shí bā rì tiān sè qíng jì shén. zǎo fàn lóng yǐn. sēng jìng ān yǐn, yóu shān běi dēng rán shé dòng, jiè sù èr rén xié xíng. jì xià, zài fàn lóng yǐn, xié èr rén xún nán shān běi xī xíng èr lǐ, chuān shān yè nán chū, yòu xún shān nán xī xíng yī lǐ yú, guò lóng tán. yòu xī yī lǐ, dù běi liú xiǎo xī, nán rù zhāng dān xiá mù dòng. suì dōng běi wǔ lǐ, hái fàn yú xiāng shān sì. fù lìng yī rén jiān wò jù, suí yóu xī mén rù, běi mén chū, dù lóng jiāng, běi xún huì xiān shān xī lù xíng yī lǐ, dōng shàng shān yòu yī lǐ, yóu xuě huā dòng. yòu lǐ yú, dēng shān dǐng. shì wǎn sù xuě huā dòng. qí rén cí qù, yuē míng rì lái.
十八日天色晴霽甚。早飯龍隱。僧淨庵引,由山北登蚺蛇洞,借宿二人偕行。既下,再飯龍隱,偕二人循南山北西行二里,穿山腋南出,又循山南西行一里余,過龍潭。又西一里,渡北流小溪,南入張丹霞墓洞。遂東北五里,還飯於香山寺。復令一人肩臥具,隨由西門入,北門出,渡龍江,北循會仙山西麓行一里,東上山又一里,游雪花洞。又里余,登山頂。是晚宿雪花洞。其人辭去,約明日來。
shí jiǔ rì wǔ gēng wén yǔ shēng, dài xiǎo ér zhǐ. hòu jiān xíng lǐ zhě bù zhì, yòu dú xíng tàn shēn jǐng yán, yòu cóng shū shēng bào xīn chì cóng xuě huā dōng ào xià, yóu bǎi zǐ yán. réng shàng xuě huā sì fàn. yǒu chū xià wò yún gé sēng zhì, yīn qǐ qí dǎo yóu zhōng guān, dōng gé zhū shèng, bìng jiān wò jù xià èr lǐ zhì gé zhōng.
十九日五更聞雨聲,迨曉而止。候肩行李者不至,又獨行探〔深〕井〔岩〕,又從書生鮑心赤從雪花東坳下,游百子岩。仍上雪花寺飯。有出下臥雲閣僧至,因乞其導遊中觀,東閣諸勝,並肩臥具下二里置閣中。
suì xié huǒ yóu zhōng guān dōng guān dān liú gé bái yún dòng, wǔ cān gé zhōng. xià wǔ, hái xiāng shān sì.
遂攜火游中觀、東觀、丹流閣、白雲洞,午餐閣中。下午,還香山寺。
èr shí rì rén hòu féng, yóu wèi guī. réng chū yóu xī zhú sì huáng shān gǔ cí.
二十日人候馮,猶未歸。仍出遊西竺寺、黃山谷祠。
èr shí yī èr shí èr rì jiē yǒu yǔ, yú zuò xiāng shān sì zhōng. dǐ mù, yǔ dà zuò, chè yè bù xiū. shì rì qián suǒ suí xíng wǔ rén, jù zhǐ nán shān lóng yǐn ān, yóu shí shí yǐ yī rén lái shì yú. dǐ mù, hū yǒu yán qí yī rén zài dòng yòu mù niú tóng, jiāng è qí kēng hóu lóng ér xié zhī qù zhě. cūn rén lái sù yú, yú gù yí, qí yú xíng yì xíng, yú zhǐ yì zhǐ, shì fēi duān rén zhèng pài de rén rán shí shí suí yóu fú xiǎn, qí yì yīn qín, yòu shì fēi móu yú zhě. xīn zhuì zhuì bù néng cè.
二十一、二十二日皆有雨,余坐香山寺中。抵暮,雨大作,徹夜不休。是日前所隨行五人,俱止南山龍隱庵,猶時時以一人來侍余。抵暮,忽有言其一人在洞誘牧牛童,將扼其吭háng喉嚨而挾之去者。村人來訴余,余固疑,其餘行亦行,余止亦止,似非端人正派的人;然時時隨游扶險,其意殷勤,又似非謀余者。心惴惴不能測。
èr shí sān rì yǔ yóu shí zuò shí zhǐ.
二十三日雨猶時作時止。
shì rì wèi qīng míng jié, xíng hún yù duàn, ér gū jiǔ xìng huā jiāng hé chù yé?
是日為清明節,行魂欲斷,而沽酒杏花將何處耶?
shì chù táo xìng jù là zhōng kāi luò. xià wǔ, féng huī shǐ zhī mǔ yǐ jiǔ shū xiǎng, zhī qí zi guī shàng wú qī, chàng chàng, mèn zhuó ér wò.
是處桃、杏俱臘中開落。下午,馮揮使之母以酒蔬餉,知其子歸尚無期,悵悵,悶酌而臥。
èr shí sì rì wǔ gǔ, yǔ shēng yóu chán chán, jì ér wén léi, jí qǐ jiàn jì, rán nóng yún huò kāi huò hé, zhōng wú rì yǐng yān. jì ér xiāng shān sēng huì ān gū jiǔ shì yú, zhuó yú ér zuì. jí qǐn, léi yǔ fù zuò, dá dàn ér hòu zhǐ.
二十四日五鼓,雨聲猶潺潺,既而聞雷,及起漸霽,然濃雲或開或合,終無日影焉。既而香山僧慧庵沽酒市魚,酌余而醉。及寢,雷雨復作,達旦而後止。
èr shí wǔ rì shàng wǔ yóu wèi jì. jì fàn, lì rì jīng rán. xiān shì, yú yí suí xíng wǔ rén bù liáng, zhì shì bo zhī dé jí. bǐ yù yǐ liǎng rén cóng yú, xiān bì dìng yín yǔ zhī shì yān yān. yòu huì ān yǐ yuán bù qiú shī, yú kǔ cí zhī jì ér niàn qí yì bù kě què, suī tuó dài zi zhōng wú yú zī, zhǎn zhuǎn bù néng yǐ, nǎi zuò shū dài zhī lù jūn, lìng zhuǎn fù yān.
二十五日上午猶未霽。既飯,麗日晶然。先是,余疑隨行五人不良,至是卜之得吉。彼欲以兩人從余,先畀定銀與之市煙焉。又慧庵以緣簿求施,余苦辭之;既而念其意不可卻,雖橐tuó袋子中無餘資,展轉不能已,乃作書貸之陸君,令轉付焉。
èr shí liù rì rì qíng jì.
二十六日日晴霽。
hòu féng huī shǐ rùn yóu bù guī, tóu yè shǒu bèi wú, bù jiàn ér hái xiāng shān sì, zài fàn. tóng sēng huì ān wǎng jiǔ lóng, xī nán chuān chéng zhōng, wān yán pái shí ér guò. wǔ lǐ, yuè běi liú xī, zhì dān xiá yí tuì dòng, jí qián rì suǒ rù zhě.
候馮揮使潤猶不歸,投謁守備吳,不見而還香山寺,再飯。同僧慧庵往九龍,西南穿塍中,蜿蜒排石而過。五里,越北流溪,至丹霞遺蛻洞,即前日所入者。
réng xià, rào qí dōng lù ér nán, huí tiào yí tuì fēng tóu, yǒu yán dōng xiàng gāo qióng, qí shàng líng huàn jiāng shén, xīn yù yī dēng ér zǔ yú wú lù. yòu dōng nán yuē bàn lǐ, dǐ dōng fēng zhī běi lù, jiàn lù liǎng páng jiē shuǐ kēng liú guàn, lù xíng qí shàng, ruò qiáo liáng ér bù zhī yě.
仍下,繞其東麓而南,回眺遺蛻峰頭,有岩東向高穹,其上靈幻將甚,心欲一登而阻於無路。又東南約半里,抵東峰之北麓,見路兩旁皆水坑流貫,路行其上,若橋樑而不知也。
qí xī yǒu jù fēng shù yī zhū, xià yǒu jiǔ lóng shén zhī bēi, jí xī zhī jiǔ lóng cí yí zhǐ. dù qí běi, shì xī cóng lóng yǐn lái suǒ jīng píng gāng zhōng zhī tán, ér jiǔ lóng tán zé zài cí nán shí yá zhī xià, shuǐ cóng qí zhōng běi xiàng jīng lù páng shuǐ kēng ér chū wèi píng gāng tán zhě yě.
其西有巨楓樹一株,下有九龍神之碑,即昔之九龍祠遺址。度其北,是昔從龍隱來所經平岡中之潭,而九龍潭則在祠南石崖之下,水從其中北向經路旁水坑而出為平岡潭者也。
jiǔ lóng dòng shān zài jùn chéng xī nán wǔ lǐ, dān xiá yí tuì dòng dōng nán. qí shān cóng yí tuì shān hòu rào ér dōng, qí běi yá yǒu dòng, xià yǒu shēn tán qiàn shí bì zhōng ruò jù jǐng. tán zhōng xià héng yī shí, dōng xī jiè wèi èr, dōng xiǎo ér xī jù, dōng shuǐ dī, xī shuǐ gāo, dōng shuǐ qīng, xī shuǐ hún. xiǎng dāng yǔ hòu, xī shuǐ tōng yuán cóng hòu shān yì lái, ér dōng zé cháng zhū zhě yě.
九龍洞山在郡城西南五里,丹霞遺蛻洞東南。其山從遺蛻山後繞而東,其北崖有洞,下有深潭嵌石壁中若巨井。潭中下橫一石,東西界為二,東小而西巨,東水低,西水高,東水清,西水渾。想當雨後,西水通源從後山溢來,而東則常瀦者也。
xī tán zhī nán, shí bì gāo shù zhàng, xià chā tán dǐ, tán duō jù yú. shàng juān jiǔ lóng dòng sān dà zì, bù zhī juān zhě dāng shí héng jià yì mù fèi jǐ xǔ jīng lì?
