dòu chì xiōng zi yì yú yì lǐ mù
竇熾 兄子毅 於翼 李穆

dòu chì zì guāng chéng, fú fēng píng líng rén yě. hàn dà hóng lú zhāng shí yī shì sūn. zhāng zǐ tǒng, líng dì shí, wèi yàn mén tài shǒu, bì dòu wǔ zhī nán, wáng bēn xiōng nú, suì wèi bù luò dà rén. hòu wèi nán xǐ, zi sūn yīn jiā yú dài, cì xìng hé dòu líng shì. lěi shì shì wèi, jiē zhì dà guān. fù lüè, píng yuǎn jiāng jūn. yǐ chì zhe xūn, zèng shǎo bǎo zhù guó dà jiāng jūn jiàn chāng gōng.
竇熾字光成，扶風平陵人也。漢大鴻臚章十一世孫。章子 統，靈帝時，為雁門太守，避竇武之難，亡奔匈奴，遂為部落 大人。後魏南徙，子孫因家於代，賜姓紇豆陵氏。累世仕魏， 皆至大官。父略，平遠將軍。以熾着勛，贈少保、柱國大將軍、 建昌公。

chì xìng yán míng, yǒu móu lüè, měi xū rán, shēn zhǎng bā chǐ èr cùn. shǎo cóng fàn yáng qí xīn shòu máo shī zuǒ shì chūn qiū, lüè tōng dà yì. shàn qí shè, lǚ lì guò rén. wèi zhèng guāng mò, běi zhèn rǎo luàn, chì nǎi suí lüè bì dì dìng zhōu, yīn méi yú gé róng. róng yù guān lüè, lüè bù shòu. róng yí qí yǒu yì zhì, suì liú lüè yú jì zhōu, jiāng chì jí chì xiōng shàn suí jūn. wèi yǒng ān yuán nián, ěr zhū róng pò gé róng, chì nǎi jiāng jiā suí róng yú bīng zhōu. shí gé róng bié shuài hán lóu hǎo zhǎng zhòng shù wàn rén jù jì chéng bù xià, yǐ chì wèi dū du, cóng biāo qí jiāng jūn hóu shēn tǎo zhī. chì shǒu zhǎn lóu, yǐ gōng bài yáng liè jiāng jūn. sān nián, chú yuán wài sàn qí shì láng, qiān gěi shì zhōng. jiàn míng yuán nián, jiā wǔ lì jiāng jūn.
熾性嚴明，有謀略，美須髯，身長八尺二寸。少從范陽祁 忻受毛詩、左氏春秋，略通大義。善騎射，膂力過人。魏正光 末，北鎮擾亂，熾乃隨略避地定州，因沒於葛榮。榮欲官略， 略不受。榮疑其有異志，遂留略於冀州，將熾及熾兄善隨軍。 魏永安元年，爾朱榮破葛榮，熾乃將家隨榮於并州。時葛 榮別帥韓婁、郝長眾數萬人據薊城不下，以熾為都督，從驃騎 將軍侯深討之。熾手斬婁，以功拜揚烈將軍。三年，除員外散 騎侍郎，遷給事中。建明元年，加武厲將軍。

wèi xiào wǔ jí wèi, rú rú děng zhū fān bìng qiǎn shǐ cháo gòng, dì lín xuān yàn zhī. yǒu chī fēi míng yú diàn qián, dì sù zhī chì shàn shè, yīn yù shì yuǎn rén, nǎi gěi chì yù jiàn liǎng zhī, mìng shè zhī. chī nǎi yīng xián ér luò, zhū fān rén xián tàn yì yān. dì dà yuè, cì bó wǔ shí pǐ. xún lǜ bīng suí dōng nán dào héng tái fán zi hú zhuī ěr zhū zhòng yuǎn, zhòng yuǎn bēn liáng. shí liáng zhǔ yòu qiǎn yuán shù rù kòu, gōng xiàn qiào chéng, suì jù zhī. zi hú lìng chì lǜ qí bīng jī pò zhī, fēng xíng táng xiàn zi, yì wǔ bǎi hù. xún bài zhí hé jiāng jūn yín qīng guāng lù dài fū, lǐng huá liú lìng, jìn jué shàng luò xiàn bó, yì yī qiān hù.
魏孝武即位，茹茹等諸番並遣使朝貢，帝臨軒宴之。有鴟 飛鳴於殿前，帝素知熾善射，因欲示遠人，乃給熾御箭兩隻， 命射之。鴟乃應弦而落，諸番人咸嘆異焉。帝大悅，賜帛五十 疋。尋率兵隨東南道行台樊子鵠追爾朱仲遠，仲遠奔梁。時梁 主又遣元樹入寇，攻陷譙城，遂據之。子鵠令熾率騎兵擊破之， 封行唐縣子，邑五百戶。尋拜直合將軍、銀青光祿大夫，領華 騮令，進爵上洛縣伯，邑一千戶。

shí dì yǔ qí shén wǔ gòu xì, yǐ chì yǒu wēi zhòng, kān chù zhǎo yá zhī rèn, bài hé nèi dà dū dū. qiān fǔ jūn jiāng jūn, zhū yī zhí hé, suì cóng dì xī qiān. réng yǔ qí xiōng shàn zhòng zhì chéng xià, yǔ wǔ wèi jiāng jūn gāo jīn lóng zhàn yú qiān qiū mén, bài zhī. yīn rù gōng chéng, qǔ yù mǎ sì shí pǐ bìng ān lēi, jìn zhī xíng suǒ. dì dà yuè, cì chì jí shàn jùn mǎ gè èr pǐ nú mǎ shí pǐ.
時帝與齊神武構隙，以熾有威重，堪處爪牙之任，拜合內 大都督。遷撫軍將軍，朱衣直合，遂從帝西遷。仍與其兄善重 至城下，與武衛將軍高金龍戰於千秋門，敗之。因入宮城，取 御馬四十疋並鞍勒，進之行所。帝大悅，賜熾及善駿馬各二疋、 駑馬十疋。

dà tǒng yuán nián, yǐ cóng jià gōng, bié fēng zhēn dìng xiàn gōng, chú dōng yù zhōu cì shǐ, jiā wèi jiāng jūn. cóng qín dòu tài, fù hóng nóng, pò shā yuàn, jiē yǒu gōng, zēng yì bā bǎi hù. hé qiáo zhī zhàn, zhū jiāng tuì zǒu. chì shí dú cóng liǎng qí wèi dí rén suǒ zhuī, zhì máng shān, chì nǎi xià mǎ bèi shān kàng zhī. é ér dí zhòng jiàn duō, sān miàn gōng wéi, shǐ xià rú yǔ. chì qí shì suǒ zhí gōng, bìng wèi dí rén suǒ shè pò, chì nǎi zǒng shōu qí jiàn yǐ shè zhī, suǒ zhōng rén mǎ jiē yīng xián ér dào. dí yǐ shā shāng jì duō, nǎi xiāng wèi yuē : dé cǐ rén wèi zú wèi gōng. nǎi shāo yǐn tuì. chì yīn qí dài, suì tū wéi dé chū. yòu cóng tài bǎo lǐ bì tǎo bái é jī hú, pò zhī, chú chē qí jiāng jūn.
大統元年，以從駕功，別封真定縣公，除東豫州刺史，加 衛將軍。從擒竇泰，復弘農，破沙苑，皆有功，增邑八百戶。 河橋之戰，諸將退走。熾時獨從兩騎為敵人所追，至邙山，熾 乃下馬背山抗之。俄而敵眾漸多，三面攻圍，矢下如雨。熾騎 士所執弓，並為敵人所射破，熾乃總收其箭以射之，所中人馬 皆應弦而倒。敵以殺傷既多，乃相謂曰 ：「得此人未足為功。」 乃稍引退。熾因其怠，遂突圍得出。又從太保李弼討白額稽胡， 破之，除車騎將軍。

