dīng chǒu gōng yuán nián shí èr yuè shí yī rì yè yǔ dá dàn.
丁丑（公元１６３７年）十二月十一日夜雨達旦。

yú kǔ chuāng, jiǔ ér hòu qǐ. rán chuāng hán tǐ bèi, shū wú bīng zhōu zhī ān yě. shí háng dào mò jué, wén jìng wén jué yīn, bì dìng gǔ jī zú shān, qiě wèn dài hái duō zǔ, yú xīn chōng chōng, nǎi wèi èr jiū qǐng yú tiān níng sì fú qián, dé dài qù zhě. yú nǎi mào yǔ qū chóng shàn, yǐ yín bì sēng bǎo tán, lìng bèi shū wèi míng rì qǐ shì zhī jù. wǎn dǐ liáng diàn, yǔ jìng bù zhǐ.
余苦瘡，久而後起。然瘡寒體憊，殊無并州之安也。時行道莫決，〔聞靜聞決音，必定骨雞足山，〕且問帶骸多阻，余心忡忡，乃為二鬮請於天寧寺佛前，得帶去者。余乃冒雨趨崇善，以銀畀僧寶檀，令備蔬為明日起室之具。晚抵梁店，雨竟不止。

shí èr rì yǔ bù xiū, wǔ hòu xiǎo zhǐ. yú shì xiāng zhú zhū wù qū chóng shàn, ér bǎo tán yún bái èr sēng yù guā fēn jìng wén suǒ yí jīng yī, sī shāng yú liáng diàn, wèi hù xiāng tuī wěi jì, wèi yú bì děi liáng lái nǎi kě. ér liáng gù jiān bù kěn lái, yú zài sān kǔ qiú zhī, wǎng fǎn shù sì, ér sān è hù tuī hù wěi, cǐ bù kěn lái, bǐ bù kěn qù. jí yú zuò cù, bǐ fù sī huì bù xiū. yú bù shí qí zhǎn zhuǎn zuò jiān, shì hé yì gù? rán wú kě nài hé. wéi rì yè xuán zhī, ér bǐ fǎn yǐ gòu yán jiāo lì è yǔ xiāng mà yān.
十二日雨不休，午後小止。余市香燭諸物趨崇善，而寶檀、雲白二僧欲瓜分靜聞所遺經衣，私商於梁店，為互相推委計，謂余必得梁來乃可。而梁故堅不肯來，余再三苦求之，往返數四，而三惡互推互委，此不肯來，彼不肯去。及余坐促，彼復私會不休。余不識其展轉作奸，是何意故？然無可奈何。惟日夜懸之，而彼反以詬ｇòｕ言交詈ｌì惡語相罵焉。

shí sān rì chén qǐ, qiú liáng yī wǎng chóng shàn, liáng jué yì bù xíng. yú nǎi shū yī lǐng, qiú liáng zuò jiàn lǐng zhě, liáng zhōng bù yī yā huà yā. yú fù lìng gù pū qiú èr sēng, èr sēng yì rú gù.
十三日晨起，求梁一往崇善，梁決意不行。余乃書一領，求梁作見領者，梁終不一押畫押。余復令顧仆求二僧，二僧意如故。

nǎi bù dé yǐ, sī míng zhī yú guān, xiān wèi yí yù jì.
乃不得已，思鳴之於官，先為移寓計。

suì rù chéng, dé dèng gòng shì jiā jiù fáng yī jiān.
遂入城，得鄧貢士家舊房一間。

nǎi chū chéng, yǐ sān rì fáng qián bì liáng, yí náng rù chéng.
乃出城，以三日房錢畀梁，移囊入城。

tiān sè jiàn jì. rán cǐ yù wú guō, shì guàn wèi wǎn cān, zé yuè sè jiǎo rán, yǐ wèi qíng jì kě wàng yǐ.
天色漸霽。然此寓無鍋，市罐為晚餐，則月色皎然，以為晴霽可望矣。

shí sì rì zǎo wén yá xíng niè jī shēng, qǐ shì zhī, yǔ fēi fēi rú gù. lìng gù pū chuī ér qǐ, shū yī jiē jiē tiě, jù yǒu jiē fā xìng zhì de sī rén wén shū lìng tóu zhī jùn tài shǒu wú gōng. ér shì rì xún fāng shǐ zhě zì wǔ yuán lái, wú yǐ wǎng hòu yú jiāo, gù pū liú zhēn qí hái. yú zuò yǔ yù zhōng, wǔ yú, yú sàn bù chá yuàn qián, guān zuǒ jiāng dào suǒ bèi xià chéng jí xuān huà xiàn jīn zuò nán níng shì suǒ bèi xià mǎ fàn, yì jù fēng tiǎn.
十四日早聞衙行躡屐聲，起視之，雨霏霏如故。令顧仆炊而起，書一揭揭帖，具有揭發性質的私人文書令投之郡太守吳公。而是日巡方使者自武緣來，吳已往候於郊，顧仆留偵其還。余坐雨寓中，午余，余散步察院前，觀左江道所備下程及宣化縣今作南寧市所備下馬飯，亦俱豐腆。

hái yù, gù pū yǐ jùn zūn wèi hái, qǐng zài cóng chóng shàn qiú zhī. yú fù shū, gù bì zhī qù, réng bù lǐ yān.
還寓，顧仆以郡尊未還，請再從崇善求之。余復書，顧畀之去，仍不理焉。

tài píng nán níng jù yǒu gān, ér bù jiàn jú.
太平、南寧俱有柑，而不見橘。

yú zài xiàng wǔ fǎn shí jú shù méi.
余在向武反食橘數枚。

jú yǔ gān qí xíng pō xiāng sì.
橘與柑其形頗相似。

biān yú nán níng pō dà ér duō, tā chù jué wú zhī. jù zhě sì wǔ jīn tóng jīn, xiǎo zhě yì èr sān jīn, jiā pǐn yě. zéi yú pō xiǎo ér shǎo, zhì dà wú chū sān cùn zhě.
邊魚南寧頗大而多，他處絕無之。巨者四五觔ｊīｎ同「斤」，小者亦二三觔，佳品也。鯽魚頗小而少，至大無出三寸者。

shí wǔ rì wǔ gēng qiào hán, tiān míng kāi jì. zì chū yī zǎo yīn zhì cǐ, qià bàn yuè ér hòu qíng lǎng. shì rì xún fāng shǐ zhě zhù nán níng, jiē jiàn gè shǔ lì. yú shàng wǔ wǎng guān, jì wǔ, wú jùn hóu hái zì zuǒ jiāng dào, lìng gù pū yǐ jiē wǎng sù jìng wén shì, wú yì bù wèi lǐ, xià wǔ chū chéng mì chē fū, fù jù bù dé, chōng chōng ér yǐ.
十五日五更峭寒，天明開霽。自初一早陰至此，恰半月而後晴朗。是日巡方使者駐南寧，接見各屬吏。余上午往觀，既午，吳郡侯還自左江道，令顧仆以揭往訴靜聞事，吳亦不為理，下午出城覓車夫，復俱不得，忡忡而已。

shí liù rì míng shuǎng shū shén. wǔ gǔ, xún fāng shǐ zhě jí qū tài píng fǔ. qí lái zì sī ēn, yì jí pò rú cǐ, bù zhī hé yì.
十六日明爽殊甚。五鼓，巡方使者即趨太平府。其來自思恩，亦急迫如此，不知何意。