西潭之南,石壁高數丈,下插潭底,〔潭多巨魚。〕上鐫「九龍洞」三大字,不知鐫者當時橫架杙木費幾許精力?
xī tán zhī shēn mò néng jìng, yuē chuí sī yī luò, yì wèi kě zhī, rán shuǐ jì wú dòng, qí shēn rù zhī qiào dāng qián fú shuǐ dǐ ěr. dòng gāo xuán tán shàng sān zhàng yú, dāng jǐng yá zhī duān, qí mén běi xiàng, dōng yǔ jiǔ lóng dòng sān zì bìng liè, gù zhī cǐ juān wèi dòng, bù wèi tán yě. mén pō ài, jì rù nǎi gāo qióng. xiá nán jìn, bǐng jù cóng zhī, qí xià shén píng. zhí jìn shí yú zhàng, zhuǎn ér dōng, xià suī píng, ér shí wén yǒng qǐ, qū qǔ fēn huán, zhōng yǒu tíng lǎo, suì chéng xiān tián jīn rén duō chēng shí tián bà. dōng èr zhàng, hū xià xiàn wèi shēn kēng. yóu kēng shàng nán yá yǔ lóu ér chū kēng zhī dōng, qí xià yì píng, ér xiān tián měi měi yǔ xī tóng.
西潭之深莫能竟,曰垂絲一絡,亦未可知,然水際無洞,其深入之竅當潛伏水底耳。洞高懸潭上三丈余,當井崖之端,其門北向,東與「九龍洞」三字並列,固知此鐫為洞,不為潭也。門頗隘,既入乃高穹。峽南進,秉炬從之,其下甚平。直進十餘丈,轉而東,下雖平,而石紋湧起,屈曲分環,中有停潦,遂成仙田今人多稱「石田壩」。東二丈,忽下陷為深坑。由坑上南崖傴僂而出坑之東,其下亦平,而仙田每每與西同。
dàn qí shàng fù shí xuán rǔ, yā zhuì shén xià, lìng rén bù néng jǔ shǒu. pī xì tòu qí nèi, shāo nán běi fēn qí, suì bī zè yú shén, bù dé rù yǐ. réng xī chū zhì kēng yá shàng, tóu huǒ kēng zhōng dì shì zhī, xià shēn sān zhàng yú, zhōng fù yǒu dòng dōng xī tōng tòu: xī dòng zhí rù, yǔ shàng xiá tóng dōng dòng zé héng tà kōng kuò, qí shàng shuǐ cóng cóng xià dī, xià shì yǒu lǎo tíng yān.
但其上覆石懸乳,壓墜甚下,令人不能舉首。披隙透其內,稍南北分岐,遂逼仄逾甚,不得入矣。仍西出至坑崖上,投火坑中諦視之,下深三丈余,中復有洞東西通透:西洞直入,與上峽同;東洞則橫拓空闊,其上水淙淙下滴,下似有潦停焉。
kēng zhī nán, yá píng fù rú zhàn, wéi běi zé zì shàng zhí chā kēng dǐ. kēng zhī liè qiào, nán běi kuò èr zhàng, dōng xī zhǎng sān zhàng, dòng dǐng yǒu xuán zhù dào lián, qià xià guàn kēng zhōng, sè jié bái yíng yìng, gèng yì zhòng rǔ. fǔ kuī qí shàng jiǔ zhī, hèn bù xié tī xuán suǒ, ruò nán shān yī qióng ào dǐ yě.
坑之南,崖平覆如棧,惟北則自上直插坑底。坑之裂竅,南北闊二丈,東西長三丈,洞頂有懸柱倒蓮,恰下貫坑中,色潔白瑩映,更異眾乳。俯窺其上久之,恨不攜梯懸索,若南山一窮奧底也。
dōng sān bǎi bù, yòu yǒu yán běi xiàng, shēn shí yú zhàng, zài dōng fēng yá guò jí chù. jiǔ lóng xī fēng gāo xuán dòng, zài dān xiá yí tuì zhī dōng dǐng, qí mén dōng xiàng ér wú lù.
〔東三百步,又有岩北向,深十餘丈,在東峰崖過脊處。〕九龍西峰高懸洞,在丹霞遺蛻之東頂,其門東向而無路。
zhòng yá zhuì shí, fēi tū wù niè, dào pān suī xiǎn, ér shí máng cuó é, zhǐ kě yuán ér zú kě sǒng yě. xiān shì, yī dào zhě chí dāo shān jí qián yǐn, yī fū jī huǒ zhǒng hòu suí, ér yú jū qí zhōng. yǐ ér jiàn qí xiǎn shén, fū bù néng cóng, dào zhě bù néng yǐn, jù qiáng yú mò qián. yú líng kōng zhí yuè, lián zhě shù céng, pín hū dào zhě, gǔ qí sù dēng, ér dào zhě nǎi zhì. xiān cóng qí běi dé yī yán, qí mén dōng xiàng, qián xiá shén jùn, zhōng tōng yī xiàn, bù jí bù lí, xiāng jù chǐ xǔ qū zhé ér rù zhě sān zhàng, qí nèi hū qióng ér kāi zhuǎn ér xī nán sì wǔ zhàng, zhōng suì hēi àn, hèn cóng fū bù yǐ huǒ zhǒng xiāng suí. xìng qí xià píng, àn zhōng mō suǒ yòu zhuǎn rù yī xiǎo shì, jué wú yú xì, nǎi chū. cǐ dòng wài xiǎn ér zhōng píng, wài ài ér zhōng jiōng jiōng yuán yì wèi mén shuān mén hù, cǐ chù zuò kuān chǎng jiǎng, yì kě qī tuō, rán fēi gāo xuán zhī dòng yě.
重崖綴石,飛突屼嵲,倒攀雖險,而石鋩嵯峨,指可援而足可聳也。先是,一道者持刀芟棘前引,一夫齎火種後隨,而余居其中。已而見其險甚,夫不能從,道者不能引,俱強余莫前。余凌空直躍,連者數層,頻呼道者,鼓其速登,而道者乃至。先從其北得一岩,其門東向,前峽甚峻,中通一線,不即不離,相距尺許;曲折而入者三丈,其內忽穹而開;轉而西南四五丈,中遂黑暗,恨從夫不以火種相隨。幸其下平,暗中摸索又轉入一小室,覺無餘隙,乃出。此洞外險而中平,外隘而中扃扃原意為門閂、門戶,此處作寬敞講,亦可棲托,然非高懸之洞也。
gāo xuán chù shàng zài nán pàn jué yá zhī shàng, kuī bì bù néng yǎng jiàn.
高懸處尚在南畔絕崖之上,虧蔽不能仰見。
shāo xià, zhuǎn yá gēn pān xì yǐ shēng, suǒ pān zhě jiē dōu yī gōu fā zhī cì jí yě. jì shàng, qí yán yì dōng xiàng, ér wú mén huán huí qián liè, gāo shù zhàng, fù kōng ruò chuí tiān zhī yún. ér nèi bì zhī hòu, céng xuē ér qǐ, shàng yǒu zhě shí yī qū qiàn qí zhōng, lián kāi èr mén, céng lèi qí shàng, yuán náo zhī suǒ bù néng shēng yě, ān dé shí zhàng tī fēi dù zhī. shí lǎo sēng huì ān jí suí fū zài shān lù pín pín hào hū, nǎi réng jiù lù xià. yá tū bù néng xià dì, wú kě diǎn zú. zhǎn zhuǎn xuán tiào, jué nán shàng yǒu hén yī lǚ, pān jí cè jiān xún zhī. jiǔ zhī, nǎi shí jǐn ér dé tǔ, xuán pān suī jùn, wú yú yǔn zhuì yǐ.
稍下,轉崖根攀隙以升,所攀者皆兜衣鈎發之刺棘也。既上,其岩亦東向,而無門環回前列,高數丈,覆空若垂天之雲。而內壁之後,層削而起,上有赭石一區嵌其中,連開二門,層累其上,猿猱之所不能升也,安得十丈梯飛度之。時老僧慧庵及隨夫在山麓頻頻號呼,乃仍舊路下。崖突不能下睇,無可點足。展轉懸眺,覺南上有痕一縷,攀棘側肩循之。久之,乃石盡而得土,懸攀雖峻,無虞隕墜矣。
xià shān wǔ lǐ, hái xiāng shān.
下山五里,還香山。
fǎn zhào shén lǎng, yú yǐ wèi qíng zhào. jì wò ér léi yǔ fù dà zuò, dá dàn bù xiū.
返照甚朗,余以為晴兆。既臥而雷雨復大作,達旦不休。
èr shí qī rì yǔ zhǐ ér qǐ. yú lìng rén suǒ qí yù xíng, ér féng huī shǐ zhī mǔ lìng rén zài liú rì, yǐ sān wǎng cù qí zi yǐ, gū yǔn qí liú.
二十七日雨止而起。余令人索騎欲行,而馮揮使之母令人再留日,已三往促其子矣,姑允其留。
jì ér tiān sè dà jì, yù wǎng duō líng, yǐ wǎn bù jí.
既而天色大霽,欲往多靈,以晚不及。
jí fàn ér dù běi mén dà jiāng, dēng běi àn shàng guān zhě gé, qián wèi chéng bì ān, jiē jiāng yá wēi shí fēi tū hóng liú zhī shàng, jiù ér jié gòu chéng zhī zhě. yòu běi yī lǐ, guò xuě huā dòng xià, nǎi dù xī, suì xī xiàng rù shí shān xiá zhōng. zhuǎn ér nán, dēng lǐng ào, yù qiáo zhě wèn zhī, cǐ shàng yǒu niú pí dòng, fēi sān mén yě, sān mén shàng zài běi shān. réng chū, yóu nán lái dà lù běi xíng èr lǐ, guò yī gǔ miào. yòu běi, yǒu shuǐ zì xī shān lù tòu shí ér chū, qí shēng cóng cóng, dōng xiè jí qián suǒ dù zì běi ér nán xiǎo xī yě. yòu xī bàn lǐ, xún xī shān zhuǎn rù xī wù, zé běi jiè shí fēng cuī wéi, nán jiè zhī shān yòu zhuǎn ér wèi tǔ yǐ, zhōng yǒu tǔ gāng nán běi héng shǔ.
