pān shí yǐ dēng, hū yǒu píng xiá rào qí zuǒ ér zhuǎn, suì běi tòu chū, qí mén běi xiàng, yòu zài qián suǒ wàng tòu míng zhī xià yě. chū dòng, nán xiàng pān cóng yá ér shàng, zé shí è zǎn dá, rú cóng lián huā zú bàn shàng xíng, yuán tòu míng xué wài guò, yòu rú chuí lián gé mù yě. nán xiàng shàng shān dǐng, suì cóng yù huáng gé hòu rù, zé gé sēng yǐ guī. dēng gé píng tiào, zé dé shèng qiān jiā lín cì, zhòng fēng pái cù, jǐn zài mù zhōng yě. réng cóng èr dǎo sēng xià shān, zhé dèng shí yá jiān, fán shù qū xià, chū guò shī le dòng qián, xià rù guān yīn ān, xiè mǎn shì ér bié.
抵其下,則懸石巉岨,光透其上,如數月並引。余疑,將攀石以登,忽有平峽繞其左而轉,遂北透出,其門北向,又在前所望透明之下也。出洞,南向攀叢崖而上,則石萼攢沓,如從蓮花族瓣上行,緣透明穴外過,又如垂簾隔幕也。南向上山頂,遂從玉皇閣後入,則閣僧已歸。登閣憑眺,則德勝千家鱗次,眾峰排簇,盡在目中也。仍從二導僧下山,〔折磴石崖間,凡數曲下,出〕過獅了洞前,下入觀音庵,謝滿室而別。
suì chū, nán bàn lǐ, guò dé shèng jiē, qí jiē dōng xī èr lǐ yú.
遂出,南半里,過德勝街,其街東西二里余。
jiē fāng xū jí wèi shì.
街方墟集為市。
yǔ zhōng jié jiē ér nán, yòu bàn lǐ dǐ wéi jiā shān. cóng shān zhī xī lù pān jí ér dēng, yá xuán xiá zhuǎn, yǒu shù dǎo chuí qí shàng, rú qiú lóng wǔ kōng. shàng yǒu bié kē, cóng yán mén héng jià jù shù zhī miǎo, hé ér wèi yī, tóng wèi jiū lián xiáng zhuì zhī shì. qí héng jià chù, dú zhī tǐ chuān lòu, xiào zhàng dā xī pín lóu wěi sháo zhé?
雨中截街而南,又半里抵韋家山。從山之西麓攀級而登,崖懸峽轉,有樹倒垂其上,如虬龍舞空。上有別柯,從岩門橫架巨樹之杪,合而為一,同為糾連翔墜之勢。其橫架處,獨枝體穿漏,効仗耷希頻耬緯芍摺?
yán mén zài shàng xià xuē yá jiān, qí mén xī xiàng, qián kàn shù miǎo, jiù ài wèi mén. qián yǒu xiǎo tái, shí héng wò yá duān, ruò lán zhī hù xiǎn. zài shàng, yǒu guān yīn gé dāng dòng mén. yóu qí yòu rù dòng, dòng fēn liǎng zhī: yī cóng gé hòu dōng xiàng rù, zhuǎn ér nán, suì àn, bǐng jù qióng zhī, wǔ zhàng ér zhǐ, wú tā dòu yě yī cóng gé xī dōng xiàng rù, xià yī jí, zhuǎn ér běi, yì àn, bǐng jù qióng zhī, shí zhàng ér zhǐ, yì wú tā dòu yě. dà dǐ cǐ dòng suī qiàn kōng, ér shí wú shēn rù chù, bù ruò shī zi dòng zhī zhí tòu shān hòu. rán shī zi shèng zài zhōng tōng, ér cǐ dòng shèng zài wài qiàn, píng xū lín shēn, shàng xià xuē yá, lí pī yǎn yìng, cǐ wèi shèng jué yǐ. guān yīn gé zhī zuǒ wèi sēng wò kān, shàng xià jiē qiào yán, sēng yǐ zhú fēi wài zhàng ér nán jǐn chù yú xì zhàng yú, yì ruò tái xiè kōng xuán, sēng yì jiāng bìng zhàng. yú quàn qí héng mù yú qián, lán ér bù zhàng yǐ lín tiào, sēng cóng zhī. cǐ sēng běn tíng xī wèi jǐ, chuán wén cǐ dòng yì shēn tòu yú hòu, zhèng yù yī qióng, yú yǐ qián bì zhī, lìng duō zhì huǒ jù yǐ cóng, qí sēng xīn rán.
