dīng chǒu gōng yuán 1637 nián liù yuè shí èr rì chén cān hòu dēng zhōu, shùn liú ér nán, qū zhé xī zhuǎn, èr shí lǐ, xiǎo jiāng kǒu, wèi yǒng fú jiè. yòu èr shí lǐ, guò yǒng fú xiàn. xiàn chéng zài běi àn, zhōu rén xiǎo pō ér shì shū. yòu xī nán sān shí wǔ lǐ, xià lán má tān. qí tān xuán yǒng shū shén, shàng yǒu lán má lǐng, xíng zhě yì shén bī zè yān. yòu èr shí lǐ, xià zhì tān wèi lǐ dìng, qí chéng zài jiāng běi àn. yòu shí wǔ lǐ ér mù. yòu shí wǔ lǐ, pō yú xīn ān pù.
丁丑(公元1637年)六月十二日 晨餐后登舟,顺流而南,曲折西转,二十里,小江口,为永福界。又二十里,过永福县。县城在北岸,舟人小泊而市蔬。又西南三十五里,下兰麻滩。其滩悬涌殊甚,上有兰麻岭,行者亦甚逼仄焉。又二十里,下陟滩为理定,其城在江北岸。又十五里而暮。又十五里,泊于新安铺。
shí sān rì mèi shuǎng xíng sì shí lǐ, shàng wǔ guò jiù jiē, yǐ rù liǔ zhōu zhī luò róng jiè yǐ, jiē zài jiāng běi àn. yòu sì shí lǐ, wǔ guò niú pái. yòu sì shí lǐ, xià wǔ dǐ luò róng xiàn nán mén. xiàn suī yǒu chéng, ér shì sì huāng luò, chéng zhōng cǎo fáng shù shí jiā, xiàn mén wéi yǒu lǎo yù jū yān. jiù luò róng xiàn zài jīn chéng běi bā shí lǐ, qí dì dǐ liǔ zhōu fǔ yī bǎi sān shí lǐ. jīn wèi xīn xiàn, xī nán dǐ liǔ zhōu wǔ shí lǐ. shuǐ xū sān rì sù liǔ jiāng nǎi zhì. shì wǎn sù yú zhōu zhōng. yù dìng mǎ wèi jìng wén xíng jì.
十三日 昧爽行四十里,上午过旧街,已入柳州之洛容界矣,街在江北岸。又四十里,午过牛排。又四十里,下午抵洛容县南门。县虽有城,而市肆荒落,城中草房数十家,县门惟有老妪居焉。旧洛容县在今城北八十里,其地抵柳州府一百三十里。今为新县,西南抵柳州五十里。〔水须三日溯柳江乃至。〕是晚宿于舟中。预定马为静闻行计。
shí sì rì mèi shuǎng qǐ fàn, mì dān fū jiān kuāng náng, qiàn mǎ tuó jìng wén, yóu nán mén wài rào chéng ér xī. jìng wén fǔ dēng qí, zhé gǔn ér xià. gù pū suí jìng wén dān fū xiān qù, yú xié qí fǎn huàn, zài yì ér zài bù néng xíng, jì yù yǐ chē xíng, zhòng wèi chē zhī wù niè shèn yú mǎ, qiě shēng jiàng pō lǐng, bì xū xià chē fú wǎn, yì wèi bù biàn. nǎi yǐ zhòng jià mì jiān yú sān rén, yàn qí yù jǐn liàng ràng tā men chī bǎo ér hòu xíng, yǐ shàng wǔ yǐ. yú xiān dú xíng, nǐ qián pù dài zhī, lǜ jiào sù yú bù néng zhǒng qí hòu yě. gòng yī lǐ, guò xī mén, xī yuè yī qiáo ér xī, jí shēng zhì pō bǎn. sì gù jiē huí gāng fù lǐng, huāng cǎo lián mián, wéi