xiǎng yì wèi jiāo yí yā jìng ér rán yé!
想亦為交彝壓境而然耶！

rán bù wén qí diào dù ruò hé, cǐ jiān shàng xià jù zhì zhī ruò wǎng wén yě. réng lìng gù pū biàn mì chē fū, zhōng bù kě dé.
然不聞其調度若何，此間上下俱置之若罔聞也。仍令顧仆遍覓車夫，終不可得。

nán níng chéng běi xiá xī kuò, běi nǎi wàng xiān pō lái lóng, xī nǎi bīn jiāng chù yě. běi dōng nán gè yī mén, jiē piān yú jiǎo shàng, wéi xī miàn lín jiāng, yǒu sān mén.
南寧城北狹西闊，北乃望仙坡來龍，西乃瀕江處也。北、東、南各一門，皆偏於角上，惟西面臨江，有三門。

shí qī rì zài bèi xiāng zhú sù shū wǎng chóng shàn, qiú yún bái shú ér diàn zhī, zhǐ suǒ jiè yī cè yè zhú zhuàng jí jiā shā, jīng juǎn, zhú xiāng, qí tā kě yì jià zhě xī bù wèn. yún bái yóu wěi tuī wěi hòu bǎo tán huí. nǎi xiān qǐ biǎn bái gǔ, yī píng jǐ mǎn. zhōng zá tàn tǔ, yú yǐ zhú zhù zhú yī jiǎn qǔ, suì jìng rì zhī lì. réng yǐ huī tàn cún rù píng zhōng, mái zhī jiù chù, yǐ zhǐ shù zhòng guǒ gǔ, xié zhì chóng shàn sì wài, bù róng dài rù. zé bǎo tán guī yǐ.
十七日再備香燭素蔬往崇善，求雲白熟而奠之，止索戒衣、冊葉、竹撞即袈裟，經卷，竹箱，其他可易價者悉不問。雲白猶委推諉候寶檀回。乃先起窆白骨，一瓶幾滿。中雜炭土，余以竹箸逐一揀取，遂竟日之力。仍以灰炭存入瓶中，埋之舊處，以紙數重裹骨，攜置崇善寺外，不容帶入。則寶檀歸矣。

jiàn yú suǒ cè zhuàng, zhé zuò dào zéi miàn kǒng xiàng yú yuē: sēng sǐ yǐ ān biǎn, rú hé zhé fā jué? yǐ suǒ zì suǒ, qiě yǐ suǒ yú. yú xiào ér dù cāi duó zhī, gài qí yì yù yú shū yī lǐng, xū shōu suǒ liú zhū wù yě. shí rì sè yǐ mù, yú xiān wén qí zì yǔ yún: rǔ wèi wǒ móu sǐ sēng, wǒ hèn bù móu rǔ ěr! yú yì qí yán, kǒng shén, suì cóng qí yì, yǐ xū lǐng bì zhī, zhǐ de jiè yī cè yè, nǎi dé bào hái guī. hūn mù rù dèng yù, mì zhú, zhòng guǒ yǐ bài, jù jí jiè yī nèi zhe. bāo ér fèng zhī zhì dà zhú zhuàng jiān, qià xià céng yī zhuàng yě. shì rì xìng qíng jì, gù dé jiǎn gǔ yá bīn jǐ jìn jìng rì, hái cóng hēi àn zhōng, jiàn shā dī yǒu chē, yǐ wèi míng rì xíng kě bì yǐ.
見余索冊、撞，輒作盜賊面孔向余曰：「僧死已安窆，如何輒發掘？」以索自鎖，且以鎖余。余笑而度猜度之，蓋其意欲余書一領，虛收所留諸物也。時日色已暮，余先聞其自語云：「汝謂我謀死僧，我恨不謀汝耳！」余憶其言，恐甚，遂從其意，以虛領畀之，只得戒衣、冊葉，乃得抱骸歸。昏暮入鄧寓，覓燭，重裹以拜，俱即戒衣內着。包而縫之置大竹撞間，恰下層一撞也。是日幸晴霽，故得揀骨涯濱幾近竟日，還從黑暗中，見沙堤有車，以為明日行可必矣。

shí bā rì zǎo qǐ zé yīn yǔ fēi fēi, jiē qú shí zì lù kǒu shī tòu. yú chí sǎn mì fū, fū zhī qián yuē zhě, yǐ bù kěn xíng.
十八日早起則陰雨霏霏，街衢ｑú十字路口濕透。余持傘覓夫，夫之前約者，已不肯行。

chū shā dī mì chē, chē yòu bù fù dé.
出沙堤覓車，車又不復得。

nǎi hái yù, gèng lìng gù pū biàn suǒ zhī chéng wài, zhōng wú yǒu yě.
乃還寓，更令顧仆遍索之城外，終無有也。

shí jiǔ rì chén dé yī fū, jià shén guì, bù dé yǐ mǎn qí yù, yóu tuī suǒ zài sān, shàng wǔ nǎi xíng. yǔ sè yǐ kāi, yīn yún wèi huō. chū cháo jīng mén, yóu wǔ gōng cí jí wàng xiān pō. dōng lù dōng běi xíng. wǔ lǐ, guò jiē guān tíng, yǒu xiǎo shuǐ zì xī běi zhù dōng nán. yòu wǔ lǐ, yuè yī gāng, lián shè nán xíng xiǎo shuǐ. yòu wǔ lǐ, yǒu yī xī jiào dà, yì zì xī běi xiàng dōng nán zhù, cǐ jí xiàng wǎng qīng xiù suǒ guò xiāng xiàng qiáo zhī shàng liú yě. gài jùn běi zhī shān dōng xī píng zhì, xī fǔ yú shí bù xū, dōng jí yú sī pàn zhī jiān shān, jiē chóng fēng lián shǔ rú fù yǐ píng fēng.
十九日晨得一夫，價甚貴，不得已滿其欲，猶推索再三，上午乃行。雨色已開，陰雲未豁。出朝京門，由五公祠即望仙坡。東麓東北行。五里，過接官亭，有小水自西北注東南。又五里，越一岡，連涉南行小水。又五里，有一溪較大，亦自西北向東南注，此即嚮往清秀所過香象橋之上流也。蓋郡北之山東西屏峙，西撫於石步墟，東極於司叛之尖山，皆崇峰聯屬如負扆ｙǐ屏風。

qí zhōng nán zǒu yī zhī, shù qǐ shù fú, ér jǐn yú wàng xiān pō, jié wèi nán níng jùn zhì. yòu dōng zài nán zǒu yī zhī, nán jǐn yú qīng xiù shān ér wèi nán níng zhī xià shā. cǐ shuǐ qí yè zhōng zhī jiè yě, yǒu mù liáng jià xī shàng, dù liáng, suì dēng gāng fù. yòu wǔ lǐ, yuè yī zuì gāo gāng jí, dōng xià yǒu quán yī dàn zài jí pàn, shì yuē gāo jǐng. yóu shì sān xià sān shàng, lǚ dù xiǎo shuǐ, jiē zì dōng nán zhù xī běi, shǐ zhī qí guò jí shàng zài dōng, cǐ jiē qí huí huán zhuǎn zhé zhī fù, liú zì xī běi zhù zhě, jí xī zhuǎn ér dōng nán xià mù liáng dà xī zhě yě. gòng sì lǐ, yòu yuè yī gāng jí ér xià, qí jí gāo bù jí gāo jǐng zhī bàn, ér shí wèi xī běi lái guò jí yǐ qū qīng xiù zhě yě. xià jí yòu èr lǐ, zài dù yī xī, qí liú yì zì xī běi zhù dōng nán.
其中南走一支，數起數伏，而盡於望仙坡，結為南寧郡治。又東再南走一支，南盡於清秀山而為南寧之下砂。此水其腋中之界也，有木樑架溪上，渡梁，遂登岡阜。又五里，越一最高岡脊，東下有泉一窞在脊畔，是曰高井。由是三下三上，屢渡小水，皆自東南注西北，始知其過脊尚在東，此皆其迴環轉折之阜，流自西北注者，即西轉而東南下木樑大溪者也。共四里，又越一岡脊而下，其脊高不及高井之半，而實為西北來過脊以趨清秀者也。下脊又二里，再渡一溪，其流亦自西北注東南。