亟飯而渡北門大江,登北岸上觀者閣,前為澄碧庵,皆江崖危石飛突洪流之上,就而結構成之者。又北一里,過雪花洞下,乃渡溪,遂西向入石山峽中。轉而南,登嶺坳,遇樵者問之,此上有牛陴洞,非三門也,三門尚在北山。仍出,由南來大路北行二里,過一古廟。又北,有水自西山麓透石而出,其聲淙淙,東瀉即前所渡自北而南小溪也。又西半里,循西山轉入西塢,則北界石峰崔嵬,南界之山又轉而為土矣,中有土岡南北橫屬。
yòu bàn lǐ, yú gāng xī xià, zé sān mén yán zài běi yá zhī zhōng yǐ. nǎi yóu qí běi xiàng dǐ shān xià, wàng qí yán shàng xià jù wēi yá, zhōng pì héng qiào, yī dài chuí zhù, fēn léng qí liè yú wài. shí jí ér shàng, fēn dǐ yán dōng, zé shí bàn pián dá, shí xì zòng héng, jiē kě shēn rù. ér qián zé yǒu lù, xún yá duān ér xī, qí yán zhōng pì, gāo èr zhàng yú, shēn yì rú zhī, ér héng tà sì zhàng yú, shàng xià jù píng zhěng, ér wài liè sān shí, jiè chéng sì mén, jù nán xiàng, wéi zhōng mén zuì dà, ér zuǒ yè yī mén bēi fú. yán sān mén zhě, jǔ qí dà yě. xī mén yán bì dǐ cǐ ér mò qián, qí shàng shí tài gèng qí dōng mén chuān xì ér chū, jí yǔ dōng piān zòng héng zhī xì bìng ér zhōng mén zhī nèi, shè shén xiàng yú zhōng, shàng juān líng yán èr zì. yóu shén xiàng hòu chuān xì běi rù, wǎn zhuǎn sān sì zhàng, yú guǐ pān ér shàng, zhōng yǒu yī kān, nǎi yán zhōng zhī ào shì yě. chū yán ér dōng, pī zòng héng zhī xì, yì wǎn zhuǎn sān sì zhàng, shǐ pì ér dà. dōng yú shí yù ér shàng, qí nèi shàng xià píng zhěng, qián xué tōng míng, lìng chéng yī jiè, nǎi yán wài zhī ào shì yě. tòu qí qián xué chū, yǒu shí gāo qíng xué qián, shàng píng rú tái. qí dōng yòu yǒu xiǎo xì wǎn zhuǎn, rú cù bàn lián è, pī zhī wú bù tōng yě. yóu tái qián xiǎo xì xià, jí qián xún yá duān ér xī lù. fù cóng yá duān zhuǎn shí zuǐ ér dōng, shāo rù, yǒu dòng mén nèi pì. qí mén yì nán xiàng, zhōng shēn shù zhàng, mí bèi yōu shēn zhī zhì. nǎi réng jiù lù xià, jí yán shān lù dōng hái, běi wàng shān ào jiān, yǒu yán gāo xuán jué xiá zhī shàng, xīn yì zhī. nǎi běi xiàng wàng ào shàng, pān yán jī yá yǐ shēng. shù shí bù, yú ào jiān, nǎi tàn fū qiáo zhuó zhě suǒ yóu, ér xuán yán shàng zài qí dōng, yá bì jiān zhī téng jí méng mì, cè shēn nán dù. nǎi lìng suí fū yuán zhī jiàn jí, héng guò yá jiān, bù bǎi bù ér rù yán, yú yì cóng zhī, yán qián xuán xiá, jiē zōng zhú mì yì, qí sè bái, dà zhě kě wèi zhàng, xì zhě kě wèi zhù.
又半里,逾岡西下,則三門岩在北崖之中矣。乃由岐北向抵山下,望其岩上下俱危崖,中辟橫竅,一帶垂柱,分楞齊列於外。拾級而上,分抵岩東,則石瓣駢沓,石隙縱橫,皆可深入。而前則有路,循崖端而西,其岩中辟,高二丈余,深亦如之,而橫拓四丈余,上下俱平整,而外列三石,界成四門,俱南向,惟中門最大,而左腋一門卑伏。言「三門」者,舉其大也。西門岩壁抵此而莫前,其上石態更奇;東門穿隙而出,即與東偏縱橫之隙並;而中門之內,設神像於中,上鐫「靈岩」二字。由神像後穿隙北入,宛轉三四丈,逾庋攀而上,中有一龕,乃岩中之奧室也。出岩而東,披縱橫之隙,亦宛轉三四丈,始辟而大。東逾石閾而上,其內上下平整,前穴通明,另成一界,乃岩外之奧室也。透其前穴出,有石高擎穴前,上平如台。其東又有小隙宛轉,如簇瓣蓮萼,披之無不通也。由台前小隙下,即前循崖端而西路。復從崖端轉石嘴而東,稍入,有洞門內辟。其門亦南向,中深數丈,彌備幽深之致。乃仍舊路下,即沿山麓東還,北望山坳間,有岩高懸絕峽之上,心異之。乃北向望坳上,攀岩躋崖以升。數十步,逾坳間,乃炭夫樵斫者所由,而懸岩尚在其東,崖壁間之藤棘蒙密,側身難度。乃令隨夫緣枝踐級,橫過崖間,不百步而入岩,余亦從之,岩前懸峽,皆棕竹密翳,其色白,大者可為杖,細者可為箸。
ér dòng dāng zhuǎn xiá zhī cè, shàng xià xuán qiào, qí mén xī nán xiàng, dǐng chóng dǐ tǎn. rén wǔ liù zhàng, dāng dòng zhī zhōng, yáo wàng xī nán ruì shù jiān fēng zhèng liè qí qián, dòng liǎng páng liè xiá fēn bàn, jiē lián lì dá hé. dòng hòu tòu shí mén ér rù, qí nèi sān pì sān hé, zhōng lián xià tòu, jiē ruò fú qiáo jià kōng, fēi liáng pián yǐng, sī gè jī qí shàng, bù zhī hé chù zhe jiǎo.
而洞當轉峽之側,上下懸峭,其門西南向,頂崇底坦。人五六丈,當洞之中,遙望西南銳豎尖峰正列其前,洞兩旁裂峽分瓣,皆廉利沓合。洞後透石門而入,其內三辟三合,中連下透,皆若浮橋駕空,飛梁駢影,思各躋其上,不知何處着腳。
nǎi tòu rù sān qiáo zhī nèi, qí zhōng zhuǎn kuān ér hēi.
乃透入三橋之內,其中轉寬而黑。
cóng zuǒ bì mō suǒ ér shàng pān dōng yá, nán chū sān sì zhàng, suì líng nèi liáng zhī dōng. qí liáng bèi dāo xiāo ér qǐ, bù kān zhe zú. ér liáng zhī xī yì jùn shí zhù dǐng, lìng gé chéng jiè, bù róng xī dù. yòu nán yuán dōng yá, líng zhōng liáng zhī dōng, qí bù kě dù yǔ nèi liáng tóng. yòu nán yuán dōng yá líng qián liáng zhī dōng, zé liáng bèi píng zhěng, héng jià yú liǎng yá zhī jiān, xià kōng nèi huō, tiān shè tú gāng dú mù qiáo. qí bèi píng jià zhī duān, yòu yǒu yuán shí chǐ xǔ sǒng lì qí shàng, yǎn ruò zuò dūn. yú yǐ wèi rén zuó ér zhì cǐ zhě, mén qí gēn, zé tiān rán shí zhù yě. dù liáng zhī xī, yòu běi zhuǎn rù xiá mén, jí zhōng nèi èr liáng xī duān zhī shí suǒ jiè ér chéng zhě. qí nèi yǒu yòu dōng huō ér xià tōng liáng hòu, yòu xī wān kè ér tòu xué zhōng. rù xué zhōng, yòu tà ér wèi kān, huán ér wèi mén, tòu ér wèi xiá, xià jiē xì shā pù dǐ, píng jié rú yù, dàn qí zhōng yǐ àn ér jiàn shù, bù néng shēn rù. réng chū zhì qián liáng zhī xī, yuán xī yá zhī bàn, pān shí sǔn nán xià, chuān shí kū yǐ chū, fù zhì dòng zhōng yāng yǐ.
從左壁摸索而上攀東崖,南出三四丈,遂凌內梁之東。其梁背刀削而起,不堪着足。而梁之西亦峻石柱頂,另隔成界,不容西渡。又南緣東崖,凌中梁之東,其不可度與內梁同。又南緣東崖凌前梁之東,則梁背平整,橫架於兩崖之間,下空內豁,天設徒杠獨木橋。其背平架之端,又有圓石尺許聳立其上,儼若坐墩。余以為人琢而置此者,捫其根,則天然石柱也。渡梁之西,又北轉入峽門,即中內二梁西端之石所界而成者。其內有又東豁而下通梁後,又西剜wán刻而透穴中。入穴中,又拓而為龕,環而為門,透而為峽,下皆細砂鋪底,〔平潔如玉,〕但其中已暗而漸束,不能深入。仍出至前梁之西,緣西崖之半,攀石筍南下,穿石窟以出,復至洞中央矣。
qián tiào jiān fēng, hòu zhǔ fēi liáng, cǐ dòng zhī shèng, nèi wài liǎng jué.
前眺尖峰,後矚飛梁,此洞之勝,內外兩絕。
chū dòng, qǔ zōng zhú shù zhī, réng héng dù ào jí, lì xuán shí, xià wēi xiá ér dǐ lù. xún lù dōng xíng yòu bǎi bù, yǒu dòng liè xuē yá jiān rú dīng zì, shàng héng xià shù, shén jùn, qí mén nán xiàng. fù běi xiàng dǐ yá xià jù xiá qián, dà shí rú zhì zhàng ài, lèi shù shí ér shàng, jiē dào pān xuán jī shēng zhī. qí shàng yī shí zé gāo xuē shù zhàng, wú jí kě pān, ér xià yǒu xué dà rú dòu.
