shí bā rì tiān sè qíng jì shén. zǎo fàn lóng yǐn. sēng jìng ān yǐn, yóu shān běi dēng rán shé dòng, jiè sù èr rén xié xíng. jì xià, zài fàn lóng yǐn, xié èr rén xún nán shān běi xī xíng èr lǐ, chuān shān yè nán chū, yòu xún shān nán xī xíng yī lǐ yú, guò lóng tán. yòu xī yī lǐ, dù běi liú xiǎo xī, nán rù zhāng dān xiá mù dòng. suì dōng běi wǔ lǐ, hái fàn yú xiāng shān sì. fù lìng yī rén jiān wò jù, suí yóu xī mén rù, běi mén chū, dù lóng jiāng, běi xún huì xiān shān xī lù xíng yī lǐ, dōng shàng shān yòu yī lǐ, yóu xuě huā dòng. yòu lǐ yú, dēng shān dǐng. shì wǎn sù xuě huā dòng. qí rén cí qù, yuē míng rì lái.
十八日天色晴霁甚。早饭龙隐。僧净庵引,由山北登蚺蛇洞,借宿二人偕行。既下,再饭龙隐,偕二人循南山北西行二里,穿山腋南出,又循山南西行一里余,过龙潭。又西一里,渡北流小溪,南入张丹霞墓洞。遂东北五里,还饭于香山寺。复令一人肩卧具,随由西门入,北门出,渡龙江,北循会仙山西麓行一里,东上山又一里,游雪花洞。又里余,登山顶。是晚宿雪花洞。其人辞去,约明日来。
shí jiǔ rì wǔ gēng wén yǔ shēng, dài xiǎo ér zhǐ. hòu jiān xíng lǐ zhě bù zhì, yòu dú xíng tàn shēn jǐng yán, yòu cóng shū shēng bào xīn chì cóng xuě huā dōng ào xià, yóu bǎi zǐ yán. réng shàng xuě huā sì fàn. yǒu chū xià wò yún gé sēng zhì, yīn qǐ qí dǎo yóu zhōng guān, dōng gé zhū shèng, bìng jiān wò jù xià èr lǐ zhì gé zhōng.
十九日五更闻雨声,迨晓而止。候肩行李者不至,又独行探〔深〕井〔岩〕,又从书生鲍心赤从雪花东坳下,游百子岩。仍上雪花寺饭。有出下卧云阁僧至,因乞其导游中观,东阁诸胜,并肩卧具下二里置阁中。
suì xié huǒ yóu zhōng guān dōng guān dān liú gé bái yún dòng, wǔ cān gé zhōng. xià wǔ, hái xiāng shān sì.
遂携火游中观、东观、丹流阁、白云洞,午餐阁中。下午,还香山寺。
èr shí rì rén hòu féng, yóu wèi guī. réng chū yóu xī zhú sì huáng shān gǔ cí.
二十日人候冯,犹未归。仍出游西竺寺、黄山谷祠。
èr shí yī èr shí èr rì jiē yǒu yǔ, yú zuò xiāng shān sì zhōng. dǐ mù, yǔ dà zuò, chè yè bù xiū. shì rì qián suǒ suí háng wǔ rén, jù zhǐ nán shān lóng yǐn ān, yóu shí shí yǐ yī rén lái shì yú. dǐ mù, hū yǒu yán qí yī rén zài dòng yòu mù niú tóng, jiāng è qí kēng hóu lóng ér xié zhī qù zhě. cūn rén lái sù yú, yú gù yí, qí yú xíng yì xíng, yú zhǐ yì zhǐ, shì fēi duān rén zhèng pài de rén rán shí shí suí yóu fú xiǎn, qí yì yīn qín, yòu shì fēi móu yú zhě. xīn zhuì zhuì bù néng cè.
二十一、二十二日皆有雨,余坐香山寺中。抵暮,雨大作,彻夜不休。是日前所随行五人,俱止南山龙隐庵,犹时时以一人来侍余。抵暮,忽有言其一人在洞诱牧牛童,将扼其吭háng喉咙而挟之去者。村人来诉余,余固疑,其余行亦行,余止亦止,似非端人正派的人;然时时随游扶险,其意殷勤,又似非谋余者。心惴惴不能测。
èr shí sān rì yǔ yóu shí zuò shí zhǐ.
二十三日雨犹时作时止。
shì rì wèi qīng míng jié, xíng hún yù duàn, ér gū jiǔ xìng huā jiāng hé chǔ yé?
是日为清明节,行魂欲断,而沽酒杏花将何处耶?
shì chù táo xìng jù là zhōng kāi luò. xià wǔ, féng huī shǐ zhī mǔ yǐ jiǔ shū xiǎng, zhī qí zi guī shàng wú qī, chàng chàng, mèn zhuó ér wò.
是处桃、杏俱腊中开落。下午,冯挥使之母以酒蔬饷,知其子归尚无期,怅怅,闷酌而卧。
èr shí sì rì wǔ gǔ, yǔ shēng yóu chán chán, jì ér wén léi, jí qǐ jiàn jì, rán nóng yún huò kāi huò hé, zhōng wú rì yǐng yān. jì ér xiāng shān sēng huì ān gū jiǔ shì yú, zhuó yú ér zuì. jí qǐn, léi yǔ fù zuò, dá dàn ér hòu zhǐ.
二十四日五鼓,雨声犹潺潺,既而闻雷,及起渐霁,然浓云或开或合,终无日影焉。既而香山僧慧庵沽酒市鱼,酌余而醉。及寝,雷雨复作,达旦而后止。
èr shí wǔ rì shàng wǔ yóu wèi jì. jì fàn, lì rì jīng rán. xiān shì, yú yí suí háng wǔ rén bù liáng, zhì shì bo zhī dé jí. bǐ yù yǐ liǎng rén cóng yú, xiān bì dìng yín yǔ zhī shì yān yān. yòu huì ān yǐ yuán bù qiú shī, yú kǔ cí zhī jì ér niàn qí yì bù kě què, suī tuó dài zi zhōng wú yú zī, zhǎn zhuǎn bù néng yǐ, nǎi zuò shū dài zhī lù jūn, lìng zhuǎn fù yān.
二十五日上午犹未霁。既饭,丽日晶然。先是,余疑随行五人不良,至是卜之得吉。彼欲以两人从余,先畀定银与之市烟焉。又慧庵以缘簿求施,余苦辞之;既而念其意不可却,虽橐tuó袋子中无余资,展转不能已,乃作书贷之陆君,令转付焉。
èr shí liù rì rì qíng jì.
二十六日日晴霁。
hòu féng huī shǐ rùn yóu bù guī, tóu yè shǒu bèi wú, bú jiàn ér hái xiāng shān sì, zài fàn. tóng sēng huì ān wǎng jiǔ lóng, xī nán chuān chéng zhōng, wān yán pái shí ér guò. wǔ lǐ, yuè běi liú xī, zhì dān xiá yí tuì dòng, jí qián rì suǒ rù zhě.
候冯挥使润犹不归,投谒守备吴,不见而还香山寺,再饭。同僧慧庵往九龙,西南穿塍中,蜿蜒排石而过。五里,越北流溪,至丹霞遗蜕洞,即前日所入者。
réng xià, rào qí dōng lù ér nán, huí tiào yí tuì fēng tóu, yǒu yán dōng xiàng gāo qióng, qí shàng líng huàn jiāng shén, xīn yù yī dēng ér zǔ yú wú lù. yòu dōng nán yuē bàn lǐ, dǐ dōng fēng zhī běi lù, jiàn lù liǎng páng jiē shuǐ kēng liú guàn, lù xíng qí shàng, ruò qiáo liáng ér bù zhī yě.
仍下,绕其东麓而南,回眺遗蜕峰头,有岩东向高穹,其上灵幻将甚,心欲一登而阻于无路。又东南约半里,抵东峰之北麓,见路两旁皆水坑流贯,路行其上,若桥梁而不知也。
qí xī yǒu jù fēng shù yī zhū, xià yǒu jiǔ lóng shén zhī bēi, jí xī zhī jiǔ lóng cí yí zhǐ. dù qí běi, shì xī cóng lóng yǐn lái suǒ jīng píng gāng zhōng zhī tán, ér jiǔ lóng tán zé zài cí nán shí yá zhī xià, shuǐ cóng qí zhōng běi xiàng jīng lù páng shuǐ kēng ér chū wèi píng gāng tán zhě yě.
其西有巨枫树一株,下有九龙神之碑,即昔之九龙祠遗址。度其北,是昔从龙隐来所经平冈中之潭,而九龙潭则在祠南石崖之下,水从其中北向经路旁水坑而出为平冈潭者也。
jiǔ lóng dòng shān zài jùn chéng xī nán wǔ lǐ, dān xiá yí tuì dòng dōng nán. qí shān cóng yí tuì shān hòu rào ér dōng, qí běi yá yǒu dòng, xià yǒu shēn tán qiàn shí bì zhōng ruò jù jǐng. tán zhōng xià héng yī shí, dōng xī jiè wèi èr, dōng xiǎo ér xī jù, dōng shuǐ dī, xī shuǐ gāo, dōng shuǐ qīng, xī shuǐ hún. xiǎng dāng yǔ hòu, xī shuǐ tōng yuán cóng hòu shān yì lái, ér dōng zé cháng zhū zhě yě.
九龙洞山在郡城西南五里,丹霞遗蜕洞东南。其山从遗蜕山后绕而东,其北崖有洞,下有深潭嵌石壁中若巨井。潭中下横一石,东西界为二,东小而西巨,东水低,西水高,东水清,西水浑。想当雨后,西水通源从后山溢来,而东则常潴者也。
xī tán zhī nán, shí bì gāo shù zhàng, xià chā tán dǐ, tán duō jù yú. shàng juān" jiǔ lóng dòng" sān dà zì, bù zhī juān zhě dāng shí héng jià yì mù fèi jǐ xǔ jīng lì?