guò xī shàng gāng yòu èr lǐ, wèi guī rén pù, sān sì jiā zài gāng tóu ér yǐ. yòu dōng běi wàng jiān shān ér xíng, qī lǐ wèi hé dān gōng guǎn, yì yǒu sān sì jiā zài gāng tóu, nǎi jiù fàn yān. yòu dōng běi xíng, lǚ shè nán liú xiǎo shuǐ, wǔ lǐ, yī xī pō dà, yǒu mù liáng jià zhī, zhì zhǎng yú qián èr xī. qí xī gài zì běi chóng shān zhōng lái, yǒu jù luò yǐ qí shàng liú wù zhōng, pō shèng. yuè liáng dōng shàng gāng, shì wèi qiáo cūn xū gǎn jí, shù shí jiā zhī jù. shí fāng chèn xū, rén shēng fèi rán. yú shì běi wàng jiān shān xíng, yòu lǚ shè dōng nán liú xiǎo shuǐ, shí èr lǐ, běi dù yī mù liáng pō dà, yòu sān lǐ ér zhì shī bàn yì, rì jiāng bū yǐ, xiē yú diàn.
過溪上岡又二里，為歸仁鋪，三四家在岡頭而已。又東北望尖山而行，七里為河丹公館，亦有三四家在岡頭，乃就飯焉。又東北行，屢涉南流小水，五里，一溪頗大，有木樑架之，至長於前二溪。其溪蓋自北崇山中來，有聚落倚其上流塢中，頗盛。越梁東上岡，是為橋村墟趕集，數十家之聚。時方趁墟，人聲沸然。於是北望尖山行，又屢涉東南流小水，十二里，北渡一木樑頗大，又三里而至施湴ｂàｎ驛，日將晡矣，歇於店。

èr shí rì wǔ gēng qǐ, fàn ér xíng, yóu mèi shuǎng yě. yóu shī bàn dōng běi xíng èr lǐ, wèi zhàn xū. yòu yī lǐ, jiàng ér xià, dù yī xī, mù liáng yì zhǎng. yuè xī dōng shàng, gòng yī lǐ, yú yī gāng, yǐ yuè jiān shān dōng běi yǐ. tú zhōng lǚ yuè xiǎo shuǐ, jiē běi ér nán. yòu shí èr lǐ, héng jìng píng chóu zhōng, qí chù běi jìn chóng shān, nán xià píng wù, xī jí suǒ yú zhī gāng, dōng zé chóng shān dōng jǐn, zhuǎn ér nán xíng, liáo rào rú dǔ qiáng huán lì.
二十日五更起，飯而行，猶昧爽也。由施湴東北行二里，為站墟。又一里，降而下，渡一溪，木樑亦長。越溪東上，共一里，逾一岡，已越尖山東北矣。途中屢越小水，皆北而南。又十二里，橫徑平疇中，其處北近崇山，南下平塢，西即所逾之岡，東則崇山東盡，轉而南行，繚繞如堵牆環立。

yòu dōng èr lǐ, fù dé dà xī zì běi shān nán zhù qí nèi, xī běi dà shān zhī xià, jù luò shén shèng, yuē wéi cūn. dà shān fù yǐ lì cūn hòu, yuē cháo zhe shān. dù xī qiáo, dōng shàng chóng gāng jí nán xià zhī jí, wèi qīng xiù zhī dōng jùn chéng dì èr chóng xià shā yě. àn jùn zhì, dōng bā shí lǐ yǒu héng shān, gāo xiǎn héng jié jiāng hé, gài jí cǐ shān nán zǒu jié jiāng ér sǒng qǐ zhě yě. sòng zhì héng shān zhài, wèi shì mǎ zhī suǒ. yòu dōng běi èr lǐ, yǒu sān sì jiā zài shān gāng, yuē huǒ jiǎ pù. yú shì běi xià xíng shān wù jiān, sì miàn jiē shān, shuǐ cóng dōng nán tòu jiā qù. lǚ shè xì liú, wǔ lǐ, suì běi zhé rù shān jiā. liǎng shān dōng xī pián lì, cóng qí zhōng sù liú běi shàng, gòng shí lǐ, shān jiā shù chù huì táng ōu jī jù shuǐ, yǒu sān sì jiā jù shān jǐ zhōng dù chù, liǎng yá shān shén bī, nǎi míng yuē guān shān, tǔ rén yòu míng yuē shān xīn. àn zhì, kūn lún shān zài jùn chéng dōng jiǔ shí yú lǐ, bì cǐ dì wú yí.
又東二里，復得大溪自北山南注其內，溪北大山之下，聚落甚盛，曰韋村。大山負扆立村後，曰朝著山。渡溪橋，東上崇岡即南下之脊，為清秀之東郡城第二重下砂也。按《郡志》，東八十里有橫山，高險橫截江河，蓋即此山南走截江而聳起者也。宋置橫山寨，為市馬之所。又東北二里，有三四家在山岡，曰火甲鋪。於是北下行山塢間，四面皆山，水從東南透夾去。屢涉細流，五里，遂北折入山夾。兩山東西駢立，從其中溯流北上，共十里，山夾束處匯塘塸ōｕ積聚水，有三四家踞山脊中度處，兩崖山甚逼，乃名曰關山，土人又名曰山心。按《志》，崑崙山在郡城東九十餘里，必此地無疑。