gāo zhòng mì yǐ běi yù zhōu lái fù, chì lǜ bīng cóng tài zǔ yuán zhī. zhì luò yáng, huì dōng wèi rén jù máng shān wèi zhèn, tài zǔ mìng liú zī zhòng yú chán qū, lǜ qīng qí fèn jī, zhōng jūn yǔ yòu jūn dà pò zhī, xī lǔ qí bù zú. chì dú zhuī zhì shí jì ér hái. qiān chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī sàn qí cháng shì, zēng yì yī qiān hù. shí sān nián, jìn shǐ chí jié biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī, jiā shì zhōng, zēng yì tōng qián sān qiān jiǔ bǎi hù. chū wèi jīng zhōu cì shǐ, lì zhí shù nián, zhèng hào qīng jìng. gǎi fēng wǔ ān wǔ xiàn gōng, jìn shòu dà jiāng jūn.
高仲密以北豫州來附，熾率兵從太祖援之。至洛陽，會東 魏人據邙山為陣，太祖命留輜重於瀍曲，率輕騎奮擊，中軍與 右軍大破之，悉虜其步卒。熾獨追至石濟而還。遷車騎大將軍、 儀同三司、散騎常侍，增邑一千戶。十三年，進使持節、驃騎 大將軍、開府儀同三司，加侍中，增邑通前三千九百戶。出為 涇州刺史，蒞職數年，政號清淨。改封（武）安〔武〕縣公， 進授大將軍。

wèi fèi dì yuán nián, chú dà dū dū yuán zhōu cì shǐ. chì yì cuò háo yòu, shēn lǐ yōu zhì, měi qīn xún lǒng mǔ, quàn mín gēng sāng. zài zhōu shí zài, shén yǒu zhèng jī. zhōu chéng zhī běi, yǒu quán shuǐ yān, chì lǚ jīng yóu jiàn, cháng yǔ liáo lì yàn yú quán cè, yīn zhuó shuǐ zì yǐn yuē: wú zài cǐ zhōu, wéi dāng yǐn shuǐ ér yǐ . jí qù zhí zhī hòu, rén lì gǎn qí yí huì, měi zhì cǐ quán zhě, mò bù huái zhī.
魏廢帝元年，除大都督、原州刺史。熾抑挫豪右，申理幽 滯，每親巡壟畝，勸民耕桑。在州十載，甚有政績。州城之北， 有泉水焉，熾屢經游踐，嘗與僚吏宴於泉側，因酌水自飲曰： 「吾在此州，唯當飲水而已 。」及去職之後，人吏感其遺惠， 每至此泉者，莫不懷之。

wèi gōng dì yuán nián, jìn jué guǎng wǔ jùn gōng. shǔ rú rú kòu guǎng wǔ, chì lǜ bīng yǔ zhù guó zhào guì fēn lù tǎo zhī. rú rú wén jūn zhì, yǐn tuì. chì dù hé zhì qū fú chuān zhuī jí, yǔ zhàn, dà pò zhī, zhǎn qí qiú shuài yù jiǔ lǘ shì fā, huò shēng kǒu shù qiān, jí zá chù shù wàn tóu. xiào mǐn dì jiàn zuò, zēng yì èr qiān hù. wǔ chéng èr nián, bài zhù guó dà jiāng jūn. shì zōng yǐ chì qián cháo zhōng xūn, wàng shí jiān zhòng, yù dú wèi zào dì. chì cí yǐ tiān xià wèi dìng, gān gē wèi yǎn, bù yí zhé fā tú yì, shì zōng bù xǔ. xún ér dì bēng, shì fāng dé qǐn. bǎo dìng yuán nián, jìn fēng dèng guó gōng, yì yī wàn hù, bié shí zī yáng xiàn yī qiān hù, shōu qí zū fù. sì nián, shòu dà zōng bó, suí jìn gōng hù dōng zhēng. tiān hé wǔ nián, chū wèi yí zhōu cì shǐ. xiān shì, tài zǔ tián yú wèi běi, lìng chì yǔ jìn gōng hù fēn shè zǒu tù, chì yī rì huò shí qī tóu, hù huò shí yī tóu. hù chǐ qí bù jí, yīn yǐ wèi xián. zhì shì, chì yòu yǐ gāo zǔ nián zhǎng, yǒu quàn hù guī zhèng zhī yì, hù è zhī, gù zuǒ qiān yān. jí hù zhū, zhēng tài fù.
魏恭帝元年，進爵廣武郡公。屬茹茹寇廣武，熾率兵與柱 國趙貴分路討之。茹茹聞軍至，引退。熾度河至曲伏川追及， 與戰，大破之，斬其酋帥郁久閭是發，獲生口數千，及雜畜數 萬頭。孝閔帝踐阼，增邑二千戶。武成二年，拜柱國大將軍。 世宗以熾前朝忠勛，望實兼重，欲獨為造第。熾辭以天下未定， 干戈未偃，不宜輒發徒役，世宗不許。尋而帝崩，事方得寢。 保定元年，進封鄧國公，邑一萬戶，別食資陽縣一千戶， 收其租賦。四年，授大宗伯，隨晉公護東征。天和五年，出為 宜州刺史。先是，太祖田於渭北，令熾與晉公護分射走兔，熾 一日獲十七頭，護獲十一頭。護恥其不及，因以為嫌。至是， 熾又以高祖年長，有勸護歸政之議，護惡之，故左遷焉。及護 誅，征太傅。

chì jì cháo zhī yuán lǎo, míng wèi sù lóng, zhì yú jūn guó dà móu, cháng yǔ cān yì. cháng yǒu jí, gāo zǔ zhì qí dì ér wèn zhī, yīn cì jīn shí zhī yào. qí jiàn lǐ rú cǐ. dì yú dà dé diàn jiāng móu fá qí, chì shí nián yǐ shuāi lǎo, nǎi è wàn yuē : chén suī xiǔ mài, qǐng zhí gàn lǔ, shǒu qǐ róng háng. dé yī dǔ zhū jiǎn jīng ní, kuò qīng huán yǔ, xǐng fāng guān sú, dēng yuè gào chéng, rán hòu guī hún quán rǎng, wú fù yú hèn . gāo zǔ zhuàng qí zhì jié, suì yǐ chì dì èr zi wǔ dāng gōng gōng wèi zuǒ èr jūn zǒng guǎn. qí píng zhī hòu, dì nǎi zhào chì lì guān xiāng zhōu gōng diàn. chì bài hè yuē: bì xià zhēn bù fù xiān dì yǐ. dì dà yuè, cì nú bì sān shí rén, jí zá zēng bó qiān pǐ, jìn wèi shàng zhù guó.
熾既朝之元老，名位素隆，至於軍國大謀，常與參議。嘗 有疾，高祖至其第而問之，因賜金石之藥。其見禮如此。帝於 大德殿將謀伐齊，熾時年已衰老，乃扼腕曰 ：「臣雖朽邁，請 執干櫓，首啟戎行。得一睹誅翦鯨鯢，廓清寰宇，省方觀俗， 登岳告成，然後歸魂泉壤，無復余恨 。」高祖壯其志節，遂以 熾第二子武當公恭為左二軍總管。齊平之後，帝乃召熾歷觀相 州宮殿。熾拜賀曰：「陛下真不負先帝矣。」帝大悅，賜奴婢三 十人，及雜繒帛千疋，進位上柱國。