岩門在上下削崖間,其門西向,前瞰樹杪,就隘為門。前有小台,石橫臥崖端,若欄之護險。再上,有觀音閣當洞門。由其右入洞,洞分兩支:一從閣後東向入,轉而南,遂暗,秉炬窮之,五丈而止,無他竇也;一從閣西東向入,下一級,轉而北,亦暗,秉炬窮之,十丈而止,亦無他竇也。大抵此洞雖嵌空,而實無深入處,不若獅子洞之直透山後。然獅子勝在中通,而此洞勝在外嵌,憑虛臨深,上下削崖,離披掩映,此為勝絕矣。觀音閣之左為僧臥龕,上下皆峭岩,僧以竹扉外障;而南盡處余隙丈余,亦若台榭空懸,僧亦將並障。余勸其橫木於前,欄而不障以臨眺,僧從之。此僧本停錫未幾,傳聞此洞亦深透於後,正欲一窮,余以錢畀之,令多置火炬以從,其僧欣然。
shí yǒu guǎng dōng kè èr rén wén zhī, yì zhuī suí rù. jí rù ér biàn suǒ, jìng wú shēn tòu zhī xué, nǎi zhǐ.
時有廣東客二人聞之,亦追隨入。及入而遍索,竟無深透之穴,乃止。
dòng mén xià xuán jí zhī duān, yì yǒu yī mén, rù zhī shēn bù guò sì zhàng, ér yòu shén xiá, suì xià shān, shān xià yǔ yóu chán chán yě. réng bàn lǐ, chū dé shèng jiē zhī zhōng, suí jiē xī xiàng xíng, guò fēn sī qián.
洞門下懸級之端,亦有一門,入之深不過四丈,而又甚狹,遂下山,山下雨猶潺潺也。仍半里,出德勝街之中,隨街西向行,過分司前。
xiàng yǒu èr fǔ, jīn cái gé, yǐ hé chí zhōu tóng shè zhèn shì.
向有二府,今裁革,以河池州同攝鎮事。
yòu yī lǐ, chū dé shèng xī jiē mén, yòu xī yī lǐ, yǒu yíng zài lù běi, shì wèi dé shèng yíng.
又一里,出德勝西街門,又西一里,有營在路北,是為德勝營。
wǎng wèn xíng lǐ, yòu tiāo ér sòng zhì hé chí suǒ yǐ. réng chū zhì dà lù, shāo xī, suì cóng qí nán guò yī xiǎo xī. bàn lǐ, píng yuán zhōng luàn shí cóng cù, fēn liè bù yī, zhōng yǒu zhū shuǐ yī hóng, chéng wú piàn cǎo, shí jiān zhī shàng, yì yǒu kuà shù pán luò, rú xiāng shān sì qián zhuàng.
往問行李,又挑而送至河池所矣。仍出至大路,稍西,遂從岐南過一小溪。半里,平原中亂石叢簇,〔分裂不一,〕中有瀦水一泓,〔澄無片草,〕石尖之上,亦有跨樹盤絡,如香山寺前狀。
shí piàn gèng chóu hé, jiān yǐ tán zhǔ, yóu qí. tán xī yòu yǒu yī shí xiá, nèi yì zhū shuǐ, xiǎng xià yǔ tán tōng. qí shàng zé shí fēn xiá zhuǎn, bù yī qí shèng yě. qí nán yǒu shí dú gāo ér jù, sēng jié máo yú shàng, shì wèi lián huā ān, yì rú xiāng shān sì qián zhī fàn shì.
〔石片更稠合,間以潭渚,尤奇。〕潭西又有一石峽,內亦瀦水,想下與潭通。其上則石分峽轉,不一其勝也。其南有石獨高而巨,僧結茅於上,是為蓮花庵,亦如香山寺前之梵室。
mén jiù shí xì, dōng xī běi jù xiǎo liú huán zhī, dì jiào xiāng shān yōu lì tè jué. dàn sēng jiù xiá bì jiān chù zhū jù huì, bù miǎn táng tū mào fàn líng qū ěr.