rán xún zhī tǔ rén, jiē yuē kūn lún guān zài bīn zhōu nán, jí xiè zài háng bǎi yuè zhì yì yún rán. àn bīn zhōu nán zhě nǎi gǔ lòu guān, fēi kūn lún yě. shì yīn dí wǔ xiāng jí huò qīng zhù bīn zhōu, yǐ shàng yuán jí zhēng yuè shí wǔ rì xiǎng shì, yè èr gǔ bèi kūn dǐ dá lún, suì yǐ bīn zhōu gǔ lòu dāng zhī. zhì jīn zài nán níng zhě, zhǐ zhī wèi guān shān, ér bù zhī kūn lún zài bīn zhōu zhě, jiē yǐ wèi kūn lún, ér bù zhī wèi gǔ lòu. ruò kūn lún guǒ zài bīn zhōu nán shí lǐ, zé liǎng jūn yǐ duì lěi yǐ, wǔ xiāng shí rì zhī zhù, èr gǔ zhī qǐ, jí shǔ zhī pò, fǎn bù zú wèi shén qí yǐ. fàn yú máng shě, suì dōng běi xià shān. yī lǐ, yǒu dà xī zì běi ér nán, qí liú tāng tāng, rù zì nán níng jìng, shàng wú bǐ yě. gài guān shān nán běi shuǐ suī fēn liú, yóu nán xià yù jiāng. yú shì sù qí liú běi xíng shān jiā jiān, qí shān lǚ kāi lǚ hé, yòu shí sì lǐ, dé bǎi jiā zhī jù, yuē zhǎng shān yì. jù luò zài xī zhī xī. qí běi yǒu liǎng xī lái huì, yī zì xī běi, yī zì dōng běi. èr shuǐ huì hé, qí běi jiā ér chéng gāng, yǒu xū shě zài qí shàng, shén shèng. nǎi dù qí xī běi lái zhī xī, zhì qiáo dēng xū, xún dōng běi lái xī zhī yòu sù zhī xíng. yòu shí lǐ, xī shuǐ zì dōng běi pán wù zhōng lái, lù yóu běi lù ér shàng, dé shù jiā zhī jù, yuē lǐ duàn xū, nǎi yōng liǔ jiè pái lǐng zhī nán lù yě.
然詢之土人，皆曰崑崙關在賓州南，即謝在杭《百粵志》亦云然。按賓州南者乃古漏關，非崑崙也。世因狄武襄即獲青駐賓州，以上元即正月十五日饗士，夜二鼓被昆抵達侖，遂以賓州古漏當之。至今在南寧者，止知為關山，而不知崑崙；在賓州者，皆以為崑崙，而不知為古漏。若崑崙果在賓州南十里，則兩軍已對壘矣，武襄十日之駐，二鼓之起，及曙之破，反不足為神奇矣。飯於氓舍，遂東北下山。一里，有大溪自北而南，其流湯湯，入自南寧境，尚無比也。蓋關山南北水雖分流，猶南下鬱江。於是溯其流北行山夾間，其山屢開屢合，又十四里，得百家之聚，曰長山驛。聚落在溪之西。其北有兩溪來會，一自西北，一自東北。二水會合，其北夾而成岡，有墟舍在其上，甚盛。乃渡其西北來之溪，陟橋登墟，循東北來溪之右溯之行。又十里，溪水自東北盤塢中來，路由北麓而上，得數家之聚，曰里段墟，乃邕、柳界牌嶺之南麓也。

qí qù jiè pái shàng shí lǐ. cǐ dì yóu shǔ xuān huà.
其去界牌尚十里。此地猶屬宣化。

gài yōng liǔ zhī shuǐ yǐ jiè pái lǐng ér fēn, běi xià zhě yóu sī lóng xī zhuǎn wǔ yuán gāo fēng lǐng xī rù yòu jiāng, nán xià zhě rù yù jiāng. cǐ jiè pái lǐng nán liú zhī shuǐ, jīng zhǎng shān ér nán, yú yǐ wèi jí líng lì shuǐ zhī shàng liú yě. rán tǔ rén yún: líng lì shuǐ shàng dōng gé yī shān cǐ shuǐ chū dà zhōng gǎng, qí gǎng zài líng lì zhī xī yún. shì rì zhì lǐ duàn, yuē xíng liù shí lǐ, rì cái guò wǔ, fū yǐ dān zhòng nán xíng, qiě qí dì zhì sī lóng sì shí lǐ, jiē chóng shān, wú cūn kě xiē, suì shuì jià bù qián.
蓋邕、柳之水以界牌嶺而分，北下者由思籠西轉武緣高峰嶺西入右江，南下者入鬱江。此界牌嶺南流之水，經長山而南，余以為即伶俐水之上流也。然土人云：「伶俐水尚東隔一山；此水出大中港，其港在伶俐之西」雲。是日至里段，約行六十里，日才過午，夫以擔重難行，且其地至思籠四十里，皆重山，無村可歇，遂稅駕不前。

èr shí yī rì píng míng, zì lǐ duàn běi xíng, fù xià shān, réng yǔ běi lái shuǐ yù.
二十一日平明，自里段北行，復下山，仍與北來水遇。

sù zhī rù wǔ lǐ, shuǐ zuǒ yòu gè yǒu zhī liú zì shān yè lái zhù, suì dù yī xiǎo qiáo, nǎi xī běi lái zhī liú yě. yòu sì lǐ, yòu dù xiǎo qiáo, yuè xī zhī dōng, dōng běi shān jiā yòu yǒu zhī liú xià zhù. yòu běi yī lǐ, shǐ běi shàng dēng lǐng, xī kàn qí liú zì xī jiā zhōng lái, zé lǐ duàn zhǎng shān dà xī zhī fā yuán chù yǐ. běi shàng bàn lǐ, dōng rù yī ài mén, qí dōng yǒu gōng guǎn yān, shì wèi yōng liǔ fēn jiè chù.
溯之入五里，水左右各有支流自山腋來注，遂渡一小橋，乃西北來支流也。又四里，又渡小橋，越溪之東，東北山夾又有支流下注。又北一里，始北上登嶺，西瞰其流自西夾中來，則里段、長山大溪之發源處矣。北上半里，東入一隘門，其東有公館焉，是為邕、柳分界處。

mén yǐ nèi shǔ bīn zhōu. gōng guǎn wéi zhōng wū wèi wǎ, qí mén wǔ jù máo suǒ gài. guǎn mén dōng xiàng, qí qián hòu huán hè wèi tián, ér nán běi gèng zhì tǔ shān.
門以內屬賓州。公館惟中屋為瓦，其門廡俱茅所蓋。館門東向，其前後環壑為田，而南北更峙土山。

qí shuǐ yóu xī zhuì guǎn yòu xiá zhōng, gài jí qián xī lù dēng shān shí suǒ jiàn, dōng běi jiā zhī liú xià zhù zhī shàng liú yě. qí ài tǔ rén míng wèi jiè pái lǐng, yòu zhǐ wèi kūn lún guān. àn kūn lún wèi nán níng dì, qù jùn dōng jiǔ shí wǔ lǐ zī yǔ bīn fēn jiè, qù nán níng yī bǎi èr shí lǐ, qí fēi kūn lún kě zhī. jīn jīng xíng zhě jiàn qí chù yǒu ài, suì yǐ kūn lún dāng zhī.
其水猶西墜館右峽中，蓋即前西麓登山時所見，東北夾支流下注之上流也。其隘土人名為界牌嶺，又指為崑崙關。按崑崙為南寧地，去郡東九十五里；茲與賓分界，去南寧一百二十里，其非崑崙可知。今經行者見其處有隘，遂以崑崙當之。

gù xī shì ěr yún: kūn lún guān bù shèn xióng xiǎn, qí shàng duō zhī jìng, gù yuē: yù shǒu kūn lún, xū fáng jiān dào.
故《西事珥》云：「崑崙關不甚雄險，其上多支徑，故曰：」欲守崑崙，須防間道。

yì wù wèi cǐ yě. yòu píng xíng lǐng jiā, zé tián chéng zhī dōng zhū ér wèi táng. sān táng lián huì, gòng bàn lǐ, táng jǐn, fù huán wèi tián.
『「亦誤謂此也。又平行嶺夾，則田塍之東瀦而為塘。三塘連匯，共半里，塘盡，復環為田。

