yì yù shàng gāo lì bǎi jì mán liáo dàng chāng dèng zhì bái lán dī jī hú kù mò xī
異域上 高麗 百濟 蠻 獠 宕昌 鄧至 白蘭 氐 稽胡 庫莫奚

gài tiān dì zhī suǒ fù zài, zhì dà yǐ rì yuè zhī suǒ lín zhào, zhì guǎng yǐ. rán zé wàn wù zhī nèi, mín rén guǎ ér qín shòu duō liǎng yí zhī jiān, zhōng tǔ jú ér shù sú kuàng. qiú zhī zōu shuō, guǐ guài zhī jī shí fán kǎo zhī shān jīng, qí jué zhī cí fěi yī. zhōu kǒng cún ér bù lùn, shì fēi fēn ér mò biàn. qín huáng biān chī tiān xià, dú wǔ yú xiá fāng hàn wǔ shì mǎ qiáng shèng, sì zhì yú yuǎn lüè. xiōng nú jì què, qí guó yǐ xū quǎn mǎ jì lái, qí mín yì kùn. shì zhī yàn hǎi lóng duī, tiān suǒ yǐ jué yí xià yě yán fāng shuò mò, dì suǒ yǐ xiàn nèi wài yě. kuàng hū shí fēi qín hàn, zhì shén yíng liú, wéi tiān dào yǐ qiú qí gōng, dān mín lì ér cóng suǒ yù, diān zhuì zhī xìn, gù bù xuán zhǒng. shì yǐ xiān wáng shè jiào, nèi zhū xià ér wài yí dí wǎng zhé chuí fàn, měi shù dé ér bǐ guǎng dì. suī yǔ jī zhī dōng jiàn xī bèi, bù guò hǎi jí liú shā wáng zhì zhī zì běi cú nán, cái chēng xué jū jiāo zhǐ. qǐ fēi dào guàn sān gǔ, yì gāo bǎi dài zhě hū.
蓋天地之所覆載，至大矣；日月之所臨照，至廣矣。然則 萬物之內，民人寡而禽獸多；兩儀之間，中土局而庶俗曠。求 之鄒說，詭怪之跡實繁；考之山經，奇譎之詞匪一。周、孔存 而不論，是非紛而莫辯。秦皇鞭笞天下，黷武於遐方；漢武士 馬強盛，肆志於遠略。匈奴既卻，其國已虛；犬馬既來，其民 亦困。是知鴈海龍堆，天所以絕夷夏也；炎方朔漠，地所以限 內外也。況乎時非秦、漢，志甚嬴、劉，違天道以求其功，殫 民力而從所欲，顛墜之釁，固不旋踵。是以先王設教，內諸夏 而外夷狄；往哲垂範，美樹德而鄙廣地。雖禹跡之東漸西被， 不過海及流沙；王制之自北徂南，裁稱穴居交趾。豈非道貫三 古，義高百代者乎。

yǒu zhōu chéng sàng luàn zhī hòu, shǔ zhàn zhēng zhī rì, dìng sì biǎo yǐ wǔ gōng, ān sān biān yǐ quán dào. zhào wèi shàng gěng, zé jié yīn yú běi dí jiù kù wèi shí, zé tōng hǎo yú xī róng. yóu shì dé xíng jù jǔ, shēng míng xiá jì. huì fú zhān qiú, fú xié yú shǔ guó shāng hú fàn kè, tián wěi yú qí tíng. suī dōng lüè lòu sān wú zhī dì, nán xún zǔ bǎi yuè zhī jìng, ér guó wēi zhī suǒ sù fú, fēng huà zhī suǒ tán bèi, yì zú wèi hóng yǐ. qí sì yí lái cháo pìn zhě, jīn bìng jì zhī yú hòu. zhì yú dào lù yuǎn jìn, wù chǎn fēng sú, xiáng zhū qián shǐ, huò yǒu bù tóng. sī jiē lù qí dāng shí suǒ jì, yǐ bèi yí què yún ěr.
有周承喪亂之後，屬戰爭之日，定四表以武功，安三邊以 權道。趙、魏尚梗，則結姻於北狄；廄庫未實，則通好於西戎。 由是德刑具舉，聲名遐洎。卉服氈裘，輻協於屬國；商胡販客， 填委於旗亭。雖東略漏三吳之地，南巡阻百越之境，而國威之 所肅服，風化之所覃被，亦足為弘矣。其四夷來朝聘者，今並 紀之於後。至於道路遠近，物產風俗，詳諸前史，或有不同。 斯皆錄其當時所記，以備遺闕云爾。

