chū jiǔ rì zǎo qǐ, tiān sè rú xǐ, yǔ wáng jìng chuān tóng rén lán xī xī mén, jí guò xiàn qián. xiàn qián rú shuǐ, gài xiàn jūn chū wù gù wù gù jí sǐ wáng wù yīn m yě. wèi shè rén xiàng rén lóng, xīn wèi jìn shì wǔ rì zhī nèi, yǔ fù yǔ zi sān rén jù sǐ yú lì. yòu dōng shàng sū fāng lǐng, lǐng pō píng, huán huì hu n hu zhǐ jiē shì jiā zhī. dōng xià wèi sì pái fāng, zì sū fāng zhì cǐ, jiē sì pō shèng, nán qù jí jùn zhì yǐ. yǔ wáng jìng chuān tóng rù shè rén miàn sì, miàn shèn jiā, yīn yī rén jiān liǎng rén zhuàn.
初九日 早起,天色如洗,与王敬川同人兰溪西门,即过县前。县前如水,盖县君初物故物故即死亡物音mò也。为歙人项人龙,辛未进士•五日之内,与父与子三人俱死于痢。又东上苏坊岭,岭颇平,阛闠huán huì指街市夹之。东下为四牌坊,自苏坊至此,街肆颇盛,南去即郡治矣。与王敬川同入歙人面肆,面甚佳,因一人兼两人馔。
réng chū xī mén, jí xún chéng xī běi xíng, wáng yóu yī yī, jiǔ zhī nǎi bié. suì yǒu gāng lǒng gāo xià, shí lǐ zhì luó diàn. wèn sān dòng hé zài, zé yuē xī jiàn jiān fēng qián yǐ, zé zài dōng. yīn zhí tǔ rén xiáng xún zhī, yuē:" běi shān zhī bàn wèi lù tián sì. qí dōng xià zhī mài, nán zhì wèi fú róng fēng, jí jiān fēng yě, wèi jùn lóng zhī suǒ yóu cuì qí xī xià zhī mài, nán jié wèi sān dòng, sān dòng zhī xī jí lán xī jiè yǐ." shí yù yóu sān dòng fǎn lán xī, kǒng dōng yǒu yú shèng, suì wàng fú róng ér qū. zì luó diàn dōng běi wǔ lǐ, dé zhì zhě sì. sì zài fú róng fēng zhī xī, nǎi běi shān nán lù zhī shǒu shā yě, jīn yǐ diāo luò. ér diàn zhōng yóu yǒu yī bēi, nǎi sòng lù wù guān wèi zhì zhě dà shī chóng jiàn zī sì suǒ zhuàn, ér zì jí qí shǒu shū. bēi yīn yòu juān wù guān yǔ zhì zhě shǒu dú shù piān. bēi kǎi dú xíng, jù yǒu fēng zhì, hèn wú tà gōng, bù néng dé yī tòng wèi kuài. sì dōng yòu yǒu fú róng ān, yǒu lù kě dēng fú róng fēng. yú yǐ fēng suī jiān yuán, gāo bù jí běi shān zhī bàn, suì shě zhī. réng yóu zhì zhě sì xī běi dēng lǐng, shēng zhì fēng wù, wǔ lǐ dé qīng jǐng ān. ān sēng dào xiū liú fàn, fù yǐn yú yóu běi wù dēng yáng jiā shān. shān wèi cǐ shān nán xià zhī dì èr céng, zài xià zé fú róng wèi dì sān céng yǐ. rào qí xī, cóng liǎng shān jiā zhōng běi tòu ér shàng, dōng wèi yáng jiā shān, yǒu jū mín shù shí jiā xī wèi bái wàng shān, wèi xiān rén wàng bái lù chù. yuē gòng qī lǐ, zé běi shān shàng yǐ yú hòu, yáng jiā shān pái liè yú qián, zhōng kāi píng wù, jù shí pù tū, yǒu yīn lèi jí wèi tái zhě, zhǒng zhú liè shě, wèi zhū kāi fǔ zhī shān zhuāng yě. zhū míng dà diǎn. qí dōng běi shí lěi lěi yù duō, dà zhě rú shī xiàng, xiǎo zhě rú lù shǐ, jù dūn fú píng mǎng zhōng, shì wèi shí làng, jí chū píng chì shí chéng yáng chù xiāng chuán yǒu dǒng chū píng jiàn bái shí nǎi chì hǎn" yáng qǐ", bái shí suì biàn chéng yáng qún, qǐ jīn fù huà wéi shí yé? shí shàng jí wéi lù tián sì, sì yǐ yù nǚ qū lù gēng tián dé míng. diàn qián yǒu shí xíng sì zhě, míng xún lù shí. cǐ sì qí lái yǐ jiǔ, hòu wèi zhū huàn suǒ cán shí, ér jùn gōng zhāng cháo ruì hǎi zhōu rén, chuàng diàn cún yáng, tú chì shuǐ yǒu yóu jì kè qí jiān. yú zhì yǐ xià wǔ, wèn dòu jī yán zài qí dōng, jí tóng jìng wén èr lǐ dōng guò shān qiáo. shān qiáo dōng xià yī lǐ, liǎng fēng héng jiā, jiàn chū qí zhōng, fēng shí jiē piàn piàn pái kōng fù jiàn, xíng ruò jī guān nù qǐ, xī liú bēn yuè qí xià, yì yī shèng yǐ. yóu yán dōng xià shù lǐ, wèi chì sōng gōng, nǎi jùn chéng dōng mén suǒ rù zhī dào, gài fú róng fēng zhī dōng kēng yě.