〔門就石隙,東西北俱小流環之,地較香山幽麗特絕。〕但僧就峽壁間畜豬聚穢,不免唐突冒犯靈區耳。
xiá shuǐ zhī xī, yòu yǒu gǔ miào sān yíng, jiōng ér wú rén. qián yǒu ān yǐ bàn pǐ, yǒu mù jǐ jù dèng mǎn qí nèi, ér jìng wú qī shǒu. shí xū yún lěng, wèi zhī wǔ rán, nǎi fǎn.
峽水之西,又有古廟三楹,扃而無人。前有庵已半圮,有木幾、巨凳滿其內,而竟無棲守。石虛雲冷,為之憮然,乃返。
běi chū dà lù, yòu xī guò yī shí liáng, qí xià shuǐ pō xiǎo, zì běi ér nán, yòu dōng huán lián huā ān zhī dōng, yòu xī rào qí qián ér nán qù, cǐ nǎi nán rù nán jiāng zhī liú yě.
北出大路,又西過一石樑,其下水頗小,自北而南,又東環蓮花庵之東,又西繞其前而南去,此乃南入南江之流也。
yòu xī jīng yī gǔ tái mén, zé lù dàn zhuān zhòu, ér páng shě liáo luò, bù ruò dé shèng yǐ.
又西經一古台門,則路但磚甃,而旁舍寥落,不若德勝矣。
yòu xī yī lǐ, rù hé chí suǒ fēi hé chí zhōu biān, zài jīn zhī yí shān xiàn dōng mén.
又西一里,入河池所非河池州邊,在今之宜山縣東門。
suǒ yǒu zhuān chéng, zhōng kāi sì mén, ér suǒ shǔ qīng jǐn, jū shě wú jǐ, zé wù wǔ suì xiōng, wèi kòu suǒ fén jié, dàng wèi cǎo mǎng yě. dé shèng zhèn jiē kè mín, gù dōng lán nà dì tǔ bīng shǒu yù, dé bǎo wú yú ér cǐ chéng jūn shì, fǎn bù néng yù ér shòu xiǎn bīng huǒ. dān tíng yú suǒ xī jūn shě, huì lòu bù kān. nǎi yì yī lǚ zhì dōng jiē kòu dù shí zhēng, bù zài shě. fǎn yù, zhī dōng mén, shí zhēng yǐn zhì qí shū shì, zé suǒ tǔ fù shàng fú shān ān hòu yíng yě. ān sēng qióng shén, wú xīn yǐ chuī, réng chuī yú jūn jiā jūn hù rén jiā, yí shí yú ān, bìng xíng lǐ yí rù. xià wǔ, lìng gù pū jí suí fū yǐ shū jí jūn fú bái gào zhī guǎn suǒ huī shǐ liú jūn, shì tā chū, dǐ mù guī yuē: dāng jí fèng kòu, yǐ wǎn, xū líng chén zhì yě. suǒ chéng yǔ suǒ hòu fú shān sì, jiē yǒng lè zhōng zhōng shǐ léi chūn suǒ chuàng, nǎi wǎng mèng yīng shān kāi kuàng zhě.