tián zhī nán jù shān héng zhì, tián zhī běi liè fù xié qiān, ér tián chéng guàn qí jiān, jí guò mài chù yě, qí dōng, shuǐ běi liú yǐ. yú qiè yǐ xiǎo mài zì běi nán guò, jí suí shuǐ dōng běi xià, dǐ sī lóng ér wèn zhī, shǐ zhī qí shuǐ yóu xī běi zhuǎn wǔ yuán nán zhī gāo fēng, ér chū yòu jiāng, zé cǐ mài nǎi zì nán ér běi dù, běi qǐ wèi lù měng shān, yí lǐ xī xíng, guò shī bàn jiān fēng, yòu xī zǒu ér fēn zhī nán jié wèi nán níng, qí zhí xī yòu xī wèi luó xiù, yòu xī wèi shí bù, yòu xī jǐn yú wáng gōng, zé yòu jiāng rù yù zhī dōng àn yě. zì guò mài chù yòu dōng bàn lǐ, nǎi xià, yòu bàn lǐ, xià dǐ wù zhōng. suí shuǐ dōng běi xíng, wàng qián shān yī fēng jiān ér shén gāo, yún qì yù bó, shí màn shí lù. wǔ lǐ, jiàn dǐ jiān fēng zhī nán, dù xī ér běi yòu èr lǐ, shǐ jiàn lù zuǒ xī shān xià yǒu cūn yǐ yān. yòu dōng dù xī, yú shì xún xī dōng ér běi xiàng xíng. sān lǐ, yǐ chū jiān fēng zhī xī lù, xī liú dōng niè lù zhǐ, lù nǎi pán yá běi shàng. zhuǎn chū yá běi, èr lǐ, dōng běi xià, yǐ rào jiān fēng zhī běi yǐ.
（田）之南巨山橫峙，田之北列阜斜騫，而田塍貫其間，即過脈處也，其東，水北流矣。餘切以小脈自北南過，及隨水東北下，抵思籠而問之，始知其水猶西北轉武緣南之高峰，而出右江，則此脈乃自南而北渡，北起為陸蒙山，迤邐西行，過施湴尖峰，又西走而分支南結為南寧，其直西又西為羅秀，又西為石步，又西盡於王宮，則右江入郁之東岸也。自過脈處又東半里，乃下，又半里，下抵塢中。隨水東北行，望前山一峰尖而甚高，雲氣鬱勃，時漫時露。五里，漸抵尖峰之南，渡溪而北又二里，始見路左西山下有村倚焉。又東渡溪，於是循溪東而北向行。三里，已出尖峰之西麓，溪流東齧麓趾，路乃盤崖北上。轉出崖北，二里，東北下，已繞尖峰之北矣。

yòu xíng wù zhōng èr lǐ, yǒu xiǎo shuǐ nán zì jiān shān běi jiā lái, běi yǔ jiè pái zhī shuǐ hé, yǒu xiǎo qiáo, dù zhī, shì wèi shàng lín xiàn jiè.
又行塢中二里，有小水南自尖山北夾來，北與界牌之水合，有小橋，渡之，是為上林縣界。

zì jiè pái lǐng lái zhì cǐ jiē wèi bīn zhōu jìng, ér shì shuǐ zhī dōng yòu wèi shàng lín jìng, yǐ shàng lín zhī sī lóng yī yì gū xuán dú jiè qí zhōng yě.
自界牌嶺來至此皆為賓州境，而是水之東又為上林境，以上林之思籠一驛孤懸獨界其中也。

guò qiáo, fù dōng běi shēng zhì gāng tuó, sì lǐ dǐ sī lóng jīn zuò sī lǒng, cūn luò yī qū zài gāng tóu, shì wèi sī lóng yì. àn zhì, sī lóng fèi xiàn, xī wèi nán níng shǔ, bù zhī hé shí gē shǔ shàng lín. qí dì dōng xī nán jiē bīn zhōu jìng, wéi xī běi wǔ shí lǐ zhì shàng lín xiàn.
過橋，復東北升陟岡陀，四里抵思籠今作思隴，村落一區在岡頭，是為思籠驛。按《志》，思籠廢縣，昔為南寧屬，不知何時割屬上林。其地東西南皆賓州境，惟西北五十里至上林縣。

yì nán miàn yuē gāo jiān shān běi miàn chóng shān bìng zhàng, dōng yuē běi dǒu shān, xī yuē shài qū lǐng yáo shān céng dié zhèng xī zhě, yuē lù měng shān. xī zì jiè pái lǐng dōng běi zhì cǐ, è yú běi shān, suì zhuǎn xī nán qù. wéi lù méng gé yú xī xī yě. xiān shì, yǔ sè méng méng, chū nǐ zhì sī lóng ér zhǐ jí fàn, ér rì sè shàng zǎo, fū kǒng míng chén yǔ huá, suì gǔ yǒng ér qián. yóu sī lóng suì dōng xià wù zhōng, sù xì liú dōng xíng, yī lǐ, tián jiā jì jǐn, fù zhū shuǐ wèi chí. qí chí zhǎng gèn yī lǐ, chí jǐn fù huán chéng wèi tián, qí nán běi jiē chóng shān bì jiā, nán wèi gāo jiān zhī dōng běi chuí, běi wèi běi dǒu zhī dōng nán chuí, qí zhōng jiā ér chéng tián. gòng bàn lǐ, jí èr shān dù mài zhī jí, shuǐ zhì shì suì fēn dōng běi yǔ xī nán èr pài, dōng běi zhě rù dōu ní jiāng, xī nán zhě rù yòu jiāng, wèi qián yù liǎng jiāng jí, shuǐ zhī pài zhì shì shǐ fēn. guò jí, suí shuǐ dōng běi xíng xiá zhōng, qí xiá shén shù. yòu bàn lǐ shǐ jiàng ér xià, yǒu fāng yān, fù wèi bīn zhōu jiè. gài bīn zhōu zhī dì, dōng xī jiā sī lóng yī yì yú zhōng, wèi shàng lín nán jiè zhě, héng guò jǐn qī lǐ yún.
〔驛南面曰高尖山；北面崇山並障，東曰北斗山，西曰曬曲嶺；遙山層疊正西者，曰陸蒙山。溪自界牌嶺東北至此，扼於北山，遂轉西南去。惟陸蒙隔於溪西也。〕先是，雨色濛濛，初擬至思籠而止；及飯，而日色尚早，夫恐明晨雨滑，遂鼓勇而前。由思籠遂東下塢中，溯細流東行，一里，田夾既盡，復瀦水為池。其池長亘一里，池盡復環塍為田，其南北皆崇山壁夾，南為高尖之東北垂，北為北斗之東南垂，其中夾而成田。共半里，即二山度脈之脊，水至是遂分東北與西南二派，東北者入都泥江，西南者入右江，〔為黔、郁兩江脊，〕水之派至是始分。過脊，隨水東北行峽中，其峽甚束。又半里始降而下，有坊焉，復為賓州界。蓋賓州之地，東西夾思籠一驛於中，為上林南界者，橫過僅七里雲。

jì xià, shān yù bī shù, lù yì dōng zhuǎn, yǐ yuè gāo jiān shān zhī dōng lù yǐ.
既下，山愈逼束，路益東轉，已越高尖山之東麓矣。