西潭之南,石壁高数丈,下插潭底,〔潭多巨鱼。〕上镌“九龙洞”三大字,不知镌者当时横架杙木费几许精力?
xī tán zhī shēn mò néng jìng, yuē chuí sī yī luò, yì wèi kě zhī, rán shuǐ jì wú dòng, qí shēn rù zhī qiào dāng qián fú shuǐ dǐ ěr. dòng gāo xuán tán shàng sān zhàng yú, dāng jǐng yá zhī duān, qí mén běi xiàng, dōng yǔ" jiǔ lóng dòng" sān zì bìng liè, gù zhī cǐ juān wèi dòng, bù wéi tán yě. mén pō ài, jì rù nǎi gāo qióng. xiá nán jìn, bǐng jù cóng zhī, qí xià shén píng. zhí jìn shí yú zhàng, zhuǎn ér dōng, xià suī píng, ér shí wén yǒng qǐ, qū qǔ fēn huán, zhōng yǒu tíng lǎo, suì chéng xiān tián jīn rén duō chēng" shí tián bà". dōng èr zhàng, hū xià xiàn wèi shēn kēng. yóu kēng shàng nán yá yǔ lǚ ér chū kēng zhī dōng, qí xià yì píng, ér xiān tián měi měi yǔ xī tóng.
西潭之深莫能竟,曰垂丝一络,亦未可知,然水际无洞,其深入之窍当潜伏水底耳。洞高悬潭上三丈余,当井崖之端,其门北向,东与“九龙洞”三字并列,固知此镌为洞,不为潭也。门颇隘,既入乃高穹。峡南进,秉炬从之,其下甚平。直进十余丈,转而东,下虽平,而石纹涌起,屈曲分环,中有停潦,遂成仙田今人多称“石田坝”。东二丈,忽下陷为深坑。由坑上南崖伛偻而出坑之东,其下亦平,而仙田每每与西同。
dàn qí shàng fù shí xuán rǔ, yā zhuì shén xià, lìng rén bù néng jǔ shǒu. pī xì tòu qí nèi, shāo nán běi fēn qí, suì bī zè yú shén, bù dé rù yǐ. réng xī chū zhì kēng yá shàng, tóu huǒ kēng zhōng dì shì zhī, xià shēn sān zhàng yú, zhōng fù yǒu dòng dōng xī tōng tòu: xī dòng zhí rù, yǔ shàng xiá tóng dōng dòng zé héng tà kōng kuò, qí shàng shuǐ cóng cóng xià dī, xià shì yǒu lǎo tíng yān.
但其上覆石悬乳,压坠甚下,令人不能举首。披隙透其内,稍南北分岐,遂逼仄逾甚,不得入矣。仍西出至坑崖上,投火坑中谛视之,下深三丈余,中复有洞东西通透:西洞直入,与上峡同;东洞则横拓空阔,其上水淙淙下滴,下似有潦停焉。
kēng zhī nán, yá píng fù rú zhàn, wéi běi zé zì shàng zhí chā kēng dǐ. kēng zhī liè qiào, nán běi kuò èr zhàng, dōng xī zhǎng sān zhàng, dòng dǐng yǒu xuán zhù dào lián, qià xià guàn kēng zhōng, sè jié bái yíng yìng, gèng yì zhòng rǔ. fǔ kuī qí shàng jiǔ zhī, hèn bù xié tī xuán suǒ, ruò nán shān yī qióng ào dǐ yě.
坑之南,崖平覆如栈,惟北则自上直插坑底。坑之裂窍,南北阔二丈,东西长三丈,洞顶有悬柱倒莲,恰下贯坑中,色洁白莹映,更异众乳。俯窥其上久之,恨不携梯悬索,若南山一穷奥底也。
dōng sān bǎi bù, yòu yǒu yán běi xiàng, shēn shí yú zhàng, zài dōng fēng yá guò jí chù. jiǔ lóng xī fēng gāo xuán dòng, zài dān xiá yí tuì zhī dōng dǐng, qí mén dōng xiàng ér wú lù.
〔东三百步,又有岩北向,深十余丈,在东峰崖过脊处。〕九龙西峰高悬洞,在丹霞遗蜕之东顶,其门东向而无路。
zhòng yá zhuì shí, fēi tū wù niè, dào pān suī xiǎn, ér shí máng cuó é, zhǐ kě yuán ér zú kě sǒng yě. xiān shì, yī dào zhě chí dāo shān jí qián yǐn, yī fū jī huǒ zhǒng hòu suí, ér yú jū qí zhōng. yǐ ér jiàn qí xiǎn shén, fū bù néng cóng, dào zhě bù néng yǐn, jù qiáng yú mò qián. yú líng kōng zhí yuè, lián zhě shù céng, pín hū dào zhě, gǔ qí sù dēng, ér dào zhě nǎi zhì. xiān cóng qí běi dé yī yán, qí mén dōng xiàng, qián xiá shén jùn, zhōng tōng yī xiàn, bù jí bù lí, xiāng jù chǐ xǔ qū zhé ér rù zhě sān zhàng, qí nèi hū qióng ér kāi zhuǎn ér xī nán sì wǔ zhàng, zhōng suì hēi àn, hèn cóng fū bù yǐ huǒ zhǒng xiāng suí. xìng qí xià píng, àn zhōng mō suǒ yòu zhuǎn rù yī xiǎo shì, jué wú yú xì, nǎi chū. cǐ dòng wài xiǎn ér zhōng píng, wài ài ér zhōng jiōng jiōng yuán yì wèi mén shuān mén hù, cǐ chù zuò kuān chǎng jiǎng, yì kě qī tuō, rán fēi gāo xuán zhī dòng yě.
重崖缀石,飞突屼嵲,倒攀虽险,而石铓嵯峨,指可援而足可耸也。先是,一道者持刀芟棘前引,一夫赍火种后随,而余居其中。已而见其险甚,夫不能从,道者不能引,俱强余莫前。余凌空直跃,连者数层,频呼道者,鼓其速登,而道者乃至。先从其北得一岩,其门东向,前峡甚峻,中通一线,不即不离,相距尺许;曲折而入者三丈,其内忽穹而开;转而西南四五丈,中遂黑暗,恨从夫不以火种相随。幸其下平,暗中摸索又转入一小室,觉无余隙,乃出。此洞外险而中平,外隘而中扃扃原意为门闩、门户,此处作宽敞讲,亦可栖托,然非高悬之洞也。
gāo xuán chù shàng zài nán pàn jué yá zhī shàng, kuī bì bù néng yǎng jiàn.
高悬处尚在南畔绝崖之上,亏蔽不能仰见。
shāo xià, zhuǎn yá gēn pān xì yǐ shēng, suǒ pān zhě jiē dōu yī gōu fā zhī cì jí yě. jì shàng, qí yán yì dōng xiàng, ér wú mén huán huí qián liè, gāo shù zhàng, fù kōng ruò chuí tiān zhī yún. ér nèi bì zhī hòu, céng xuē ér qǐ, shàng yǒu zhě shí yī qū qiàn qí zhōng, lián kāi èr mén, céng lèi qí shàng, yuán náo zhī suǒ bù néng shēng yě, ān dé shí zhàng tī fēi dù zhī. shí lǎo sēng huì ān jí suí fū zài shān lù pín pín hào hū, nǎi réng jiù lù xià. yá tū bù néng xià dì, wú kě diǎn zú. zhǎn zhuǎn xuán tiào, jué nán shàng yǒu hén yī lǚ, pān jí cè jiān xún zhī. jiǔ zhī, nǎi shí jǐn ér dé tǔ, xuán pān suī jùn, wú yú yǔn zhuì yǐ.
稍下,转崖根攀隙以升,所攀者皆兜衣钩发之刺棘也。既上,其岩亦东向,而无门环回前列,高数丈,覆空若垂天之云。而内壁之后,层削而起,上有赭石一区嵌其中,连开二门,层累其上,猿猱之所不能升也,安得十丈梯飞度之。时老僧慧庵及随夫在山麓频频号呼,乃仍旧路下。崖突不能下睇,无可点足。展转悬眺,觉南上有痕一缕,攀棘侧肩循之。久之,乃石尽而得土,悬攀虽峻,无虞陨坠矣。
xià shān wǔ lǐ, hái xiāng shān.
下山五里,还香山。
fǎn zhào shén lǎng, yú yǐ wéi qíng zhào. jì wò ér léi yǔ fù dà zuò, dá dàn bù xiū.
返照甚朗,余以为晴兆。既卧而雷雨复大作,达旦不休。
èr shí qī rì yǔ zhǐ ér qǐ. yú lìng rén suǒ qí yù xíng, ér féng huī shǐ zhī mǔ lìng rén zài liú rì, yǐ sān wǎng cù qí zi yǐ, gū yǔn qí liú.
二十七日雨止而起。余令人索骑欲行,而冯挥使之母令人再留日,已三往促其子矣,姑允其留。
jì ér tiān sè dà jì, yù wǎng duō líng, yǐ wǎn bù jí.
既而天色大霁,欲往多灵,以晚不及。
jí fàn ér dù běi mén dà jiāng, dēng běi àn shàng guān zhě gé, qián wèi chéng bì ān, jiē jiāng yá wēi shí fēi tū hóng liú zhī shàng, jiù ér jié gòu chéng zhī zhě. yòu běi yī lǐ, guò xuě huā dòng xià, nǎi dù xī, suì xī xiàng rù shí shān xiá zhōng. zhuǎn ér nán, dēng lǐng ào, yù qiáo zhě wèn zhī, cǐ shàng yǒu niú pí dòng, fēi sān mén yě, sān mén shàng zài běi shān. réng chū, yóu nán lái dà lù běi xíng èr lǐ, guò yī gǔ miào. yòu běi, yǒu shuǐ zì xī shān lù tòu shí ér chū, qí shēng cóng cóng, dōng xiè jí qián suǒ dù zì běi ér nán xiǎo xī yě. yòu xī bàn lǐ, xún xī shān zhuǎn rù xī wù, zé běi jiè shí fēng cuī wéi, nán jiè zhī shān yòu zhuǎn ér wèi tǔ yǐ, zhōng yǒu tǔ gāng nán běi héng shǔ.