xuān zhèng yuán nián, jiān yōng zhōu mù. jí xuān dì yíng jiàn dōng jīng, yǐ chì wèi jīng luò yíng zuò dà jiān. gōng yuàn zhì dù, jiē qǔ jué yān. dà xiàng chū, gǎi shí lè líng xiàn, yì hù rú jiù. suí wén dì fǔ zhèng, tíng luò yáng gōng zuò, chì qǐng rù cháo. shǔ wèi chí jiǒng jǔ bīng, chì nǎi yí rù jīn yōng chéng, jiǎn liàn guān zhōng jūn shì dé shù bǎi rén, yǔ luò zhōu cì shǐ píng liáng gōng yuán hēng tóng xīn gù shǒu, réng quán xíng luò zhōu zhèn shì. xiāng zhōu píng, chì fāng rù cháo. shǔ suí wén dì chū wèi xiāng guó, bǎi guān jiē quàn jìn. chì zì yǐ lěi dài shòu ēn, suì bù kěn shǔ jiān. shí rén gāo qí jié. suí wén dì jiàn jí, bài tài fù, jiā shū lǐ, zàn bài bù míng. kāi huáng sì nián bā yuè, hōng, shí nián qī shí bā.
宣政元年，兼雍州牧。及宣帝營建東京，以熾為京洛營作 大監。宮苑制度，皆取決焉。大象初，改食樂陵縣，邑戶如舊。 隋文帝輔政，停洛陽宮作，熾請入朝。屬尉遲迥舉兵，熾乃移 入金墉城，簡練關中軍士得數百人，與洛州刺史、平涼公元亨 同心固守，仍權行洛州鎮事。相州平，熾方入朝。屬隋文帝初 為相國，百官皆勸進。熾自以累代受恩，遂不肯署箋。時人高 其節。 隋文帝踐極，拜太傅，加殊禮，贊拜不名。開皇四年八月， 薨，時年七十八。

zèng běn guān jì cāng yíng zhào wèi bèi wèi luò bā zhōu zhū jūn shì jì zhōu cì shǐ. shì yuē gōng.
贈本官、冀滄瀛趙衛貝魏洛八州諸軍事、冀州刺史。諡曰 恭。

chì shì qīn xiào, fèng zhū xiōng yǐ tì shùn wén. jí qí wèi wàng lóng zhòng, ér zi sūn jiē chù liè wèi, suì wèi dāng shí shèng zú.
熾事親孝，奉諸兄以悌順聞。及其位望隆重，而子孫皆處 列位，遂為當時盛族。

zi mào sì. mào yǒu dì shí sān rén, gōng wēi zuì zhī míng. gōng wèi zhì dà jiāng jūn.
子茂嗣。茂有弟十三人，恭、威最知名。恭位至大將軍。

cóng gāo zǔ píng qí, fēng zàn guó gōng, chú xī yǎn zhōu zǒng guǎn, yǐ zuì cì sǐ.
從高祖平齊，封贊國公，除西兗州總管，以罪賜死。

chì xiōng shàn, yǐ zhōng jūn dà dū dū nán chéng gōng cóng wèi xiào wǔ xī qiān. hòu shì zhì tài pū wèi wèi qīng fén běi huá yíng sān zhōu cì shǐ biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī yǒng fù xiàn gōng. shì yuē zhōng. zi róng dìng sì. qǐ jiā wèi wén dì qiān niú bèi shēn. shāo qiān píng dōng jiāng jūn dà dū dū, jìn biāo qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī. lì cì fēi zhōng dài fū yòu sī wèi shàng dài fū. dà xiàng zhōng, wèi zhì dà jiāng jūn. chì xiōng zi yì.
熾兄善，以中軍大都督、南城公從魏孝武西遷。後仕至太 仆、衛尉卿、汾北華瀛三州刺史、驃騎大將軍、開府儀同三司、 永富縣公。諡曰忠。子榮定嗣。起家魏文帝千牛備身。稍遷平 東將軍、大都督，進驃騎大將軍、儀同三司。歷佽飛中大夫、 右司衛上大夫。大象中，位至大將軍。熾兄子毅。

yì zì tiān wǔ. fù yuè, zǎo zú. jí yì zhe xūn, zhuī zèng dà jiāng jūn jì zhōu cì shǐ. yì shēn chén yǒu qì dù, shì qīn yǐ xiào wén. wèi xiào wǔ chū, qǐ jiā wèi yuán wài sàn qí shì láng. shí qí shén wǔ shàn cháo, yì kǎi rán yǒu xùn zhǔ zhī zhì.
毅字天武。父岳，早卒。及毅着勛，追贈大將軍、冀州刺 史。毅深沉有器度，事親以孝聞。魏孝武初，起家為員外散騎 侍郎。時齊神武擅朝，毅慨然有殉主之志。

jí xiào wǔ xī qiān, suì cóng rù guān, fēng fèng gāo xiàn zi, yì liù bǎi hù, chú fú xǐ láng. cóng qín dòu tài, fù hóng nóng, zhàn shā yuàn, jiē yǒu gōng. bài yòu jiāng jūn tài zhōng dà fū, jìn jué wèi hóu, zēng yì yī qiān hù. lèi qiān chí jié fǔ jūn jiāng jūn tōng zhí sàn qí cháng shì. wèi fèi dì èr nián, shòu chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī dà dū dū, jìn jué ān wǔ xiàn gōng, zēng yì yī qiān sì bǎi hù. wèi gōng dì yuán nián, jìn shòu biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī dà dū dū, gǎi fēng yǒng ān xiàn gōng, chū wèi yōu zhōu cì shǐ. xiào mǐn dì jiàn zuò, jìn jué shén wǔ jùn gōng, zēng yì tōng qián wǔ qiān hù. bǎo dìng sān nián, zhēng hái cháo, zhì zuǒ gōng bó, zhuǎn xiǎo zōng bó, xún bài dà jiāng jūn.
及孝武西遷，遂從入關，封奉高縣子，邑六百戶，除符璽 郎。從擒竇泰，復弘農，戰沙苑，皆有功。拜右將軍、太中大 夫，進爵為侯，增邑一千戶。累遷持節、撫軍將軍、通直散騎 常侍。魏廢帝二年，授車騎大將軍、儀同三司、大都督，進爵 安武縣公，增邑一千四百戶。魏恭帝元年，進授驃騎大將軍、 開府儀同三司、大都督，改封永安縣公，出為幽州刺史。孝閔 帝踐阼，進爵神武郡公，增邑通前五千戶。保定三年，征還朝， 治左宮伯，轉小宗伯，尋拜大將軍。

shí yǔ qí rén zhēng héng, róng chē suì dòng, bìng jiāo jié tū jué, yǐ wèi wài yuán. zài tài zǔ zhī shí, tū jué yǐ xǔ nà nǚ yú wǒ, qí rén yì gān yán zhòng bì, qiǎn shǐ qiú hūn. dí gù tān lán, biàn yù yǒu huǐ. cháo tíng nǎi lìng yáng jiàn děng lèi shǐ jié zhī, wǎng fǎn shí yú, fāng fù qián hǎo. zhì shì, suī qī wǎng nì, yóu jù gǎi tú. yǐ yì dì jiān xūn qī, sù yǒu wēi zhòng, nǎi mìng wèi shǐ. jí yì zhī zhì, qí shǐ yì zài yān. tū jué jūn chén, yóu yǒu èr zhì. yì kàng yán zhèng sè, yǐ dà yì zé zhī, lèi xún nǎi dìng, zú yǐ huáng hòu guī. cháo yì jiā zhī, bié fēng chéng dū xiàn gōng, yì yī qiān hù, jìn wèi zhù guó. chū wèi tóng zhōu cì shǐ, qiān pú zhōu zǒng guǎn, xǐ jīn zhōu zǒng guǎn, jiā shòu shàng zhù guó, rù wèi dà sī mǎ. suí kāi huáng chū, bài dìng zhōu zǒng guǎn. lèi jū fān zhèn, xián dé mín hé. èr nián, hōng yú zhōu, nián liù shí sì. zèng xiāng yǐng děng liù zhōu cì shǐ, shì yuē sù. yì xìng wēn hé, měi yǐ jǐn shèn zì shǒu, yòu shàng tài zǔ dì wǔ nǚ xiāng yáng gōng zhǔ, tè wèi cháo tíng suǒ wěi xìn. suī rèn jiān chū rù, wèi cháng yǒu jīn duò zhī róng, shí rén yǐ cǐ chēng yān. zi xián sì.
時與齊人爭衡，戎車歲動，並交結突厥，以為外援。在太 祖之時，突厥已許納女於我，齊人亦甘言重幣，遣使求婚。狄 固貪婪，便欲有悔。朝廷乃令楊薦等累使結之，往反十餘，方 復前好。至是，雖期往逆，猶懼改圖。以毅地兼勛戚，素有威 重，乃命為使。及毅之至，齊使亦在焉。突厥君臣，猶有貳志。 毅抗言正色，以大義責之，累旬乃定，卒以皇后歸。朝議嘉之， 別封成都縣公，邑一千戶，進位柱國。出為同州刺史，遷蒲州 總管，徙金州總管，加授上柱國，入為大司馬。隋開皇初，拜 定州總管。累居藩鎮，鹹得民和。二年，薨於州，年六十四。 贈襄郢等六州刺史，諡曰肅。毅性溫和，每以謹慎自守，又尚 太祖第五女襄陽公主，特為朝廷所委信。雖任兼出入，未嘗有 矜惰之容，時人以此稱焉。子賢嗣。