所有磚城,中開四門,而所署傾盡,居舍無幾,則戊午歲凶,為寇所焚劫,盪為草莽也。德勝鎮皆客民,雇東蘭、那地土兵守御,得保無虞;而此城軍士,反不能御而受燹(xiǎn兵火)。擔停於所西軍舍,穢陋不堪。乃易衣履至東街叩杜實徵,不在舍。返寓,之東門,實徵引至其書室,則所土阜上福山庵後楹也。庵僧窮甚,無薪以炊,仍炊於軍家軍戶人家,移食於庵,並行李移入。下午,令顧仆及隨夫以書及軍符白告知管所揮使劉君,適他出,抵暮歸曰:「當即奉叩,以晚,須凌晨至也。」所城與所後福山寺,皆永樂中中使雷春所創,乃往孟英山開礦者。
shí sān rì chén qǐ yù yè liú jūn, fāng wǎng shì mì jiǎn, ér liú yǐ xiān zhì. liú míng hóng xūn, hào mèng yǔ. kuì chéng shén tiǎn, yú zhǐ shōu qí mǐ ròu èr zhǒng. yǐ ér jiǎn zhì, nǎi dá bài qí shǔ, nǎi xīn fù máo chéng zhī zhě. shāng suǒ shì dào, liú jūn yuē: nán dān lù dà ér yuǎn, dì tǔ guān jiā luàn, jiǔ nián dōng, tǔ guān mò jí yīn mǔ dàn, qí dì fù rù hè, jiān zhī, nǎi dì sān dì qī yě. yú shì yǔ dì sì dì jiē bù píng, tóng zuò luàn. jí dùn yú nà dì. hòu xià sī jí dú shān zhī làn shàng sī, xiàng wèi nán dān suǒ kǔ, shí nián jiǔ yuè jiān, yì chéng jī bào fèn, qí dì dà luàn. liǎng dì jí xià sī wàn rén wéi nán dān, jí yǐ nà dì bīng lái yuán, qí sān dì zǒu sī ēn xiàn, sì dì zǒu shàng sī, jí nǎi fǎn zhōu zhì. shí èr yuè, shōu běn zhōu bīng, zhí sān dì yú ēn ēn ér qiú zhī. jīn nián chūn, jùn qiǎn qī zhǐ huī wǎng qí zhōu, yǔ zhī diào jiě, sān dì dé bù sǐ, ér sì dì zhī zài shàng sī zhě, yóu gè dān dān yě. xià sī lù bù tōng yǔ lì bō xíng, lù jìn ér shān xiǎn, yáo tóng jí zhuàng zú shí chū méi.
十三日晨起欲謁劉君,方往市覓柬,而劉已先至。劉名弘勛,號夢予。饋程甚腆,余止收其米肉二種。已而柬至,乃答拜其署,乃新覆茅成之者。商所適道,劉君曰:「南丹路大而遠,第土官家亂,九年冬,土官莫極因母誕,其弟婦入賀,奸之,乃第三弟妻也。於是與第四弟皆不平,同作亂。極遁於那地。後下司即獨山之爛上司,向為南丹所苦,十年九月間,亦乘機報憤,其地大亂。兩弟藉下司萬人圍南丹,極以那地兵來援,其三弟走思恩縣,四弟走上司,極乃返州治。十二月,收本州兵,執三弟於恩恩而囚之。今年春,郡遣戚指揮往其州,與之調解,三弟得不死,而四弟之在上司者,猶各眈眈也。下司路不通;與荔波行,路近而山險,瑤僮zhuàng即壯族時出沒。
sī ēn xī jiè yǒu hé bèi lǐng, jí gāo jùn, wèi wèi tú, jìng rì wú rén, xī dǐ máo làn ér hòu rù lì bō jìng, shǐ kě qǐ fū qù.
思恩西界有河背嶺,極高峻,為畏途,竟日無人,西抵茅濫而後入荔波境,始可起夫去。
dàn cǐ lù xū zhòng rén, nǎi xíng. xiān shì, qī zhǐ huī yǐ hù sòng pái huì yú, yuē: rú yóu lì bō, lìng mù jūn fáng yù jié sòng. gài lì bō zhū tǔ mán sù shè fú yú qī, ér fáng nǎi qí yǐng, cháng bāo sòng kè huò wǎng lái. liú jūn mìng fáng zhì, qīn yù zhī sòng, fáng wěi wěi, ér shí wú xíng yì, jiāng yǐ suǒ zhòng huì yě. cóng shǔ zhōng wàng běi shān yán, rú píng duān qiàn yī sù. jì chū yù yóu běi shān, yǒu wáng jūn yǐ jiǎn lái bài, míng miǎn, hào xiàn zhōu. qiě wèi liú jūn zhì liú kuǎn yì. yǐ liú jūn yǐ jiǎn lái zhāo, yú nǎi bù yóu běi yán ér zhuó yú liú shǔ. tóng zhuó zhě wèi wáng xiàn zhōu dù shí zhēng jí shí zhēng zhī xiōng dù tǐ gān, jiē hé chí suǒ xué shēng yě.