gāo lì zhě, qí xiān chū yú fū yú. zì yán shǐ zǔ yuē zhū méng, hé bó nǚ gǎn rì yǐng suǒ yùn yě. zhū méng zhǎng ér yǒu cái lüè, fū yú rén è ér zhú zhī. tǔ yú hé dòu gǔ chéng, zì hào yuē gāo jù lì, réng yǐ gāo wèi shì. qí sūn mò lái jiàn shèng, jī fū yú ér chén zhī. mò lái yì sūn liǎn, shǐ tōng shǐ yú hòu wèi.
高麗者，其先出於夫余。自言始祖曰朱蒙，河伯女感日影 所孕也。朱蒙長而有材略，夫餘人惡而逐之。土於紇斗骨城， 自號曰高句麗，仍以高為氏。其孫莫來漸盛，擊夫余而臣之。 莫來裔孫璉，始通使於後魏。

qí dì, dōng zhì xīn luó, xī dù liáo shuǐ èr qiān lǐ, nán jiē bǎi jì, běi lín mò hé qiān yú lǐ. zhì píng rǎng chéng. qí chéng, dōng xī liù lǐ, nán lín pèi shuǐ. chéng nèi wéi jī cāng chǔ qì bèi, kòu zéi zhì rì, fāng rù gù shǒu. wáng zé bié wèi zhái yú qí cè, bù cháng jū zhī. qí wài yǒu guó nèi chéng jí hàn chéng, yì bié dōu yě, fù yǒu liáo dōng xuán tú děng shù shí chéng, jiē zhì guān sī, yǐ xiāng tǒng shè.
其地，東至新羅，西渡遼水二千里，南接百濟，北鄰靺鞨 千餘里。治平壤城。其城，東西六里，南臨浿水。城內唯積倉 儲器備，寇賊至日，方入固守。王則別為宅於其側，不常居之。 其外有國內城及漢城，亦別都也，復有遼東、玄菟等數十城， 皆置官司，以相統攝。

dà guān yǒu dà duì lú, cì yǒu tài dà xiōng dà xiōng xiǎo xiōng yì qí shē wū zhuō tài dà shǐ zhě dà shǐ zhě xiǎo shǐ zhě rù shē yì shǔ xiān rén bìng rù sà fán shí sān děng, fēn zhǎng nèi wài shì yān. qí dà duì lú, zé yǐ qiáng ruò xiāng líng, duó ér zì wèi zhī, bù yóu wáng zhī shǔ zhì yě. qí xíng fǎ: móu fǎn jí pàn zhě, xiān yǐ huǒ fén ruò, rán hòu zhǎn shǒu, jí méi qí jiā. dào zhě, shí yú bèi zhēng zāng. ruò pín bù néng bèi, jí fù gōng sī zhài zhě, jiē tīng píng qí zǐ nǚ wèi nú bì yǐ cháng zhī.
大官有大對盧，次有太大兄、大兄、小兄、意俟奢、烏拙、 太大使者、大使者、小使者、褥奢、翳屬、仙人並褥薩凡十三 等，分掌內外事焉。其大對盧，則以強弱相陵，奪而自為之， 不由王之署置也。其刑法：謀反及叛者，先以火焚爇，然後斬 首，籍沒其家。盜者，十餘倍征贓。若貧不能備，及負公私債 者，皆聽評其子女為奴婢以償之。