xián zì tuō xián, zhì yè tōng mǐn, shǎo zhī míng. tiān hé èr nián, cè bài shén wǔ guó shì zi. xuān zhèng yuán nián, shòu shǐ chí jié yí tóng dà jiāng jūn. suí kāi huáng zhōng, xí jué shén wǔ gōng, chú qiān zhōu cì shǐ. yì yǒu dì èr nǚ jí táng tài mù huáng hòu. wǔ dé yuán nián, zhào zèng sī kōng mù zǒng guǎn jīng yǐng xiá kuí fù miǎn yuè yuán fēng lǐ è shí zhōu zhū jūn shì jīng zhōu cì shǐ, fēng qǐ guó gōng. bìng zhuī zèng xián, jīn qiān fáng zhí jūn wǔ zhōu zhū jūn shì jīn zhōu cì shǐ, xí qǐ guó gōng. yòu zhuī zèng xián zi shào xuān qín zhōu cì shǐ, bìng xí xián jué. shào xuān wú zi, réng yǐ shào xuān xiōng xiào xuān zi dé cáng wèi sì.
賢字托賢，志業通敏，少知名。天和二年，策拜神武國世 子。宣政元年，授使持節儀同大將軍。隋開皇中，襲爵神武公， 除遷州刺史。 〔毅〕（有）〔第〕二女即唐太穆皇后。武德元年，詔贈司 空、穆總管荊郢硤夔復沔岳沅（灃）〔澧〕鄂十州諸軍事、荊 州刺史，封杞國公。並追贈賢，金遷房直均五州諸軍事、金州 刺史，襲杞國公。又追贈賢子紹宣秦州刺史，並襲賢爵。紹宣 無子，仍以紹宣兄孝宣子德藏為嗣。

yú yì zì wén ruò, tài shī yàn gōng jǐn zhī zǐ. měi fēng yí, yǒu shí dù. nián shí yī, shàng tài zǔ nǚ píng yuán gōng zhǔ, bài yuán wài sàn qí cháng shì, fēng ān píng xiàn gōng, yì yī qiān hù. dà tǒng shí liù nián, jìn jué jùn gōng, jiā dà dū dū, lǐng tài zǔ zhàng xià zuǒ yòu, jìn zhōng sù wèi. qiān zhèn nán jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dài fū sàn qí cháng shì wǔ wèi jiāng jūn. jǐn píng jiāng líng, suǒ zèng dé jūn shí, fēn gěi zhū zi. yì yī wú suǒ qǔ, wéi jiǎn shǎng kǒu nèi míng wàng zǐ dì yǒu shì fēng zhě, bié dài yù zhī. tài zǔ wén zhī, tè cì nú bì èr bǎi kǒu, yì gù cí bù shòu. xún shòu chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī, jiā shì zhōng biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī. liù guān jiàn, chú zuǒ gōng bó.
於翼字文若，太師、燕公謹之子。美風儀，有識度。年十 一，尚太祖女平原公主，拜員外散騎常侍，封安平縣公，邑一 千戶。大統十六年，進爵郡公，加大都督，領太祖帳下左右， 禁中宿衛。遷鎮南將軍、金紫光祿大夫、散騎常侍、武衛將軍。 謹平江陵，所贈得軍實，分給諸子。翼一無所取，唯簡賞口內 名望子弟有士風者，別待遇之。太祖聞之，特賜奴婢二百口， 翼固辭不受。尋授車騎大將軍、儀同三司，加侍中、驃騎大將 軍、開府儀同三司。六官建，除左宮伯。

xiào mǐn dì jiàn zuò, chū wèi wèi zhōu cì shǐ. yì xiōng shí xiān lì cǐ zhōu, pō yǒu huì zhèng. yì yòu tuī chéng bù xìn, shì cún kuān jiǎn, yí xià gǎn yuè, bǐ zhī dà xiǎo féng jūn yān. shí tǔ gǔ hún rù kòu hé yòu, liáng shàn hé sān zhōu xián bèi gōng wéi, shǐ lái gào jí. qín zhōu dū du qiǎn yì fù yuán, bù cóng. liáo shǔ xián yǐ wèi yán. yì yuē : gōng qǔ zhī shù, fēi yí sú suǒ zhǎng. cǐ kòu zhī lái, bù guò chāo lüè biān mù ěr. ān néng dùn bīng chéng xià, jiǔ shì gōng wéi! lüè ér wú huò, shì jiāng zì zǒu. láo shī yǐ wǎng, yì wú suǒ jí. yì chuāi zhī yǐ le, xìng wù fù yán . jū shù rì wèn zhì, guǒ rú yì suǒ cè. hè lán xiáng tǎo tǔ gǔ hún, yì lǜ zhōu bīng xiān fēng shēn rù. yǐ gōng zēng yì yī qiān èr bǎi hù. xún zhēng bài yòu gōng bó.
孝閔帝踐阼，出為渭州刺史。翼兄寔先蒞此州，頗有惠政。 翼又推誠布信，事存寬簡，夷夏感悅，比之大小馮君焉。時吐 谷渾入寇河右，涼鄯河三州咸被攻圍，使來告急。秦州都督遣 翼赴援，不從。寮屬咸以為言。翼曰 ：「攻取之術，非夷俗所 長。此寇之來，不過抄掠邊牧耳。安能頓兵城下，久事攻圍！ 掠而無獲，勢將自走。勞師以往，亦無所及。翼揣之已了，幸 勿復言 。」居數日問至，果如翼所策。賀蘭祥討吐谷渾，翼率 州兵先鋒深入。以功增邑一千二百戶。尋征拜右宮伯。