àn zhì: bīn zhōu nán sì shí wǔ lǐ yǒu gǔ lòu shān, gǔ lòu zhī shuǐ chū yān. qí guān yuē gǔ lòu guān. jí cǐ yǐ, rán tǔ rén wú fù zhī zhě.
按《志》：「賓州南四十五里有古漏山，古漏之水出焉。其關曰古漏關。」即此矣，然土人無復知者。

suí shuǐ dōng yòu sān lǐ, shān xiá jiàn pì, yòu liù lǐ, jiàn chū xiá, shǐ dōng wàng yáo fēng shén gāo, shuāng jiān pián qǐ zhě, wèi bǎi huā shān.
隨水東又三里，山峽漸辟，又六里，漸出峽，始東望遙峰甚高，雙尖駢起者，為百花山。

shuǐ zhé ér běi, lù yì suí zhī, shān nǎi dà pì. liù lǐ, wèi shuāng fēng dòng, yáng yǒu miào dōng xiàng, yuē chén chóng yí miào, nǎi bǎ sòng shǒu chén shǔ zhě. yī zhì gāo zhī luàn, shǔ wèi bīn shǒu, yǐ bīng bā qiān zhàn yú kūn lún, bīng kuì, jīng lüè dí qīng yǐ jūn fǎ zhǎn zhī, tǔ rén āi ér sì yān. hòu hán dū du zhēng mán, jiàn yǒu bái mǎ zhū yī ér dǎo zhě, zhī wèi shǔ xiǎn líng, gù tà ér xīn zhī. qí dì luàn shān huí fú, wú shuāng fēng tè sǒng ruò bǎi huā pián yōng, suī wàng ér jiàn zhī, rán xiāng jù shén yáo, bù zhī hé yǐ shuāng fēng míng dòng. bēi yuē: zài bīn zhōu sān shí lǐ. yòu běi èr lǐ, yǒu xiǎo shuǐ zì xī wù chū, dōng zhù yú dà xī. jí gǔ lòu shuǐ.
水折而北，路亦隨之，山乃大辟。六里，為雙峰洞，陽有廟東向，曰陳崇儀廟，乃把宋守陳曙者。依智高之亂，曙為賓守，以兵八千戰於崑崙，兵潰，經略狄青以軍法斬之，土人哀而祀焉。後韓都督征蠻，見有白馬朱衣而導者，知為曙顯靈，故拓而新之。其地亂山回伏，無雙峰特聳；若百花駢擁，雖望而見之，然相距甚遙，不知何以「雙峰」名洞。碑曰：「在賓州三十里。」又北二里，有小水自西塢出，東注於大溪。即古漏水。

yòu sān lǐ, nǎi dù dà xī zhī dōng, xī nǎi dōng zhuǎn, lù yì cóng xī nán suí zhī. gòng dōng shí lǐ, xī běi zhī shān dōng jǐn, xī nán zhī shān yì jiàn dōng zhuǎn ér nán, shì wèi shān kǒu.
又三里，乃渡大溪之東，溪乃東轉，路亦從溪南隨之。共東十里，溪北之山東盡，溪南之山亦漸東轉而南，是為山口。

qí dōng píng chóu yī wàng, tiān huō lán kōng, bù yì wàn shān zhī zhōng, fù yǒu cǐ kuàng dàng zhī qū yě!
其東平疇一望，天豁嵐空，不意萬山之中，復有此曠盪之區也！

dōng wàng wǔ lǐ, wèi dīng qiáo cūn, yòu dōng shí lǐ wèi bīn zhōu, jiē zài píng chǔ zhōng.
東望五里，為丁橋村，又東十里為賓州，皆在平楚中。

xiè zhào zhè yún: kūn lún zài bīn zhōu nán shí lǐ. cǐ hé jù yě?
謝肇淛ｚｈé云：「崑崙在賓州南十里。」此何據也？

shǎo qì shān kǒu, zhēng sān lǐ lù yú tú rén. zhī zhě yún: dāng cóng cǐ dōng běi xíng, yóu běi xiǎo lǐng rù, shì wèi kǒu cūn. qí dào wèi jìng, kě wú bīn zhōu zhī yū. shí fǔ xià wǔ, rì sè dà jì, suì yóu chū kǒu běi dù dà xī, cóng píng chóu zhōng xíng. shí lǐ, dǐ běi jiè xiǎo shān xià. qí shān pō dī, zì shān kǒu zhī běi huí huán dōng běi xíng, zhì cǐ yǒu cūn luò yī zhī. yóu cūn dōng yòu dōng běi xíng wǔ lǐ, yuè shān zhī běi, fù yǒu wù zì xī ér dōng, lù héng shè zhī. èr lǐ, yǒu shuǐ yì zì xī ér dōng zhù, jià xiǎo qiáo yú shàng dù zhī. yòu běi yī lǐ, zhí dǐ běi shān xià, qí shān nǎi běi dì èr chóng dōng xíng xiǎo zhī. yòu yǒu shuǐ zhí bī shān lù, zì xī xiàng ér dōng, jià qiáo yì yǔ qián xī tóng.
少憩山口，征三里路於途人。知者云：「當從此東北行，由北小嶺入，是為口村。其道為徑，可無賓州之迂。」時甫下午，日色大霽，遂由出口北渡大溪，從平疇中行。十里，抵北界小山下。其山頗低，自山口之北迴環東北行，至此有村落依之。由村東又東北行五里，越山之北，復有塢自西而東，路橫涉之。二里，有水亦自西而東注，架小橋於上渡之。又北一里，直抵北山下，其山乃北第二重東行小支。又有水直逼山麓，自西向而東，架橋亦與前溪同。

dù qiáo jí běi xiàng dēng shān, shān diān yǒu bǎo yī wéi, míng zhú mǎ bǎo, nǎi èr nián qián tài píng jié tuī wú dǐng yuán, gāo zhōu rén. shǔ bīn zhōu suǒ zhú, zhāo láng bīng wǔ shí míng yǐ è yào dì zhě. shàng shān bàn lǐ, yòu cóng shān shàng běi xíng bàn lǐ, shān běi yǒu shuǐ yī táng, héng jìn shān lù, sì miàn jiē shān xiá huán zhī. xià shān yòu bàn lǐ, běi wàng gōng cūn shàng zài wù běi èr lǐ wài, dān fū yǐ lì bù néng qián, nǎi cóng shān běi lù dōng xíng bàn lǐ, tóu sù xiǎo cūn. cūn bù dāng dà dào, cūn rén chū bù nà kè, yǐ ér yī fù liú zhī, nǎi nán dōu jí jīn nán jīng shì rén lǐ xìng zhě zhī nǚ, wén yú xiāng yīn ér kuǎn liú yān. qí fū xìng dèng, suí yì qí zhì nán níng.
度橋即北向登山，山巔有堡一圍，名竹馬堡，乃二年前太平節推吳鼎元，高州人。署賓州所築，招狼兵五十名以扼要地者。上山半里，又從山上北行半里，山北有水一塘，橫浸山麓，四面皆山峽環之。下山又半里，北望公村尚在塢北二里外，擔夫以力不能前，乃從山北麓東行半里，投宿小村。村不當大道，村人初不納客，已而一婦留之，乃南都即今南京市人李姓者之女，聞余鄉音而款留焉。其夫姓鄧，隨驛騎至南寧。