亟饭而渡北门大江,登北岸上观者阁,前为澄碧庵,皆江崖危石飞突洪流之上,就而结构成之者。又北一里,过雪花洞下,乃渡溪,遂西向入石山峡中。转而南,登岭坳,遇樵者问之,此上有牛陴洞,非三门也,三门尚在北山。仍出,由南来大路北行二里,过一古庙。又北,有水自西山麓透石而出,其声淙淙,东泻即前所渡自北而南小溪也。又西半里,循西山转入西坞,则北界石峰崔嵬,南界之山又转而为土矣,中有土冈南北横属。
yòu bàn lǐ, yú gāng xī xià, zé sān mén yán zài běi yá zhī zhōng yǐ. nǎi yóu qí běi xiàng dǐ shān xià, wàng qí yán shàng xià jù wēi yá, zhōng pì héng qiào, yí dài chuí zhù, fēn léng qí liè yú wài. shè jí ér shàng, fēn dǐ yán dōng, zé shí bàn pián dá, shí xì zòng héng, jiē kě shēn rù. ér qián zé yǒu lù, xún yá duān ér xī, qí yán zhōng pì, gāo èr zhàng yú, shēn yì rú zhī, ér héng tà sì zhàng yú, shàng xià jù píng zhěng, ér wài liè sān shí, jiè chéng sì mén, jù nán xiàng, wéi zhōng mén zuì dà, ér zuǒ yè yī mén bēi fú. yán" sān mén" zhě, jǔ qí dà yě. xī mén yán bì dǐ cǐ ér mò qián, qí shàng shí tài gèng qí dōng mén chuān xì ér chū, jí yǔ dōng piān zòng héng zhī xì bìng ér zhōng mén zhī nèi, shè shén xiàng yú zhōng, shàng juān" líng yán" èr zì. yóu shén xiàng hòu chuān xì běi rù, wǎn zhuǎn sān sì zhàng, yú guǐ pān ér shàng, zhōng yǒu yī kān, nǎi yán zhōng zhī ào shì yě. chū yán ér dōng, pī zòng héng zhī xì, yì wǎn zhuǎn sān sì zhàng, shǐ pì ér dà. dōng yú shí yù ér shàng, qí nèi shàng xià píng zhěng, qián xué tōng míng, lìng chéng yī jiè, nǎi yán wài zhī ào shì yě. tòu qí qián xué chū, yǒu shí gāo qíng xué qián, shàng píng rú tái. qí dōng yòu yǒu xiǎo xì wǎn zhuǎn, rú cù bàn lián è, pī zhī wú bù tōng yě. yóu tái qián xiǎo xì xià, jí qián xún yá duān ér xī lù. fù cóng yá duān zhuǎn shí zuǐ ér dōng, shāo rù, yǒu dòng mén nèi pì. qí mén yì nán xiàng, zhōng shēn shù zhàng, mí bèi yōu shēn zhī zhì. nǎi réng jiù lù xià, jí yán shān lù dōng hái, běi wàng shān ào jiān, yǒu yán gāo xuán jué xiá zhī shàng, xīn yì zhī. nǎi běi xiàng wàng ào shàng, pān yán jī yá yǐ shēng. shù shí bù, yú ào jiān, nǎi tàn fū qiáo zhuó zhě suǒ yóu, ér xuán yán shàng zài qí dōng, yá bì jiān zhī téng jí méng mì, cè shēn nán dù. nǎi lìng suí fū yuán zhī jiàn jí, héng guò yá jiān, bù bǎi bù ér rù yán, yú yì cóng zhī, yán qián xuán xiá, jiē zōng zhú mì yì, qí sè bái, dà zhě kě wèi zhàng, xì zhě kě wèi zhù.
又半里,逾冈西下,则三门岩在北崖之中矣。乃由岐北向抵山下,望其岩上下俱危崖,中辟横窍,一带垂柱,分楞齐列于外。拾级而上,分抵岩东,则石瓣骈沓,石隙纵横,皆可深入。而前则有路,循崖端而西,其岩中辟,高二丈余,深亦如之,而横拓四丈余,上下俱平整,而外列三石,界成四门,俱南向,惟中门最大,而左腋一门卑伏。言“三门”者,举其大也。西门岩壁抵此而莫前,其上石态更奇;东门穿隙而出,即与东偏纵横之隙并;而中门之内,设神像于中,上镌“灵岩”二字。由神像后穿隙北入,宛转三四丈,逾庋攀而上,中有一龛,乃岩中之奥室也。出岩而东,披纵横之隙,亦宛转三四丈,始辟而大。东逾石阈而上,其内上下平整,前穴通明,另成一界,乃岩外之奥室也。透其前穴出,有石高擎穴前,上平如台。其东又有小隙宛转,如簇瓣莲萼,披之无不通也。由台前小隙下,即前循崖端而西路。复从崖端转石嘴而东,稍入,有洞门内辟。其门亦南向,中深数丈,弥备幽深之致。乃仍旧路下,即沿山麓东还,北望山坳间,有岩高悬绝峡之上,心异之。乃北向望坳上,攀岩跻崖以升。数十步,逾坳间,乃炭夫樵斫者所由,而悬岩尚在其东,崖壁间之藤棘蒙密,侧身难度。乃令随夫缘枝践级,横过崖间,不百步而入岩,余亦从之,岩前悬峡,皆棕竹密翳,其色白,大者可为杖,细者可为箸。
ér dòng dāng zhuǎn xiá zhī cè, shàng xià xuán qiào, qí mén xī nán xiàng, dǐng chóng dǐ tǎn. rén wǔ liù zhàng, dāng dòng zhī zhōng, yáo wàng xī nán ruì shù jiān fēng zhèng liè qí qián, dòng liǎng páng liè xiá fēn bàn, jiē lián lì dá hé. dòng hòu tòu shí mén ér rù, qí nèi sān pì sān hé, zhōng lián xià tòu, jiē ruò fú qiáo jià kōng, fēi liáng pián yǐng, sī gè jī qí shàng, bù zhī hé chǔ zhe jiǎo.
而洞当转峡之侧,上下悬峭,其门西南向,顶崇底坦。人五六丈,当洞之中,遥望西南锐竖尖峰正列其前,洞两旁裂峡分瓣,皆廉利沓合。洞后透石门而入,其内三辟三合,中连下透,皆若浮桥驾空,飞梁骈影,思各跻其上,不知何处着脚。
nǎi tòu rù sān qiáo zhī nèi, qí zhōng zhuǎn kuān ér hēi.
乃透入三桥之内,其中转宽而黑。
cóng zuǒ bì mō suǒ ér shàng pān dōng yá, nán chū sān sì zhàng, suì líng nèi liáng zhī dōng. qí liáng bèi dāo xiāo ér qǐ, bù kān zhe zú. ér liáng zhī xī yì jùn shí zhù dǐng, lìng gé chéng jiè, bù róng xī dù. yòu nán yuán dōng yá, líng zhōng liáng zhī dōng, qí bù kě dù yǔ nèi liáng tóng. yòu nán yuán dōng yá líng qián liáng zhī dōng, zé liáng bèi píng zhěng, héng jià yú liǎng yá zhī jiān, xià kōng nèi huō, tiān shè tú gāng dú mù qiáo. qí bèi píng jià zhī duān, yòu yǒu yuán shí chǐ xǔ sǒng lì qí shàng, yǎn ruò zuò dūn. yú yǐ wéi rén zuó ér zhì cǐ zhě, mén qí gēn, zé tiān rán shí zhù yě. dù liáng zhī xī, yòu běi zhuǎn rù xiá mén, jí zhōng nèi èr liáng xī duān zhī shí suǒ jiè ér chéng zhě. qí nèi yǒu yòu dōng huō ér xià tōng liáng hòu, yòu xī wān kè ér tòu xué zhōng. rù xué zhōng, yòu tà ér wèi kān, huán ér wèi mén, tòu ér wèi xiá, xià jiē xì shā pù dǐ, píng jié rú yù, dàn qí zhōng yǐ àn ér jiàn shù, bù néng shēn rù. réng chū zhì qián liáng zhī xī, yuán xī yá zhī bàn, pān shí sǔn nán xià, chuān shí kū yǐ chū, fù zhì dòng zhōng yāng yǐ.
从左壁摸索而上攀东崖,南出三四丈,遂凌内梁之东。其梁背刀削而起,不堪着足。而梁之西亦峻石柱顶,另隔成界,不容西渡。又南缘东崖,凌中梁之东,其不可度与内梁同。又南缘东崖凌前梁之东,则梁背平整,横架于两崖之间,下空内豁,天设徒杠独木桥。其背平架之端,又有圆石尺许耸立其上,俨若坐墩。余以为人琢而置此者,扪其根,则天然石柱也。渡梁之西,又北转入峡门,即中内二梁西端之石所界而成者。其内有又东豁而下通梁后,又西剜wán刻而透穴中。入穴中,又拓而为龛,环而为门,透而为峡,下皆细砂铺底,〔平洁如玉,〕但其中已暗而渐束,不能深入。仍出至前梁之西,缘西崖之半,攀石笋南下,穿石窟以出,复至洞中央矣。
qián tiào jiān fēng, hòu zhǔ fēi liáng, cǐ dòng zhī shèng, nèi wài liǎng jué.
前眺尖峰,后瞩飞梁,此洞之胜,内外两绝。
chū dòng, qǔ zōng zhú shù zhī, réng héng dù ào jí, lì xuán shí, xià wēi xiá ér dǐ lù. xún lù dōng xíng yòu bǎi bù, yǒu dòng liè xuē yá jiān rú" dīng" zì, shàng héng xià shù, shén jùn, qí mén nán xiàng. fù běi xiàng dǐ yá xià jù xiá qián, dà shí rú zhì zhàng ài, lèi shù shí ér shàng, jiē dào pān xuán jī shēng zhī. qí shàng yī shí zé gāo xuē shù zhàng, wú jí kě pān, ér xià yǒu xué dà rú dòu.