shì zōng yǎ ài wén shì shǐ, lì lín zhǐ xué, zài cháo yǒu yì yè zhě, bù xiàn guì jiàn, jiē yù tīng yān. nǎi zhì xiāo huī wáng bāo děng yǔ bēi bǐ zhī tú tóng wèi xué shì. yì yán yú dì yuē : xiāo huī, liáng zhī zōng zi wáng bāo, liáng zhī gōng qīng. jīn yǔ qū zǒu tóng chái, kǒng fēi shàng xián guì jué zhī yì . dì nà zhī, zhào yì dìng qí bān cì, yú shì yǒu děng chà yǐ. shì zōng bēng, yì yǔ jìn gōng hù tóng shòu yí zhào, lì gāo zǔ. bǎo dìng yuán nián, xǐ jūn sī mǎ. sān nián, gǎi fēng cháng shān xiàn jùn gōng, yì èr qiān jiǔ bǎi hù. tiān hé chū, qiān sī huì zhōng dài fū, zēng yì tōng qián sān qiān qī bǎi hù. sān nián, huáng hòu ā shǐ nà shì zhì zì tū jué, gāo zǔ xíng qīn yíng zhī lǐ, mìng yì zǒng sī yí zhì. dí rén suī dūn jù wú jié, rán xián dàn yì zhī lǐ fǎ, mò gǎn wéi fàn. zāo fù yōu qù zhí, jū sàng guò lǐ, wèi shí bèi suǒ chēng. xún yǒu zhào, qǐ lìng shì shì. gāo zǔ yòu yǐ yì yǒu rén lún zhī jiàn, huáng tài zi jí zhū wáng děng xiāng fù yǐ xià, bìng wěi yì xuǎn zhì. qí suǒ zhuó yòng, jiē mín yù yě, shí lùn qiān wèi dé rén. qiān dà jiāng jūn, zǒng zhōng wài sù wèi bīng shì.
世宗雅愛文（士）〔史〕，立麟趾學，在朝有藝業者，不限 貴賤，皆預聽焉。乃至蕭撝、王褒等與卑鄙之徒同為學士。翼 言於帝曰 ：「蕭撝，梁之宗子；王褒，梁之公卿。今與趨走同 儕，恐非尚賢貴爵之義 。」帝納之，詔翼定其班次，於是有等 差矣。 世宗崩，翼與晉公護同受遺詔，立高祖。保定元年，徙軍 司馬。三年，改封常山（縣）〔郡 〕公，邑二千九百戶。天和 初，遷司會中大夫，增邑通前三千七百戶。三年，皇后阿史那 氏至自突厥，高祖行親迎之禮，命翼總司儀制。狄人雖蹲踞無 節，然咸憚翼之禮法，莫敢違犯。遭父憂去職，居喪過禮，為 時輩所稱。尋有詔，起令視事。高祖又以翼有人倫之鑑，皇太 子及諸王等相傅以下，並委翼選置。其所擢用，皆民譽也，時 論僉謂得人。遷大將軍，總中外宿衛兵事。

jìn gōng hù yǐ dì wěi yì fù xīn, nèi huái cāi jì. zhuǎn wèi xiǎo sī tú, jiā bài zhù guó. suī wài shì chóng zhòng, shí shū chì zhī. jí zhū hù, dì zhào yì, qiǎn wǎng hé dōng qǔ hù zi zhōng shān gōng xùn, réng dài zhèn pú zhōu. yì yuē : zhǒng zǎi wú jūn líng shàng, zì qǔ zhū yí. yuán è jì chú, yú niè yí tiǎn. rán jiē bì xià gǔ ròu, yóu wèi shū bù jiān qīn. bì xià bù shǐ zhū wáng ér shǐ chén yì xìng, fēi zhí wù yǒu héng yì, yú chén yì suǒ wèi ān . dì rán zhī, nǎi qiǎn yuè wáng shèng dài yì.
晉公護以帝委翼腹心，內懷猜忌。轉為小司徒，加拜柱國。 雖外示崇重，實疏斥之。及誅護，帝召翼，遣往河東取護子中 山公訓，仍代鎮蒲州。翼曰 ：「冢宰無君陵上，自取誅夷。元 惡既除，餘孽宜殄。然皆陛下骨肉，猶謂疏不間親。陛下不使 諸王而使臣異姓，非直物有橫議，愚臣亦所未安 。」帝然之， 乃遣越王盛代翼。

xiān shì, yǔ qí chén èr jìng, gè xiū biān fáng, suī tōng pìn hǎo, ér měi suì jiāo bīng. rán yī bǐ yī cǐ, bù néng yǒu suǒ kè huò. gāo zǔ jì qīn wàn jī, jiāng tú dōng tǎo, zhào biān chéng zhèn, bìng yì chǔ zhì, jiā shù zú. èr guó wén zhī, yì zēng xiū shǒu yù. yì jiàn yuē: yǔ wén hù zhuān zhì zhī rì, xìng bīng zhì luò, bù zhàn ér bài, suǒ sàng shí duō. shù shí nián wěi jī, yī zhāo mí sàn. suī wèi hù wú zhì shèng zhī cè, yì yóu dí rén zhī yǒu bèi gù yě. qiě jiāng yì xiāng qīn, hù yǒu shèng bài, tú sǔn bīng chǔ, fēi cè zhī shàng zhě. bù ruò jiě biān yán, jiǎn róng fáng, jì hǎo xī mín, jìng dài lái zhě. bǐ bì shàn xǐ yú tōng hé, xiè ér shǎo bèi, rán hòu chū qí bù yì, yī jǔ ér shān dōng kě tú. ruò yóu xí qián zōng, kǒng fēi dàng dìng zhī jì . dì nà zhī.
先是，與齊陳二境，各修邊防，雖通聘好，而每歲交兵。 然一彼一此，不能有所克獲。高祖既親萬機，將圖東討，詔邊 城鎮，並益儲偫，加戍卒。二國聞之，亦增修守御。翼諫曰： 「宇文護專制之日，興兵至洛，不戰而敗，所喪實多。數十年 委積，一朝麋散。雖為護無制勝之策，亦由敵人之有備故也。 且疆埸相侵，互有勝敗，徒損兵儲，非策之上者。不若解邊嚴， 減戎防，繼好息民，敬待來者。彼必（善 ）〔喜〕於通和，懈 而少備，然後出其不意，一舉而山東可圖。若猶習前蹤，恐非 盪定之計 。」帝納之。

jiàn dé èr nián, chū wèi ān suí děng liù zhōu wǔ fáng zhū jūn shì ān zhōu zǒng guǎn. shí shǔ dà hàn, yún shuǐ jué liú. jiù sú, měi féng kàng yáng, dǎo bái zhào shān qí yǔ. gāo zǔ xiān jìn qún sì, shān miào yǐ chú. yì qiǎn zhǔ bù jì zhī, jí rì shù yǔ zhān qià, suì suì yǒu nián. mín shù gǎn zhī, jù huì gē wǔ, sòng yì zhī dé.
建德二年，出為安隨等六州五防諸軍事、安州總管。時屬 大旱，溳水絕流。舊俗，每逢亢陽，禱白兆山祈雨。高祖先禁 群祀，山廟已除。翼遣主簿祭之，即日澍雨沾洽，歲遂有年。 民庶感之，聚會歌舞，頌翼之德。

sì nián, gāo zǔ jiāng dōng fá, cháo chén wèi yǒu zhī zhě, qiǎn nà yán lú yùn děng qián hòu chéng yì, sān yì yì wèn cè yān. yì zàn chéng zhī. jí jūn chū, zhào yì lǜ jīng chǔ bīng èr wàn, zì wǎn yè qù xiāng chéng, dà jiāng jūn zhāng guāng luò zhèng kè děng bìng lì yān. xún rì xià qí yī shí jiǔ chéng. suǒ bù dū du, zhé rù mín cūn, jí zhǎn yǐ xùn. yóu shì bǎi xìng xīn yuè, fù zhě rú guī. shǔ gāo zǔ yǒu jí, bān shī, yì yì xuán zhèn.
四年，高祖將東伐，朝臣未有知者，遣納言盧韞等前後乘 驛，三詣翼問策焉。翼贊成之。及軍出，詔翼率荊、楚兵二萬， 自宛、葉趣襄城，大將軍張光洛、鄭恪等並隸焉。旬日下齊一 十九城。所部都督，輒入民村，即斬以徇。由是百姓欣悅，赴 者如歸。屬高祖有疾，班師，翼亦旋鎮。