但此路須眾人,乃行。「先是,戚指揮以護送牌惠余,曰:」如由荔波,令目軍房玉潔送。「蓋荔波諸土蠻素懾服於戚,而房乃其影,嘗包送客貨往來。劉君命房至,親諭之送,房唯唯,而實無行意,將以索重賄也。從署中望北山岩,如屏端嵌一粟。既出欲游北山,有王君以柬來拜,名冕,號憲周。且為劉君致留款意。已劉君以柬來招,余乃不游北岩而酌於劉署。同酌者為王憲周、杜實徵及實徵之兄杜體乾,皆河池所學生也。
céng shēng dú hòu zhì. xí jiān shí zhēng yán qí yuè chén mèng xióng jiāng wǎng nán dān, yuē: cǐ dì dú tiáo fū nán, ruò tóng zhī xíng, dāng wú xiāo rén zhī jǐng jǐng. liú jūn mìng tóng zǐ wǎng zhāo zhī, bù zhì. yú chí liǎng duān, xīn huò yān.
曾生獨後至。席間實徵言其岳陳夢熊將往南丹,曰:「此地獨岧夫難,若同之行,當無宵人之儆jǐng」警「。」劉君命童子往招之,不至。余持兩端,心惑焉。
shí sì rì yǐ yuè jì yī zhǒng bù jí lì de rì zi: chū wǔ, shí sì, èr shí sān, gū huǎn chén jūn xíng.
十四日以月忌一種不吉利的日子:初五,十四,二十三,姑緩陳君行。
yú bo zhī, zé nán dān jí ér lì bō yǒu zǔ.
余卜之,則南丹吉而荔波有阻。
jí zài zhàn, yòu qǔ lì bō.
及再占,又取荔波。
yú huò zhōng bù jiě. nǎi chū běi mén, wèi běi shān zhī yóu. běi shān zhě, zài chéng běi yī lǐ yú shí jí ér shàng zhě, yì jǐ yī lǐ.
余惑終不解。乃出北門,為北山之游。北山者,在城北一里余;拾級而上者,亦幾一里。
xuē yá sān céng, ér zhì fú yǔ yú èr céng zhī shàng shàng céng zhī xià.
削崖三層,而置佛宇於二層之上、上層之下。
chū běi mén, xiān yóu píng hè xíng, bù bàn lǐ, yǒu luàn shí sǒng lì lù yú, wèi mén wèi biāo, wèi píng wèi liáng, wèi sǔn wèi zhī, qí xiù bù yī, gèng qiǎo yú lián huā táng xiāng shān sì zhě. yòu běi jǐ yī lǐ, běi xiàng zhì shān, wēi dèng yǐ yún yá ér shàng, qū zhé yì jǐ yī lǐ. jìn ài mén, yǒu diàn yǔ sān yíng, sēng yǐ suǒ shí xiān xià yǎn qí fēi, zì xià wàng zhī, yǐ wèi bù dé rù yǐ, jí pái zhī, zé yǎn ér bù jiōng yě. rù qí zhōng, shàng biǎn wèi yún shēn gé, yòu biǎn yǒu jì yī piān, nǎi chūn yuán jí chūn wéi gòng shì dì yī míng dǒng qí yīng zhě, jí suǒ zhōng rén.
出北門,先由平壑行,不半里,有亂石聳立路隅,為門為標,為屏為梁,為筍為芝,奇秀不一,更巧於蓮花塘、香山寺者。又北幾一里,北向陟山,危磴倚雲崖而上,曲折亦幾一里。進隘門,有殿宇三楹,僧以索食先下掩其扉,自下望之,以為不得入矣,及排之,則掩而不扃也。入其中,上扁為「雲深閣」,右扁有記一篇,乃春元即「春闈」貢士第一名董其英者,即所中人。
yán cháng dú shū cǐ zhōng, mì gé dōng yīn shí, wèi zhì máo tíng. jīn cóng ān lái, mì tíng zhǐ, bù kě dé. ér ān zhī xī, líng xuē yá ér qù, shàng xià jiē jué bì, ér sī lù ruò hén. yǐ cóng jué bì xià huì shuǐ yī kǎn, nǎi záo yàn ér yōng, yōng zhě yǒu dī lì, cóng dào yá chuí xià huì zhī, yǐ gōng chén xī ér yǐ. ān wú tā qí yì, wéi lín shēn píng yuǎn, tiào lǎn shén yáo. nán wàng duō líng shān zài dì èr chóng shí fēng zhī wài, zhèng dāng ān qián xī zhī yáng jiǎo shān, dōng zhī wéi jiā shān, zé ān xià dōng xī liǎng biāo yě.