仍出西门,即循城西北行,王犹依依,久之乃别。遂有冈陇高下,十里至罗店。问三洞何在,则曰西;见尖峰前倚,则在东。因执土人详询之,曰:“北山之半为鹿田寺。其东下之脉,南峙为芙蓉峰,即尖峰也,为郡龙之所由;萃其西下之脉,南结为三洞,三洞之西即兰溪界矣。”时欲由三洞返兰溪,恐东有余胜,遂望芙蓉而趋。自罗店东北五里,得智者寺。寺在芙蓉峰之西,乃北山南麓之首刹也,今已凋落。而殿中犹有一碑,乃宋陆务观为智者大师重建兹寺所撰,而字即其手书。碑阴又镌务观与智者手牍数篇。碑楷牍行,俱有风致,〔恨无拓工,不能得一通为快。〕寺东又有芙蓉庵,有路可登芙蓉峰。余以峰虽尖圆,高不及北山之半,遂舍之。仍由智者寺西北登岭,升陟峰坞,五里得清景庵。庵僧道修留饭,复引余由北坞登杨家山。山为此山南下之第二层,再下则芙蓉为第三层矣。绕其西,从两山夹中北透而上,东为杨家山,有居民数十家;西为白望山,为仙人望白鹿处。约共七里,则北山上倚于后,杨家山排列于前,中开平坞,巨石铺突,有因累级为台者,种竹列舍,为朱开府之山庄也。朱名大典。其东北石累累愈多,大者如狮象,小者如鹿豕,俱蹲伏平莽中,是为石浪,即初平叱石成羊处相传有董初平见白石乃叱喊“羊起”,白石遂变成羊群,岂今复化为石耶?石上即为鹿田寺,寺以玉女驱鹿耕田得名。殿前有石形似者,名驯鹿石。此寺其来已久,后为诸宦所蚕食,而郡公张朝瑞海州人,创殿存羊,屠赤水有《游纪》刻其间。余至已下午,问斗鸡岩在其东,即同静闻二里东过山桥。山桥东下一里,两峰横夹,涧出其中,峰石皆片片排空赴涧,形若鸡冠怒起,溪流奔跃其下,亦一胜矣。由岩东下数里,为赤松宫,乃郡城东门所入之道,盖芙蓉峰之东坑也。
dòu jī yán shàng yǒu qiáo zhě zhào xìng jū zhī, zhǐ běi shān zhī diān yǒu qí pán shí, shí hòu yǒu xī yù hú shuǐ cóng shí xià zhù, hàn shí qǔ yǐ wéi yú zhù y qiú yǔ, jí zhe líng yàn. shí rì yǐ xià chōng, yǔ jìng wén jí cóng zhēn mǎng zhōng pān yuán ér shàng. shàng jiǔ zhī, hū wén hū shēng, gài zhào qiáo jiàn yú wù ér xī, fù zhǐ dōng cóng jī mǎng zhōng xíng. yuē zhí niè zhě èr lǐ, shǐ zhì shí pàn. shí qián yǒu píng tái, hòu sǒng dié kuài, zhōng liè shì yī yíng, sù xiān xiàng yú zhōng, jí cǐ shān zhī zhǔ. xiàng hòu shí shì xià yǒu shuǐ yī pén, gài jí yú zhù zhī shuǐ yě. rán qí shàng shàng yǒu jiàn, líng líng cóng shān dǐng ér xià. shí rì yǐ yù duò, yīn sù liú zài jī, zé shí xiá rú mén, shuǐ cóng zhōng chū, mén shàng gèng dé píng hè, zé suǒ chēng xī yù hú yǐ. wén qí dōng shàng yǒu dōng yù hú, jiē shān tóu chū shuǐ zhī hè. xī yù hú zhī shuǐ, nán xià zhě yóu qí pán shí ér qián yì yú sān dòng, běi xià zhě cóng lǐ shuǐ yuán ér chū lán xī zhī běi dōng yù hú zhī shuǐ, nán xià zhě yóu chì sōng gōng ér chū jīn huá, dōng xià zhě chū yì wū, běi xià zhě chū pǔ jiāng, gài yì yī jùn fēn liú zhī jí yún. yù hú xī yòu míng pán quán, fēn sǒng yú shàng zhě, jīn yòu chēng wéi sān wàng jiān, wén zhī zhě wèi jīn xīng fēng, zǒng zhī suǒ wèi běi shān yě. fǔ zhì fēng tóu, shì dàng luò rì chén yuān, qí xià qià yǒu shuǐ guāng yī piàn chéng zhī, huàng yàng bù dìng, xiǎng jí qú jiāng xī lái yī qǔ, zhèng dāng qí chù yě. xī yáng yǐ zhuì, hào pò míng yuè jì huī, wàn lài jǐn shōu, yī bì rú xǐ, zhēn shì zhuó zhu xǐ dí gǔ yù hú, jué wǒ liǎng rén xíng yǐng jù yì, huí niàn xià jiè lù lù, shuí fù zhī cǐ qīng guāng! jí yǒu dēng lóu shū xiào dà shēng hǒu jiào, shāi sh zhēn jiǔ lín jiāng, qí shì yú bèi dú niè wàn shān zhī diān, jìng qióng lù jué, jiǒng rán chén jiè zhī biǎo wán quán bù tóng yú chén shì, bù chì xiāo rǎng jí tiān dì zhī bié yǐ. suī shān jīng guài shòu qún ér xiá xì nòng, wēi xié wǒ, yì bù zú wèi jù, ér kuàng jì rán bù dòng, yǔ tài xū tài kōng, gāo tiān tóng yóu yě yé!
斗鸡岩上有樵者赵姓居之,指北山之巅有棋盘石,石后有西玉壶水从石下注,旱时取以为雩祝yú求雨,极著灵验。时日已下舂,与静闻亟从蓁莽中攀援而上。上久之,忽闻呼声,盖赵樵见余误而西,复指东从积莽中行。约直蹑者二里,始至石畔。石前有平台,后耸叠块,中列室一楹,塑仙像于中,即此山之主。像后石室下有水一盆,盖即雩祝之水也。然其上尚有涧,泠泠从山顶而下。时日已欲堕,因溯流再跻,则石峡如门,水从中出,门上更得平壑,则所称西玉壶矣。闻其东尚有东玉壶,皆山头出水之壑。西玉壶之水,南下者由棋盘石而潜溢于三洞,北下者从里水源而出兰溪之北;东玉壶之水,南下者由赤松宫而出金华,东下者出义乌,北下者出浦江,盖亦一郡分流之脊云。玉壶昔又名盘泉,分耸于上者,今又称为三望尖,文之者为金星峰,总之所谓北山也。甫至峰头,适当落日沉渊,其下恰有水光一片承之,滉漾不定,想即衢江西来一曲,正当其处也。夕阳已坠,皓魄明月继辉,万籁尽收,一碧如洗,真是濯zhuó洗涤骨玉壶,觉我两人形影俱异,回念下界碌碌,谁复知此清光!即有登楼舒啸大声吼叫,酾shī斟酒临江,其视余辈独蹑万山之颠,径穷路绝,迥然尘界之表完全不同于尘世,不啻霄壤即天地之别矣。虽山精怪兽群而狎戏弄,威胁我,亦不足为惧,而况寂然不动,与太虚太空,高天同游也耶!