wǔ nián, zhuǎn shǎn xióng děng qī zhōu shí liù fáng zhū jūn shì yí yáng zǒng guǎn. yì yǐ yí yáng dì fēi jīn dài, qǐng yí zhèn yú shǎn. zhào cóng zhī, réng chú shǎn zhōu cì shǐ, zǒng guǎn rú jiù. qí nián, dà jūn fù dōng tǎo, yì zì shǎn rù jiǔ qǔ, gōng bá zào jiàn děng zhū chéng, jìng dào luò yáng. qí luò zhōu cì shǐ dú gū yǒng yè kāi mén chū jiàng, hé nán jiǔ zhōu sān shí zhèn, yī shí jù xià. xiāng chéng mín shù děng xǐ fù jiàn yì, bìng hú jiāng sāi dào. xún jí chú luò huái děng jiǔ zhōu zhū jūn shì hé yáng zǒng guǎn.
五年，轉陝熊等七州十六防諸軍事、宜陽總管。翼以宜陽 地非襟帶，請移鎮於陝。詔從之，仍除陝州刺史，總管如舊。 其年，大軍復東討，翼自陝入九曲，攻拔造澗等諸城，徑到洛 陽。齊洛州刺史獨孤永業開門出降，河南九州三十鎮，一時俱 下。襄城民庶等喜復見翼，並壺漿塞道。尋即除洛懷等九州諸 軍事、河陽總管。

xún xǐ yù zhōu zǒng guǎn, gěi bīng wǔ qiān rén mǎ qiān pǐ yǐ zhī zhèn, bìng pèi kāi fǔ jí yí tóng děng èr shí rén. réng chì hé yáng xiāng zhōu ān zhōu jīng zhōu sì zhōu zǒng guǎn nèi yǒu wǔ gàn zhě, rèn yì zhēng dié, bù xiàn duō shǎo. yí tóng yǐ xià guān jué, chéng zhì xiān shòu hòu wén. chén jiāng lǔ tiān niàn jiǔ wéi guāng zhōu, wén yì dào rǔ nán, wàng fēng tuì sàn. huò zhōu mán shǒu tián yuán xiǎn, fù xiǎn bù bīn, yú shì, sòng zhì qǐng fù. chén jiāng rèn mán nú xī zhòng gōng xiǎn, xiǎn lì shān jù zhàn, mò yǒu yì xīn. jí yì hái cháo, yuán xiǎn biàn pàn. qí dé shū sú wù qíng, jiē cǐ lèi yě.
尋徙豫州總管，給兵五千人、馬千疋以之鎮，並配開府及 儀同等二十人。仍敕河陽、襄州、安州、荊州（泗）州總管內 有武干者，任翼征牒，不限多少。儀同以下官爵，承制先授後 聞。陳將魯天念久圍光州，聞翼到汝南，望風退散。霍州蠻首 田元顯，負險不賓，於是，送質請附。陳將任蠻奴悉眾攻顯， 顯立柵拒戰，莫有異心。及翼還朝，元顯便叛。其得殊俗物情， 皆此類也。

dà xiàng chū, zhēng bài dà sī tú. zhào yì xún zhǎng chéng, lì tíng zhāng. xī zì yàn mén, dōng zhì jié shí, chuàng xīn gǎi jiù, xián dé qí yào hài yún. réng chú yōu dìng qī zhōu liù zhèn zhū jūn shì yōu zhōu zǒng guǎn. xiān shì, tū jué lǚ wèi kòu lüè, jū mín shī yè. yì sù yǒu wēi wǔ, jiān míng chì hòu, zì shì bù gǎn fàn sāi, bǎi xìng ān zhī.
大象初，征拜大司徒。詔翼巡長城，立亭鄣。西自鴈門， 東至碣石，創新改舊，鹹得其要害雲。仍除幽定七州六鎮諸軍 事、幽州總管。先是，突厥屢為寇掠，居民失業。翼素有威武， 兼明斥候，自是不敢犯塞，百姓安之。

jí wèi chí jiǒng jù xiāng zhōu jǔ bīng, yǐ shū zhāo yì. yì zhí qí shǐ, bìng shū sòng zhī. yú shí suí wén dì zhí zhèng, cì yì zá zēng yī qiān wǔ bǎi duàn sù mài yī qiān wǔ bǎi shí, bìng zhēn bǎo fú wán děng, jìn wèi shàng zhù guó, fēng rèn guó gōng, zēng yì tōng qián wǔ qiān hù, bié shí rèn chéng xiàn yī qiān hù, shōu qí zū fù. yì yòu qiǎn zi ràng tōng biǎo quàn jìn, bìng qǐng rù cháo. suí wén dì xǔ zhī.
及尉遲迥據相州舉兵，以書招翼。翼執其使，並書送之。 於時隋文帝執政，賜翼雜繒一千五百段、粟麥一千五百石，並 珍寶服玩等，進位上柱國，封任國公，增邑通前五千戶，別食 任城縣一千戶，收其租賦。翼又遣子讓通表勸進，並請入朝。 隋文帝許之。

kāi huáng chū, bài tài wèi. huò yǒu gào yì, yún wǎng zài yōu zhōu yù tóng wèi chí jiǒng zhě, suí wén zhào zhì qìng qīng shì, qiǎn lǐ guān àn yàn. xún yǐ wú shí jiàn yuán, réng fù běn wèi. sān nián wǔ yuè, hōng. zèng běn guān jiā pú jìn huái jiàng shào fén liù zhōu zhū jūn shì pú zhōu cì shǐ, shì yuē mù.
開皇初，拜太尉。或有告翼，雲往在幽州欲同尉遲迥者， 隋文召致（凊）〔清〕室，遣理官按驗。尋以無實見原，仍復 本位。三年五月，薨。贈本官、加蒲晉懷絳邵汾六州諸軍事、 蒲州刺史，諡曰穆。

yì xìng gōng jiǎn, yǔ wù wú jìng, cháng yǐ mǎn yíng zì jiè, gù néng yǐ gōng míng zhōng.
翼性恭儉，與物無競，常以滿盈自戒，故能以功名終。

zi xǐ, guān zhì shàng dà jiāng jūn jūn sī mǎ lí yáng jùn gōng. xǐ dì quán, shàng yí tóng sān sī lì bù xià dài fū cháng shān gōng. quán dì ràng, yí tóng sān sī.
子璽，官至上大將軍、軍司馬、黎陽郡公。璽弟詮，上儀 同三司、吏部下大夫、常山公。詮弟讓，儀同三司。

wèi chí jiǒng zhī jǔ bīng yě, hé xī gōng lǐ xián dì mù wèi bīng zhōu zǒng guǎn, yì zhí jiǒng zi sòng zhī. lǐ mù zì xiǎn qìng, shǎo míng mǐn, yǒu dù liàng. tài zǔ rù guān, biàn gěi shì zuǒ yòu, shēn bèi qīn yù. mù yì xiǎo xīn jǐn sù, wèi cháng xiè dài. tài zǔ jiā zhī, suì chù yǐ fù xīn zhī rèn, chū rù wò nèi, dāng shí mò yǔ wèi bǐ. jí hóu mò chén yuè hài hè bá yuè, tài zǔ zì xià zhōu fù nán, ér yuè dǎng shǐ guī jù yuán zhōu, yóu wèi yuè shǒu. tài zǔ lìng hóu mò chén chóng qīng qí xí zhī. mù xiān zài chéng zhōng, yǔ xiōng xián yuǎn děng jù chéng mén yīng chóng, suì qín guī. yǐ gōng shòu dū du. cóng yíng wèi xiào wǔ, fēng yǒng píng xiàn zi, yì sān bǎi hù. qín dòu tài, fù hóng nóng, bìng yǒu zhàn gōng. shā yuàn zhī jié, mù yòu yán yú tài zǔ yuē : gāo huān jīn rì yǐ sàng dǎn yǐ, qǐng sù zhú zhī, zé huān kě qín yě . tài zǔ bù tīng. lùn qián hòu gōng, jìn jué wèi gōng.
尉遲迥之舉兵也，河西公李賢弟穆為并州總管，亦執迥子 送之。 李穆字顯慶，少明敏，有度量。太祖入關，便給事左右， 深被親遇。穆亦小心謹肅，未嘗懈怠。太祖嘉之，遂處以腹心 之任，出入臥內，當時莫與為比。及侯莫陳悅害賀拔岳，太祖 自夏州赴難，而悅黨史歸據原州，猶為悅守。太祖令侯莫陳崇 輕騎襲之。穆先在城中，與兄賢、遠等據城門應崇，遂擒歸。 以功授都督。從迎魏孝武，封永平縣子，邑三百戶。擒竇泰， 復弘農，並有戰功。沙苑之捷，穆又言於太祖曰 ：「高歡今日 已喪膽矣，請速逐之，則歡可擒也 。」太祖不聽。論前後功， 進爵為公。