zhàng fū yī tóng xiù shān dà kǒu kù bái wéi dài huáng gé lǚ. qí guān yuē gǔ sū, duō yǐ zǐ luó wèi zhī, zá yǐ jīn yín wèi shì. qí yǒu guān pǐn zhě, yòu chā èr niǎo yǔ yú qí shàng, yǐ xiǎn yì zhī. fù rén fú qún rú, jū xiù jiē wèi mèi. shū jí yǒu wǔ jīng sān shǐ sān guó zhì jìn yáng qiū. bīng qì yǒu jiǎ nǔ gōng jiàn jǐ shāo máo chán. fù shuì zé juàn bù jí sù, suí qí suǒ yǒu, liàng pín fù chà děng shū zhī. tǔ tián jí báo, jū chù jié jiǎn. rán shàng róng zhǐ. duō zhà wěi, yán cí bǐ huì, bù jiǎn qīn shū, nǎi zhì tóng chuān ér yù, gòng shì ér qǐn. fēng sú hǎo yín, bù yǐ wèi kuì. yǒu yóu nǚ zhě, fū wú cháng rén. hūn qǔ zhī lǐ, lüè wú cái bì, ruò shòu cái zhě, wèi zhī mài bì, sú shén chǐ zhī. fù mǔ jí fū sàng, qí fú zhì tóng yú huá xià. xiōng dì zé xiàn yǐ sān yuè. jìng xìn fó fǎ, yóu hǎo yín sì. yòu yǒu shén miào èr suǒ: yī yuē fū yú shén, kè mù zuò fù rén zhī xiàng yī yuē dēng gāo shén, yún shì qí shǐ zǔ fū yú shén zhī zǐ. bìng zhì guān sī, qiǎn rén shǒu hù. gài hé bó nǚ yǔ zhū méng yún.
丈夫衣同袖衫、大口褲、白韋帶、黃革履。其冠曰骨蘇， 多以紫羅為之，雜以金銀為飾。其有官品者，又插二鳥羽於其 上，以顯異之。婦人服裙襦，裾袖皆為袂。書籍有五經、三史、 三國志、晉陽秋。兵器有甲弩弓箭戟捎矛鋋。賦稅則絹布及粟， 隨其所有，量貧富差等輸之。土田塉薄，居處節儉。然尚容止。 多詐偽，言辭鄙穢，不簡親疏，乃至同川而浴，共室而寢。風 俗好淫，不以為愧。有游女者，夫無常人。婚娶之禮，略無財 幣，若受財者，謂之賣婢，俗甚恥之。父母及夫喪，其服制同 於華夏。兄弟則限以三月。敬信佛法，尤好淫祀。又有神廟二 所：一曰夫余神，刻木作婦人之象；一曰登高神，雲是其始祖 夫余神之子。並置官司，遣人守護。蓋河伯女與朱蒙雲。

liǎn wǔ shì sūn chéng, dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù. chéng sǐ, zi tāng lì. jiàn dé liù nián, tāng yòu qiǎn shǐ lái gòng. gāo zǔ bài tāng wèi shàng kāi fǔ yí tóng dà jiāng jūn liáo dōng jùn kāi guó gōng liáo dōng wáng.
璉五世孫成，大統十二年，遣使獻其方物。成死，子湯立。 建德六年，湯又遣使來貢。高祖拜湯為上開府儀同大將軍、遼 東郡開國公、遼東王。

bǎi jì zhě, qí xiān gài mǎ hán zhī shǔ guó, fū yú zhī bié zhǒng. yǒu chóu tái zhě, shǐ guó yú dài fāng. gù qí dì jiè dōng jí xīn luó, běi jiē gāo jù lì, xī nán jù xiàn dà hǎi. dōng xī sì bǎi wǔ shí lǐ, nán běi jiǔ bǎi yú lǐ. zhì gù má chéng. qí wài gèng yǒu wǔ fāng: zhōng fāng yuē gǔ shā chéng, dōng fāng yuē dé ān chéng, nán fāng yuē jiǔ zhī xià chéng, xī fāng yuē dāo xiān chéng, běi fāng yuē xióng jīn chéng.
百濟者，其先蓋馬韓之屬國，夫余之別種。有仇台者，始 國於帶方。故其地界東極新羅，北接高句麗，西南俱限大海。 東西四百五十里，南北九百餘里。治固麻城。其外更有五方： 中方曰古沙城，東方曰得安城，南方曰久知下城，西方曰刀先 城，北方曰熊津城。