出洞,取棕竹數枝,仍橫度坳脊,歷懸石,下危峽而抵麓。循麓東行又百步,有洞裂削崖間如「丁」字,上橫下豎,甚峻,其門南向。復北向抵崖下巨峽前,大石如窒zhì障礙,累數石而上,皆倒攀懸躋升之。其上一石則高削數丈,無級可攀,而下有穴大如斗。
shé chuān yǐ rù, zhōng suì qióng rán, shàng gāo shù shí zhàng, wài tòu ér qǐ, zé dīng zì zhī shù liè yě, ér héng liè zé yǎng zhī mò jí yǐ. dòng nèi jiā bì ér rù, qīng dǐ ér xià, běi jìn qī bā zhàng, zhé ér dōng, shǐ hēi àn bù kě qióng jié. nǎi chū dòu xué, xià lèi shí, yòu xún yá ér dōng shù shí bù, fù rù jù xiá. qí mén yì nán xiàng, qián yǒu shí jiè zhī. lián jī shí xì èr chóng, qí nèi jiā xià qīng, yì rú dīng zì yán.
蛇穿以入,中遂穹然,上高數十丈,外透而起,則「丁」字之豎裂也,而橫裂則仰之莫及矣。洞內夾壁而入,傾底而下,北進七八丈,折而東,始黑暗不可窮詰。乃出斗穴,下累石,又循崖而東數十步,復入巨峽。其門亦南向,前有石界之。連躋石隙二重,其內夾下傾,亦如「丁」字岩。
běi jìn wǔ liù zhàng, yì zhé ér dōng, zé píng ér tà yǐ.
北進五六丈,亦折而東,則平而拓矣。
àn zhōng mō suǒ, hū yǒu guāng zài zú xià, huǎng hū bù dìng, yú yí wèi shé zhū hǔ jīng, jí jìn suǒ zhī, fù bù jiàn. gài shí bǎn zhī xià, fù yǒu xià céng kū xué tōng yú qián yá, ér shàng xià jiāo tōng chù, xué xiǎo yú dòu, yuǎn zé xié yǐn xià guāng, jìn zé zhí zhuì mò dǔ.
暗中摸索,忽有光在足下,恍惚不定,余疑為蛇珠虎睛,及近索之,復不見。蓋石板之下,復有下層窟穴通於前崖,而上下交通處,穴小於斗,遠則斜引下光,近則直墜莫睹。
qiě qí xué xiǎo ér qū, bù néng shé fú yǐ xià.
且其穴小而曲,不能蛇伏以下。
yáo zhǔ qí dōng èr sān zhàng, shí bǎn jǐn chù, fù yǒu wēi guāng yè yè guāng huī shǎn shǎn zhī zhuàng.
遙矚其東二三丈,石板盡處,復有微光燁燁yèyè光輝閃閃之狀。
pú fú jiù zhī, zé qí wài jiè shí rú píng, zhōng yǒu xì kǒng jìng cùn, qū qǔ xiāng zǎn, tòu lòu bù yī, kě yǐ wài kuī, ér qí xià yǒu kǒng dú jù, yì rú dǒu dà.
匍匐就之,則其外界石如屏,中有細孔徑寸,屈曲相攢,透漏不一,可以外窺,而其下有孔獨巨,亦如斗大。
nǎi yǐ zú xiān zhuì, rán hòu xuán shǒu ér xià, suì jí xià céng.
乃以足先墜,然後懸手而下,遂及下層。
qí wài yì yǒu mén nán xiàng, ér nèi rù bù shēn. yán mén nèi jù píng shí jǐn èr zhàng, píng xià yòu kāi jiōng qiào, nèi rù jí qián suǒ wàng shí bǎn xià kū xué yě, rán wài shì hūn hēi, bù zhī qí nèi tōng yǐ. yóu mén wài yòu xún yá ér dōng shù zhàng, fù dé yī yán. qí mén yì nán xiàng, nèi bù shèn shēn, ér hòu bì shí qiào líng lóng, xì xué páng pī, yì kě ái shēn zhuǎn xì, rán wú néng pò qí jiōng yě. yán qián yá xuán dèng jué, suì bù néng dōng, nǎi réng xī lì qián suǒ rù dòng kǒu, xià jí shān lù.
其外亦有門南向,而內入不深。岩門內距屏石僅二丈,屏下又開扃竅,內入即前所望石板下窟穴也,然外視昏黑,不知其內通矣。由門外又循崖而東數丈,復得一岩。其門亦南向,內不甚深,而後壁石竅玲瓏,細穴旁披,亦可捱身轉隙,然無能破其扃也。岩前崖懸磴絕,遂不能東,乃仍西曆前所入洞口,下及山麓。
yòu dōng bǎi bù, yǒu dòng dāng běi lù, qí mén yì nán xiàng. chuān ér rù, zé zhuǎn dōng, tòu xiá sì wǔ zhàng ér chū, qí mén yòu dōng huō zhě yě.
又東百步,有洞當北麓,其門亦南向。穿而入,則轉東,透峽四五丈而出,其門又東豁者也。
wén gǔ chéng dòng zài qīng niǎo shān qián, dōng mén dù jiāng, sān lǐ kě zhì, shí bì duì jiā, zhōng duō zhǒng shū zhě. shí rì jiāng bū, kǒng dù zhōu wǎn bù jí jì, jí cóng jiù lù hái, wǔ lǐ yú ér dǐ lóng jiāng, dù zhōu shì zhì, suì shòu zhī nán jì, yòu chuān chéng yī lǐ, dǐ xiāng shān yǐ bó mù yǐ.
〔聞古城洞在青鳥山前,東門渡江,三里可至,石壁對夾,中多種蔬者。〕時日將晡,恐渡舟晚不及濟,亟從舊路還,五里余而抵龍江,渡舟適至,遂受之南濟,又穿城一里,抵香山已薄暮矣。
èr shí bā rì tiān sè shén jì. chén qǐ suǒ fàn, jí tóng huì ān sēng wèi duō líng shān zhī xíng. xī nán guò yàn shān cūn, yòu guò lóng xiàng cūn jīn zuò lóng jiàng zhī běi, gòng bā lǐ guò péng lǐng qiáo, qí shuǐ jí jiǔ lóng běi qù zhī liú yě. yòu èr lǐ dēng péng lǐng, qí nán lǒng yǒu cūn, shì wèi péng cūn jīn zuò péng lǐng. yòu xī xià lǐng, xī nán zhuǎn rù shān wù, xiá zhōng yàn ér chéng táng, shuǐ mǎn jìn yān. gòng wǔ lǐ, yú tǔ lǐng ér xià, yú shì suì yǔ shí shān yù. yòu sān lǐ, nán chuān qí xiá, yú jí ér xī, qí nán nǎi kuò rán. xún shí fēng nán lù xī xíng, èr lǐ, wèi huáng yáo cūn. qí cūn zhī xī, shí fēng qián tū, shì wèi huáng yáo shān. zhuǎn shān zuǐ ér xī yī lǐ, yǒu shuǐ zì nán gāng tǔ xiá zhōng xiè xià, fēn wèi èr pài: yī xún shān zuǐ dōng xíng, yǐn huán cūn zhī qián yī dǎo shān lù běi rù shí fēng ér chū qí hòu.
二十八日天色甚霽。晨起索飯,即同慧庵僧為多靈山之行。西南過雁山村,又過龍項村今作龍降之北,共八里過彭嶺橋,其水即九龍北去之流也。又二里登彭嶺,其南隴有村,是為彭村今作鵬嶺。又西下嶺,西南轉入山塢,峽中堰而成塘,水滿浸焉。共五里,逾土嶺而下,於是遂與石山遇。又三里,南穿其峽,逾脊而西,其南乃擴然。循石峰南麓西行,二里,為黃窯村。其村之西,石峰前突,是為黃窯山。轉山嘴而西一里,有水自南岡土峽中瀉下,分為二派:一循山嘴東行,引環村之前;一搗山麓北入石峰而出其後。
dù shuǐ sù liú zhì gāng ér shàng, zé shàng liú yì yī jù táng yě.
渡水溯流陟岡而上,則上流亦一巨塘也。
shān zhì shì nán běi liǎng jiè, shí fēng yáo liè ér zhōng héng tǔ jí, dōng wàng shén huō, zhí dǐ cǎo táng, jué qí shì jiàn xià, ér gāng pō huán hé, fǎn yàn chéng cǐ shuǐ. yóu táng shàng xī xíng, yòu èr lǐ, zé qí shuǐ jiàn xī liú. yòu xī nán èr lǐ, xià tǔ wā, zhōng zé huì shuǐ yī táng, zì xī běi shí fēng xià chéng jiàn ér qù. yòu xī sì lǐ shàng tǔ gāng, jiàn nán shān yǒu cūn sān sì jiā, tóu zhī chuī, qí jiā bì hù bì bù chū. jiǔ zhī, pái hù rù, yǔ zhī yān shǎo xǔ, zhé yǐ cūn láo shān sǔn wèi gōng. fàn ér xī xíng, sì lǐ, yǒu shí fēng zì xī běi zhōng xuán ér lái, zhì cǐ wēi tū, yuē gāo shī shān. yòu èr lǐ, yú shān qián tǔ jí ér xià, yòu xī nán sì lǐ, guò yī huāng zhǐ, zé xià qiān cūn zhī yí yě.
山至是南北兩界,石峰遙列而中橫土脊,東望甚豁,直抵草塘,覺其勢漸下,而岡坡環合,反堰成此水。由塘上西行,又二里,則其水漸西流。又西南二里,下土窪,中則匯水一塘,自西北石峰下成澗而去。又西四里上土岡,見南山有村三四家,投之炊,其家閉戶避不出。久之,排戶入,與之煙少許,輒以村醪、山筍為供。飯而西行,四里,有石峰自西北中懸而來,至此危突,曰高獅山。又二里,逾山前土脊而下,又西南四里,過一荒址,則下遷村之遺也。
yòu xī shàng lǐng, wàng jiàn yī shuǐ zì nán, yī shuǐ zì dōng, zhì cǐ hé liú ér xī qù, shì wèi xià qiān jiāng. qí jiāng xī běi liú qù. jié liú nán dù, shuǐ zhǎng liú shēn, shàng jí yú xiōng.