pái huái jiǔ zhī, réng xià èr lǐ, zhì pán shí. yòu cóng mǎng jí zhōng xià èr lǐ, zhì dòu jī yán. zhào qiáo wén shēng, qǐ hù ér chū, yì yǐ wéi jū shān yǐ lái suǒ wèi yǒu yě. fù xī shàng yī lǐ zhì shān qiáo, yòu xī èr lǐ zhì lù tián sì. sēng ruì fēng cóng wén yǐ yú bèi jiǔ bù zhì, fāng fēn lù yáo hū, shēng zhèn shān gǔ. rù sì, yù ér jiù wò.
徘徊久之,仍下二里,至盘石。又从莽棘中下二里,至斗鸡岩。赵樵闻声,启户而出,亦以为居山以来所未有也。复西上一里至山桥,又西二里至鹿田寺。僧瑞峰、从闻以余辈久不至,方分路遥呼,声震山谷。入寺,浴而就卧。
chū shí rì jī míng qǐ fàn, tiān sè yǐ shǔ. ruì fēng wèi yú shù jù shù méi, yǔ cóng wén fēn jiān yǐ cóng, cóng zhū zhuāng hòu xī xíng yī lǐ, běi ér dēng lǐng. lǐng shén jùn, yuē yī lǐ, yǒu shí sǒng tū fēng tóu. yóu shí pàn xún běi shān ér dōng, kě dá yù hú yóu shí pàn yú fēng ér běi, jí cháo zhēn dòng yǐ. dòng mén zài gāo fēng zhī shàng, xī xiàng qióng rán, xià lín shēn hè, hè zhōng jū shě huán jù, huǎng yí bì qín yì jí rú táo huā yuán zhōng de rén wéi bì qín huò yí yàng yǔ shì gé jué, bù zhī cóng hé ér rù. xún zhī, jí shuāng lóng dòng wài jū rén yě.
初十日 鸡鸣起饭,天色已曙。瑞峰为余束炬数枚,与从闻分肩以从,从朱庄后西行一里,北而登岭。岭甚峻,约一里,有石耸突峰头。由石畔循北山而东,可达玉壶;由石畔逾峰而北,即朝真洞矣。洞门在高峰之上,西向穹然,下临深壑,壑中居舍环聚,恍疑避秦意即如桃花源中的人为避秦祸一样与世隔绝,不知从何而入。询之,即双龙洞外居人也。
gài běi shān zì yù hú xī lái, zhōng zhī zhì cǐ ér jǐn, hòu fù shēng yī zhī, xī zǒu lán xī. hòu zhī zhī céng fēn ér nán zhě, yī huán ér wèi lóng dòng wù, zài huán ér wèi jiǎng táng wù, sān huán ér wèi líng lóng yán wù, ér jīn huá zhī jiè, yú shì hū jǐn. líng lóng yán zhī xī, yòu huán ér wèi niǔ kēng, zé lán xī zhī dōng jiè yǐ zài huán ér wèi bái kēng, sān huán ér wèi shuǐ yuán dòng, ér chóng yá jù hè, yì yú shì hū jǐn. hòu zhī céng rào zhōng zhī, zhōng zhī xī jǐn, tuí rán xià zhuì: yī zhuì ér cháo zhēn pì yān, qí dòng gāo zhì ér dǐ zào zài zhuì ér bīng hú wā yān, qí dòng shēn ào ér shuǐ zhōng xuán sān zhuì ér shuāng lóng qiào yān, qí dòng biàn huàn ér shuǐ píng liú. suǒ wèi sān dòng yě, dòng mén jù xī xiàng, céng lèi ér xià, gè qù lǐ xǔ, ér shān shì zhǎn jué, fǔ kàn yǎng guān, gè bù xiāng jiàn, ér dòng zhōng zhī shuǐ, shí céng zhù yān. zhōng zhī jì jǐn, nán xià zhī mài fù zài qǐ ér wèi bái wàng shān, dōng yǔ yáng jiā shān pián liè yú běi shān zhī qián, ér wèi lù tián mén hù zhě yě.
盖北山自玉壶西来,中支至此而尽,后复生一支,西走兰溪。后支之层分而南者,一环而为龙洞坞,再环而为讲堂坞,三环而为玲珑岩坞,而金华之界,于是乎尽。玲珑岩之西,又环而为钮坑,则兰溪之东界矣;再环而为白坑,三环而为水源洞,而崇崖巨壑,亦于是乎尽。后支层绕中支,中支西尽,颓然下坠:一坠而朝真辟焉,其洞高峙而底燥;再坠而冰壶洼焉,其洞深奥而水中悬;三坠而双龙窍焉,其洞变幻而水平流。所谓三洞也,洞门俱西向,层累而下,各去里许,而山势崭绝,俯瞰仰观,各不相见,而洞中之水,实层注焉。中支既尽,南下之脉复再起而为白望山,东与杨家山骈列于北山之前,而为鹿田门户者也。
cháo zhēn dòng mén xuān huō kuān chǎng kuān kuò, nèi dòng shāo wā ér xià. bǐng zhú shēn rù, zuǒ yǒu yī xué rú jiā shì, wǎn zhuǎn cóng zhī, jiā qióng ér yǒu shuǐ dī lì, rán xì dǐ réng zào, bù zhī shuǐ cóng hé qù yě. chū jiā shì, zhí qióng dòng dǐ, zé jù shí gāo xià, yǎng tiào yù qióng, fǔ kàn yù shēn. cóng shí xì pān jī xià zhuì, fù dé jù jiā, hū yǒu guāng yī lǚ zì tiān ér xià. gài dòng dǐng gāo pán qiān zhàng, shí xì yī guī, xià dòu liú xià tiān guāng, wǎn rú bàn yuè, yōu àn zhōng de zhī, bù chì míng zhū bǎo jù yǐ. jì chū nèi dòng, qí zuǒ fù yǒu liǎng dòng, xià dòng suǒ rù wú jǐ, shàng dòng wǎn zhuǎn yì rú jiā shì, yòu yǒu xuán qiào, xià kuī wú dǐ, xiǎng jí nèi dòng zhī shēn zhuì chù yě.