wáng xìng fū yú shì, hào yú luó xiá, mín hū wèi jiān jí zhī, xià yán bìng wáng yě. qī hào yú lù, xià yán fēi yě. guān yǒu shí liù pǐn. zuǒ píng wǔ rén, yī pǐn dá lǜ sān shí rén, èr pǐn ēn lǜ sān pǐn dé lǜ sì pǐn gǎn lǜ wǔ pǐn nài lǜ liù pǐn. liù pǐn yǐ shàng, guān shì yín huá. jiāng dé qī pǐn, zǐ dài shī dé bā pǐn, zào dài gù dé jiǔ pǐn, chì dài lǐ jì dé shí pǐn, qīng dài duì dé shí yī pǐn, wén dū shí èr pǐn, jiē huáng dài wǔ dū shí sān pǐn, zuǒ jūn shí sì pǐn, zhèn wǔ shí wǔ pǐn, kè yú shí liù pǐn, jiē bái dài. zì ēn lǜ yǐ xià, guān wú cháng yuán, gè yǒu bù sī, fēn zhǎng zhòng wù. nèi guān yǒu qián nèi bù gǔ bù ròu bù nèi lüè bù wài lüè bù mǎ bù dāo bù gōng dé bù yào bù mù bù fǎ bù hòu guān bù. wài guān yǒu sī jūn bù sī tú bù sī kōng bù sī kòu bù diǎn kǒu bù kè bù wài shě bù chóu bù rì guān bù dōu shì bù. dū xià yǒu wàn jiā, fēn wèi wǔ bù, yuē shàng bù qián bù zhōng bù xià bù hòu bù, tǒng bīng wǔ bǎi rén. wǔ fāng gè yǒu fāng lǐng yī rén, yǐ dá lǜ wèi zhī jùn jiāng sān rén, yǐ dé lǜ wèi zhī. fāng tǒng bīng yī qiān èr bǎi rén yǐ xià, qī bǎi rén yǐ shàng. chéng zhī nèi wài mín shù jí yú xiǎo chéng, xián fēn yì lì yān.
王姓夫余氏，號於羅瑕，民呼為鞬吉支，夏言並王也。妻 號於陸，夏言妃也。官有十六品。左平五人，一品；達率三十 人，二品；恩率三品；德率四品；扞率五品；柰率六品。六品 已上，冠飾銀華。將德七品，紫帶；施德八品，皂帶；固德九 品，赤帶；（李）〔季〕德十品，青帶；對德十一品，文督十二 品，皆黃帶；武督十三品，佐軍十四品，振武十五品，克虞十 六品，皆白帶。自恩率以下，官無常員，各有部司，分掌眾務。 內官有前內部、谷部、肉部、內掠部、外掠部、馬部、刀部、 功德部、藥部、木部、法部、後官部。外官有司軍部、司徒部、 司空部、司寇部、點口部、客部、外舍部、綢部、日官部、都 市部。都下有萬家，分為五部，曰上部、前部、中部、下部、 後部，統兵五百人。五方各有方領一人，以達率為之；郡將三 人，以德率為之。方統兵一千二百人以下，七百人以上。城之 內外民庶及余小城，咸分（肄）〔隸〕焉。

qí yī fú, nán zǐ lüè tóng yú gāo lì. ruò cháo bài jì sì, qí guān liǎng xiāng jiā chì, róng shì zé bù . bài yè zhī lǐ, yǐ liǎng shǒu jù dì wèi jìng. fù rén yī yǐ shì páo, ér xiù wēi dà. zài shì zhě, biān fā pán yú shǒu, hòu chuí yī dào wèi shì chū jià zhě, nǎi fēn wèi liǎng dào yān. bīng yǒu gōng jiàn dāo máo. sú zhòng qí shè, jiān ài fén shǐ. qí xiù yì zhě, pō jiě shǔ wén. yòu jiě yīn yáng wǔ xíng. yòng sòng yuán jiā lì, yǐ jiàn yín yuè wèi suì shǒu. yì jiě yī yào bǔ shì zhàn xiāng zhī shù. yǒu tóu hú chū pú děng zá xì, rán yóu shàng yì qí. sēng ní sì tǎ shén duō, ér wú dào shì. fù shuì yǐ bù juàn sī má jí mǐ děng, liàng suì fēng jiǎn, chà děng shū zhī. qí xíng fá: fǎn pàn tuì jūn jí shā rén zhě, zhǎn dào zhě, liú, qí zāng liǎng bèi zhēng zhī fù rén fàn jiān zhě, méi rù fū jiā wèi bì. hūn qǔ zhī lǐ, lüè tóng huá sú. fù mǔ jí fū sǐ zhě, sān nián zhì fú yú qīn, zé zàng qì chú zhī. tǔ tián xià shī, qì hòu wēn nuǎn. wǔ gǔ zá guǒ cài shū jí jiǔ lǐ yáo zhuàn yào pǐn zhī shǔ, duō tóng yú nèi dì. wéi wú tuó lǘ luó yáng é yā děng. qí wáng yǐ sì zhòng zhī yuè, jì tiān jí wǔ dì zhī shén. yòu měi suì sì cí qí shǐ zǔ chóu tái zhī miào.
其衣服，男子略同於高麗。若朝拜祭祀，其冠兩廂加翅， 戎事則不 。拜謁之禮，以兩手據地為敬。婦人衣（以）〔似〕 袍，而袖微大。在室者，編發盤於首，後垂一道為飾；出嫁者， 乃分為兩道焉。兵有弓箭刀矛。俗重騎射，兼愛墳史。其秀異 者，頗解屬文。又解陰陽五行。用宋元嘉歷，以建寅月為歲首。 亦解醫藥卜筮占相之術。有投壺、樗蒲等雜戲，然尤尚奕棋。 僧尼寺塔甚多，而無道士。賦稅以布絹絲麻及米等，量歲豐儉， 差等輸之。其刑罰：反叛、退軍及殺人者，斬；盜者，流，其 贓兩倍征之；婦人犯奸者，沒入夫家為婢。婚娶之禮，略同華 俗。父母及夫死者，三年治服；余親，則葬訖除之。土田下濕， 氣候溫暖。五穀雜果菜蔬及酒醴肴饌藥品之屬，多同於內地。 唯無駝驢騾羊鵝鴨等。其王以四仲之月，祭天及五帝之神。又 每歲四祠其始祖仇台之廟。