又西上嶺,望見一水自南,一水自東,至此合流而西去,是為下遷江。其江西北流去。截流南渡,水漲流深,上及於胸。
jì dù, nán shàng lǒng xíng sān lǐ, yǒu cūn zài nán fēng dōng lù, lóng mén zhī liú yíng zhī ér běi, shì wèi lù qiáo cūn, dà lù zài qí lǐng xī. nǎi xià lǐng xún nán fēng dōng lù xī xíng, guò yī hún shuǐ táng, gòng èr lǐ yuè jí ér xià, yòu èr lǐ chū tǔ shān zhī ài, yú shì wù suì nán běi yáo huō, dōng xī liǎng jiè jiē shí shān yǐ. yòu yǒu xī dāng shí shān zhī zhōng, zì nán ér běi liú qù, lù nǎi sù liú nán rù. èr lǐ, guò yī shí qiáo, yóu xī xī nán xiàng xíng. yòu yī lǐ, yǒu xū zài lù zuǒ, yòu yǒu cūn zài xī shān xià, shì yuē huáng cūn, zé yí shān xī nán zhī bǐ yǐ.
既渡,南上隴行三里,有村在南峰東麓,龍門之流瀠之而北,是為鹿橋村,大路在其嶺西。乃下嶺循南峰東麓西行,過一渾水塘,共二里越脊而下,又二里出土山之隘,於是塢遂南北遙豁,東西兩界皆石山矣。又有溪當石山之中,自南而北流去,路乃溯流南入。二里,過一石橋,由溪西南向行。又一里,有墟在路左,又有村在西山下,是曰黃村,則宜山西南之鄙矣。
yǒu quán zhōu dào rén xīng yī zhě, xīn jié máo yú cǐ, suì tóu sù qí zhōng.
有全州道人惺一者,新結茅於此,遂投宿其中。
shì rì shàng yǒu yú zhào, yú zú wèi cǎo lǚ suǒ sǔn, qiě lǎo sēng huì ān wén jùn zūn shí yǐ shuò rì xíng xiāng sì zhōng, yù míng rì xiān huí, gù bù fù qián.
是日尚有餘照,余足為草履所損,且老僧慧庵聞郡尊時以朔日行香寺中,欲明日先回,故不復前。
èr shí jiǔ rì fù cóng huáng cūn xū mì yī dǎo zhě, bié huì ān nán xiàng xíng.
二十九日復從黃村墟覓一導者,別慧庵南向行。
yī lǐ, yǒu cūn zài xī lù, yuē niú láo cūn.
一里,有村在西麓,曰牛牢村。
yǒu yī xiǎo shuǐ zài qí nán, zì xī shān xiá zhōng chū, dōng rén nán lái zhī xī, xíng zhě dù xiǎo shuǐ, cóng èr shuǐ zhī zhōng nán xiàng xún chū xíng. yòu yī lǐ yú, yǒu yán tū xī fēng zhī lù, qí mén dōng xiàng, pī jí rù zhī, zhōng píng ér bù shēn.
有一小水在其南,自西山峽中出,東人南來之溪,行者渡小水,從二水之中南向循出行。又一里余,有岩突西峰之麓,其門東向,披棘入之,中平而不深。
qí nán fēng huí wù jiā, shí qiào zòng héng, téng luó yōng bì, zé shān qióng shuǐ jǐn chù yě. méng mì zhōng bù zhī shuǐ hé chū, dàn wén chán chán yǒu shēng, lái zì zú dǐ ěr. cóng cǐ bàn lǐ, niè jí xī shàng, shí jí léng céng.
其南峰迴塢夾,石竅縱橫,藤蘿擁蔽,則山窮水盡處也。蒙密中不知水何出,但聞潺潺有聲,來自足底耳。從此半里,躡級西上,石脊崚嶒。
yú ào ér xī, gòng yī lǐ ér dǐ qí xià, shì yuē dōu tián ài, dōng wèi yí shān xiàn, xī wèi yǒng shùn sī fēn jiè.
逾坳而西,共一里而抵其下,是曰都田隘,東為宜山縣,西為永順司分界。
jiàn yǒu xī zì xī nán lái, yì dǐ ào kū zhī xià, chuān qí xué ér dōng chū, jí wèi huáng cūn shàng liú zhě yě. yòu nán bàn lǐ, nǎi dù qí shuǐ xī nán xíng, shān fù kāi, huán ér chéng wù. èr lǐ, yǒu cūn zài xī lù, shì wèi dōu tián cūn, yī yuē qín cūn jīn zuò xīn cūn, nǎi yǒng shùn sī zhī shū dèng dé běn suǒ fēn xiá zhě. yòu nán èr lǐ, fù dù qí shuǐ zhī shàng liú, qí shuǐ nǎi xī běi shān yè zhōng fā yuán zhě, jí liú rù dōu tián ài xī xué, yòu dōng chū ér wèi huáng cūn zhī shuǐ zhě yě.
見有溪自西南來,亦抵坳窟之下,穿其穴而東出,即為黃村上流者也。又南半里,乃渡其水西南行,山復開,環而成塢。二里,有村在西麓,是為都田村,一曰秦村今作新村,乃永順司之叔鄧德本所分轄者。又南二里,復渡其水之上流,其水乃西北山腋中發源者,即流入都田隘西穴,又東出而為黃村之水者也。
yòu dōng nán yī lǐ, zhì tǔ shān zhī gāng, yú shì zhuǎn chū lǐng ào, xī xiàng shēng jiàng tǔ gāng zhī shàng, èr lǐ, wèi dà xiē lǐng. shí shān yòu kāi nán běi liǎng jiè, zhōng fù tǔ jí pán cuò, shǐ jiàn duō líng sān fēng rú bǐ jià, gāo xuán xī nán èr shí lǐ wài.
又東南一里,陟土山之岡,於是轉出嶺坳,西向升降土岡之上,二里,為大歇嶺。石山又開南北兩界,中復土脊盤錯,始見多靈三峰如筆架,高懸西南二十里外。
xià lǐng, yòu xī nán xíng jiā wù zhōng sān lǐ, nǎi xī xiàng shēng tǔ shān.
下嶺,又西南行夾塢中三里,乃西向升土山。
qí shān jiào gāo, shì wèi yǒng shùn yǔ qí shū fēn jiè, xià shān shì wèi yǒng shùn jìng.
其山較高,是為永順與其叔分界,下山是為永順境。
xī yóu wù zhōng rù shí shān xiá, jiàn zhuǎn xī běi xíng, qí dì jì wú rén jū, ér shí fēng lí lì, sè qīng bái chéng wén, tài yù yū ruò lǚ kè, sè tài jù qí.
西由塢中入石山峽,漸轉西北行,其地寂無人居,而石峰離立,〔色青白成紋,態鬱紆若縷刻,〕色態俱奇。
wǔ lǐ, lù yòu yǒu èr yán pián qǐ, qí mén jiē nán xiàng, dōng zhě zài lù, kě chuān qiào dōng chū, ér xī qí bēi xī zhě zài yá, kě pān shí yǐ shàng, ér zhōng shén huàn. yóu mén hòu tòu yè běi rù, xiá dòu jiàn àn, líng dòu xì ér shàng, zhuǎn ér nán chū, yǐ lǚ dòng zhī shàng yǐ. qí xià shí bǎn píng rú dǐ, báo ruò yè, jiàn zhī shēng féng féng rú xíng gǔ shàng, zhōng kě róng liǎng sān tà.
五里,路右有二岩駢啟,其門皆南向,東者在麓,可穿竅東出,而惜其卑;西者在崖,可攀石以上,而中甚幻。由門後透腋北入,狹竇漸暗,凌竇隙而上,轉而南出,已履洞之上矣。其下石板平如砥,薄若葉,踐之聲逢逢如行鼓上,中可容兩三榻。
nán yǒu xué, xià fǔ dòng mén, ruò céng lóu zhī chuāng, dàn zì wài wàng zhī, bù jué qí shàng zhī zhōng xū ěr.
南有穴,下俯洞門,若層樓之窗,但自外望之,不覺其上之中虛耳。
qí jié gòu jué shì huì xiān shān zhī bǎi zǐ yán, dàn bǎi zǐ cū zhuō ér cǐ huàn qiǎo, bǎi zǐ jí rén lì, ér cǐ chū tiān shàng, shèng dāng shí bèi zhī yě.
其結構絕似會仙山之百子岩,但百子粗拙而此幻巧,百子藉人力,而此出天上,勝當十倍之也。
zuò jiǔ zhī, nǎi nán xià shān, fù xī běi xíng. yī lǐ, lù jiàn jiàng, běi wàng shí fēng zhī dǐng, yǒu yán qióng rán, qí mén dōng nán xiàng, wài yǒu zhū hén, nèi tòu míng xué, nǎi shí liáng zhī fēi jià fēng tóu zhě. xià hè bàn lǐ, zhuǎn ér nán, shǐ yǔ xī yù. qí shuǐ xī nán zì bā dòng lái, zhì cǐ zhé ér xī xiàng shí shān xiá zhōng. nǎi jué liú dù, yòu nán èr lǐ, xī wàng yǒu cūn zài shān wù zhōng.
坐久之,乃南下山,復西北行。一里,路漸降,北望石峰之頂,有岩蛩然,其門東南向,外有朱痕,內透明穴,乃石樑之飛架峰頭者。下壑半里,轉而南,始與溪遇。其水西南自八洞來,至此折而西向石山峽中。乃絕流渡,又南二里,西望有村在山塢中。
shì wèi bā dòng cūn.
是為八洞村。
dōu tián cūn zhī dōng yǒu bā xiān dòng, nǎi wǎng lóng mén dào.
都田村之東有八仙洞,乃往龍門道。
yòu nán yī lǐ, fù nán dù xī. guò xī fù nán shàng, xún shān yī lǐ, zhuǎn ér dōng nán xíng yī lǐ bàn, zhí dǐ duō líng běi lù. lù zuǒ yǒu tǔ shān, zì duō líng yāo jiǎo xià zhuì. qí hòu guò yè chù, yǒu cūn shù jiā, shì wèi fén mù cūn, bù zhī mù zài hé chù yě. cóng qí qián yòu zhuǎn ér xī nán xíng, yī lǐ xià shān, jué liú dù xī, qí xī zì nán lái, dǐ shí shān cūn zhī zuǒ, shān huán hè jǐn, suì dǎo rù shí xué, xiǎng jí bā dòng xī zhī shàng yǐ. guò xī yòu bàn lǐ, běi dǐ shān lù, shì wèi shí shān cūn. nǎi kòu yī lǎo rén jiā, dēng qí lán ér fàn. wàng duō líng zhèng dāng qí nán, wèn qí shàng, yǒu lú ér wú jū zhě. nǎi jiè guō yú lǎo rén, xié huǒ yú cūn. lǎo rén yè zhàng qián dǎo, réng dù xī, dōng nán shàng tǔ shān, gòng èr lǐ, yuè gāng dé wù, yǐ zài fén mù cūn zhī nán, yǔ duō líng wú gé bǎn yǐ. lǎo rén nǎi zhǐ yú dēng shān dào, yuē: cǐ shàng yǐ qí, bù fáng jìng zhì yě. lǎo rén shǐ qù.