言嘗讀書此中,覓閣東音石,為置茅亭。今從庵來,覓亭址,不可得。而庵之西,凌削崖而去,上下皆絕壁,而絲路若痕。已從絕壁下匯水一坎,乃鑿堰而壅,壅者有滴瀝,從倒崖垂下匯之,以供晨夕而已。庵無他奇異,惟臨深憑遠,眺擥甚遙。南望多靈山在第二重石峰之外,正當庵前;西之羊角山,東之韋家山,則庵下東西兩標也。
xǐ yǐ jiǔ zhī, réng xià shān zhì suǒ chéng běi mén wài, dōng xún dà lù xíng. yǐ qí ér dōng běi, gòng yī lǐ, rù shòu shān sì. luàn shí yī qū, shuǐ zòng héng huì qí zhōng, cóng shí diān gòu shì sān sì chù, yǐ fèng shén fó, gāo xià bù yī.
徙倚久之,仍下山至所城北門外,東循大路行。已岐而東北,共一里,入壽山寺。亂石一區,水縱橫匯其中,從石巔構室三四處,以奉神佛,高下不一。
xiān cóng shí duān dé shì yī yíng, zhōng zhì jīn xiān.
先從石端得室一楹,中置金仙。
qí xī zé shí xì nán běi héng zhuì, chéng liú zhū yān, ruò hóng gōu zhī jiè zhě.
其西則石隙南北橫墜,澄流瀦焉,若鴻溝之界者。
yǐ shí bǎn wèi qiáo, dù ér xī, yǒu cè shí yī duì, yì nán běi píng liè, qí shàng xià yǒu xué rú mén.
以石板為橋,渡而西,有側石一隊,亦南北屏列,其上下有穴如門。
yòu chuān ér xī, yǒu ān běi xiàng, qián huì wèi táng, yì shí suǒ yōng ér chéng zhě.
又穿而西,有庵北向,前匯為塘,亦石所擁而成者。
ān hòu sǒng shí dú gāo, shàng yǒu shì sān yíng, zhōng zhì yī xiàng, yì guān wěi rán, yī lǎo rén zhǐ wèi zhāng zǒng yé, ér suǒ zhōng zhū shēng jiē wèi zhī wén chāng xiàng. yú yú fú shān sì yuè hé yáng bā jǐng shī, yǒu zhēng mán jiāng jūn zhāng zǎo bá, wèi dé zhī shòu shān xiǎn shí jiān, nǎi wàn lì wù zǐ yuè shī guò cǐ, zé cǐ xiàng wèi zhāng jūn wú yí. yǐ wú wén jì, hòu shēng mò shí, suì yǐ wén chāng shì zhī, ér bù zhī wèi zhāng yě. píng diào jì jiǔ, xī nán yī lǐ, rù suǒ chéng dōng mén, fǎn fú shān yù.
庵後聳石獨高,上有室三楹,中置一像,衣冠偉然,一老人指為張總爺,而所中諸生皆謂之文昌像。余於福山寺閱《河陽八景詩》,有徵蠻將軍張澡《跋》,謂得之壽山蘚石間,乃萬曆戊子閱師過此,則此像為張君無疑。以無文記,後生莫識,遂以文昌事之,而不知為張也。憑弔既久,西南一里,入所城東門,返福山寓。
lìng nú zi mǎi yán mì fū yú dé shèng, wèi míng rì xíng jì.
令奴子買鹽覓夫於德勝,為明日行計。
yú zuò jì yù zhōng. yǐ ér dù shí zhēng tóng qí yuè chén shēng zhì, wèi yú mì fū, rǔ míng rì tóng wèi nán dān xíng. shì rì wǔ hòu jì, zhì wǎn ér bì kōng rú xǐ, bīng lún dōng shàng, shén sī yuè rán.
余作記寓中。已而杜實徵同其岳陳生至,為余覓夫,汝明日同為南丹行。是日午後霽,至晚而碧空如洗,冰輪東上,神思躍然。