朝真洞门轩豁宽敞宽阔,内洞稍洼而下。秉烛深入,左有一穴如夹室,宛转从之,夹穷而有水滴沥,然隙底仍燥,不知水从何去也。出夹室,直穷洞底,则巨石高下,仰眺愈穹,俯瞰愈深。从石隙攀跻下坠,复得巨夹,忽有光一缕自天而下。盖洞顶高盘千丈,石隙一规,下逗留下天光,宛如半月,幽暗中得之,不啻明珠宝炬矣。既出内洞,其左复有两洞,下洞所入无几,上洞宛转亦如夹室,右有悬窍,下窥无底,想即内洞之深坠处也。
chū dòng, réng cóng tū shí fēng tóu nán xià, lǐ xǔ, zhé ér xī běi, yòu lǐ xǔ, dé bīng hú jiàn, gài cháo zhēn xià zhuì zhī cì zhòng yǐ. dòng mén yǎng rú zhāng wěn, xiān tóu zhàng chuí jù ér xià, gǔn gǔn bú jiàn qí dǐ nǎi pān xì yǐ kōng rù qí yān hóu, hū wén shuǐ shēng hōng hōng. yù bǐng jù cóng zhī, zé dòng zhī zhōng yāng, yī pù cóng kōng xià zhuì, bīng huā yù xiè, cóng hēi àn chù yào chéng jié cǎi. shuǐ zhuì shí zhōng, fù bù zhī cóng hé liú qù. fù bǐng jù sì qióng, qí shēn xiàn yú yú cháo zhēn, ér qū qǔ bù jí yě.
出洞,仍从突石峰头南下,里许,折而西北,又里许,得冰壶涧,盖朝真下坠之次重矣。洞门仰如张吻,先投杖垂炬而下,滚滚不见其底;乃攀隙倚空入其咽喉,忽闻水声轰轰。愈秉炬从之,则洞之中央,一瀑从空下坠,〔冰花玉屑,从黑暗处耀成洁采。〕水坠石中,复不知从何流去。复秉炬四穷,其深陷逾于朝真,而屈曲不及也。
chū dòng, zhí xià lǐ xǔ, dé shuāng lóng dòng. dòng pì liǎng mén, ruì fēng yuē:" cǐ dòng chū zhǐ yī mén. qí nán xiàng zhě, nǎi wàn lì jiān shuǐ qīng yá shí ér chéng zhě." yī nán xiàng, yī xī xiàng, jù wèi wài dòng. xuān kuàng hóng shuǎng, rú guǎng lǚ gāo qióng, chāng hé sì qǐ, fēi fù qū fáng jiā shì zhī guān. ér shí jīn yāo jiǎo měi lì, shí rǔ xià chuí, zuò zhǒng zhǒng qí xíng yì zhuàng, cǐ" shuāng lóng" zhī míng suǒ yóu qǐ. zhōng yǒu liǎng bēi zuì gǔ, yī lì zhě, juān" shuāng lóng dòng" sān zì, yī pū dào zhuàng zhě, juān" bīng hú dòng" sān zì, jù yòng zào bǐ zuò fēi bái jí shū fǎ zhōng zhī fēi bái tǐ, bǐ huà kū gǎo ér zhōng duō kòng bái zhī xíng, ér bù zhe xìng míng, bì fēi jìn dài wù yě. liú shuǐ zì dòng hòu chuān nèi mén xī chū, jīng wài dòng ér qù. fǔ shì qí suǒ chū chù, dī fù jǐn yú chǐ wǔ, zhèng rú dòng tíng zuǒ rèn zhī xū, xū tiē dì ér rù, dì bǐ xià yǐ tǔ, cǐ xià yǐ shuǐ wèi yì ěr. ruì fēng wèi yú jiè yù pén yú pān lǎo m lǎo fù rén jiā, lǎo jū dòng kǒu. lǎo xiǎng yǐ chá guǒ. nǎi jiě yī zhì pén zhōng, chì shēn fú shuǐ tuī pén ér jìn ài. ài wǔ liù zhàng, zhé qióng rán gāo guǎng, yī shí bǎn píng guǐ gu zhì fàng dòng zhōng, lí dì shù chǐ, dà shù shí zhàng, báo jǐn shù cùn. qí zuǒ zé shí rǔ xià chuí, sè rùn xíng huàn, ruò qióng zhù bǎo chuáng, héng liè dòng zhōng. qí xià fēn mén pōu xì, wǎn zhuǎn líng lóng. sù shuǐ zài jìn, shuǐ dòu yù fú, wú kě róng rù yǐ. dòu cè shí pàn yī qiào rú zhù, kǒng dà jǐn róng zhǐ, shuǐ cóng zhōng chū, yǐ kǒu chéng zhī, gān lěng shū yì, yuē nèi dòng zhī shēn guǎng gèng shèn yú wài dòng yě. yào zhī jí duì cǐ shàng miáo shù zhī jǐng jìn xíng zǒng jié, tí yào, cháo zhēn yǐ yī xì tiān guāng wèi qí, bīng hú yǐ wàn hú zhū jī wèi yì, ér shuāng lóng zé wài yǒu èr mén, zhōng xuán zhòng wò, shuǐ lù jiān qí, yōu míng còu yì zhě yǐ.