又南一里,復南渡溪。過溪復南上,循山一里,轉而東南行一里半,直抵多靈北麓。路左有土山,自多靈夭矯下墜。其後過腋處,有村數家,是為墳墓村,不知墓在何處也。從其前又轉而西南行,一里下山,絕流渡溪,其溪自南來,抵石山村之左,山環壑盡,遂搗入石穴,想即八洞溪之上矣。過溪又半里,北抵山麓,是為石山村。乃叩一老人家,登其欄而飯。望多靈正當其南,問其上,有廬而無居者。乃借鍋於老人,攜火於村。老人曳杖前導,仍渡溪,東南上土山,共二里,越岡得塢,已在墳墓村之南,與多靈無隔阪矣。老人乃指余登山道,曰:「此上已岐,不妨竟陟也。」老人始去。
yú jiàn tǔ lù dōng nán shàng, lù jiàn máo sāi. pī máo zhuǎn dōng běi xíng èr lǐ, máo jǐn ér tǔ xiá shén jùn.
余踐土麓東南上,路漸茅塞。披茅轉東北行二里,茅盡而土峽甚峻。
pān zhī shàng, dǐ shí yá xià, zé cóng mù yīn sēn, shí yá qiào xuē, dé shí dèng yān. hū wén quǎn shēng, yǐ wèi yǒu rén, jiǔ zhī bù jiàn jiàn zhú kǔn pián zhì lù bàng, gài tā cūn zhī rén chéng shàng wú rén ér qiè qí sǔn zhú, jiàn rén zhì, zhé qì zhú ér bì zhī chán qū jiān ěr. cǐ jiān rén xíng bì dài quǎn. yú shì pān dèng shàng, dèng wèi fù yè mǎn jī, jǐ bù dé jí. yòu yī lǐ, yǒu jù mù héng pū, chuān qí xià ér shàng, zé lǎo fāng zhī jù, yǒu sān rén bào zhě. nǎi fù dé píng yān, ér máo ān yǐ zhī. qí mó běi xiàng, pō gāo zhěng, zhú kuāng mù jǐ yǔ fū fū jiā sǎ sǎo zhī jù jù bèi. yǒu èr tǒng shàng cún dòu mǐ, xī hū rén yǐ jiǔ qù, cǎo méi shuāng fēi, tái fēng gǔ zào, lìng rén hèn bù zhī hé shì yì rén jiān yě!
攀之上,抵石崖下,則叢木陰森,石崖峭削,得石磴焉。忽聞犬聲,以為有人,久之不見;見竹捆駢置路傍,蓋他村之人乘上無人而竊其筍竹,見人至,輒棄竹而避之巉岨間耳。此間人行必帶犬。於是攀磴上,磴為覆葉滿積,幾不得級。又一里,有巨木橫仆,穿其下而上,則老枋之巨,有三人抱者。乃復得坪焉,而茅庵倚之。其摩北向,頗高整,竹匡、木幾與夫趺跏灑掃之具俱備。有二桶尚存斗米,惜乎人已久去,草沒雙扉,苔封古灶,令人恨不知何事憶人間也!
lìng yī rén ruò huǒ zào zhōng, lìng yī rén mì huǒ ān cè, duàn xīn jī zhú, chuī jù shén fù, ér shuǐ bù kě dé. qí rén fǎn mìng yuē: ān liǎng páng jù wú, yì wú lù. wéi dōng běi xíng, yǒu lù zài cǎo shù jiān, xún yá shén yuǎn, bù zhī hé zhī? yǔ cóng zhī, guǒ bàn lǐ ér dé quán. gài shān dǐng xuán yá zhuì shí, dú cǐ yè wàn mù zǎn yì. shuǐ cóng yá shí dī zhuì bù jué, xī rén záo hén jiē zhú, yǐn zhī chéng liú, yǐ gōng tǒng zhuó. qí qián xuē yá duàn gěng, wú kě qián yǐ. nǎi yǐ liǎng tǒng xié shuǐ fǎn ān, lìng suí fū xī táo mǐ mǐ ér chuī. lìng dǎo yú xī nán rù zhú lín zhōng, mì dēng dǐng zhī dào.
令一人爇火灶中,令一人覓火庵側,斷薪積竹,炊具甚富,而水不可得。其人反命曰:「庵兩旁俱無,亦無路。惟東北行,有路在草樹間,循崖甚遠,不知何之?」予從之,果半里而得泉。蓋山頂懸崖綴石,獨此腋萬木攢翳。水從崖石滴墜不絕,昔人鑿痕接竹,引之成流,以供筒酌。其前削崖斷峺,無可前矣。乃以兩筒攜水返庵,令隨夫淅xī淘米米而炊。令導余西南入竹林中,覓登頂之道。
chū yǒu lù yǐng, nǎi qǔ zhú mì sǔn zhě suǒ jiàn zhú jǐn ér shàng, jiē jù máo fù dǐng, pī zhī bù dé qí xì. yī lǐ, shǐ yú yī xī zǒu zhī jí. qí jí zhī xī, yòu páng qǐ yī fēng yǐ gǒng jù fēng zhě, xià bù néng jiàn, zhì shì shǐ zhì zhī yě.
初有路影,乃取竹覓筍者所踐;竹盡而上,皆巨茅覆頂,披之不得其隙。一里,始逾一西走之脊。其脊之西,又旁起一峰以拱巨峰者,下不能見,至是始陟之也。
yòu cóng jí dōng shàng, jiē duǎn máo méi yāo, jiàn zhī měi jīng. qí lù yòu yī lǐ, ér shǐ yú yī nán zǒu zhī jí. qí jí zhī nán, yì páng qǐ yī fēng yǐ gǒng jù fēng zhě, běi bù néng zhǔ, zhì shì yòu zhì zhī yě.
又從脊東上,皆短茅沒腰,踐之每驚。其路又一里,而始逾一南走之脊。其脊之南,亦旁起一峰以拱巨峰者,北不能矚,至是又陟之也。
cǐ liǎng fēng jí dà xiē lǐng suǒ wàng hé zhōng fēng wèi bǐ jià zhě. yú shì cóng jí běi shàng, duǎn máo yì jǐn, shí yá jùn chuí, pān shí xì yǐ shēng, suī jùn jí, ér shǒu yuán zú jiàn, fǎn bù shì cóng máo zhī yì yú diān fù yě. zhí běi shàng yī lǐ, suì líng jué dǐng. qí dǐng gū xuán tè sǒng yú zhòng shí shān zhī shàng, nán běi yú yī zhàng, dōng xī jí wǔ zhàng, wéi nán miàn kě jī, ér dōng xī běi sān miàn jiē qiàn kōng xuán yá, bù shòu zhǐ yān. dǐng zhī běi, zì dǐng píng fēn zhí zhuì zhì ān qián shí dèng xià, jiē jù mù cóng liè, yì bù kě kuī, wéi yáo wàng sì miàn, cóng shān qiān chuí wàn cù, qí mài shì cóng xī nán lái zhě. yáo shān wài liè, jí běi yī mǒ nǎi wǔ kāi lí píng zhī jí jí nán cóng gèn, wèi sī ēn jiǔ sī jí jīn zhī xìng lóng lóng mǎ mǎ shān dìng luó jiù chéng xià wàng ān dìng dū yáng gǔ líng zhī lǐng wéi dōng běi shāo huō, zé huáng yáo jīn zuò huáng yáo lǐ zhū suǒ cóng lái zhě yě.
〔此兩峰即大歇嶺所望合中峰為筆架者。〕於是從脊北上,短茅亦盡,石崖峻垂,攀石隙以升,雖峻極,而手援足踐,反不似叢茅之易於顛覆也。直北上一里,遂凌絕頂。其頂孤懸特聳於眾石山之上,南北逾一丈,東西及五丈,惟南面可躋,而東西北三面皆嵌空懸崖,不受趾焉。頂之北,自頂平分直墜至庵前石磴下,皆巨木叢列,翳不可窺,惟遙望四面,叢山千垂萬簇,其脈似從西南來者。遙山外列,極北一抹乃五開、黎平之脊;極南叢亘,為思恩九司即今之興隆、龍馬、馬山、定羅、舊城、下旺、安定、都陽、古零之嶺;惟東北稍豁,則黃窯今作黃瑤、里諸所從來者也。
nán hè zhī xià, zhòng kēng gé bǎn jiān, shí jiàn yǒu shuǐ wāng wāng, gài dōu ní zhī yī qǔ yě. shān gāo jiāng bī, nì ér lái zé jiàn, suí ér zhuǎn yòu xiāng yǎn yǐ.
南壑之下,重坑隔阪間,時見有水汪汪,蓋都泥之一曲也。山高江逼,逆而來則見,隨而轉又相掩矣。
cǐ jí shí yàn zhū cūn zhī jìng yě. shān zhī dōng nán chuí, yì yǒu xiǎo shuǐ chán chán, shì cóng nán xiàng qù, cǐ bì rù dōu ní zhě, qí zài fēn jí lǐng zhī nán hū? tǔ rén yán: dēng cǐ shān zhě, bì qīng zhāi shù rì, gù xī yǒu sēng wáng xìng zhě bù néng shǒu jiè, suì qì shān ér xià.