出洞,取棕竹数枝,仍横度坳脊,历悬石,下危峡而抵麓。循麓东行又百步,有洞裂削崖间如“丁”字,上横下竖,甚峻,其门南向。复北向抵崖下巨峡前,大石如窒zhì障碍,累数石而上,皆倒攀悬跻升之。其上一石则高削数丈,无级可攀,而下有穴大如斗。
shé chuān yǐ rù, zhōng suì qióng rán, shàng gāo shù shí zhàng, wài tòu ér qǐ, zé" dīng" zì zhī shù liè yě, ér héng liè zé yǎng zhī mò jí yǐ. dòng nèi jiā bì ér rù, qīng dǐ ér xià, běi jìn qī bā zhàng, zhé ér dōng, shǐ hēi àn bù kě qióng jí. nǎi chū dòu xué, xià lèi shí, yòu xún yá ér dōng shù shí bù, fù rù jù xiá. qí mén yì nán xiàng, qián yǒu shí jiè zhī. lián jī shí xì èr chóng, qí nèi jiā xià qīng, yì rú" dīng" zì yán.
蛇穿以入,中遂穹然,上高数十丈,外透而起,则“丁”字之竖裂也,而横裂则仰之莫及矣。洞内夹壁而入,倾底而下,北进七八丈,折而东,始黑暗不可穷诘。乃出斗穴,下累石,又循崖而东数十步,复入巨峡。其门亦南向,前有石界之。连跻石隙二重,其内夹下倾,亦如“丁”字岩。
běi jìn wǔ liù zhàng, yì zhé ér dōng, zé píng ér tà yǐ.
北进五六丈,亦折而东,则平而拓矣。
àn zhōng mō suǒ, hū yǒu guāng zài zú xià, huǎng hū bù dìng, yú yí wèi shé zhū hǔ jīng, jí jìn suǒ zhī, fù bú jiàn. gài shí bǎn zhī xià, fù yǒu xià céng kū xué tōng yú qián yá, ér shàng xià jiāo tōng chù, xué xiǎo yú dòu, yuǎn zé xié yǐn xià guāng, jìn zé zhí zhuì mò dǔ.
暗中摸索,忽有光在足下,恍惚不定,余疑为蛇珠虎睛,及近索之,复不见。盖石板之下,复有下层窟穴通于前崖,而上下交通处,穴小于斗,远则斜引下光,近则直坠莫睹。
qiě qí xué xiǎo ér qū, bù néng shé fú yǐ xià.
且其穴小而曲,不能蛇伏以下。
yáo zhǔ qí dōng èr sān zhàng, shí bǎn jǐn chù, fù yǒu wēi guāng yè yè guāng huī shǎn shǎn zhī zhuàng.
遥瞩其东二三丈,石板尽处,复有微光烨烨yèyè光辉闪闪之状。
pú fú jiù zhī, zé qí wài jiè shí rú píng, zhōng yǒu xì kǒng jìng cùn, qū qǔ xiāng zǎn, tòu lòu bù yī, kě yǐ wài kuī, ér qí xià yǒu kǒng dú jù, yì rú dǒu dà.
匍匐就之,则其外界石如屏,中有细孔径寸,屈曲相攒,透漏不一,可以外窥,而其下有孔独巨,亦如斗大。
nǎi yǐ zú xiān zhuì, rán hòu xuán shǒu ér xià, suì jí xià céng.
乃以足先坠,然后悬手而下,遂及下层。
qí wài yì yǒu mén nán xiàng, ér nèi rù bù shēn. yán mén nèi jù píng shí jǐn èr zhàng, píng xià yòu kāi jiōng qiào, nèi rù jí qián suǒ wàng shí bǎn xià kū xué yě, rán wài shì hūn hēi, bù zhī qí nèi tōng yǐ. yóu mén wài yòu xún yá ér dōng shù zhàng, fù dé yī yán. qí mén yì nán xiàng, nèi bù shèn shēn, ér hòu bì shí qiào líng lóng, xì xué páng pī, yì kě ái shēn zhuǎn xì, rán wú néng pò qí jiōng yě. yán qián yá xuán dèng jué, suì bù néng dōng, nǎi réng xī lì qián suǒ rù dòng kǒu, xià jí shān lù.
其外亦有门南向,而内入不深。岩门内距屏石仅二丈,屏下又开扃窍,内入即前所望石板下窟穴也,然外视昏黑,不知其内通矣。由门外又循崖而东数丈,复得一岩。其门亦南向,内不甚深,而后壁石窍玲珑,细穴旁披,亦可捱身转隙,然无能破其扃也。岩前崖悬磴绝,遂不能东,乃仍西历前所入洞口,下及山麓。
yòu dōng bǎi bù, yǒu dòng dāng běi lù, qí mén yì nán xiàng. chuān ér rù, zé zhuǎn dōng, tòu xiá sì wǔ zhàng ér chū, qí mén yòu dōng huō zhě yě.
又东百步,有洞当北麓,其门亦南向。穿而入,则转东,透峡四五丈而出,其门又东豁者也。
wén gǔ chéng dòng zài qīng niǎo shān qián, dōng mén dù jiāng, sān lǐ kě zhì, shí bì duì jiā, zhōng duō zhǒng shū zhě. shí rì jiāng bū, kǒng dù zhōu wǎn bù jí jì, jí cóng jiù lù hái, wǔ lǐ yú ér dǐ lóng jiāng, dù zhōu shì zhì, suì shòu zhī nán jì, yòu chuān chéng yī lǐ, dǐ xiāng shān yǐ bó mù yǐ.
〔闻古城洞在青鸟山前,东门渡江,三里可至,石壁对夹,中多种蔬者。〕时日将晡,恐渡舟晚不及济,亟从旧路还,五里余而抵龙江,渡舟适至,遂受之南济,又穿城一里,抵香山已薄暮矣。
èr shí bā rì tiān sè shén jì. chén qǐ suǒ fàn, jí tóng huì ān sēng wèi duō líng shān zhī xíng. xī nán guò yàn shān cūn, yòu guò lóng xiàng cūn jīn zuò lóng jiàng zhī běi, gòng bā lǐ guò péng lǐng qiáo, qí shuǐ jí jiǔ lóng běi qù zhī liú yě. yòu èr lǐ dēng péng lǐng, qí nán lǒng yǒu cūn, shì wèi péng cūn jīn zuò péng lǐng. yòu xī xià lǐng, xī nán zhuǎn rù shān wù, xiá zhōng yàn ér chéng táng, shuǐ mǎn jìn yān. gòng wǔ lǐ, yú tǔ lǐng ér xià, yú shì suì yǔ shí shān yù. yòu sān lǐ, nán chuān qí xiá, yú jí ér xī, qí nán nǎi kuò rán. xún shí fēng nán lù xī xíng, èr lǐ, wèi huáng yáo cūn. qí cūn zhī xī, shí fēng qián tū, shì wèi huáng yáo shān. zhuǎn shān zuǐ ér xī yī lǐ, yǒu shuǐ zì nán gāng tǔ xiá zhōng xiè xià, fēn wéi èr pài: yī xún shān zuǐ dōng xíng, yǐn huán cūn zhī qián yī dǎo shān lù běi rù shí fēng ér chū qí hòu.
二十八日天色甚霁。晨起索饭,即同慧庵僧为多灵山之行。西南过雁山村,又过龙项村今作龙降之北,共八里过彭岭桥,其水即九龙北去之流也。又二里登彭岭,其南陇有村,是为彭村今作鹏岭。又西下岭,西南转入山坞,峡中堰而成塘,水满浸焉。共五里,逾土岭而下,于是遂与石山遇。又三里,南穿其峡,逾脊而西,其南乃扩然。循石峰南麓西行,二里,为黄窑村。其村之西,石峰前突,是为黄窑山。转山嘴而西一里,有水自南冈土峡中泻下,分为二派:一循山嘴东行,引环村之前;一捣山麓北入石峰而出其后。
dù shuǐ sù liú zhì gāng ér shàng, zé shàng liú yì yī jù táng yě.
渡水溯流陟冈而上,则上流亦一巨塘也。
shān zhì shì nán běi liǎng jiè, shí fēng yáo liè ér zhōng héng tǔ jí, dōng wàng shén huō, zhí dǐ cǎo táng, jué qí shì jiàn xià, ér gāng pō huán hé, fǎn yàn chéng cǐ shuǐ. yóu táng shàng xī xíng, yòu èr lǐ, zé qí shuǐ jiàn xī liú. yòu xī nán èr lǐ, xià tǔ wā, zhōng zé huì shuǐ yī táng, zì xī běi shí fēng xià chéng jiàn ér qù. yòu xī sì lǐ shàng tǔ gāng, jiàn nán shān yǒu cūn sān sì jiā, tóu zhī chuī, qí jiā bì hù bì bù chū. jiǔ zhī, pái hù rù, yǔ zhī yān shǎo xǔ, zhé yǐ cūn láo shān sǔn wèi gōng. fàn ér xī xíng, sì lǐ, yǒu shí fēng zì xī běi zhōng xuán ér lái, zhì cǐ wēi tū, yuē gāo shī shān. yòu èr lǐ, yú shān qián tǔ jí ér xià, yòu xī nán sì lǐ, guò yī huāng zhǐ, zé xià qiān cūn zhī yí yě.
山至是南北两界,石峰遥列而中横土脊,东望甚豁,直抵草塘,觉其势渐下,而冈坡环合,反堰成此水。由塘上西行,又二里,则其水渐西流。又西南二里,下土洼,中则汇水一塘,自西北石峰下成涧而去。又西四里上土冈,见南山有村三四家,投之炊,其家闭户避不出。久之,排户入,与之烟少许,辄以村醪、山笋为供。饭而西行,四里,有石峰自西北中悬而来,至此危突,曰高狮山。又二里,逾山前土脊而下,又西南四里,过一荒址,则下迁村之遗也。
yòu xī shàng lǐng, wàng jiàn yī shuǐ zì nán, yī shuǐ zì dōng, zhì cǐ hé liú ér xī qù, shì wéi xià qiān jiāng. qí jiāng xī běi liú qù. jié liú nán dù, shuǐ zhǎng liú shēn, shàng jí yú xiōng.