lù nán gé gāng yǒu shān jiān sǒng, lù shí gǔ yān. bù huāng mǎng gòng shí bā lǐ, yú gāo lǐng, huí wàng jìng wén jiào yóu bù zhì. xià lǐng yòu xī nán èr lǐ, wèi gāo lǐng pù, shǐ yǒu máo shè shù jiā, míng mèng cūn. shí jìng wén yóu wèi zhì, gū qì pù sì dài zhī. jiǔ zhī nǎi lái, zé qí bèi mí shén. yú shì fù xī yī lǐ, nǎi nán zhé ér dēng lǐng, yǐ lǐ nán shàng, gòng sì lǐ, dǐ nán zhài shān zhī xī, zé liǔ jiāng bī qí sì yá yǐ. nǎi xī xiàng xià, zhōu rén yǐ zhōu yǐ dù. yǒu xiǎo xī zì nán zhài pò hè, xī zhù liǔ jiāng, yuē shān mén chōng. jiāng zhī dōng wèi luò róng jiè, jiāng zhī xī wèi mǎ píng jiè. dēng xī àn, xún shān bīn jiāng nán xiàng xíng, shì wèi mǎ lù bǎo. dōng wàng gé jiāng, shí yá héng gèn qí shàng, nán zhài shān fēn zhī sǒng gàn, tíng tíng lù qí. gòng wǔ lǐ, nǎi xī xiàng yú ào rù, zé shí fēng sēn lì, jiā dào rú shuāng quē. qí nán fēng yuē luó shān, shān dǐng běi xiàng, yǒu dòng xié qiān, cè liè páng kāi liǎng mén, ér yǎng tiào wú jī pān lù, xī lù yòu yǒu dòng pián zhì yān. qí běi fēng yuē lǐ féng shān, ér nán miàn qiào xuē yóu shén. yòu èr lǐ, shuāng quē zhī xī, yǒu xiǎo fēng dāng yāng dāng zhōng ér lì, yuē dú xiù fēng.
十四日 昧爽起饭,觅担夫肩筐囊,倩马驼静闻,由南门外绕城而西。静闻甫登骑,辄滚而下。顾仆随静(闻)、担夫先去,余携骑返换,再易而再不能行,计欲以车行,众谓车之屼嵲甚于马,且升降坡岭,必须下车扶挽,益为不便。乃以重价觅肩舆三人,餍其欲尽量让他们吃饱而后行,已上午矣。余先独行,拟前铺待之,虑轿速余不能踵其后也。共一里,过西门,西越一桥而西,即升陟坡坂。四顾皆回冈复岭,荒草连绵,惟路南隔冈有山尖耸,露石骨焉。踄荒莽共十八里,逾高岭,回望静闻轿犹不至。下岭又西南二里,为高岭铺,始有茅舍数家,名孟村。时静闻犹未至,姑憩铺肆待之。久之乃来,则其惫弥甚。于是复西一里,乃南折而登岭,迤逦南上,共四里,抵南寨山之西,则柳江逼其四崖矣。乃西向下,舟人舣舟以渡。〔有小溪自南寨破壑,西注柳江,曰山门冲。〕江之东为洛容界,江之西为马平界。登西岸,循山濒江南向行,是为马鹿堡。东望隔江,石崖横亘其上,南寨山分枝耸干,亭亭露奇。共五里,乃西向逾坳入,则石峰森立,夹道如双阙。其南峰曰罗山,山顶北向,有洞斜骞,侧裂旁开两门,而仰眺无跻攀路,西麓又有洞骈峙焉。其北峰曰李冯山,而南面峭削尤甚。又二里,双阙之西,有小峰当央当中而立,曰独秀峰。
xíng zhě gòng qì shù xià, hòu jìng wén yú bù zhì. wèn hòu zhì zhě, yán tú zhōng bìng wú jiān yú, xīn shén huáng huò. rán huí tiào luó shān xī lù zhī dòng, xīn yì zhī. tóng qì zhě yán:" cóng qí nán lù zhuǎn shān zhī dōng, yǒu luó dòng yán yān, dōng miàn yǒu fāng, kě wàng ér qū yě." yú wén zhī yì xīn