zì jìn sòng qí liáng jù jiāng zuǒ, hòu wèi zhái zhōng yuán, bìng qiǎn shǐ chēng fān, jiān shòu fēng bài. qí shì shàn dōng xià, qí wáng lóng yì tōng shǐ yān. lóng sǐ, zi chāng lì. jiàn dé liù nián, qí miè, chāng shǐ qiǎn shǐ xiàn fāng wù. xuān zhèng yuán nián, yòu qiǎn shǐ lái xiàn.
自晉、宋、齊、梁據江左，後魏宅中原，並遣使稱藩，兼 受封拜。齊氏擅東夏，其王隆亦通使焉。隆死，子昌立。建德 六年，齊滅，昌始遣使獻方物。宣政元年，又遣使來獻。

mán zhě, pán hù zhī hòu. zú lèi fān fán yǎn, sàn chù jiāng huái zhī jiān, rǔ yù zhī jùn. píng xiǎn zuò gěng, shì wèi kòu luàn. dǎi wèi rén shī yù, qí bào zī shén. yǒu rǎn shì xiàng shì tián shì zhě, zōu luò yóu shèng. yú zé dà zhě wàn jiā, xiǎo zhě qiān hù. gèng xiāng chóng shù, jiàn chēng wáng hóu, tún jù sān xiá, duàn è shuǐ lù, jīng shǔ xíng rén, zhì yǒu jiǎ dào zhě. tài zǔ lüè dìng yī chán, shēng jiào nán bèi, zhū mán wèi wēi, mí rán xiàng fēng yǐ.
蠻者，盤瓠之後。族類（番）〔蕃〕衍，散處江、淮之間， 汝、豫之郡。憑險作梗，世為寇亂。逮魏人失馭，其暴滋甚。 有冉氏、向氏、田氏者，陬落尤盛。余則大者萬家，小者千戶。 更相崇樹，僭稱王侯，屯據三峽，斷遏水路，荊、蜀行人，至 有假道者。太祖略定伊、瀍，聲教南被，諸蠻畏威，靡然向風 矣。

dà tǒng wǔ nián, cài yáng mán wáng lǔ chāo míng nèi shǔ, yǐ wèi nán yōng zhōu cì shǐ, réng shì xí yān. shí yī nián, mán shǒu méi lēi tè lái gòng qí fāng wù. xún ér mán shuài tián dù qīng jí miǎn hàn zhū mán rǎo dòng, dà jiāng jūn yáng zhōng jī pò zhī. qí hòu mán shuài dù qīng hé zì chēng bā zhōu cì shǐ, yǐ zhōu rù fù. cháo tíng yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī. qīng hé hòu suì fǎn, gōng wéi dōng liáng zhōu. qí táng zhōu mán tián lǔ jiā yì pàn, zì hào yù zhōu bó. wáng xióng quán jǐng xuān děng qián hòu tǎo píng zhī. yǔ zài quán zhòng zūn jí jǐng xuān chuán.
大統五年，蔡陽蠻王魯超明內屬，以為南雍州刺史，仍世 襲焉。十一年，蠻首梅勒特來貢其方物。尋而蠻帥田杜清及沔、 漢諸蠻擾動，大將軍楊忠擊破之。其後蠻帥杜青和自稱巴州刺 史，以州入附。朝廷因其所稱而授之。青和後遂反，攻圍東梁 州。其唐州蠻田魯嘉亦叛，自號豫州伯。王雄、權景宣等前後 討平之。語在泉仲遵及景宣傳。