此即石堰諸村之境也。山之東南垂,亦有小水潺潺,似從南向去,此必入都泥者,其在分脊嶺之南乎?土人言:「登此山者,必清齋數日,故昔有僧王姓者不能守戒,遂棄山而下。
ruò dēng zhě bù jié, bì mí bù dé dào. yǐ yú shì zhī, shān wú bié qí, hé yǐ yǒu mí yě? yòu yún: shān jiān sì shí jiē rǔ, míng huā yì guǒ bù jué yú shù. rán dì kě cǎi shí, huái zhī ér xià, zhé fù dé mí. ruò yú suǒ jiàn zhě, yǐn quán fù shí zhī shàng, yǒu yè rú qiū hǎi táng ér shèn jù, yǒu huā rú qiū hǎi táng ér sè bái, xiù zhī è, jí qīng xiāng, bù zhī hé zhǒng. ér shān dǐng jù mù zhī diān, jiē qiáng wēi yuán zhī zhuì huā, yīn hóng xiān yào, ér bù shèn fán mì. yòu yǒu suān cǎo, jīng dà rú zhǐ, ér chì rú shān hú, qù pí shí zhī, suān cuì shū shén.
若登者不潔,必迷不得道。「以余視之,山無別岐,何以有迷也?又云:」山間四時皆辱,名花異果不絕於樹。然第可採食,懷之而下,輒復得迷。「若余所見者,引泉覆石之上,有葉如秋海棠而甚巨,有花如秋海棠而色白,嗅之萼,極清香,不知何種。而山頂巨木之巔,皆薔薇緣枝綴花,殷紅鮮耀,而不甚繁密。又有酸草,莖大如指,而赤如珊瑚,去皮食之,酸脆殊甚。
yì yǒu yí qí shèng cài, yǐ jié zi lí lí.
亦有遺畦剩菜,已結子離離。
ér zhú xià lóng sūn jí zhú sǔn zhī bié chēng, zé xī wèi qiè qǔ zhě jué suǒ yǐ jǐn. cǐ rén yì dāng zài mí lù zhī liè, qǐ xiàng zhī jīng yú ér cuàn bì zhě, yì mí zhī yī yé?
而竹下龍孫即竹筍之別稱,則悉為竊取者掘索已盡。此人亦當在迷路之列,豈向之驚余而竄避者,亦迷之一耶?
tiào wàng fēng tóu jiǔ zhī, réng cóng gù dào xià. fǎn máo ān, míng sè yǐ hé, jí cān suǒ chuī zhōu, jué kū cháng shén shì. jī xīn fó zuò qián zuò zhǎng míng dēng, yǐ qū jī yīn zhī qì, nǎi jià kuāng zhǎn diàn gōng zuò wò yòng de zhú xí ér wò.
眺望峰頭久之,仍從故道下。返茅庵,暝色已合,急餐所炊粥,覺枯腸甚適。積薪佛座前作長明燈,以驅積陰之氣,乃架匡展簟diàn供坐臥用的竹蓆而臥。
sān yuè chū yī rì mèi shuǎng qǐ, zhěng yì guān kòu fó zuò qián, suí fū qǐng xià shān ér chuī, yú cóng yě, dàn fèi tāng shù zhī ér xià. réng zhì shí shān cūn dǎo lù lǎo rén lán, xī mǐ yǐ chuī. yú xié dǎo zhě mì shèng hòu shān, yǎng jiàn shí yá zuì gāo chù, yǒu dòng mén qióng xuán, suí xiǎo jìng dǐ qí xī xiá, yǐ wèi jiāng pān yá ér shàng, nǎi chuān yè ér xià zhě yě. qí ài shén bī, yú ér běi xià, dōng fēng jiē qiào bì, xī fēng jiē xuán qiào, rán qí zhōng shí kuài cóng dá, luó màn méng mì, wú kě pān jī chù yě.
三月初一日昧爽起,整衣冠叩佛座前,隨夫請下山而炊,余從也,但沸湯漱之而下。仍至石山村導路老人欄,淅米以炊。余挾導者覓勝後山,仰見石崖最高處,有洞門穹懸,隨小徑抵其西峽,以為將攀崖而上,乃穿腋而下者也。其隘甚逼,逾而北下,東峰皆峭壁,西峰皆懸竅,然其中石塊叢沓,蘿蔓蒙密,無可攀躋處也。
qí běi suí xiá ér chū, yòu tōng bié wù, bù néng qióng yān. zhuǎn shān cūn qián, nǎi yóu qí dōng mì xī shuǐ suǒ cóng rù, zé dòng xué qióng rán zài shān ào zhī xià, qí mén nán xiàng, xī liú dǎo rù yú zhōng, qí dǐ píng yǎn ér bù tán. dòng gāo èr zhàng, kuò yì èr zhàng, shēn sān sì zhàng, shuǐ zhì hòu bì, páng fēn èr mén yǐ rù, qí nèi suì hūn hēi mò kě jìn. dòng zhī qián, yǒu shí zhù dāng qí yòu yá, chuān zhù ér rù, xià yǒu shí pō chǐ xǔ, bàng liú dù rù, bù fán shè shuǐ.
其北隨峽而出,又通別塢,不能窮焉。轉山村前,乃由其東覓溪水所從入,則洞穴穹然在山坳之下,其門南向,溪流搗入於中,其底平衍而不潭。洞高二丈,闊亦二丈,深三四丈,水至後壁,旁分二門以入,其內遂昏黑莫可進。洞之前,有石柱當其右崖,穿柱而入,下有石坡尺許,傍流渡入,不煩涉水。
yóu shí zhù nèi yòu xī dēng yī xì, shàng fù yǒu yī kān yān. dǐ píng ér shàng qióng, yì yǒu shí zhù qián liè, yǔ shuǐ dòng bìng xiàng, dì shuǐ dòng xià ér cǐ shàng, shuǐ dòng kuān ér cǐ ài ěr. dòng zhōng zhī shuǐ, dāng jí tòu shān zhī bèi, dōng běi ér zhù yú bā dòng zhī qián zhě yě. chū dòng, hái fàn lǎo rén jiā. réng dōng běi xún tǔ shān ér xià, dù shuǐ guò bā dòng, yòu běi dù shuǐ, dōng nán zhuǎn rù shí shān zhī xiá, guò qián suǒ qì dòng qián. yòu dōng rù zhòng wù, yú fèn jí zhī lǐng, nǎi xià lǐng dōng běi xíng wù, fù zhì gāng zhuǎn bēi yú dà xiē lǐng, nǎi běi xià dù xī, gū jiǔ yǐn yú qín cūn. yòu běi xiàng dù xī ér yú dōu tián zhī lǐng, yòu cóng lǐng dōng suí xué zhōng chū shuǐ běi xíng ér dǐ huáng cūn ān, zé xīng yī yuè chá zhǔ sǔn yǐ dài. yú yǐ zú shāng, gū qì ér bù xíng. nǎi qǔ suí fū suǒ zhāi duō líng shān dǐng yá chá, jié fǔ ér bèi zhī, yǐ dāng wú xiāng yáng xiàn chá zhōng míng jiā, xiāng sè wú yì yě.
由石柱內又西登一隙,上復有一龕焉。底平而上穹,亦有石柱前列,與水洞並向,第水洞下而此上,水洞寬而此隘耳。洞中之水,當即透山之背,東北而注於八洞之前者也。出洞,還飯老人家。仍東北循土山而下,渡水過八洞,又北渡水,東南轉入石山之峽,過前所憩洞前。又東入重塢,逾分脊之嶺,乃下嶺東北行塢,復陟岡轉陂逾大歇嶺,乃北下渡溪,沽酒飲於秦村。又北向渡溪而逾都田之嶺,又從嶺東隨穴中出水北行而抵黃村庵,則惺一瀹茶煮筍以待。余以足傷,姑憩而不行。乃取隨夫所摘多靈山頂芽茶,潔釜而焙之,以當吾〔鄉〕陽羨茶中茗茄,香色無異也。
cǐ dì chá jù yǐ chái huō hōng hēi, yān qì tài zhòng.
此地茶俱以柴火烘黑,煙氣太重。
ér yuè shí yòu zhuō rù liáng shuǐ wēi zhī, jì gǔn yòu zá yǐ tā wèi yān.
而瀹時又捉入涼水煨之,既滾又雜以他味焉。
chū èr rì bié xīng yī, xīng yī sòng yú yǐ sǔn pú.
初二日別惺一,惺一送余以筍脯。
yǐ sī pù gàn zhě.
以絲曝干者。
nǎi běi xíng dù xī qiáo, yòu běi, nǎi dōng zhuǎn rù shān xiá, yú píng jí, dōng guò hún shuǐ táng shàng lǐng, dōng wàng lù qiáo ér běi xíng.
乃北行渡溪橋,又北,乃東轉入山峽,逾平脊,東過渾水塘上嶺,東望鹿橋而北行。
yǐ ér běi xià, dù dà xī zhī shuǐ, qí shuǐ xī gāo yǒng yú xiōng, jīn nǎi bù jí qí yǐ. dàn běi shàng ér yá tǔ nào huá, wú kě zhuó chù, xiǎn ér xíng. yú pō ér xià, dǐ xià jǐng cūn jiù zhǐ, yǒu chún lào yān, nǎi zhuó zú nà lǚ. yòu dōng běi yú yī jiàn, nǎi dōng shàng gāo shī shān zhī nán bǎn. yú jí yòu dōng, shēng bù pō tuó, lù liǎng páng jiē zhuì jǐng xuán dàn, huò shēn huò qiǎn, zhǐ tǔ shān, shí kǒng lěi lěi bù jǐn. jì ér shǎo qì shàng gāng shàng, qí nán jí jié lù cūn. yòu dōng yú yī gāng xià wù, yǒu táng yī fāng, zhū shuǐ shén qīng, xī běi cóng shí fēng xià pò jiàn ér qù, cóng mù yì zhī, shén yáo. yòu dōng yú gāng, shuǐ cóng lù cè xī liú. yòu dōng zé jù táng huì bēi jiān, nǎi běi zhuì ér xià, fēn wèi liǎng liú, yī běi rù shān xué, yī dōng xún shān zuǐ, huán yú huáng yáo cūn qián, zhū chéng xī qǔ rùn yān.