yì, yǎng shì rì sè shàng wèi lìng zè z tài yáng xī xié, suì cóng qí dōng nán pī sù cǎo xíng. yī lǐ, dǐ luó shān xī nán jiǎo, shān tóu cóng shí dié jià, cè dòu rú guī, héng xué rú liáng. cóng cǐ zhuǎn ér nán, dōng xún qí nán lù, běi wàng shān bàn yì yǒu dòng nán xiàng, gāo shǎo xùn yú běi diān, ér miàn bèi zhèng xiāng zhí yě. dōng nán wàng yī xiǎo shān bīn jiāng, shān zhī nán yú, shí pōu chéng xià, shàng zhì fēng dǐng, fù lián ér wèi mén. qí shí shān yǔ hū lái, cǎo shēn méi jiān, bù yú shàng zhī qīng zhù, ér zhuǎn kǔ páng zhī lín lí yǐ. zhuǎn shān zhī dōng, gòng yuē yī lǐ, suì yú ào běi rù, yī píng zhōng kāi, zì chéng hán gài. yòu fēng zhī běi, yǒu jù shí xié dié ér qǐ, gāo shù shí zhàng, yǎn ruò yī rén běi xiàng duān gǒng, yī zhě gǔ shén. zuǒ yá zhī běi, yǒu shuāng mén zhuì xiá ér xià, nèi dòng běi xiàng, shēn xuē chéng yuān, dǐ yǒu fú liú chéng chè, liǎng páng jù qiào bì shù shí zhàng, nán jìn yǎo y o shēn yuǎn rán bù zhī qí zōng. běi dǐ dòng kǒu, bì lì zhǎn jué, shàng yǒu héng shí gāo èr chǐ, lán dòng kǒu rú yù, kě zuò kàn qí dǐ, wú néng yú xiǎn xià zhuì, yì wú yú shī zú yǔn yuè yě. yù zhī zuǒ bì, yǒu xuán gěng shù shí zhàng, quān ér xì zhī bì jiān, yú yí hào shì zhě yǐn duān xuán yá yǐ yóu dòng dǐ zhě. xī yú dú xíng wú ǒu, bù néng yǐ shēn wéi lù lú, jí cǐ yōu qiáng yě. jì lóng chū xiá mén shàng, fù xī tiào xī fēng, yǒu dào zhí shàng, guǒ yǒu shí fāng yān yàn tāi. jí qū zhī, shí fāng zhī hòu, yǒu dòng dōng xiàng, zhèng yáo lín duān gǒng shí rén, fāng shàng shū" dì yī xiān qū", ér bù shǔ dòng míng. dòng nèi zé liè mén shè suǒ, mén zhī shàng fù héng zhà wèi lán, cóng mén xì nèi kuī, dòng shén kōng tóng, ér lù wú yóu rù. nǎi pān zhà jiàn bì yú mén duān rù, zé dòng gāo ér píng, kuān ér lǎng, zhōng wú fó xiàng, yǒu kuāng chuáng mù jǐ, yí guǎn chéng shǒu bǐ mò chí yān. tàn qí zuǒ, zé běi zhuǎn jiàn hēi ér ài qióng qí yòu, zé xī shàng yù suì ér hūn. yú jì hòu yǒu tòu míng chù, mō suǒ jiǔ zhī bù dé. chū, réng yú mén shàng zhà, zhì