wèi fèi dì chū, mán qiú fán shě jǔ luò nèi fù, yǐ wèi huái běi sān zhōu zhū jūn shì huái zhōu cì shǐ huái ān jùn gōng. yú jǐn děng píng jiāng líng, zhū mán sāo dòng, zhào dòu lú níng cài yòu děng tǎo pò zhī.
魏廢帝初，蠻酋樊舍舉落內附，以為淮北三州諸軍事、淮 州刺史、淮安郡公。于謹等平江陵，諸蠻騷動，詔豆盧寧、蔡 佑等討破之。

wèi gōng dì èr nián, mán qiú yí mín wáng tián xìng yàn běi jīng zhōu cì shǐ méi jì chāng děng xiāng jì kuǎn fù. yǐ xìng yàn jì chāng bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī, jiā jì chāng luò zhōu cì shǐ, cì jué shí tái xiàn gōng. qí hòu bā xī rén qiào yān shàn dòng qún mán, yǐ fù yú liáng. mán shuài xiàng zhèn hóu xiàng rì bái biāo děng yīng zhī . xiàng wǔ zǐ wáng yòu gōng xiàn xìn zhōu. tián wū dù tián dōu táng děng chāo duàn jiāng lù. wén zi róng fù jù jīng zhōu zhī wèn yáng jùn, zì chēng rén zhōu cì shǐ. bìng lín zhōu cì shǐ pú wēi yì jǔ bīng nì mìng. zhào tián hóng hè ruò dūn pān zhāo lǐ qiān zhé tǎo pò zhī. yǔ zài dūn jí qiān zhé yáng yáng xióng děng chuán.
魏恭帝二年，蠻酋宜民王田興彥、北荊州刺史梅季昌等相 繼款附。以興彥、季昌並為開府儀同三司，加季昌洛州刺史， 賜爵石台縣公。其後巴西人譙淹扇動群蠻，以附於梁。蠻帥向 鎮侯、向（日）〔白〕彪等應之 。向五子王又攻陷信州。田烏 度、田都唐等抄斷江路。文子榮復據荊州之汶陽郡，自稱仁州 刺史。並鄰州刺史蒲微亦舉兵逆命。詔田弘、賀若敦、潘招、 李遷哲討破之。語在敦及遷哲、（楊）〔陽〕雄等傳。

wǔ chéng chū, wén zhōu mán pàn, zhōu xuǎn jūn tǎo dìng zhī. xún ér rǎn lìng xián xiàng wǔ zǐ wáng děng yòu gōng xiàn bái dì, shā kāi fǔ yáng zhǎng huá, suì xiāng shuài zuò luàn. qián hòu qiǎn kāi fǔ yuán qì zhào gāng děng zǒng bīng chū tǎo, suī pō jiǎn qí zú lèi, ér yuán è wèi chú.
武成初，文州蠻叛，州選軍討定之。尋而冉令賢、向五子 王等又攻陷白帝，殺開府楊長華，遂相率作亂。前後遣開府元 契、趙剛等總兵出討，雖頗剪其族類，而元惡未除。