hé qiáo zhī zhàn, tài zǔ suǒ chéng mǎ zhōng liú shǐ jīng yì, tài zǔ zhuì yú dì, jūn zhōng dà rǎo. dí rén zhuī jí zhī, zuǒ yòu jiē bēn sàn, mù nǎi yǐ cè chì tài zǔ, yīn dà mà yuē: ěr cáo zhǔ hé zài? ěr dú zhù cǐ! dí rén bù yí shì guì rén yě, suì shě zhī ér guò. mù yǐ mǎ shòu tài zǔ, suì dé jù miǎn. shì rì wēi mù, tài zǔ yǐ bù jì yǐ. zì shì ēn pàn gèng lóng. zhuó shòu wǔ wèi jiāng jūn, jiā dà dū dū chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī, jìn jué wǔ ān wǔ jùn gōng, zēng yì yī qiān qī bǎi hù. qián hòu shǎng cì, bù kě shèng jì. jiǔ zhī, tài zǔ měi qí zhì jié, nǎi tàn yuē : rén zhī suǒ guì, wéi shēn mìng ěr, lǐ mù suì néng qīng shēn mìng zhī zhòng, jì gū yú nán. suī fù jiā zhī yǐ jué wèi, shǎng zhī yǐ yù bó, wèi zú wèi bào yě . nǎi tè cì tiě quàn, shù yǐ shí sǐ. jìn biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī shì zhōng. chū, mù shòu tài zǔ yǐ cōng mǎ, qí hòu zhōng jiù yǒu cǐ sè mǎ zhě, xī yǐ cì zhī. yòu cì mù shì zǐ dūn ān lè jùn gōng, zǐ yī rén wèi jùn jūn, yú zǐ mèi bìng wèi xiàn jūn, xiōng dì zǐ zhí jí sī má yǐ shàng qīn bìng jiù shì, jiē zhān hòu cì. qí jiàn bāo chóng rú cǐ.
河橋之戰，太祖所乘馬中流矢驚逸，太祖墜於地，軍中大 擾。敵人追及之，左右皆奔散，穆乃以策抶太祖，因大罵曰： 「爾曹主何在？爾獨住此！」敵人不疑是貴人也，遂舍之而過。 穆以馬授太祖，遂得俱免。是日微穆，太祖已不濟矣。自是恩 盼更隆。擢授武衛將軍，加大都督、車騎大將軍、儀同三司， 進爵（武）安〔武〕郡公，增邑一千七百戶。前後賞賜，不可 勝計。久之，太祖美其志節，乃嘆曰 ：「人之所貴，唯身命耳， 李穆遂能輕身命之重，濟孤於難。雖復加之以爵位，賞之以玉 帛，未足為報也 。」乃特賜鐵券，恕以十死。進驃騎大將軍、 開府儀同三司、侍中。初，穆授太祖以驄馬，其後中廄有此色 馬者，悉以賜之。又賜穆世子惇安樂郡公，姊一人為郡君，余 姊妹並為縣君，兄弟子侄及緦麻以上親並舅氏，皆沾厚賜。其 見褒崇如此。

cóng jiě yù bì wéi, bài ān dìng guó zhōng wèi. xún shòu tóng zhōu cì shǐ, rù wèi tài pú qīng. zhēng jiāng líng gōng, fēng yī zi zhǎng chéng xiàn hóu, yì qiān hù. xún jìn wèi dà jiāng jūn, cì xìng tà bá shì. é chú yuán zhōu cì shǐ, yòu yǐ xián zi wèi píng gāo jùn shǒu, yuǎn zi wèi píng gāo xiàn lìng, bìng jiā gǔ chuī. mù zì yǐ shū zhí yī jiā sān rén, jiē mù zǎi xiāng lǐ, ēn yù guò lóng, gù cí bù bài. tài zǔ bù xǔ. hòu zhuǎn yōng zhōu cì shǐ, rù wèi xiǎo zhǒng zǎi. xiào mǐn dì jiàn zuò, zēng yì tōng qián sān qiān qī bǎi hù, yòu bié fēng yī zi wèi xiàn bó. mù qǐng huí fēng xián zi xiào guǐ, xǔ zhī. jí yuǎn zi zhí móu hài jìn gōng hù, zhí zhū sǐ, mù yì zuò chú míng. shí zhí dì jī rèn xī zhōu cì shǐ, lì hé cóng zuò. mù pín yì hù, qǐng yǐ zi dūn yí děng dài jī sǐ, cí lǐ suān qiè, wén zhě mò bù dòng róng. hù jīn zhī, suì tè miǎn jī sǐ.
從解玉壁圍，拜安定國中尉。尋授同州刺史，入為太僕卿。 征江陵功，封一子長城縣侯，邑千戶。尋進位大將軍，賜姓拓 拔氏。俄除原州刺史，又以賢子為平高郡守，遠子為平高縣令， 並加鼓吹。穆自以叔侄一家三人，皆牧宰鄉里，恩遇過隆，固 辭不拜。太祖不許。後轉雍州刺史，入為小冢宰。孝閔帝踐阼， 增邑通前三千七百戶，又別封一子為縣伯。穆請回封賢子孝軌， 許之。 及遠子植謀害晉公護，植誅死，穆亦坐除名。時植弟基任 淅州刺史，例合從坐。穆頻詣護，請以子惇、怡等代基死，辭 理酸切，聞者莫不動容。護矜之，遂特免基死。

shì zōng jí wèi, bài biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī dà dū dū ān wǔ jùn gōng zhí zhōu cì shǐ. wǔ chéng èr nián, bài shǎo bǎo. bǎo dìng èr nián, jìn wèi dà jiāng jūn. sān nián, cóng suí gōng yáng zhōng dōng fá. hái, bài xiǎo sī tú, qiān zhù guó dà jiāng jūn, bié fēng yī zi jùn gōng, yì èr qiān hù. wǔ nián, qiān dà sī kōng. tiān hé èr nián, jìn fēng shēn guó gōng, yì wǔ qiān hù, jiù jué huí shòu yī zi. jiàn dé yuán nián, qiān tài bǎo. xún chū wèi yuán zhōu zǒng guǎn. sì nián, gāo zǔ dōng zhēng, lìng mù lǜ bīng sān wàn, bié gōng zhǐ guān jí hé běi zhū xiàn, bìng pò zhī. hòu yǐ dì jí bān shī, qì ér bù shǒu. liù nián, jìn wèi shàng zhù guó, chú bīng zhōu zǒng guǎn. shí dōng xià zài píng, rén qíng shàng rǎo, mù zhèn zhī yǐ jìng, bǎi xìng huái zhī.
世宗即位，拜驃騎大將軍、開府儀同三司、大都督、安武 郡公、直州刺史。武成二年，拜少保。保定二年，進位大將軍。 三年，從隨公楊忠東伐。還，拜小司徒，遷柱國大將軍，別封 一子郡公，邑二千戶。五年，遷大司空。天和二年，進封申國 公，邑五千戶，舊爵回授一子。建德元年，遷太保。尋出為原 州總管。四年，高祖東征，令穆率兵三萬，別攻軹關及河北諸 縣，並破之。後以帝疾班師，棄而不守。六年，進位上柱國， 除并州總管。時東夏再平，人情尚擾，穆鎮之以靜，百姓懷之。