又西上岭,望见一水自南,一水自东,至此合流而西去,是为下迁江。其江西北流去。截流南渡,水涨流深,上及于胸。
jì dù, nán shàng lǒng xíng sān lǐ, yǒu cūn zài nán fēng dōng lù, lóng mén zhī liú yíng zhī ér běi, shì wèi lù qiáo cūn, dà lù zài qí lǐng xī. nǎi xià lǐng xún nán fēng dōng lù xī xíng, guò yī hún shuǐ táng, gòng èr lǐ yuè jí ér xià, yòu èr lǐ chū tǔ shān zhī ài, yú shì wù suì nán běi yáo huō, dōng xī liǎng jiè jiē shí shān yǐ. yòu yǒu xī dāng shí shān zhī zhōng, zì nán ér běi liú qù, lù nǎi sù liú nán rù. èr lǐ, guò yī shí qiáo, yóu xī xī nán xiàng xíng. yòu yī lǐ, yǒu xū zài lù zuǒ, yòu yǒu cūn zài xī shān xià, shì yuē huáng cūn, zé yí shān xī nán zhī bǐ yǐ.
既渡,南上陇行三里,有村在南峰东麓,龙门之流潆之而北,是为鹿桥村,大路在其岭西。乃下岭循南峰东麓西行,过一浑水塘,共二里越脊而下,又二里出土山之隘,于是坞遂南北遥豁,东西两界皆石山矣。又有溪当石山之中,自南而北流去,路乃溯流南入。二里,过一石桥,由溪西南向行。又一里,有墟在路左,又有村在西山下,是曰黄村,则宜山西南之鄙矣。
yǒu quán zhōu dào rén xīng yī zhě, xīn jié máo yú cǐ, suì tóu sù qí zhōng.
有全州道人惺一者,新结茅于此,遂投宿其中。
shì rì shàng yǒu yú zhào, yú zú wèi cǎo lǚ suǒ sǔn, qiě lǎo sēng huì ān wén jùn zūn shí yǐ shuò rì xíng xiāng sì zhōng, yù míng rì xiān huí, gù bù fù qián.
是日尚有余照,余足为草履所损,且老僧慧庵闻郡尊时以朔日行香寺中,欲明日先回,故不复前。
èr shí jiǔ rì fù cóng huáng cūn xū mì yī dǎo zhě, bié huì ān nán xiàng xíng.
二十九日复从黄村墟觅一导者,别慧庵南向行。
yī lǐ, yǒu cūn zài xī lù, yuē niú láo cūn.
一里,有村在西麓,曰牛牢村。
yǒu yī xiǎo shuǐ zài qí nán, zì xī shān xiá zhōng chū, dōng rén nán lái zhī xī, xíng zhě dù xiǎo shuǐ, cóng èr shuǐ zhī zhōng nán xiàng xún chū xíng. yòu yī lǐ yú, yǒu yán tū xī fēng zhī lù, qí mén dōng xiàng, pī jí rù zhī, zhōng píng ér bù shēn.
有一小水在其南,自西山峡中出,东人南来之溪,行者渡小水,从二水之中南向循出行。又一里余,有岩突西峰之麓,其门东向,披棘入之,中平而不深。
qí nán fēng huí wù jiā, shí qiào zòng héng, téng luó yōng bì, zé shān qióng shuǐ jìn chù yě. méng mì zhōng bù zhī shuǐ hé chū, dàn wén chán chán yǒu shēng, lái zì zú dǐ ěr. cóng cǐ bàn lǐ, niè jí xī shàng, shí jí léng céng.
其南峰回坞夹,石窍纵横,藤萝拥蔽,则山穷水尽处也。蒙密中不知水何出,但闻潺潺有声,来自足底耳。从此半里,蹑级西上,石脊崚嶒。
yú ào ér xī, gòng yī lǐ ér dǐ qí xià, shì yuē dōu tián ài, dōng wèi yí shān xiàn, xī wèi yǒng shùn sī fēn jiè.
逾坳而西,共一里而抵其下,是曰都田隘,东为宜山县,西为永顺司分界。
jiàn yǒu xī zì xī nán lái, yì dǐ ào kū zhī xià, chuān qí xué ér dōng chū, jí wéi huáng cūn shàng liú zhě yě. yòu nán bàn lǐ, nǎi dù qí shuǐ xī nán xíng, shān fù kāi, huán ér chéng wù. èr lǐ, yǒu cūn zài xī lù, shì wèi dōu tián cūn, yī yuē qín cūn jīn zuò xīn cūn, nǎi yǒng shùn sī zhī shū dèng dé běn suǒ fēn xiá zhě. yòu nán èr lǐ, fù dù qí shuǐ zhī shàng liú, qí shuǐ nǎi xī běi shān yè zhōng fā yuán zhě, jí liú rù dōu tián ài xī xué, yòu dōng chū ér wèi huáng cūn zhī shuǐ zhě yě.
见有溪自西南来,亦抵坳窟之下,穿其穴而东出,即为黄村上流者也。又南半里,乃渡其水西南行,山复开,环而成坞。二里,有村在西麓,是为都田村,一曰秦村今作新村,乃永顺司之叔邓德本所分辖者。又南二里,复渡其水之上流,其水乃西北山腋中发源者,即流入都田隘西穴,又东出而为黄村之水者也。
yòu dōng nán yī lǐ, zhì tǔ shān zhī gāng, yú shì zhuǎn chū lǐng ào, xī xiàng shēng jiàng tǔ gāng zhī shàng, èr lǐ, wèi dà xiē lǐng. shí shān yòu kāi nán běi liǎng jiè, zhōng fù tǔ jí pán cuò, shǐ jiàn duō líng sān fēng rú bǐ jià, gāo xuán xī nán èr shí lǐ wài.
又东南一里,陟土山之冈,于是转出岭坳,西向升降土冈之上,二里,为大歇岭。石山又开南北两界,中复土脊盘错,始见多灵三峰如笔架,高悬西南二十里外。
xià lǐng, yòu xī nán xíng jiā wù zhōng sān lǐ, nǎi xī xiàng shēng tǔ shān.
下岭,又西南行夹坞中三里,乃西向升土山。
qí shān jiào gāo, shì wèi yǒng shùn yǔ qí shū fēn jiè, xià shān shì wèi yǒng shùn jìng.
其山较高,是为永顺与其叔分界,下山是为永顺境。
xī yóu wù zhōng rù shí shān xiá, jiàn zhuǎn xī běi xíng, qí dì jì wú rén jū, ér shí fēng lí lì, sè qīng bái chéng wén, tài yù yū ruò lǚ kè, sè tài jù qí.
西由坞中入石山峡,渐转西北行,其地寂无人居,而石峰离立,〔色青白成纹,态郁纡若缕刻,〕色态俱奇。
wǔ lǐ, lù yòu yǒu èr yán pián qǐ, qí mén jiē nán xiàng, dōng zhě zài lù, kě chuān qiào dōng chū, ér xī qí bēi xī zhě zài yá, kě pān shí yǐ shàng, ér zhōng shén huàn. yóu mén hòu tòu yè běi rù, xiá dòu jiàn àn, líng dòu xì ér shàng, zhuǎn ér nán chū, yǐ lǚ dòng zhī shàng yǐ. qí xià shí bǎn píng rú dǐ, báo ruò yè, jiàn zhī shēng féng féng rú xíng gǔ shàng, zhōng kě róng liǎng sān tà.
五里,路右有二岩骈启,其门皆南向,东者在麓,可穿窍东出,而惜其卑;西者在崖,可攀石以上,而中甚幻。由门后透腋北入,狭窦渐暗,凌窦隙而上,转而南出,已履洞之上矣。其下石板平如砥,薄若叶,践之声逢逢如行鼓上,中可容两三榻。
nán yǒu xué, xià fǔ dòng mén, ruò céng lóu zhī chuāng, dàn zì wài wàng zhī, bù jué qí shàng zhī zhōng xū ěr.
南有穴,下俯洞门,若层楼之窗,但自外望之,不觉其上之中虚耳。
qí jié gòu jué shì huì xiān shān zhī bǎi zǐ yán, dàn bǎi zǐ cū zhuō ér cǐ huàn qiǎo, bǎi zǐ jí rén lì, ér cǐ chū tiān shàng, shèng dāng shí bèi zhī yě.
其结构绝似会仙山之百子岩,但百子粗拙而此幻巧,百子藉人力,而此出天上,胜当十倍之也。
zuò jiǔ zhī, nǎi nán xià shān, fù xī běi xíng. yī lǐ, lù jiàn jiàng, běi wàng shí fēng zhī dǐng, yǒu yán qióng rán, qí mén dōng nán xiàng, wài yǒu zhū hén, nèi tòu míng xué, nǎi shí liáng zhī fēi jià fēng tóu zhě. xià hè bàn lǐ, zhuǎn ér nán, shǐ yǔ xī yù. qí shuǐ xī nán zì bā dòng lái, zhì cǐ zhé ér xī xiàng shí shān xiá zhōng. nǎi jué liú dù, yòu nán èr lǐ, xī wàng yǒu cūn zài shān wù zhōng.
坐久之,乃南下山,复西北行。一里,路渐降,北望石峰之顶,有岩蛩然,其门东南向,外有朱痕,内透明穴,乃石梁之飞架峰头者。下壑半里,转而南,始与溪遇。其水西南自八洞来,至此折而西向石山峡中。乃绝流渡,又南二里,西望有村在山坞中。
shì wèi bā dòng cūn.
是为八洞村。
dōu tián cūn zhī dōng yǒu bā xiān dòng, nǎi wǎng lóng mén dào.
都田村之东有八仙洞,乃往龙门道。
yòu nán yī lǐ, fù nán dù xī. guò xī fù nán shàng, xún shān yī lǐ, zhuǎn ér dōng nán xíng yī lǐ bàn, zhí dǐ duō líng běi lù. lù zuǒ yǒu tǔ shān, zì duō líng yāo jiǎo xià zhuì. qí hòu guò yè chù, yǒu cūn shù jiā, shì wèi fén mù cūn, bù zhī mù zài hé chǔ yě. cóng qí qián yòu zhuǎn ér xī nán xíng, yī lǐ xià shān, jué liú dù xī, qí xī zì nán lái, dǐ shí shān cūn zhī zuǒ, shān huán hè jǐn, suì dǎo rù shí xué, xiǎng jí bā dòng xī zhī shàng yǐ. guò xī yòu bàn lǐ, běi dǐ shān lù, shì wèi shí shān cūn. nǎi kòu yī lǎo rén jiā, dēng qí lán ér fàn. wàng duō líng zhèng dāng qí nán, wèn qí shàng, yǒu lú ér wú jū zhě. nǎi jiè guō yú lǎo rén, xié huǒ yú cūn. lǎo rén yè zhàng qián dǎo, réng dù xī, dōng nán shàng tǔ shān, gòng èr lǐ, yuè gāng dé wù, yǐ zài fén mù cūn zhī nán, yǔ duō líng wú gé bǎn yǐ. lǎo rén nǎi zhǐ yú dēng shān dào, yuē:" cǐ shàng yǐ qí, bù fáng jìng zhì yě." lǎo rén shǐ qù.