dòng qián. jiàn dòng yòu yǒu lù xī shàng, bō cǎo pān xì ér dēng, shàng niè shí yá shù zhòng, zé jìng qióng mò qián, nǎi dòng zhōng jiǎn xīn dào yě. shān yǔ fù dà zhì, nǎi jù wēi shí yǐ qióng yá ér zuò dài zhī. hū xià jiàn dòng běi píng jiān cuì bì róng róng, xīn yà cǐ jiān cǎo sè dú yì, qǐ xīn hé mù yǔ ér rán yé? wèi jǐ, zé yuán rào rú guī, wǔ sè jiāo yìng, píng pù sì hè, zì shàng wàng zhī, rú bù zhàng huí hé, shū hū yǐng miè. yǔ zhǐ nǎi xià, réng cóng shí fāng yú nán ào, gòng èr lǐ, zhuǎn shì shān xī lù. xiān rù yī dòng, qí mén xī xiàng, shù ruò hé zhǎng, nèi wā yǐ xià, zuǒ zhuǎn ér xī jìn, hēi bù kě mén yòu zhuǎn ér dōng xià, shuǐ bù kě qióng, nǎi jùn bī zhī yá, fēi yǎo tiǎo zhī gōng yě. chū dòng yòu běi, jí xiàng shí dà dào suǒ wàng zhī dòng. dòng mén yì xī xiàng, lián dié liǎng chóng. dòng wài yǒu dà shí, héng wò dāng mén, ruò zhì yù yān, jùn bù kě yú. běi yǒu ài, cè shēn yǐ rù, jí wéi xià dòng. dòng zhōng yǒu shí zhōng xuán, fù jiān wèi liǎng mén, nán běi bìng liè. xiān cóng nán mén rù, shāo wā ér xià, qí nán bì jùn liè xié qiān, fēi pān jī kě jí qí běi yá yǒu xì, chuān xuán shí zhī hòu, tōng běi mén zhī nèi yān. qí nèi yì xià zhuì, ér dōng rù dòng dǐ, shuǐ chǎn gǔ gǔ, yǔ nán dòng yòu zhuǎn zhī dǐ, xià xué qián tōng. yóu běi mén chū, yǎng shì shàng céng, shí rú hé shí, xià fù xū xuán, wú cóng shàng jī. fù cóng nán mén zhī cè, zuǒ chuān wài qiào, dé yī páng kān. kān wài yǒu xiá duì zhì, xiāng jù chǐ wǔ, qí shàng nán jí kān dǐng jǐn chù, běi jí fù yè zhī duān. cóng xiá zhōng shǒu pān zú chēng, suì cóng xū ér líng qí shàng. zé shàng céng zhī dòng, dōng rù bù shēn, ér fǎn zhào bī zhī, bù kě xiàng ěr wéi dòng běi liè yá chéng dòu, huán zhù tōng mén, shí zhì hū líng, rǔ rán zhuǎn yì pān xì xī tòu, yá zhuǎn nán xiàng, lián kāi èr yíng, xià kuà chóng lóu, shàng xuán fēi rǔ, nèi bù shēn ér wǎn zhuǎn yǒu yú, shàng bù shǔ ér fēi líng wú ài. yán zhī yǐ píng xū jià kōng wèi qí zhě, yáng shuò zhū míng zhī wài, cǐ qí zuì yǐ.