出洞,直下里许,得双龙洞。洞辟两门,瑞峰曰:“此洞初止一门。其南向者,乃万历间水倾崖石而成者。”一南向,一西向,俱为外洞。轩旷宏爽,如广履高穹,阊阖四启,非复曲房夹室之观。而石筋夭矫美丽,石乳下垂,作种种奇形异状,此“双龙”之名所由起。中有两碑最古,一立者,镌“双龙洞”三字,一仆倒状者,镌“冰壶洞”三字,俱用燥笔作飞白即书法中之飞白体,笔画枯槁而中多空白之形,而不著姓名,必非近代物也。流水自洞后穿内门西出,经外洞而去。俯视其所出处,低覆仅余尺五,正如洞庭左衽之墟,须帖地而入,第彼下以土,此下以水为异耳。瑞峰为余借浴盆于潘姥mǔ老妇人家,姥居洞口。姥饷以茶果。乃解衣置盆中,赤身伏水推盆而进隘。隘五六丈,辄穹然高广,一石板平庋guǐ置放洞中,离地数尺,大数十丈,薄仅数寸。其左则石乳下垂,色润形幻,若琼柱宝幢,横列洞中。其下分门剖隙,宛转玲珑。溯水再进,水窦愈伏,无可容入矣。窦侧石畔一窍如注,孔大仅容指,水从中出,以口承之,甘冷殊异,约内洞之深广更甚于外洞也。要之即对此上描述之景进行总结,提要,朝真以一隙天光为奇,冰壶以万斛珠玑为异,而双龙则外有二门,中悬重幄,水陆兼奇,幽明凑异者矣。
chū dòng, rì sè yǐ zhōng, pān lǎo wèi chuī zhǔ huáng liáng yǐ dài. gǎn qí yì ér cān zhī, bào zhī yǐ háng sǎn yī bǎ. nǎi bié èr sēng, xī yú yī lǐng. lǐng xī fù chéng yī wù, yóu wù běi rù, réng zhuǎn ér dōng, qù shuāng lóng yuē wǔ lǐ yǐ. yòu shàng shān bàn lǐ ér dé jiǎng táng dòng yān. qí dòng yì yǒu èr mén, yī xī běi xiàng, yī xī nán xiàng, xuān shuǎng gāo jié, kàng chū shuāng lóng dòng zhī shàng, yōu wú shuāng lóng dòng zhī àn, zhēn kě jū kě qì zhī dì. xī wèi liú jiào biāo huī áo zh fú chén chù, jīn zé sù bái yī dà shì yú zhōng. gài jí běi shān hòu zhī nán xià dì yī lǐng, qí yáng huí huán sān dòng, ér yīn yòu pì chéng cǐ dòng yě. lǐng xià wù zhōng, jū mín yǐ shāo shí wèi yè, qí jiàn hé ér wú dǐ liú, jū rén jù dēng shān jí shuǐ yú jiǎng táng zhī shàng. dù jiàn, fù xī yú dì èr lǐng, zé běi shān hòu zhī nán xià zhī dì èr céng yě. xià lǐng, qí wù shén bī, rán jiàn zhōng yǒu liú cóng cóng běi lái. yòu dù ér xī, zài xún lǐng běi shàng, dèng pì liú yǒng, zé běi shān hòu zhī nán xià zhī dì sān céng yě. wài ài ér zhōng zhuǎn, shì míng líng lóng yán, qù jiǎng táng yòu yuē liù lǐ yǐ. wù zhōng jū shì lín cì, zì chéng dòng hè, jìn rén táo yuán bú shì guò jìn rén táo huā yuán yě bù néng chāo guò cǐ. zhuǎn ér xī, yú qí lǐng, zé lán xī jiè yě. xià lǐng wèi niǔ kēng, yì yǒu jū rén shù shí jiā. yòu yú yī lǐng yuē sī shān cí, zé běi shān hòu zhī nán xià zhī dì sì céng yě, qù líng lóng yán xī yòu yuē liù lǐ yǐ. shí rì yǐ jiāng zhuì, wèn dòng yuán sì lù, huò yuē shí lǐ, huò yuē wǔ lǐ. jí xià lǐng, xún jiàn nán qū wǔ lǐ, mù zhì bái kēng. jū rén pō duō, yì jù shāo shí. yòu xī yú shí tǎ lǐng, zé běi shān hòu zhī nán xià zhī dì wǔ céng yě. dòng yuán sì jí zài lǐng hòu gāo fēng zhī běi, cóng cǐ lǐng chuān jìng ér shàng jǐn lǐ xǔ, ér qí zhèng lù zài shān qián dòng zhī páng. gài cǐ dì yì yǒu sān dòng, xià wèi shuǐ yuán dòng, yī míng yǒng xuě. shàng wèi shàng dòng yī míng bái yún. zhōng wèi zǐ yún dòng, ér qí dì zǒng yǐ" shuǐ yuán" míng, gù yī sì ér huò míng shuǐ yuán, huò míng shàng dòng. ér sì yǔ shuǐ yuán dòng yì dì, yóu lǐng shàng jìng dào dǐ sì, gù qián yuē wǔ lǐ yóu shuǐ yuán dòng xià lǐng fù shàng, gù qián yuē shí shù lǐ. shí hūn hēi bù biàn shān lù, wú kě xún wèn, jìng xún dà lù xià shān. yǐ jiàn yī jìng xī qí ér xià, qiáng qiǎng pò jìng wén cóng zhī. jiǔ ér bù dé sì, zhī jiàn shí yáo mǎn qián, jìng lù fēn cuò. zhèng páng huáng jiān, wàng jiàn yī dēng yǐn yǐn, jí tóu zhī, zé shuǐ chōng yě. qí rén yuē:" cǐ dì jí shuǐ yuán, yóu cǐ wù běi guò hóng qiáo, xún yòu lǐng ér shàng, kě sān lǐ jí shàng dòng sì yǐ". yǐ shēn yè nán xíng, yù zhǐ sù qí zhōng. qí rén yuē:" yuè sè rú zhòu, zhì cǐ shān jìng yì wú tā qí, bù fáng xíng yě." shǐ wù shàng dòng sì zài běi shān dì wǔ céng zhī yīn. nǎi sù xī xī běi zhì hóng qiáo, zì bái kēng lái yuē sì lǐ yǐ. dù qiáo běi, niè lǐng ér shàng lǐ yú, zhuǎn ér dōng yòu lǐ yú, shǐ dé sì, qiáng tóu sù yān. shǐ wén sēng yǒu yán líng dòng zhě, yīn yì zhào xiàng guó yǒu" liù dòng líng shān" zhū kè, qǐ jí shì yé? jìng wèi xī zhī xiǎo ér wò.