又南一里,复南渡溪。过溪复南上,循山一里,转而东南行一里半,直抵多灵北麓。路左有土山,自多灵夭矫下坠。其后过腋处,有村数家,是为坟墓村,不知墓在何处也。从其前又转而西南行,一里下山,绝流渡溪,其溪自南来,抵石山村之左,山环壑尽,遂捣入石穴,想即八洞溪之上矣。过溪又半里,北抵山麓,是为石山村。乃叩一老人家,登其栏而饭。望多灵正当其南,问其上,有庐而无居者。乃借锅于老人,携火于村。老人曳杖前导,仍渡溪,东南上土山,共二里,越冈得坞,已在坟墓村之南,与多灵无隔阪矣。老人乃指余登山道,曰:“此上已岐,不妨竟陟也。”老人始去。
yú jiàn tǔ lù dōng nán shàng, lù jiàn máo sāi. pī máo zhuǎn dōng běi xíng èr lǐ, máo jǐn ér tǔ xiá shén jùn.
余践土麓东南上,路渐茅塞。披茅转东北行二里,茅尽而土峡甚峻。
pān zhī shàng, dǐ shí yá xià, zé cóng mù yīn sēn, shí yá qiào xuē, dé shí dèng yān. hū wén quǎn shēng, yǐ wéi yǒu rén, jiǔ zhī bú jiàn jiàn zhú kǔn pián zhì lù bàng, gài tā cūn zhī rén chéng shàng wú rén ér qiè qí sǔn zhú, jiàn rén zhì, zhé qì zhú ér bì zhī chán qū jiān ěr. cǐ jiān rén xíng bì dài quǎn. yú shì pān dèng shàng, dèng wèi fù yè mǎn jī, jǐ bù dé jí. yòu yī lǐ, yǒu jù mù héng pū, chuān qí xià ér shàng, zé lǎo fāng zhī jù, yǒu sān rén bào zhě. nǎi fù dé píng yān, ér máo ān yǐ zhī. qí mó běi xiàng, pō gāo zhěng, zhú kuāng mù jǐ yǔ fū fū jiā sǎ sǎo zhī jù jù bèi. yǒu èr tǒng shàng cún dòu mǐ, xī hū rén yǐ jiǔ qù, cǎo méi shuāng fēi, tái fēng gǔ zào, lìng rén hèn bù zhī hé shì yì rén jiān yě!
攀之上,抵石崖下,则丛木阴森,石崖峭削,得石磴焉。忽闻犬声,以为有人,久之不见;见竹捆骈置路傍,盖他村之人乘上无人而窃其笋竹,见人至,辄弃竹而避之巉岨间耳。此间人行必带犬。于是攀磴上,磴为覆叶满积,几不得级。又一里,有巨木横仆,穿其下而上,则老枋之巨,有三人抱者。乃复得坪焉,而茅庵倚之。其摩北向,颇高整,竹匡、木几与夫趺跏洒扫之具俱备。有二桶尚存斗米,惜乎人已久去,草没双扉,苔封古灶,令人恨不知何事忆人间也!
lìng yī rén ruò huǒ zào zhōng, lìng yī rén mì huǒ ān cè, duàn xīn jī zhú, chuī jù shén fù, ér shuǐ bù kě dé. qí rén fǎn mìng yuē:" ān liǎng páng jù wú, yì wú lù. wéi dōng běi xíng, yǒu lù zài cǎo shù jiān, xún yá shén yuǎn, bù zhī hé zhī?" yǔ cóng zhī, guǒ bàn lǐ ér dé quán. gài shān dǐng xuán yá zhuì shí, dú cǐ yè wàn mù zǎn yì. shuǐ cóng yá shí dī zhuì bù jué, xī rén záo hén jiē zhú, yǐn zhī chéng liú, yǐ gōng tǒng zhuó. qí qián xuē yá duàn gěng, wú kě qián yǐ. nǎi yǐ liǎng tǒng xié shuǐ fǎn ān, lìng suí fū xī táo mǐ mǐ ér chuī. lìng dǎo yú xī nán rù zhú lín zhōng, mì dēng dǐng zhī dào.
令一人爇火灶中,令一人觅火庵侧,断薪积竹,炊具甚富,而水不可得。其人反命曰:“庵两旁俱无,亦无路。惟东北行,有路在草树间,循崖甚远,不知何之?”予从之,果半里而得泉。盖山顶悬崖缀石,独此腋万木攒翳。水从崖石滴坠不绝,昔人凿痕接竹,引之成流,以供筒酌。其前削崖断峺,无可前矣。乃以两筒携水返庵,令随夫淅xī淘米米而炊。令导余西南入竹林中,觅登顶之道。
chū yǒu lù yǐng, nǎi qǔ zhú mì sǔn zhě suǒ jiàn zhú jǐn ér shàng, jiē jù máo fù dǐng, pī zhī bù dé qí xì. yī lǐ, shǐ yú yī xī zǒu zhī jí. qí jí zhī xī, yòu páng qǐ yī fēng yǐ gǒng jù fēng zhě, xià bù néng jiàn, zhì shì shǐ zhì zhī yě.
初有路影,乃取竹觅笋者所践;竹尽而上,皆巨茅覆顶,披之不得其隙。一里,始逾一西走之脊。其脊之西,又旁起一峰以拱巨峰者,下不能见,至是始陟之也。
yòu cóng jí dōng shàng, jiē duǎn máo méi yāo, jiàn zhī měi jīng. qí lù yòu yī lǐ, ér shǐ yú yī nán zǒu zhī jí. qí jí zhī nán, yì páng qǐ yī fēng yǐ gǒng jù fēng zhě, běi bù néng zhǔ, zhì shì yòu zhì zhī yě.
又从脊东上,皆短茅没腰,践之每惊。其路又一里,而始逾一南走之脊。其脊之南,亦旁起一峰以拱巨峰者,北不能瞩,至是又陟之也。
cǐ liǎng fēng jí dà xiē lǐng suǒ wàng hé zhōng fēng wèi bǐ jià zhě. yú shì cóng jí běi shàng, duǎn máo yì jǐn, shí yá jùn chuí, pān shí xì yǐ shēng, suī jùn jí, ér shǒu yuán zú jiàn, fǎn bù shì cóng máo zhī yì yú diān fù yě. zhí běi shàng yī lǐ, suì líng jué dǐng. qí dǐng gū xuán tè sǒng yú zhòng shí shān zhī shàng, nán běi yú yī zhàng, dōng xī jí wǔ zhàng, wéi nán miàn kě jī, ér dōng xī běi sān miàn jiē qiàn kōng xuán yá, bù shòu zhǐ yān. dǐng zhī běi, zì dǐng píng fēn zhí zhuì zhì ān qián shí dèng xià, jiē jù mù cóng liè, yì bù kě kuī, wéi yáo wàng sì miàn, cóng shān qiān chuí wàn cù, qí mài shì cóng xī nán lái zhě. yáo shān wài liè, jí běi yī mǒ nǎi wǔ kāi lí píng zhī jí jí nán cóng gèn, wèi sī ēn jiǔ sī jí jīn zhī xīng lóng lóng mǎ mǎ shān dìng luó jiù chéng xià wàng ān dìng dū yáng gǔ líng zhī lǐng wéi dōng běi shāo huō, zé huáng yáo jīn zuò huáng yáo lǐ zhū suǒ cóng lái zhě yě.
〔此两峰即大歇岭所望合中峰为笔架者。〕于是从脊北上,短茅亦尽,石崖峻垂,攀石隙以升,虽峻极,而手援足践,反不似丛茅之易于颠覆也。直北上一里,遂凌绝顶。其顶孤悬特耸于众石山之上,南北逾一丈,东西及五丈,惟南面可跻,而东西北三面皆嵌空悬崖,不受趾焉。顶之北,自顶平分直坠至庵前石磴下,皆巨木丛列,翳不可窥,惟遥望四面,丛山千垂万簇,其脉似从西南来者。遥山外列,极北一抹乃五开、黎平之脊;极南丛亘,为思恩九司即今之兴隆、龙马、马山、定罗、旧城、下旺、安定、都阳、古零之岭;惟东北稍豁,则黄窑今作黄瑶、里诸所从来者也。
nán hè zhī xià, zhòng kēng gé bǎn jiān, shí jiàn yǒu shuǐ wāng wāng, gài dōu ní zhī yī qǔ yě. shān gāo jiāng bī, nì ér lái zé jiàn, suí ér zhuǎn yòu xiāng yǎn yǐ.
南壑之下,重坑隔阪间,时见有水汪汪,盖都泥之一曲也。山高江逼,逆而来则见,随而转又相掩矣。
cǐ jí shí yàn zhū cūn zhī jìng yě. shān zhī dōng nán chuí, yì yǒu xiǎo shuǐ chán chán, shì cóng nán xiàng qù, cǐ bì rù dōu ní zhě, qí zài fēn jí lǐng zhī nán hū? tǔ rén yán:" dēng cǐ shān zhě, bì qīng zhāi shù rì, gù xī yǒu sēng wáng xìng zhě bù néng shǒu jiè, suì qì shān ér xià.