行者共憩树下,候静闻舆不至。问后至者,言途中并无肩舆,心甚惶惑。然回眺罗山西麓之洞,心异之。同憩者言:“从其南麓转山之东,有罗洞岩焉,东面有坊,可望而趋也。”余闻之益心异,仰视日色尚未令昃zè太阳西斜,遂从岐东南披宿草行。一里,抵罗山西南角,山头丛石叠架,侧窦如圭,横穴如梁。从此转而南,东循其南麓,北望山半亦有洞南向,高少逊于北巅,而面背正相值也。东南望一小山濒江,山之南隅,石剖成罅,上至峰顶,复连而为门。其时山雨忽来,草深没肩,不虞上之倾注,而转苦旁之淋漓矣。转山之东,共约一里,遂逾坳北入,一坪中开,自成函盖。右峰之北,有巨石斜叠而起,高数十丈,俨若一人北向端拱,衣褶古甚。左崖之北,有双门坠峡而下,内洞北向,深削成渊,底有伏流澄澈,两旁俱峭壁数十丈,南进窅yǎo深远然不知其宗。北抵洞口,壁立斩绝,上有横石〔高二尺,〕栏洞口如阈,可坐瞰其底,无能逾险下坠,亦无虞失足陨越也。阈之左壁,有悬绠数十丈,圈而系之壁间,余疑好事者引端悬崖以游洞底者。惜余独行无偶,不能以身为辘轳,汲此幽嫱也。既龙出峡门上,复西眺西峰,有道直上,果有石坊焉砚台。亟趋之,石坊之后,有洞东向,正遥临端拱石人,坊上书“第一仙区”,而不署洞名。洞内则列门设锁,门之上复横栅为栏,从门隙内窥,洞甚崆峒,而路无由入。乃攀栅践壁逾门端入,则洞高而平,宽而朗,中无佛像,有匡床、木几,遗管城手笔、墨池焉。探其左,则北转渐黑而隘;穷其右,则西上愈邃而昏。余冀后有透明处,摸索久之不得。出,仍逾门上栅,至洞前。见洞右有路西上,拨草攀隙而登,上蹑石崖数重,则径穷莫前,乃洞中剪薪道也。山雨复大至,乃据危石倚穹崖而坐待之。忽下见洞北坪间翠碧茸茸,心讶此间草色独异,岂新禾沐雨而然耶?未几,则圆绕如规,五色交映,平铺四壑,自上望之,如步帐回合,倏忽影灭。雨止乃下,仍从石坊逾南坳,共二里,转是山西麓。先入一洞,其门西向,竖若合掌,内洼以下,左转而西进,黑不可扪;右转而东下,水不可穷,乃峻逼之崖,非窈窕之宫也。出洞又北,即向时大道所望之洞。洞门亦西向,连叠两重。洞外有大石,横卧当门,若置阈焉,峻不可逾。北有隘,侧身以入,即为下洞。洞中有石中悬,复间为两门,南北并列。先从南门入,稍洼而下,其南壁峻裂斜骞,非攀跻可及;其北崖有隙,穿悬石之后,通北门之内焉。其内亦下坠,而东入洞底,水产汩汩,与南洞右转之底,下穴潜通。由北门出,仰视上层,石如荷时,下覆虚悬,无从上跻。复从南门之侧,左穿外窍,得一旁龛。龛外有峡对峙,相距尺五,其上南即龛顶尽处,北即覆叶之端。从峡中手攀足撑,遂从虚而凌其上。则上层之洞,东入不深,而返照逼之,不可向迩;惟洞北裂崖成窦,环柱通门,石质忽灵,乳然转异;攀隙西透,崖转南向,连开二楹,下跨重楼,上悬飞乳,内不深而宛转有余,上不属而飞凌无碍。岩之以凭虚驾空为奇者,阳朔珠明之外,此其最矣。
zuò qì jiǔ zhī, réng yǐ qián fǎ xià. chū dòng qián héng yù, fù xī běi rù dà dào, yī lǐ dǐ dú xiù fēng xià. yòu xī xiàng ér chí wǔ liù lǐ, yù lái zhě, wèn wú chéng jiān yú sēng, zhǐ yǒu yī wò niú chē sēng. shǐ zhī yú rén zhī gù chí qí xíng, kuī jìng wén kě yú, yù sī yǐ niú chē dài yì yě. qí chù běi wàng yǒu liǎng jiān fēng tíng tíng jiā lì, nán wàng zé qún fēng sēn rào, zhōng yǒu shí zhuì chū fēng tóu, xiān huàn shū shén, ér bù biàn qí míng. yòu xī wǔ liù lǐ, zé liǔ jiāng zì nán ér běi, jí jùn chéng dōng rào zhī bīn yǐ. jiāng dōng zhī nán shān, yǒu lóu gé gāo xuán cuì wēi, wèi huáng shì shū guǎn. jí rén xū huì kuí huì shì dì yī míng huáng qǐ yuán. shí jí yú