出洞,日色已中,潘姥为炊煮黄粱以待。感其意而餐之,报之以杭伞一把。乃别二僧,西逾一岭。岭西复成一坞,由坞北入,仍转而东,去双龙约五里矣。又上山半里而得讲堂洞焉。其洞亦有二门,一西北向,一西南向,轩爽高洁,亢出双龙洞之上,幽无双龙洞之黯,真可居可憩之地。昔为刘教标挥鏖zhǔ拂尘处,今则塑白衣大士于中。盖即北山后支南下第一岭,其阳回环三洞,而阴又辟成此洞也。岭下坞中,居民以烧石为业,其涧涸而无底流,居人俱登山汲水于讲堂之上。渡涧,复西逾第二岭,则北山后支南下之第二层也。下岭,其坞甚逼,然涧中有流淙淙北来。又渡而西,再循岭北上,磴辟流涌,则北山后支南下之第三层也。外隘而中转,是名玲珑岩,去讲堂又约六里矣。坞中居室鳞次,自成洞壑,晋人桃源不是过晋人桃花源也不能超过此。转而西,逾其岭,则兰溪界也。下岭为钮坑,亦有居人数十家。又逾一岭曰思山祠,则北山后支南下之第四层也,去玲珑岩西又约六里矣。时日已将坠,问洞源寺路,或曰十里,或曰五里。亟下岭,循涧南趋五里,暮至白坑。居人颇多,亦俱烧石。又西逾石塔岭,则北山后支南下之第五层也。洞源寺即在岭后高峰之北,从此岭穿径而上仅里许,而其正路在山前洞之旁。盖此地亦有三洞,下为水源洞,一名涌雪。上为上洞一名白云。中为紫云洞,而其地总以“水源”名,故一寺而或名水源,或名上洞。而寺与水源洞异地,由岭上径道抵寺,故前曰五里;由水源洞下岭复上,故前曰十数里。时昏黑不辨山路,无可询问,竟循大路下山。已见一径西岐而下,强强迫静闻从之。久而不得寺,只见石窑满前,径路纷错。正徬徨间,望见一灯隐隐,亟投之,则水舂也。其人曰:“此地即水源,由此坞北过洪桥,循右岭而上,可三里即上洞寺矣”。以深夜难行,欲止宿其中。其人曰:“月色如昼,至此山径亦无他岐,不妨行也。”始悟上洞寺在北山第五层之阴。乃溯溪西北至洪桥,自白坑来约四里矣。渡桥北,蹑岭而上里余,转而东又里余,始得寺,强投宿焉。始闻僧有言灵洞者,因忆赵相国有“六洞灵山”诸刻,岂即是耶?竟未悉知晓而卧。
shí yī rì píng míng qǐ, sēng yǐ chū. yú guò qián diàn, dú huáng zhēn fù bēi, shǐ zhī suǒ chēng" liù dòng" zhě, yǐ jīn huá zhī" sān dòng" yǔ cǐ zhōng zhī" sān dòng", zǒng ér dé liù yě. chū diàn, zé zhào xiàng guó zhī cí zhèng dāng qí qián, yǒu chóng lóu jié gé, jí jì zhōng suǒ chēng líng dòng shān fáng zhě shì yě. yú yàn yàn xiàn zhī jiǔ yǐ, jīn jìng yǐ bù yì de zhī, shān guǒ líng yú zuò hé rén gōng zào zuò yé! nǎi bù dài chén cān, yǔ jìng wén cóng sì hòu niè dèng běi shàng, xiān xún bái yún dòng. dòng zài sì běi èr lǐ.
十一日 平明起,僧已出。余过前殿,读黄贞父碑,始知所称“六洞”者,以金华之“三洞”与此中之“三洞”,总而得六也。出殿,则赵相国之祠正当其前,有崇楼杰阁,集、记中所称灵洞山房者是也。余艳艳羡之久矣,今竟以不意得之,山果灵于作合人工造作耶!乃不待晨餐,与静闻从寺后蹑磴北上,先寻白云洞。洞在寺北二里。
yī lǐ zhì lǐng tóu, yú lǐng ér běi, lǐng āo hū pán xuán xià wā rú yú pán. pī mǎng cóng zhī, yī dòng yá rán, xià zhuì shēn hēi, yì jí suǒ yún bái yún ér yí qí ài. hū yǒu qiáo zhě guò dǐng shàng, yǎng ér wèn zhī, yuē:" bái yún shàng zài cǐ. cǐ dòng chuāng yě." nǎi fù shàng, běi xíng. liǎng shān jiā zhōng, yòu huí huán ér chéng yī wā, dà qiě bǎi zhàng, shēn shù shí zhàng, luó xuán ér xià, ér zhōng jìng wú shuǐ tǎng zhì shuǐ qí zhōng, jí xiān yóu lǐ hú yǐ. rán jí wú shuǐ, yú suǒ jiàn shān dǐng sì huán ér wú xì xiè zhě, jǐn cǐ yě, yòu xià, cóng qí zuǒ xī zhuǎn shān jiā, zé bái yún dòng zài yān. dòng mén běi xiàng, mén dǐng yī shí héng liè chéng liáng, jià yú qí qián, cóng dòng yǎng shì, wǎn rán què qiáo zhī héng kōng yě. rù dòng, zhuǎn ér zuǒ, jiàn xià jiàn hēi, yǒu mén qióng rán, nèi ruò shén shēn, wài yǒu shí píng yáo zhì. cóng hēi àn zhōng yǐ zhàng tàn dì ér rù shù shí bù, dòng yù kuān guǎng, dì dàn shì wú dēng jù, sì gù wú suǒ jiàn, nǎi fǎn bù ér chū. chū zhì qióng mén zhī nèi, chū rù hēi shèn zhě, zhì cǐ guāng dìng, yǐ lì lì kě dǔ. nǎi fù zhuǎn píng chū dòng, yú lǐng ér hái. fàn ér chū sì, réng jiù lù xī xià, èr lǐ zhì hóng qiáo. wèi dù, fù cóng qiáo zuǒ rén jū hòu bàn lǐ shàng zǐ yún dòng. dòng mén xī xiàng, dòng jì gāo kàng, shàng xià píng zhěng. zhōng yǒu chuí zhù sì wǔ méi, fēn mén liè hù, jiè wèi nèi wài liǎng chóng. qióng chuāng cuì wò, chǔ chù jiē shì, yì chǎng yì ào, fū sè jù shèng. dòng zhī běi yú fù tōng yī ào, wǎn zhuǎn shēn rù, yǐ wú jù ér fǎn. xià dù hóng qiáo, xún jiàn ér dōng, shān shí bàn xuē, kūn k n tì xuē wèi wēi bì. qí xià shí yáo chái jī, zòng héng sāi lù, jí yè lái wú wèn jīn chù yě. dù shí liáng, shuǐ yuán dòng jí zài qí cè. dòng mén nán xiàng, zhèng kuà jiàn shàng. dòng kǒu chuí shí bīn fēn, zhōng yǒu yī zhù, zì xià shǔ shàng, ruò qíng zhī ér qǐ qí shàng qiàn kōng fēn lún, fù bì yī dòu, huàn zuò hǎi shèn zhuàng. dòng nèi shàng xià fēn èr céng. xià céng jí shuǐ jiàn suǒ cóng chū, jiàn shuǐ yǐ hé, chū dòng shù bù, jí yǒu shuǐ yì yú jiàn zhōng, gài wèi shuǐ duì du shí jiù yǐn chū dòng cè yě. shàng céng yóu dòng mén niè dēng ér shàng, jiàn rù jiàn xià, jì xià ér kōng guǎng yù jué wú jí, wén shuǐ shēng shén yuǎn, yǐ wú jù bù jí qióng.