此即石堰诸村之境也。山之东南垂,亦有小水潺潺,似从南向去,此必入都泥者,其在分脊岭之南乎?土人言:“登此山者,必清斋数日,故昔有僧王姓者不能守戒,遂弃山而下。
ruò dēng zhě bù jié, bì mí bù dé dào." yǐ yú shì zhī, shān wú bié qí, hé yǐ yǒu mí yě? yòu yún:" shān jiān sì shí jiē rǔ, míng huā yì guǒ bù jué yú shù. rán dì kě cǎi shí, huái zhī ér xià, zhé fù dé mí." ruò yú suǒ jiàn zhě, yǐn quán fù shí zhī shàng, yǒu yè rú qiū hǎi táng ér shèn jù, yǒu huā rú qiū hǎi táng ér sè bái, xiù zhī è, jí qīng xiāng, bù zhī hé zhǒng. ér shān dǐng jù mù zhī diān, jiē qiáng wēi yuán zhī zhuì huā, yān hóng xiān yào, ér bù shèn fán mì. yòu yǒu suān cǎo, jīng dà rú zhǐ, ér chì rú shān hú, qù pí shí zhī, suān cuì shū shén.
若登者不洁,必迷不得道。“以余视之,山无别岐,何以有迷也?又云:”山间四时皆辱,名花异果不绝于树。然第可采食,怀之而下,辄复得迷。“若余所见者,引泉覆石之上,有叶如秋海棠而甚巨,有花如秋海棠而色白,嗅之萼,极清香,不知何种。而山顶巨木之巅,皆蔷薇缘枝缀花,殷红鲜耀,而不甚繁密。又有酸草,茎大如指,而赤如珊瑚,去皮食之,酸脆殊甚。
yì yǒu yí qí shèng cài, yǐ jié zǐ lí lí.
亦有遗畦剩菜,已结子离离。
ér zhú xià lóng sūn jí zhú sǔn zhī bié chēng, zé xī wèi qiè qǔ zhě jué suǒ yǐ jǐn. cǐ rén yì dāng zài mí lù zhī liè, qǐ xiàng zhī jīng yú ér cuàn bì zhě, yì mí zhī yī yé?
而竹下龙孙即竹笋之别称,则悉为窃取者掘索已尽。此人亦当在迷路之列,岂向之惊余而窜避者,亦迷之一耶?
tiào wàng fēng tóu jiǔ zhī, réng cóng gù dào xià. fǎn máo ān, míng sè yǐ hé, jí cān suǒ chuī zhōu, jué kū cháng shén shì. jī xīn fó zuò qián zuò cháng míng dēng, yǐ qū jī yīn zhī qì, nǎi jià kuāng zhǎn diàn gōng zuò wò yòng de zhú xí ér wò.
眺望峰头久之,仍从故道下。返茅庵,暝色已合,急餐所炊粥,觉枯肠甚适。积薪佛座前作长明灯,以驱积阴之气,乃架匡展簟diàn供坐卧用的竹席而卧。
sān yuè chū yī rì mèi shuǎng qǐ, zhěng yì guān kòu fó zuò qián, suí fū qǐng xià shān ér chuī, yú cóng yě, dàn fèi tāng shù zhī ér xià. réng zhì shí shān cūn dǎo lù lǎo rén lán, xī mǐ yǐ chuī. yú xié dǎo zhě mì shèng hòu shān, yǎng jiàn shí yá zuì gāo chù, yǒu dòng mén qióng xuán, suí xiǎo jìng dǐ qí xī xiá, yǐ wéi jiāng pān yá ér shàng, nǎi chuān yè ér xià zhě yě. qí ài shén bī, yú ér běi xià, dōng fēng jiē qiào bì, xī fēng jiē xuán qiào, rán qí zhōng shí kuài cóng dá, luó màn méng mì, wú kě pān jī chù yě.
三月初一日昧爽起,整衣冠叩佛座前,随夫请下山而炊,余从也,但沸汤漱之而下。仍至石山村导路老人栏,淅米以炊。余挟导者觅胜后山,仰见石崖最高处,有洞门穹悬,随小径抵其西峡,以为将攀崖而上,乃穿腋而下者也。其隘甚逼,逾而北下,东峰皆峭壁,西峰皆悬窍,然其中石块丛沓,萝蔓蒙密,无可攀跻处也。
qí běi suí xiá ér chū, yòu tōng bié wù, bù néng qióng yān. zhuǎn shān cūn qián, nǎi yóu qí dōng mì xī shuǐ suǒ cóng rù, zé dòng xué qióng rán zài shān ào zhī xià, qí mén nán xiàng, xī liú dǎo rù yú zhōng, qí dǐ píng yǎn ér bù tán. dòng gāo èr zhàng, kuò yì èr zhàng, shēn sān sì zhàng, shuǐ zhì hòu bì, páng fēn èr mén yǐ rù, qí nèi suì hūn hēi mò kě jìn. dòng zhī qián, yǒu shí zhù dāng qí yòu yá, chuān zhù ér rù, xià yǒu shí pō chǐ xǔ, bàng liú dù rù, bù fán shè shuǐ.
其北随峡而出,又通别坞,不能穷焉。转山村前,乃由其东觅溪水所从入,则洞穴穹然在山坳之下,其门南向,溪流捣入于中,其底平衍而不潭。洞高二丈,阔亦二丈,深三四丈,水至后壁,旁分二门以入,其内遂昏黑莫可进。洞之前,有石柱当其右崖,穿柱而入,下有石坡尺许,傍流渡入,不烦涉水。
yóu shí zhù nèi yòu xī dēng yī xì, shàng fù yǒu yī kān yān. dǐ píng ér shàng qióng, yì yǒu shí zhù qián liè, yǔ shuǐ dòng bìng xiàng, dì shuǐ dòng xià ér cǐ shàng, shuǐ dòng kuān ér cǐ ài ěr. dòng zhōng zhī shuǐ, dāng jí tòu shān zhī bèi, dōng běi ér zhù yú bā dòng zhī qián zhě yě. chū dòng, hái fàn lǎo rén jiā. réng dōng běi xún tǔ shān ér xià, dù shuǐ guò bā dòng, yòu běi dù shuǐ, dōng nán zhuǎn rù shí shān zhī xiá, guò qián suǒ qì dòng qián. yòu dōng rù zhòng wù, yú fèn jí zhī lǐng, nǎi xià lǐng dōng běi xíng wù, fù zhì gāng zhuǎn bēi yú dà xiē lǐng, nǎi běi xià dù xī, gū jiǔ yǐn yú qín cūn. yòu běi xiàng dù xī ér yú dōu tián zhī lǐng, yòu cóng lǐng dōng suí xué zhōng chū shuǐ běi xíng ér dǐ huáng cūn ān, zé xīng yī yuè chá zhǔ sǔn yǐ dài. yú yǐ zú shāng, gū qì ér bù xíng. nǎi qǔ suí fū suǒ zhāi duō líng shān dǐng yá chá, jié fǔ ér bèi zhī, yǐ dāng wú xiāng yáng xiàn chá zhōng míng jiā, xiāng sè wú yì yě.
由石柱内又西登一隙,上复有一龛焉。底平而上穹,亦有石柱前列,与水洞并向,第水洞下而此上,水洞宽而此隘耳。洞中之水,当即透山之背,东北而注于八洞之前者也。出洞,还饭老人家。仍东北循土山而下,渡水过八洞,又北渡水,东南转入石山之峡,过前所憩洞前。又东入重坞,逾分脊之岭,乃下岭东北行坞,复陟冈转陂逾大歇岭,乃北下渡溪,沽酒饮于秦村。又北向渡溪而逾都田之岭,又从岭东随穴中出水北行而抵黄村庵,则惺一瀹茶煮笋以待。余以足伤,姑憩而不行。乃取随夫所摘多灵山顶芽茶,洁釜而焙之,以当吾〔乡〕阳羡茶中茗茄,香色无异也。
cǐ dì chá jù yǐ chái huō hōng hēi, yān qì tài zhòng.
此地茶俱以柴火烘黑,烟气太重。
ér yuè shí yòu zhuō rù liáng shuǐ wēi zhī, jì gǔn yòu zá yǐ tā wèi yān.
而瀹时又捉入凉水煨之,既滚又杂以他味焉。
chū èr rì bié xīng yī, xīng yī sòng yú yǐ sǔn pú.
初二日别惺一,惺一送余以笋脯。
yǐ sī pù gàn zhě.
以丝曝干者。
nǎi běi xíng dù xī qiáo, yòu běi, nǎi dōng zhuǎn rù shān xiá, yú píng jí, dōng guò hún shuǐ táng shàng lǐng, dōng wàng lù qiáo ér běi xíng.
乃北行渡溪桥,又北,乃东转入山峡,逾平脊,东过浑水塘上岭,东望鹿桥而北行。
yǐ ér běi xià, dù dà xī zhī shuǐ, qí shuǐ xī gāo yǒng yú xiōng, jīn nǎi bù jí qí yǐ. dàn běi shàng ér yá tǔ nào huá, wú kě zhuó chù, xiǎn ér xíng. yú pō ér xià, dǐ xià jǐng cūn jiù zhǐ, yǒu chún lào yān, nǎi zhuó zú nà lǚ. yòu dōng běi yú yī jiàn, nǎi dōng shàng gāo shī shān zhī nán bǎn. yú jí yòu dōng, shēng bù pō tuó, lù liǎng páng jiē zhuì jǐng xuán dàn, huò shēn huò qiǎn, zhǐ tǔ shān, shí kǒng lěi lěi bù jìn. jì ér shǎo qì shàng gāng shàng, qí nán jí jié lù cūn. yòu dōng yú yī gāng xià wù, yǒu táng yī fāng, zhū shuǐ shén qīng, xī běi cóng shí fēng xià pò jiàn ér qù, cóng mù yì zhī, shén yáo. yòu dōng yú gāng, shuǐ cóng lù cè xī liú. yòu dōng zé jù táng huì bēi jiān, nǎi běi zhuì ér xià, fēn wéi liǎng liú, yī běi rù shān xué, yī dōng xún shān zuǐ, huán yú huáng yáo cūn qián, zhū chéng xī qǔ rùn yān.