zhuī jìng wén, suì xī dù jiāng, dēng yá jí huán huì hu n hu shì zhōng shāng diàn lián luò cóng wěi xiàng èr lǐ rù liǔ zhōu chéng. dōng mén yǐ nèi, fǎn liáo jì yān. xī guò jùn zhì, dé gù pū suǒ zhǐ yù, ér jìng wén mò kě zōng jī. jí chū nán mén, suí tú rén zhé wèn zhī, yǒu jiàn yǒu bú jiàn zhě. réng guò dōng mén, rào chéng ér běi, yóu táng èr xián cí niè zhī kāi yuán sì. zhī yóu sì ér chū, bù zhī hé wǎng, sì sēng yán:" cǐ wéi qiān fú lóu sān guān táng wèi jiē zhòng zhī suǒ, xū cóng cǐ mì." nǎi chū sì, yóu qí dōng jí běi qū, lǐ yú ér dé qiān fú lóu, yǐ mù yǐ. wèn zhī sēng, wú yǒu yě. yòu xī qū sān guān táng. rù mén, zhòng yán yǒu sēng nèi rù, yú yǐ wéi shì yǐ dǐ sēng qī, zé réng wū yǒu. jí chū, fù nán dǐ kāi yuán dōng, zài xún zhī tú rén, zhǐ yī jí zhě yán, céng yù zhī jiāng biān. wèn:" jiāng biān yǒu hé ān?" yuē:" yǒu tiān fēi miào." àn zhōng dōng běi xíng, yòu yī lǐ, zé miào zài yān. rù miào yǔ jìng wén yù. gài yú rén yǐ niú chē dài yú, ér chē bù dù jiāng, zhǐ yǐ yī rén suí xié xíng lǐ, ér yòu yù zhòng suǒ jìng wén zhī zī, wéi kǒng yǔ yú yù, gù yū lì chéng wài huāng miào zhōng, jìng yǐ náng bèi yí y yí liú sēng dǐ qián fù qù. jìng wén suī bìng, hé yú zhì cǐ! shí miào sēng yǐ fàn xiǎng, yú yú tóng wò miào běi yě shì zhōng, sì bì jù zhú lí líng luò, yuè míng dá dàn.
坐憩久之,仍以前法下。出洞前横阈,复西北入大道,一里抵独秀峰下。又西向而驰五、六里,遇来者,问无乘肩舆僧,止有一卧牛车僧。始知舆人之故迟其行,窥静闻可愚,欲私以牛车代易也。其处北望有两尖峰亭亭夹立,南望则群峰森绕,中有石缀出峰头,纤幻殊甚,而不辨其名。又西五、六里,则柳江自南而北,即郡城东绕之滨矣。江东之南山,有楼阁高悬翠微,为黄氏书馆。即壬戌会魁〔会试第一名〕黄启元。时急于追静闻,遂西渡江,登涯即阛闠huān huì市中商店连络;从委巷二里入柳州城。东门以内,反寥寂焉。西过郡治,得顾仆所止寓,而静闻莫可踪迹。即出南门,随途人辄问之,有见有不见者。仍过东门,绕城而北,由唐二贤祠蹑之开元寺。知由寺而出,不知何往,寺僧言:“此惟千佛楼、三官堂为接众之所,须从此觅。”乃出寺,由其东即北趋,里余而得千佛楼,已暮矣。问之僧,无有也。又西趋三官堂。入门,众言有僧内入,余以为是矣;抵僧栖,则仍乌有。急出,复南抵开元东,再询之途人,止一汲者言,曾遇之江边。问:“江边有何庵?”曰:“有天妃庙。”暗中东北行,又一里,则庙在焉。入庙与静闻遇。盖舆人以牛车代舆,而车不渡江,止以一人随携行李,而又欲重索静闻之资,惟恐与余遇,故迂历城外荒庙中,竟以囊被诒yì遗留僧抵钱付去。静闻虽病,何愚至此!时庙僧以饭饷,余、舆同卧庙北野室中,四壁俱竹篱零落,月明达旦。