一里至岭头,逾岭而北,岭凹忽盘旋下洼如盂磐。披莽从之,一洞岈然,下坠深黑,意即所云白云而疑其隘。忽有樵者过顶上,仰而问之,曰:“白云尚在此。此洞窗也。”乃复上,北行。两山夹中,又回环而成一洼,大且百丈,深数十丈,螺旋而下,而中竟无水;〔倘置水其中,即仙游鲤湖矣。〕然即无水,余所见山顶四环而无隙泻者,仅此也,又下,从歧左西转山夹,则白云洞在焉。洞门北向,门顶一石横裂成梁,架于其前,从洞仰视,宛然鹊桥之横空也。入洞,转而左,渐下渐黑,有门穹然,内若甚深,外有石屏遥峙。从黑暗中以杖探地而入数十步,洞愈宽广,第但是无灯炬,四顾无所见,乃返步而出。出至穹门之内,初入黑甚者,至此光定,已历历可睹。乃复转屏出洞,逾岭而还。饭而出寺,仍旧路西下,二里至洪桥。未渡,复从桥左人居后半里上紫云洞。洞门西向,洞既高亢,上下平整。中有垂柱四五枚,分门列户,界为内外两重。〔琼窗翠幄,处处皆是,亦敞亦奥,肤色俱胜。〕洞之北隅复通一奥,宛转深入,以无炬而返。下渡洪桥,循涧而东,山石半削,髡kūn剃削为危壁。其下石窑柴积,纵横塞路,即夜来无问津处也。渡石梁,水源洞即在其侧。洞门南向,正跨涧上。洞口垂石缤纷,中有一柱,自下属上,若擎之而起;〔其上嵌空纷纶,复辟一窦,幻作海蜃状。〕洞内上下分二层。下层即水涧所从出,涧水已涸,出洞数步,即有水溢于涧中,盖为水碓duì石臼引出洞侧也。上层由洞门蹑蹬而上,渐入渐下,既下而空广愈觉无极,闻水声甚远,以无炬不及穷。
chū zuò dòng kǒu qíng zhù nèi, guān shí tài gǔ huàn. niàn liǎng rì zhī jiān, yú jīn huá dé sì dòng, yú lán xī yòu dé sì dòng, xī yǐ liù dòng còu líng, yú qiě yǐ bā dòng jǐn shèng, ān dé bù jiù cǐ yī wèi diàn zuì fēn gāo xià pái míng cì! shuāng lóng dì yī, shuǐ yuán dì èr, jiǎng táng dì sān, zǐ xiá dì sì, cháo zhēn dì wǔ, bīng hú dì liù, bái yún dì qī, dòng chuāng dì bā, cǐ yóu jīn huá bā dòng ér děng dì zhī. ruò fú xīn chéng zhī xū, yù y yǔ zhù cí yǒu dòng shān, liǎng dòng qí qǐ, zuǒ míng yòu àn, míng lǎn yún xiá, àn fēn shuǐ lù, qí zhōng xiān tián měi měi, chéng ch ng tián gěng dié bō píng, qióng hù chóng chóng, ài fēn dòu zhuǎn, yǐ sī dòng zhī yǒu yú, bǔ dòng chuāng zhī bù zú, fǎ bǐ rù cǐ, dāng zài shuāng lóng shuǐ yuán zhī jiān, fēi tā dòng zhī suǒ de móu m u xiāng děng yě. pǐn dì jiǔ zhī, shǐ yǔ jìng wén bié dòng yuán ér qù. guò yè lái wèn jīn zhī chōng, xún xī lǐng chū wù, xī nán xíng shí wǔ lǐ, ér dá yú lán xī zhī nán guān.
出坐洞口〔擎柱内,观石态古幻。〕念两日之间,于金华得四洞,于兰溪又得四洞,昔以六洞凑灵,余且以八洞尽胜,安得不就此一为殿最分高下排名次!双龙第一,水源第二,讲堂第三,紫霞第四,朝真第五,冰壶第六,白云第七,洞窗第八,此由金华八洞而等第之。若夫新城之墟,聿yù语助词有洞山,两洞齐启,左明右暗,明览云霞,暗分水陆,其中仙田每每,塍chēng田埂叠波平,琼户重重,隘分窦转,以斯洞之有余,补洞窗之不足,法彼入此,当在双龙、水源之间,非他洞之所得侔móu相等也。品第久之,始与静闻别洞源而去。过夜来问津之舂,循西岭出坞,西南行十五里,而达于兰溪之南关。
rù lǚ sì, gù pū yóu wèi fàn, jí fàn ér mì zhōu. shí yīn yuán shī zhī běi, fāng jí zhōu yǐ dài, ér shī jiǔ bù zhì. hū yǒu yī zhōu zì běi lái, jí fù zhī, nǎi bù zhōu yě. qí yì yóu wèi xíng, ér jí zhōu zhě fù zhì, nǎi cì zhōu wǔ lǐ, pō yú héng shān tóu.