tiān hé yuán nián, zhào kāi fǔ lù téng dū wáng liàng sī mǎ yì děng tǎo zhī. téng shuǐ lù jù jìn, cì yú tāng kǒu, xiān qiǎn yù zhī. ér lìng xián fāng zēng jùn chéng chí, yán shè gǎn yù. qiǎn qí zhǎng zi xī lí cì zǐ nán wáng lǐng qí zhī shǔ, yú jiāng nán xiǎn yào zhī dì zhì lì shí chéng, yuǎn jié cén yáng mán wèi qí shēng yuán. lìng xián lǜ qí jīng zú, gù shǒu shuǐ luó chéng. téng nǎi zǒng jí jiāng shuài, móu qí jìn qù. xián yù xiān qǔ shuǐ luó, rán hòu jīng lüè jiāng nán. téng yán yú zhòng yuē: lìng xián nèi shì shuǐ luó jīn tāng zhī xiǎn, wài tuō cén yáng fǔ chē zhī yuán, jiān fù zī liáng chōng shí, qì xiè jīng xīn. yǐ wǒ xuán jūn gōng qí yán lěi, tuō yī zhàn bù kè, gèng chéng qí qì. bù rú dùn jūn tāng kǒu, xiān qǔ jiāng nán, jiǎn qí yǔ máo, rán hòu jìn jūn shuǐ luó. cǐ zhì shèng zhī jì yě . zhòng jiē rán zhī. nǎi qiǎn kāi fǔ wáng liàng lǜ zhòng dù jiāng, xún rì gōng bá qí bā chéng, xiōng dǎng bēn sàn. huò zéi shuài rǎn chéng gōng bìng shēng kǒu sān qiān rén, jiàng qí bù zhòng yī qiān hù. suì jiǎn mù xiāo yǒng, shù dào rù gōng shuǐ luó. lù jīng shí bì chéng. cǐ chéng jùn xiǎn, sì miàn bì lì, gù yǐ míng yān. wéi yǒu yī xiǎo lù, yuán tī ér shàng. mán dàn yǐ wèi qiào jué, fēi bīng zhòng suǒ xíng. téng bèi jiǎ xiān dēng, zhòng jūn jì jìn, bèi jīng wēi zǔ, lěi yuè nǎi dé jiù lù. qiě téng xiān rèn lóng zhōu zǒng guǎn, yǎ zhī mán shuài rǎn bó lí rǎn ān xī yǔ lìng xián yǒu xì. téng nǎi zhāo yòu bó lí děng, jié wèi fù zǐ, yòu duō yí qí jīn bó. bó lí děng yuè, suì wèi xiāng dǎo. shuǐ luó cè yòu yǒu shí shèng chéng zhě, yì shì xiǎn yào. lìng xián shǐ xiōng zi lóng zhēn jù zhī. téng yòu mì yòu lóng zhēn yún, ruò píng shuǐ luó, shǐ qí dài lìng xián chù. lóng zhēn dà yuè, mì qiǎn qí zi yì téng. téng nǎi hòu jiā lǐ jiē, cì yǐ jīn bó. mán tān lì jì shēn, réng qǐng lì xiào. nǎi wèi téng yuē: yù fān suǒ jù chéng, kǒng rén lì guǎ shǎo. téng xǔ yǐ sān bǎi bīng zhù zhī. jì ér qiǎn èr qiān rén xián méi yè jìn. lóng zhēn lì bù néng yù, suì píng shí shèng chéng. chén zhì shuǐ luó, mán zhòng dà kuì, zhǎn shǒu wàn yú jí, lǔ huò yī wàn kǒu. lìng xián dùn zǒu, zhuī ér huò zhī, bìng qí zǐ dì děng jiē zhǎn zhī. sī mǎ yì yòu bié xià qí èr shí yú chéng, huò mán shuài rǎn sān gōng děng. téng nǎi jī qí hái gǔ yú shuǐ luó chéng cè, wèi jīng guān. hòu mán dàn wàng jiàn, zhé dà hào kū. zì cǐ láng lì zhī xīn chuò yǐ.
天和元年，詔開府陸騰督王亮、司馬裔等討之。騰水陸俱 進，次於湯口，先遣喻之。而令賢方增浚城池，嚴設扞御。遣 其長子西黎、次子南王領其支屬，於江南險要之地置立十城， 遠結涔陽蠻為其聲援。令賢率其精卒，固守水邏城。騰乃總集 將帥，謀其進趣。咸欲先取水邏，然後經略江南。騰言於眾曰： 「令賢內恃水邏金湯之險，外托涔陽輔車之援，兼復資糧充實， 器械精新。以我懸軍攻其嚴壘，脫一戰不克，更成其氣。不如 頓軍湯口，先取江南，剪其羽毛，然後進軍水邏。此制勝之計 也 。」眾皆然之。乃遣開府王亮率眾渡江，旬日攻拔其八城， 凶黨奔散。獲賊帥冉承公並生口三千人，降其部眾一千戶。遂 簡募驍勇，數道入攻水邏。路經石壁城。此城峻嶮，四面壁立， 故以名焉。唯有一小路，緣梯而上。蠻蜑以為峭絕，非兵眾所 行。騰被甲先登，眾軍繼進，備經危阻，累月乃得舊路。且騰 先任隆州總管，雅知蠻帥冉伯犁、冉安西與令賢有隙。騰乃招 誘伯犁等，結為父子，又多遺其金帛。伯犁等悅，遂為鄉導。 水邏側又有石勝城者，亦是險要。令賢使兄子龍真據之。騰又 密誘龍真雲，若平水邏，使其代令賢處。龍真大悅，密遣其子 詣騰。騰乃厚加禮接，賜以金帛。蠻貪利既深，仍請立效。乃 謂騰曰：「欲翻所據城，恐人力寡少。」騰許以三百兵助之。既 而遣二千人銜枚夜進。龍真力不能御，遂平石勝城。晨至水邏， 蠻眾大潰，斬首萬餘級，虜獲一萬口。令賢遁走，追而獲之， 並其子弟等皆斬之。司馬裔又別下其二十餘城，獲蠻帥冉三公 等。騰乃積其骸骨於水邏城側，為京觀。後蠻蜑望見，輒大號 哭。自此狼戾之心輟矣。