已而北下,渡大溪之水,其水昔高涌于胸,今乃不及脐矣。但北上而崖土淖滑,无可濯处,跣而行。逾坡而下,抵下阱村旧址,有淳tíng涝焉,乃濯足纳履。又东北逾一涧,乃东上高狮山之南阪。逾脊又东,升踄陂陀,路两旁皆坠井悬窞,或深或浅,旨土山,石孔累累不尽。既而少憩上冈上,其南即截路村。又东逾一冈下坞,有塘一方,潴水甚清,西北从石峰下破涧而去,丛木翳之,甚遥。又东逾冈,水从路侧西流。又东则巨塘汇陂间,乃北坠而下,分为两流,一北入山穴,一东循山嘴,环于黄窑村前,诸塍悉取润焉。
nǎi fàn yú cūn lán, xún guān yán zhī lù. qí rén yuē:" jí zài shān hòu, dàn lù xū dōng jìng cǎo xiá, běi chū xiá kǒu, xī zhuǎn xún shān zhī yīn, ér hòu kě dé." cóng zhī, suì dōng. fǔ chū cūn, běi wàng yá bì zhī bàn, yǒu dòng gāo qióng, qí mén dōng xiàng, shén jùn jiǒng, bù kě pān. cǎo xiá zhī nán, yǒu shuāng fēng zhōng xuán, yòu yǒu tǔ shān yǐ qí xià, shì wèi lǐ zhū cūn, jù luò zuì shèng. gòng èr lǐ bàn, běi rén cǎo xiá. yòu dōng běi xíng yī lǐ, yú shí jí ér guò, yǒu qí xī xíng, suì cóng zhī, jí huáng yáo zhū fēng shí shān zhī yīn yě. qí shān pái liè xī běi qù, běi jǐn yú gū shān, suǒ wèi guān yán zhě zhèng zài qí zhōng. nǎi xún shān dōng lù xíng, yòu sān lǐ zhé ér xī nán, bàn lǐ ér dǐ qí xià, zé wēi yá shàng fù, xià yǒu shēn tán, shuǐ zhū qí zhōng, bù zhī suǒ chū, wéi cóng yán běi yú xiè rù jù mén, qí zhōng yǎo hēi, shuǐ shēng shén fèi. gài shuǐ cóng shān nán lái, fàn dǐ ér chū, zhū wèi cǐ tán, dāng jí huáng yáo zhī xī jù táng fēn liú ér dǎo rù shān xué zhě, yòu tòu dǐ ér yì yú cǐ yě. nǎi yī chū ér fù běi rù yú xué, shuǐ yǔ shān hé, qí miào rú cǐ. fù yán zhī shàng, chuí zhù xuán jīng, fēn yún lì luàn, hòu bì shí jiǎo dào chā tán zhōng. qí shàng xuán kān huí dòu, yì qiàn lòu bù yī, jù gé tán bù néng zhì. tán dōng nán yì yǒu yī yán běi xiàng, nèi bù shèn shēn tán dōng běi yá jiān yǒu shén cí yān, zhōng yǒu bēi, àn zhī, shǐ zhī wèi xiǎo guān yán.
乃饭于村栏,询观岩之路。其人曰:“即在山后,但路须东径草峡,北出峡口,西转循山之阴,而后可得。”从之,遂东。甫出村,北望崖壁之半,有洞高穹,其门东向,甚峻迥,不可攀。草峡之南,有双峰中悬,又有土山倚其下,是为里诸村,聚落最盛。共二里半,北人草峡。又东北行一里,逾石脊而过,有岐西行,遂从之,即黄窑诸峰石山之阴也。其山排列西北去,北尽于孤山,所谓观岩者正在其中。乃循山东麓行,又三里折而西南,半里而抵其下,则危崖上覆,下有深潭,水潴其中,不知所出,惟从岩北隅泻入巨门,其中窅黑,水声甚沸。盖水从山南来,泛底而出,潴为此潭,当即黄窑之西〔巨塘〕分流而捣入山穴者,又透底而溢于此也。乃一出而复北入于穴,水与山和,其妙如此。覆岩之上,垂柱悬旌,纷纭历乱,后壁石脚倒插潭中。其上旋龛回窦,亦嵌漏不一,〔俱隔潭不能至。〕潭东南亦有一岩北向,内不甚深;潭东北崖间有神祠焉,中有碑,按之,始知为小观岩。
shén cí zhī hòu, jí tán zhōng zhī shuǐ dǎo rù shí mén chù, qí mén nán xiàng, shén gāo, wàng qí zhōng kōng tóng, mò xū fú fá yǐ jìn, bù néng jìng rù yě. jiǔ zhī, réng cóng shén cí dōng běi chū píng chóu, jiàn yǒu běi qū lù, cóng zhī, yì kě dé dà dào rù jùn.
神祠之后,即潭中之水捣入石门处,其门南向,甚高,望其中崆峒,莫须浮筏以进,不能竟入也。久之,仍从神祠东北出平畴,见有北趋路,从之,意可得大道入郡。
jì nǎi yù běi, shǐ zhī wèi dú shān huái yuǎn dào. yù zhuǎn bù, hū jiàn xī shān xià yǒu tán, yuān rán zhí bī shí yá, yá nán yǒu xué, zé qián běi xiàng rù mén zhī liú, yòu tòu cǐ ér chū yě.
既乃愈北,始知为独山、怀远道。欲转步,忽见西山下有潭,渊然直逼石崖,崖南有穴,则前北向入门之流,又透此而出也。
jì suǒ chuān shān fù zhōng, yì bù shèn yáo, ruò sù liú rù, dāng kě dǐ shuǐ shēng shén fèi chù. yú yù sù liú ér rù, shí rì yǐ xī zè, ér zú shén jiān, suì cóng tán shàng dōng xiàng mì qí ér xíng. bàn lǐ, jiāng dǐ yī cūn, hū zhuì kēng ér xià, zé qián tán zhōng zhī shuǐ běi liú nán zhuǎn, suì sàn wèi píng xī, yíng cūn nán ér dōng qù. qí shuǐ shén kuò, ér shēn bù jí chǐ, dǎo zhě fù ér dù. dù xī, yù fù rén, xún qù jùn lù jǐ xǔ, zhī yóu èr shí lǐ yě. dōng běi shàng chóng yá, suì dōng chū cūn qián, yǒu xiǎo lù dāng cóng dōng nán, dǎo zhě xún dà lù qū dōng běi, gài xī běi yǒu dà cūn, nǎi jùn zhōng qū huái yuǎn dà dào.
〔计所穿山腹中,亦不甚遥,若溯流入,当可抵水声甚沸处。〕余欲溯流而入,时日已西昃,而足甚艰,遂从潭上东向觅畦而行。半里,将抵一村,忽坠坑而下,则前潭中之水北流南转,遂散为平溪,潆村南而东去。其水甚阔,而深不及尺,导者负而渡。渡溪,遇妇人,询去郡路几许,知犹二十里也。东北上崇涯,遂东出村前,有小路当从东南,导者循大路趋东北,盖西北有大村,乃郡中趋怀远大道。
zhī qí fēi shì, nǎi xià pō zǒu luàn qí zhōng, jì jiàn shī lù, qí shuǐ zòng héng, zhí zhú zhě wǔ liù lǐ. yù èr rén cóng nán lái, xún zhī, yuē:" dà dào shàng zài běi." fù mǎng xíng èr lǐ, nǎi dé dà dào, zhí dōng xiàng xíng. xún zhī tú rén, yuē:" qù chéng shàng shí lǐ." fǎn gù rì sè shàng gāo, nǎi huǎn bù ér dōng. qí dào shén tǎn, wǔ lǐ, jiàn zhì pō tuó, lù liǎng páng yòu duō yuān jǐng wú shuǐ de kū jǐng zhuì xué, yǔ tài píng yī zhé. yú shì wén shuǐ shēng cóng cóng, zé shí hè huò duàn huò lián, shuǐ zǒu qí dǐ, rén yuè qí shàng, huò jià shí wèi qiáo, fǔ kàn dǐ shuǐ, suǒ zhuì bù yī dào, ér jiē bù shèn jù.
知其非是,乃下坡走乱畦中,既渐失路,畦水纵横,踯躅者五六里。遇二人从南来,询之,曰:“大道尚在北。”复莽行二里,乃得大道,直东向行。询之途人,曰:“去城尚十里。”返顾日色尚高,乃缓步而东。其道甚坦,五里,渐陟陂陀,路两旁又多眢yuān井无水的枯井坠穴,〔与太平一辙。〕于是闻水声淙淙,则石壑或断或连,水走其底,人越其上,或架石为桥,俯瞰底水,所坠不一道,而皆不甚巨。
gài xiǎo guān zhī shuǐ chū dòng wèi xī, sàn yǎn zhū qí xù zhōng, cǐ qí yú lì, chuān dì xiá ér běi xiè yú lóng jiāng zhě yě. yòu dōng èr lǐ, yú gāng ér xià, fù dé shí hè, huò duàn huò lián, shuǐ sàn liū qí xià, yǔ qián qiáo tóng. cǐ nǎi péng lǐng qiáo zhī shuǐ, zì jiǔ lóng lái, yì sàn yǎn qí xù shuǐ qú, gù yú lì chuān xiá ér běi, xiè zhě yì wú jǐ yě.
盖小观之水出洞为溪,散衍诸畦洫中,此其余沥,穿地峡而北泄于龙江者也。又东二里,逾冈而下,复得石壑,或断或连,水散溜其下,与前桥同。此乃彭岭桥之水,自九龙来,亦散衍畦洫xù水渠,故余沥穿峡而北,泄者亦无几也。
yòu dōng yī lǐ bàn, yǒu ān zhì lù běi, wèi xī dào. táng qián yǒu táng shén shēn yǎn, lóng xī xì liú cóng dōng lái zhù, ér xī běi bú jiàn qí suǒ xiè.
又东一里半,有庵峙路北,为西道。堂前有塘甚深衍,龙溪细流从东来注,而西北不见其所泄。
yòu dōng yī lǐ, wèi xī mén jiē kǒu, nǎi nán yuè lóng xī, xún xī nán dōng xíng, guò shān gǔ cí zhī hòu, yòu bàn lǐ ér dǐ xiāng shān sì, yǐ hūn hēi yǐ.
又东一里,为西门街口,乃南越龙溪,循溪南东行,过山谷祠之后,又半里而抵香山寺,已昏黑矣。
wèn féng shǐ, yóu wèi guī yě. shǔ shén, jí yù yú pén ér wò.
问冯使,犹未归也。暑甚,亟浴于盆而卧。