èr shí èr rì shì wèi lì chūn rì. chén qǐ, yīn yún sì hé. fàn ér běi xíng tián wù jiān. èr lǐ, dǐ běi shān xià, shì wèi gōng cūn jīn zuò gōng chē. yóu cūn dōng yuè shān ér běi, sān lǐ xià jí běi lù, shǐ jiàn běi xiàng kuò rán, jiàn yǒu shí fēng tòu tū. gài zì lóng ān xī lǐng rù, tǔ shān chóng bēi bù yī, jiē chún tǔ ér bù jiàn shí, zhì cǐ shǐ fù jiàn zhēng róng miàn mù yǐ. yú shì fù xíng píng chóu zhōng, yī lǐ, běi guò yī bǎn qiáo, yǒu xiǎo shuǐ yì zì xī ér dōng.
二十二日是為立春日。晨起，陰雲四合。飯而北行田塢間。二里，抵北山下，是為公村今作公車。由村東越山而北，三里下及北麓，始見北向擴然，漸有石峰透突。蓋自隆安西嶺入，土山崇卑不一，皆純土而不見石，至此始復見崢嶸面目矣。於是復行平疇中，一里，北過一板橋，有小水亦自西而東。

yòu běi xíng sì lǐ, dǐ běi xiǎo shān xià, yǒu shuǐ cóng shān xià shù nán lù ér dōng, jià qiáo dù zhī.
又北行四里，抵北小山下，有水從山下漱南麓而東，架橋渡之。

suì chuān shān yè ér běi, yú shì běi xíng pō tuó jiān, xī wàng shuāng fēng jùn jí, yīn yūn yún biǎo zhě, dà míng shān yě. qí shān zài běi dǒu shān xī běi, wèi shàng lín wǔ yuán fēn jiè. àn zhì, shàng lín wǔ yuán jù yǒu mò yé sī lín èr shān, wèi èr xiàn jiè, yuē mò yé ér bù jí dà míng, qǐ dà míng jí mò yé yé? yòu běi wǔ lǐ, yǒu dà xī xī zì dà míng shān dōng liú ér qù, shì yòu wèi bīn zhōu shàng lín zhī jiè, qí shuǐ jiào gǔ lòu zhū xī wèi dà, gù bù néng liáng ér shè yān. yóu xī běi yòu sān lǐ, dēng yī gāng, shì wèi sī luò xū, bīn zhōu běi lái dà dào zhì xū ér hé. suì xī běi xíng, gòng shí èr lǐ guò bái xū, yòu sān lǐ wèi mù mín bǎo, yǒu mài fàn yú gāng tóu zhě, shì wèi bīn zhōu wǎng shàng lín sān lǐ zhōng dào yě. yòu xī běi xíng shí lǐ zhì kāi lóng shān, yī míng jī lóng, yǐ zhí bī běi jiè shí shān xià. yóu qí běi rù shí shān jiā zhōng, qí shān qiān bǎi wèi qún, huò lí huò hé, shān suī xiǎo ér biàn tài tè shén.
遂穿山腋而北，於是北行陂陀間，西望雙峰峻極，氤氳雲表者，大明山也。其山〔在北斗山西北，〕為上林、武緣分界。按《志》，上林、武緣俱有鏌鋣、思鄰二山，為二縣界，曰鏌鋣而不及大明，豈大明即鏌鋣耶？又北五里，有大溪西自大明山東流而去，是又為賓州、上林之界，其水較古漏諸溪為大，故不能梁而涉焉。由溪北又三里，登一岡，是為思洛墟，賓州北來大道至墟而合。遂西北行，共十二里過白墟，又三里為牧民堡，有賣飯於岡頭者，是為賓州往上林、三里中道也。又西北行十里至開籠山，〔一名雞籠，〕已直逼北界石山下。由岐北入石山夾中，其山千百為群，或離或合，山雖小而變態特甚。

yǒu fèn sān qí zhě, dōng qí dà ér gāo, zhōng cì zhī, xī qí tè ruì, xì ruò zhú zhī, guǐ tài yóu shén yǒu sǒng lì zhòng fēng jiān, zhuō gāo ér zhí rú zān bǐ zhě. yóu qí xī zhuǎn ér běi, rù shí shān dòng zhōng.
〔有分三岐者，東岐大而高，中次之，西岐特銳，細若竹枝，詭態尤甚；有聳立眾峰間，卓高而直如簪筆者。〕由其西轉而北，入石山峒中。

wǔ lǐ, běi zhì yáng dù jīn zuò yáng dù, yī dà xī xī yóu shàng lín chóng shān zhōng dōng liú zhì cǐ, zhí bī běi miàn shí shān xià, yòu yǒu yī xī běi yóu sān lǐ shān xiá zhōng nán xiàng rù zhī, èr liú hé ér qí xī jí qīng shuǐ jiāng yù dà, xún shí shān ér dōng, dǐ qiān jiāng rù dōu ní yān. fāng zhōu dù běi shān xià, yǒu mài fàn zhě dāng dào, dù zhě lǚ lǚ bù jué, suì yóu qí dōng sù nán lái xī xī àn rù xiá.
五里，北至楊渡今作洋渡，一大溪西由上林崇山中東流至此，直逼北面石山下，又有一溪北由三里山峽中南向入之，二流合而其溪即清水江愈大，循石山而東，抵遷江入都泥焉。方舟渡北山下，有賣飯者當道，渡者屢屢不絕，遂由其東溯南來溪西岸入峽。

qí xiá huò shù huò kāi, gāo pán qū zhì, zuǒ yòu jù yǒu cūn luò. shí lǐ, xiá fù dà kāi, sì shān wéi rào, zhōng chéng dà wù. yǒu yī fēng dāng wù qǐ píng chóu zhōng, sì páng wú yǐ, jí shì guì lín zhī dú xiù xiàng wǔ zhī ruì yán, gèng xiǎo ér qiào. lù guò qí xī, hū shù yǐng dǎo chuí, tiān guāng zhōng tòu, jí dōng rù zhī, zé qí zhōng nán běi zhōng bèng.
其峽或束或開，高盤曲峙，左右俱有村落。十里，峽復大開，四山圍繞，中成大塢。有一峰當塢起平疇中，四旁無倚，極似桂林之獨秀、向武之瑞岩，更小而峭。路過其西，忽樹影倒垂，天光中透，亟東入之，則其中南北中迸。

nán qiào fù yǒu jù shí zì dòng dǐng dāng mén wài yǐ, jiè dòng mén wèi èr, mén nèi liè qiào gāo shù zhàng, kuò zhàng wǔ, zhí tòu fēng běi zhě wǔ liù zhàng.
南竅復有巨石自洞頂當門外倚，界洞門為二，門內裂竅高數丈，闊丈五，直透峰北者五六丈。

chū běi qiào, qí shàng fēi yá dào fù, qiān téng ér dōng, ruò fù dào huí kōng, xuán shù qiàn yǐng.
出北竅，其上飛崖倒覆，騫騰而東，若復道回空，懸樹倩影。

fù rù qí nèi, yòu xī tōng yī qiào, xī běi zhuǎn ér chū, qí zhōng wǎn zhuǎn, lǚ yǒu fēi qiáo shàng xuán, fù dòu céng tòu, yòu tòu xī mén yān. yī fēng shén xiǎo, xià tòu sì mén, zhōng tōng èr dào, yì láng yán zhī jù tǐ ér wēi zhě, dàn láng yán gāo jiǒng, ér zī píng xiá ěr. yóu yán běi yòu běi sān lǐ, wèi guì shuǐ qiáo, xī shuǐ zì xī běi shù yá, ér nán yá kàn xī lín qiáo. xī yǒu dié shí wèi tái, gòu tíng yú shàng zhě, yuē lái yuǎn tíng, jīn zhǐ cún huāng zhǐ yǐ.
復入其內，又西通一竅，西北轉而出，其中宛轉，屢有飛橋上懸，負竇層透，又透西門焉。一峰甚小，下透四門，中通二道，亦琅岩之具體而微者，但琅岩高迥，而茲平狹耳。由岩北又北三里，為桂水橋，溪水自西北漱崖，而南崖瞰溪臨橋。昔有疊石為台，構亭於上者，曰來遠亭，今止存荒址矣。