已而北下,渡大溪之水,其水昔高涌於胸,今乃不及臍矣。但北上而崖土淖滑,無可濯處,跣而行。逾坡而下,抵下阱村舊址,有淳tíng澇焉,乃濯足納履。又東北逾一澗,乃東上高獅山之南阪。逾脊又東,升踄陂陀,路兩旁皆墜井懸窞,或深或淺,旨土山,石孔累累不盡。既而少憩上岡上,其南即截路村。又東逾一岡下塢,有塘一方,瀦水甚清,西北從石峰下破澗而去,叢木翳之,甚遙。又東逾岡,水從路側西流。又東則巨塘匯陂間,乃北墜而下,分為兩流,一北入山穴,一東循山嘴,環於黃窯村前,諸塍悉取潤焉。
nǎi fàn yú cūn lán, xún guān yán zhī lù. qí rén yuē: jí zài shān hòu, dàn lù xū dōng jìng cǎo xiá, běi chū xiá kǒu, xī zhuǎn xún shān zhī yīn, ér hòu kě dé. cóng zhī, suì dōng. fǔ chū cūn, běi wàng yá bì zhī bàn, yǒu dòng gāo qióng, qí mén dōng xiàng, shén jùn jiǒng, bù kě pān. cǎo xiá zhī nán, yǒu shuāng fēng zhōng xuán, yòu yǒu tǔ shān yǐ qí xià, shì wèi lǐ zhū cūn, jù luò zuì shèng. gòng èr lǐ bàn, běi rén cǎo xiá. yòu dōng běi xíng yī lǐ, yú shí jí ér guò, yǒu qí xī xíng, suì cóng zhī, jí huáng yáo zhū fēng shí shān zhī yīn yě. qí shān pái liè xī běi qù, běi jǐn yú gū shān, suǒ wèi guān yán zhě zhèng zài qí zhōng. nǎi xún shān dōng lù xíng, yòu sān lǐ zhé ér xī nán, bàn lǐ ér dǐ qí xià, zé wēi yá shàng fù, xià yǒu shēn tán, shuǐ zhū qí zhōng, bù zhī suǒ chū, wéi cóng yán běi yú xiè rù jù mén, qí zhōng yǎo hēi, shuǐ shēng shén fèi. gài shuǐ cóng shān nán lái, fàn dǐ ér chū, zhū wèi cǐ tán, dāng jí huáng yáo zhī xī jù táng fēn liú ér dǎo rù shān xué zhě, yòu tòu dǐ ér yì yú cǐ yě. nǎi yī chū ér fù běi rù yú xué, shuǐ yǔ shān hé, qí miào rú cǐ. fù yán zhī shàng, chuí zhù xuán jīng, fēn yún lì luàn, hòu bì shí jiǎo dào chā tán zhōng. qí shàng xuán kān huí dòu, yì qiàn lòu bù yī, jù gé tán bù néng zhì. tán dōng nán yì yǒu yī yán běi xiàng, nèi bù shèn shēn tán dōng běi yá jiān yǒu shén cí yān, zhōng yǒu bēi, àn zhī, shǐ zhī wèi xiǎo guān yán.
乃飯於村欄,詢觀岩之路。其人曰:「即在山後,但路須東徑草峽,北出峽口,西轉循山之陰,而後可得。」從之,遂東。甫出村,北望崖壁之半,有洞高穹,其門東向,甚峻迥,不可攀。草峽之南,有雙峰中懸,又有土山倚其下,是為里諸村,聚落最盛。共二里半,北人草峽。又東北行一里,逾石脊而過,有岐西行,遂從之,即黃窯諸峰石山之陰也。其山排列西北去,北盡於孤山,所謂觀岩者正在其中。乃循山東麓行,又三里折而西南,半里而抵其下,則危崖上覆,下有深潭,水瀦其中,不知所出,惟從岩北隅瀉入巨門,其中窅黑,水聲甚沸。蓋水從山南來,泛底而出,瀦為此潭,當即黃窯之西〔巨塘〕分流而搗入山穴者,又透底而溢於此也。乃一出而復北入於穴,水與山和,其妙如此。覆岩之上,垂柱懸旌,紛紜歷亂,後壁石腳倒插潭中。其上旋龕回竇,亦嵌漏不一,〔俱隔潭不能至。〕潭東南亦有一岩北向,內不甚深;潭東北崖間有神祠焉,中有碑,按之,始知為小觀岩。
shén cí zhī hòu, jí tán zhōng zhī shuǐ dǎo rù shí mén chù, qí mén nán xiàng, shén gāo, wàng qí zhōng kōng tóng, mò xū fú fá yǐ jìn, bù néng jìng rù yě. jiǔ zhī, réng cóng shén cí dōng běi chū píng chóu, jiàn yǒu běi qū lù, cóng zhī, yì kě dé dà dào rù jùn.
神祠之後,即潭中之水搗入石門處,其門南向,甚高,望其中崆峒,莫須浮筏以進,不能竟入也。久之,仍從神祠東北出平疇,見有北趨路,從之,意可得大道入郡。
jì nǎi yù běi, shǐ zhī wèi dú shān huái yuǎn dào. yù zhuǎn bù, hū jiàn xī shān xià yǒu tán, yuān rán zhí bī shí yá, yá nán yǒu xué, zé qián běi xiàng rù mén zhī liú, yòu tòu cǐ ér chū yě.
既乃愈北,始知為獨山、懷遠道。欲轉步,忽見西山下有潭,淵然直逼石崖,崖南有穴,則前北向入門之流,又透此而出也。
jì suǒ chuān shān fù zhōng, yì bù shèn yáo, ruò sù liú rù, dāng kě dǐ shuǐ shēng shén fèi chù. yú yù sù liú ér rù, shí rì yǐ xī zè, ér zú shén jiān, suì cóng tán shàng dōng xiàng mì qí ér xíng. bàn lǐ, jiāng dǐ yī cūn, hū zhuì kēng ér xià, zé qián tán zhōng zhī shuǐ běi liú nán zhuǎn, suì sàn wèi píng xī, yíng cūn nán ér dōng qù. qí shuǐ shén kuò, ér shēn bù jí chǐ, dǎo zhě fù ér dù. dù xī, yù fù rén, xún qù jùn lù jǐ xǔ, zhī yóu èr shí lǐ yě. dōng běi shàng chóng yá, suì dōng chū cūn qián, yǒu xiǎo lù dāng cóng dōng nán, dǎo zhě xún dà lù qū dōng běi, gài xī běi yǒu dà cūn, nǎi jùn zhōng qū huái yuǎn dà dào.
〔計所穿山腹中,亦不甚遙,若溯流入,當可抵水聲甚沸處。〕余欲溯流而入,時日已西昃,而足甚艱,遂從潭上東向覓畦而行。半里,將抵一村,忽墜坑而下,則前潭中之水北流南轉,遂散為平溪,瀠村南而東去。其水甚闊,而深不及尺,導者負而渡。渡溪,遇婦人,詢去郡路幾許,知猶二十里也。東北上崇涯,遂東出村前,有小路當從東南,導者循大路趨東北,蓋西北有大村,乃郡中趨懷遠大道。
zhī qí fēi shì, nǎi xià pō zǒu luàn qí zhōng, jì jiàn shī lù, qí shuǐ zòng héng, zhí zhú zhě wǔ liù lǐ. yù èr rén cóng nán lái, xún zhī, yuē: dà dào shàng zài běi. fù mǎng xíng èr lǐ, nǎi dé dà dào, zhí dōng xiàng xíng. xún zhī tú rén, yuē: qù chéng shàng shí lǐ. fǎn gù rì sè shàng gāo, nǎi huǎn bù ér dōng. qí dào shén tǎn, wǔ lǐ, jiàn zhì pō tuó, lù liǎng páng yòu duō yuān jǐng wú shuǐ de kū jǐng zhuì xué, yǔ tài píng yī zhé. yú shì wén shuǐ shēng cóng cóng, zé shí hè huò duàn huò lián, shuǐ zǒu qí dǐ, rén yuè qí shàng, huò jià shí wèi qiáo, fǔ kàn dǐ shuǐ, suǒ zhuì bù yī dào, ér jiē bù shèn jù.
知其非是,乃下坡走亂畦中,既漸失路,畦水縱橫,躑躅者五六里。遇二人從南來,詢之,曰:「大道尚在北。」復莽行二里,乃得大道,直東向行。詢之途人,曰:「去城尚十里。」返顧日色尚高,乃緩步而東。其道甚坦,五里,漸陟陂陀,路兩旁又多眢yuān井無水的枯井墜穴,〔與太平一轍。〕於是聞水聲淙淙,則石壑或斷或連,水走其底,人越其上,或架石為橋,俯瞰底水,所墜不一道,而皆不甚巨。
gài xiǎo guān zhī shuǐ chū dòng wèi xī, sàn yǎn zhū qí xù zhōng, cǐ qí yú lì, chuān dì xiá ér běi xiè yú lóng jiāng zhě yě. yòu dōng èr lǐ, yú gāng ér xià, fù dé shí hè, huò duàn huò lián, shuǐ sàn liū qí xià, yǔ qián qiáo tóng. cǐ nǎi péng lǐng qiáo zhī shuǐ, zì jiǔ lóng lái, yì sàn yǎn qí xù shuǐ qú, gù yú lì chuān xiá ér běi, xiè zhě yì wú jǐ yě.
蓋小觀之水出洞為溪,散衍諸畦洫中,此其餘瀝,穿地峽而北泄於龍江者也。又東二里,逾岡而下,復得石壑,或斷或連,水散溜其下,與前橋同。此乃彭嶺橋之水,自九龍來,亦散衍畦洫xù水渠,故餘瀝穿峽而北,泄者亦無幾也。
yòu dōng yī lǐ bàn, yǒu ān zhì lù běi, wèi xī dào. táng qián yǒu táng shén shēn yǎn, lóng xī xì liú cóng dōng lái zhù, ér xī běi bù jiàn qí suǒ xiè.
又東一里半,有庵峙路北,為西道。堂前有塘甚深衍,龍溪細流從東來注,而西北不見其所泄。
yòu dōng yī lǐ, wèi xī mén jiē kǒu, nǎi nán yuè lóng xī, xún xī nán dōng xíng, guò shān gǔ cí zhī hòu, yòu bàn lǐ ér dǐ xiāng shān sì, yǐ hūn hēi yǐ.
又東一里,為西門街口,乃南越龍溪,循溪南東行,過山谷祠之後,又半里而抵香山寺,已昏黑矣。
wèn féng shǐ, yóu wèi guī yě. shǔ shén, jí yù yú pén ér wò.
問馮使,猶未歸也。暑甚,亟浴於盆而臥。