入旅肆,顾仆犹未饭,亟饭而觅舟。时因援师之北,方籍舟以待,而师久不至。忽有一舟自北来,亟附之,乃布舟也。其意犹未行,而籍舟者复至,乃刺舟五里,泊于横山头。
shí èr rì píng míng fā zhōu. èr shí lǐ, xī zhī nán wèi qīng cǎo kēng. qí dì shǔ tāng xī. shí rì yǐ zhōng, shuǐ hé zhōu zhòng, zhǐ chǐ bù qián. yòu shí wǔ lǐ, zhì qiú jiā yàn, zhōu rén mì bō zhōu xiè huò chuán tóng pō yān. shì yè wēi yǔ, dōng fēng pō lì.
十二日 平明发舟。二十里,溪之南为青草坑。其地属汤溪。时日已中,水涸舟重,咫尺不前。又十五里,至裘家堰,舟人觅剥舟卸货船同泊焉。是夜微雨,东风颇厉。
shí sān rì tiān míng, yún qì fù kāi. zhōu rén qǐ bù yī cāng fù bō zhōu, fēng yǐ zhuǎn lì. èr shí lǐ zhì hú zhèn, yòu èr shí lǐ yú lóng yóu, rì cái xià wǔ. hòu huàn bō zhōu, suì pō.
十三日 天明,云气复开。舟人起布一舱付剥舟,风已转利。二十里至胡镇,又二十里于龙游,日才下午。候换剥舟,遂泊。
shí sì rì tiān míng, zhū fù zhōu zhě, yǐ zhōu xíng chí zhì, jù suǒ zhōu jià dēng lù qù, zhōu qīng qiě kuān, suī chí bù yǐ wéi hèn yě. zǎo wù jì shōu, yuǎn shān sì pì, dàn fēng shāo zhuǎn nì, bù néng qū fān shàng qì ěr. sì shí wǔ lǐ, ān rén. wèi lóng yóu xī ān jiè. yòu shí lǐ, pō yú yáng cūn. qù héng zhōu shàng èr shí wǔ lǐ. shì rì gòng xíng wǔ shí wǔ lǐ, zhuī jí xiān xíng zhōu tóng pō, shǐ zhī chí zhě bù dú cǐ zhōu yě. jiāng qīng yuè jiǎo, shuǐ tiān yī kōng, jué cǐ shí wàn lǜ jù jìng, yī shēn yǔ cūn shù rén yān jù róng, chè chéng shuǐ jīng yí kuài, zhí shì fū lǐ wú jiàn, zhā zǐ bù liú, mǎn qián jiē fēi yuè yě.
十四日 天明,诸附舟者,以舟行迟滞,俱索舟价登陆去,舟轻且宽,虽迟不以为恨也。早雾既收,远山四辟,但风稍转逆,不能驱帆上碛耳。四十五里,安仁。为龙游、西安界。又十里,泊于杨村。去衡州尚二十五里。是日共行五十五里,追及先行舟同泊,始知迟者不独此舟也。江清月皎,水天一空,觉此时万虑俱净,一身与村树人烟俱熔,彻成水晶一块,直是肤里无间,渣滓不留,满前皆飞跃也。
shí wǔ rì mèi shuǎng lí míng, lián shàng èr tān. yuán shī jì chè, huò zhōu yǒng xià, ér shā gǎng sè ài, shàng xià ái jǐ, qián kǔ zhōu shǎo, zī kǔ zhōu duō. xíng lù zhī nán rú cǐ! shí lǐ, guò zhāng shù tán, zhì jī míng shān. qīng fān sù liú, shí wǔ lǐ zhì qú zhōu, jiāng jí wǔ yǐ. guò fú qiáo, yòu nán sān lǐ, suì xī rù cháng shān xī kǒu. fēng zhèng fān xuán, yòu èr lǐ, guò huā jiāo shān, liǎng àn jú lǜ fēng dān, lìng rén yìng jiē bù xiá. yòu shí lǐ, zhuǎn ér běi xíng. yòu wǔ lǐ, wèi huáng bù jiē. jú nú qiān shù, kuāng fěi mǎn jiā, shì jú zhī zhōu lín cì hé xià. yú fǔ dēng mǎi jú, zhōu tān fēng lì, fù guà fān ér xī. wǔ lǐ, rì mò. chéng yuè shí lǐ, pō yú gōu xī tān zhī shàng. qí xī jí wéi cháng shān jiè.
十五日 昧爽黎明,连上二滩。援师既撤,货舟涌下,而沙港涩隘,上下捱挤,前苦舟少,兹苦舟多。行路之难如此!十里,过漳树潭,至鸡鸣山。轻帆溯流,十五里至衢州,将及午矣。过浮桥,又南三里,遂西入常山溪口。风正帆悬,又二里,过花椒山,两岸橘绿枫丹,令人应接不暇。又十里,转而北行。又五里,为黄埠街。橘奴千树,筐篚满家,市橘之舟鳞次河下。余甫登买橘,舟贪风利,复挂帆而西。五里,日没。乘月十里,泊于沟溪滩之上。其西即为常山界。
shí liù rì xù rì xiān lǎng, dōng fēng yù jí. chén qǐ, guò jiāo yàn, shān huí xī zhuǎn, yǐ zài cháng shān jìng shàng. gài xī ān duō jú, cháng shān duō shān xī ān cǎo mù míng yàn, cháng shān zé shān shù àn rán yǐ. sù liú sì shí wǔ lǐ, guò wǔ dǐ cháng shān, fēng fān zhī lì yě. dēng àn mì fū yú dōng mén. jìng chéng lǐ xǔ, chū xī mén. shí lǐ, xīn jiā pù, shān jìng xiāo tiáo, wú yī mín shě. yòu wǔ lǐ, dé huāng shě shù jiā, rì yǐ xī chén, kǒng qián wú sù chù, suì zhǐ qí jiān. dì míng shí wǔ lǐ.
十六日 旭日鲜朗,东风愈急。晨起,过焦堰,山回溪转,已在常山境上。盖西安多橘,常山多山;西安草木明艳,常山则山树黯然矣。溯流四十五里,过午抵常山,风帆之力也。登岸觅夫于东门。径城里许,出西门。十里,辛家铺,山径萧条,无一民舍。又五里,得荒舍数家,日已西沉,恐前无宿处,遂止其间。地名十五里。