yuè qiáo dōng, yòu běi èr lǐ, wèi sān lǐ chéng. chéng jiàn yú wàn lì bā nián, shǐ jiàn cān fǔ, yí nán dān wèi yú cǐ, yǐ zhèn yā bā zhài yún. shí yǐ guò wǔ, shuì jià yú nán chéng wài chén duì zhǎng jiā. qí rén nǎi zhè zhī shàng yú chén shì yě, jū cǐ èr shí nián yǐ. wǎn rì shén lì, yú nǎi rén chéng yè guān dì miào, huàn qián yú shì ér chū. jí jiù qǐn, yǔ fù dà zuò.
越橋東，又北二里，為三里城。城建於萬曆八年，始建參府，移南丹衛於此，以鎮壓八寨雲。時已過午，稅駕於南城外陳隊長家。其人乃浙之上虞陳氏也，居此二十年矣。晚日甚麗，余乃人城謁關帝廟，換錢於市而出。及就寢，雨復大作。

èr shí sān rì chén qǐ yǔ zhǐ. jì ér rì sè jiǎo rán, suì lìng gù pū huàn yī zhuó bèi, yú nǎi zuò yǔ lù cān róng jí cān jiāng shū, bìng lù kū jìng wén zhū shī jiān fēng xìn zhī, yǐ dài míng chén tóu rù. dài mù, rì fù zhuì hēi yún zhōng.
二十三日晨起雨止。既而日色皎然，遂令顧仆浣衣濯被，余乃作與陸參戎即參將書，並錄《哭靜聞》諸詩椷封信之，以待明晨投入。迨暮，日復墜黑雲中。

èr shí sì rì chén qǐ, yǔ fù zuò. shàng wǔ yǐ shū tóu lù jūn. lù, zhèn jiāng rén yě, zhèn cǐ liù nián yǐ.
二十四日晨起，雨復作。上午以書投陸君。陸，鎮江人也，鎮此六年矣。

míng wàn lǐ.
名萬里。

dé shū jí lìng yī bǎ zǒng yǐ míng tiě jí jīn zhī míng piàn hòu yú, yú nǎi rù yè, wèi dào xiāng qū, jiǔ zhī nǎi bié.
得書即令一把總以名帖即今之名片候余，余乃入謁，為道鄉曲，久之乃別。

lù jūn yuē: běn dāng jí liú kuǎn, yǐ jīn rì yǒu rǒng, jié cháo duān tóng zhuān hòu ěr. gài shì rì nǎi qí sūn bó héng chū guān, zhū wèi guān yǒu hè yàn yě.
陸君曰：「本當即留款，以今日有冗，詰朝耑同」專「候耳。」蓋是日乃其孫伯恆初冠，諸衛官有賀燕也。

yú fǎn yù, yǔ fēn fēn bù xiū.
余返寓，雨紛紛不休。

chén zhǔ rén yǐ jiǔ yǐn yú, suì zuì ér wò.
陳主人以酒飲余，遂醉而臥。

èr shí wǔ rì chén qǐ jiàn jì, yú zuò chéng jì yú yù zhōng. shàng wǔ, lù jūn yǐ shǒu shū dìng yuē dìng yú xiǎo xù, jǐn fǎn suǒ kuì yí. yú zài zuò shū qiáng zhī, wèi shòu jīn gǔ qiū xiāng juǎn. xià wǔ, rù yàn yú nèi shǔ, wù lù jūn, lìng dì xuán zhī kūn zhòng jù zhǎng hòu chún dǔ zhōng shí, jí qí juàn ài yān.
二十五日晨起漸霽，余作程紀於寓中。上午，陸君以手書訂約訂余小敘，盡返所饋儀。余再作書強之，為受金谷秋香卷。下午，入宴於內署，晤陸君，令弟玄芝昆仲俱長厚純篤ｄǔ忠實，極其眷愛焉。

èr shí liù rì chén qǐ, rù xiè lù jūn, suì wèi xià tà dōng gé. gé zài shǔ dōng yú, qiáo sōng fú kōng, yōu shuǎng jiān zhì, ér lù jūn gōng jù fēng tiǎn, huì yī wà kù lǚ, zhūn zhūn kuǎn qǔ, yì yú gǔ ròu yān. shì rì, lù jūn chū xīn jiù zhū bào jí dǐ, bào yě, shì chuán dá zhèng lìng, tōng bào xiāo xī, yóu fēng jiàn zhōng yāng zhǔ bàn de bào zhǐ jiàn shì, shǐ zhī shí zhāi xiān shēng yǐ rù dōu, yòu shàng èr shū, fèng zhǐ zé qí zhí ào, fù lìng huí huà, lì bù zhǔ zhèng xióng wén jǔ yǐ shū jiù zhī.
二十六日晨起，入謝陸君，遂為下榻東閣。閣在署東隅，喬鬆浮空，幽爽兼致，而陸君供具豐腆，惠衣襪褲履，諄諄款曲，誼逾骨肉焉。是日，陸君出新舊諸報即邸，報也，是傳達政令，通報消息，由封建中央主辦的報紙見示，始知石齋先生已入都，又上二疏，奉旨責其執坳，復令回話，吏部主政熊文舉以疏救之。

yòu zhī zhèng mì yáng zhī yù nǐ shù, fù fèng zhǐ yù jiā zhòng xíng, xíng bù shàng shū rèn wèi juān sān jí yān. zhì liù yuè, jǐn yī wèi yǐ bìng wén. yòu zhī qián mù zhāi jí qián lián yì, céng zuò xú xiá kè chuán wèi xiāo rén jí xiǎo rén yě shàng shū, yǐ mèi wū chéng, suì méng dài dài bǔ rù dōu, bìng qú shì sì jù xià yù.
又知鄭峚ｍàｎ陽之獄擬戍，復奉旨欲加重刑，刑部尚書任為鐫三級焉。至六月，錦衣衛以病聞。又知錢牧齋即錢廉益，曾作《徐霞客傳》為宵人即小人也上疏，以媚烏程，遂蒙迨ｄàｉ逮捕入都，並瞿式耜ｓì俱下獄。

fǔ níng hóu zhū guó bì děng shū gōng wū chéng, liù yuè jiān, wū chéng shǐ guī, zhèng qián yù jù wèi jié.
撫寧侯朱國弼等疏攻烏程，六月間，烏程始歸，鄭、錢獄俱未結。

èr shí qī rì yǔ.
二十七日雨。

èr shí bā rì shāo jì. lù gōng tè tóng yú yóu wéi guī yán. yán zài sān lǐ xī shí lǐ.
二十八日稍霽。陸公特同餘游韋龜岩。岩在三里西十里。

èr shí jiǔ rì fù yǔ.
二十九日復雨。

sān shí rì fù yǔ.
三十日復雨。