dà xiàng yuán nián, qiān dà zuǒ fǔ, zǒng guǎn rú jiù. èr nián, jiā tài fù, réng zǒng guǎn. jí wèi chí jiǒng jǔ bīng, mù zi róng yù yīng zhī. mù fú tīng yuē : zhōu dé jì shuāi, yú zhì gòng xī. tiān shí ruò cǐ, wú qǐ néng wéi tiān . nǎi qiǎn shǐ yè suí wén dì, bìng shàng shí sān huán jīn dài, gài tiān zǐ zhī fú yě, yǐ wēi shēn qí yì. shí jiǒng zi yì wèi shuò zhōu cì shǐ, yì zhí sòng jīng shī. jiǒng lìng qí suǒ shǔ xíng tái hán zhǎng yè gōng xiàn lù zhōu, zhí cì shǐ zhào wēi, shǔ chéng mín guō zi shèng wèi cì shǐ. mù qiǎn bīng tǎo zhī, huò zi shèng. suí wén dì jiā zhī, yǐ mù láo xiào tóng pò yè chéng dì yī xūn, jiā sān zhuǎn, tīng fēn shòu qí èr zi róng cái jí xiōng xián zi xiào guǐ. róng jí cái bìng yí tóng dà jiāng jūn, xiào guǐ jìn kāi fǔ yí tóng dà jiāng jūn. yòu bié fēng zǐ xióng wèi mì guó gōng, yì sān qiān hù.
大象元年，遷大左輔，總管如舊。二年，加太傅，仍總管。 及尉遲迥舉兵，穆子榮欲應之。穆弗聽曰 ：「周德既衰， 愚智共悉。天時若此，吾豈能違天 。」乃遣使謁隋文帝，並上 十三環金帶，蓋天子之服也，以微申其意。時迥子誼為朔州刺 史，亦執送京師。迥令其所署行台韓長業攻陷潞州，執刺史趙 威，署城民郭子勝為刺史。穆遣兵討之，獲子勝。隋文帝嘉之， 以穆勞效同破鄴城第一勛，加三轉，聽分授其二子榮、才及兄 賢子孝軌。榮及才並儀同大將軍，孝軌進開府儀同大將軍。又 別封子雄為密國公，邑三千戶。

mù zhǎng zi dūn, zì shì yǔ. dà tǒng sì nián, yǐ mù gōng cì jué ān píng xiàn hóu, xún shòu chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī dà dū dū, jìn jué wèi gōng. tài zǔ lìng gōng chén shì zi bìng yǔ lüè yáng gōng yóu chù, dūn yú shí bèi zhī zhōng, tè bèi yǐn jiē. měi yǒu xiá fāng fú wán, yì yù zhēn qí, wú bù bān xī. é shòu shòu xiǎo wǔ bó, jìn jué ān lè jùn gōng. tiān hé sān nián, qiān biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī fèng zhōu cì shǐ. zú yú wèi. zèng dà jiāng jūn yuán líng bīn sān zhōu cì shǐ.
穆長子惇，字士宇。大統四年，以穆功賜爵安平縣侯，尋 授車騎大將軍、儀同三司、大都督，進爵為公。太祖令功臣世 子並與略陽公游處，惇於時輩之中，特被引接。每有遐方服玩， 異域珍奇，無不班錫。俄（受）〔授〕小武伯，進爵安樂郡公。 天和三年，遷驃騎大將軍、開府儀同三司、鳳州刺史。卒於位。 贈大將軍、原靈豳三州刺史。

shǐ chén yuē: dòu chì yí biǎo kuí wú, qì shí xióng yuǎn. rù cān cháo zhèng, zé jiā móu yǐ chén chū zǒng fān tiáo, zé huì zhèng sī qià. dòu yì zhōng sù fèng shàng, wēn gōng jiē xià, mào shí zhāng yú běn cháo, yì shēng yáng yú shū sú. bìng yǐ guó huá mín wàng, lùn dào dāng guān, róng yìng yī shí, qìng liú lái yè. jí chì chí yí quàn jìn, yǒu sòng gù zhī xīn, suī wáng gōng hèn hèn, hé yǐ jiā cǐ.
史臣曰：竇熾儀表魁梧，器識雄遠。入參朝政，則嘉謀以 陳；出總蕃條，則惠政斯洽。竇毅忠肅奉上，溫恭接下，茂實 彰於本朝，義聲揚於殊俗。並以國華民望，論道當官，榮映一 時，慶流來葉。及熾遲疑勸進，有送故之心，雖王公恨恨，何 以加此。

yǔ yuē : jūn shǐ chén yǐ lǐ, chén shì jūn yǐ zhōng . rán zé xiào zhōng zhī jī huò shū, chù chén zhī lǐ sī yī, què yán zhǐ yào, qí wéi zhì mìng hū. shì yǐ diǎn wǔ shàn cháo, gé gōng xiū wèi zhī tóu mèi xīn dū cuàn dào, dí zhòng wén suǒ yǐ chēng bīng. jí dōng jùn zhū yí, jìng sù hàn cháo zhī huò huái nán fù bài, wú jiù wèi shì zhī wáng. ér liè shì zhēn chén, fù dǎo bù yǐ, qǐ zhōng yì suǒ gǎn, shì sǐ rú guī zhě yú. yú lǐ zhī sòng wǎng shì jū, yǒu qū yú cǐ. yì jì gōng chén zhī zǐ, dì jí yīn qīn mù nǎi zǎo zhe xūn yōng, shēn jì fèi fǔ. bìng jiān wén wǔ zhī rèn, hé lěi shì zhī ēn, lǐ yí yǔ cún yǔ wáng, tóng xiū tóng qī. jiā yǐ shòu gǎn chéng zhī tuō, zǒng róng mǎ zhī quán, shì lì zú yǐ qín wáng, zhì néng zú yǐ wèi nán. nǎi yàn ān chǒng lù, céng wú shì wèi zhī xīn bào shǐ xiàn chéng, dàn wù suí shí zhī yì. hóng míng jié yǐ gāo guì, qǐ suǒ wàng yú èr gōng. ruò shě bǐ tiān shí, zhēng zhū rén shì, xiǎn qìng qǐ jìn yáng zhī jiǎ, wén ruò fā yōu jì zhī bīng, xié qì mín é, yuē cóng zhāng fǔ, běi kòng shā mò, xī zhǐ xiáo hán, zé chéng bài zhī shù, wèi kě liàng yě.
語曰 ：「君使臣以禮，臣事君以忠 。」然則效忠之跡或殊， 處臣之理斯一，榷言指要，其維致命乎。是以典午擅朝，葛公 休為之投袂；新都篡盜，翟仲文所以稱兵。及東郡誅夷，竟速 漢朝之禍；淮南覆敗，無救魏室之亡。而烈士貞臣，赴蹈不已， 豈忠義所感，視死如歸者歟。於、李之送往事居，有曲於此。 翼既功臣之子，地即姻親；穆乃早着勛庸，深寄肺腑。併兼文 武之任，荷累世之恩，理宜與存與亡，同休同戚。加以受扞城 之託，總戎馬之權，勢力足以勤王，智能足以衛難。乃宴安寵 祿，曾無釋位之心；報使獻誠，但務隨時之義。弘名節以高貴， 豈所望於二公。若舍彼天時，征諸人事，顯慶起晉陽之甲，文 若發幽薊之兵，協契岷峨，約從漳滏，北控沙漠，西指崤函， 則成敗之數，未可量也。