shí xiàng wǔ zǐ wáng jù shí mò chéng, lìng qí zi bǎo shèng jù shuāng chéng. shuǐ luó píng hòu, pín qiǎn yù zhī, ér wǔ zǐ wáng yóu bù cóng mìng. téng yòu qiǎn wáng liàng tún láo píng, sī mǎ yì tún shuāng chéng yǐ tú zhī. téng lǜ shuāng chéng gū qiào, gōng wèi yì bá. zéi ruò wěi chéng bēn sàn, yòu nán zhuī tǎo. nǎi lìng zhū jūn zhōu huí lì shān, è qí zǒu lù. zéi nǎi dà hài. yú shì zòng bīng jī pò zhī, qín wǔ zǐ wáng yú shí mò, huò bǎo shèng yú shuāng chéng, xī zhǎn zhū xiàng shǒu lǐng, shēng qín wàn yú kǒu. xìn zhōu jiù zhì bái dì. téng gèng yú liú bèi gù gōng chéng nán, bā zhèn zhī běi, lín jiāng àn zhú chéng, yí zhì xìn zhōu. yòu yǐ wū xiàn xìn líng zǐ guī bìng shì xiá zhōng yào xiǎn, yú shì zhú chéng zhì fáng, yǐ wèi jīn dài yān.
時向五子王據石默城，令其子寶勝據雙城。水邏平後，頻 遣喻之，而五子王猶不從命。騰又遣王亮屯牢坪，司馬裔屯雙 城以圖之。騰慮雙城孤峭，攻未易拔。賊若委城奔散，又難追 討。乃令諸軍周回立柵，遏其走路。賊乃大駭。於是縱兵擊破 之，擒五子王於石默，獲寶勝於雙城，悉斬諸向首領，生擒萬 余口。信州舊治白帝。騰更於劉備故宮城南，八陣之北，臨江 岸築城，移置信州。又以巫縣、信陵、秭歸併是硤中要險，於 是築城置防，以為襟帶焉。

tiān hé liù nián, mán qú rǎn zǔ xǐ rǎn lóng xiāng yòu fǎn, zhào dà jiāng jūn zhào yín tǎo píng zhī. zì cǐ qún mán shè xī, bù fù wèi kòu yǐ.
天和六年，蠻渠冉祖喜、冉龍驤又反，詔大將軍趙誾討平 之。自此群蠻懾息，不復為寇矣。

liáo zhě, gài nán mán zhī bié zhǒng, zì hàn zhōng dá yú qióng zé, chuān dòng zhī jiān, zài suǒ jiē yǒu zhī. sú duō bù biàn xìng shì, yòu wú míng zì, suǒ shēng nán nǚ, wéi yǐ zhǎng yòu cì dì hū zhī. qí zhàng fū chēng ā mó ā duàn, fù rén ā yí ā dì zhī lèi, jiē qí yǔ zhī cì dì chēng wèi yě. xǐ zé qún jù, nù zé xiāng shā, suī fù zǐ xiōng dì, yì shǒu rèn zhī. dì xiāng lüè mài, bù bì qīn qī. bèi mài zhě hào jiào bù fú, táo cuàn bì zhī, nǎi jiāng mǎi rén zhǐ huī bǔ zhú, ruò zhuī wáng pàn, huò biàn fù zhī. dàn jīng bèi fù zhě, jí fú wèi jiàn lì, bù gǎn gèng chēng liáng yǐ. sú wèi guǐ shén, yóu shàng yín sì wū zhù, zhì yǒu mài qí kūn jì qī nú jǐn zhě, nǎi zì mài yǐ jì sì yān. wǎng wǎng tuī yī qiú shuài wèi wáng, yì bù néng yuǎn xiāng tǒng shè.
獠者，蓋南蠻之別種，自漢中達於邛、笮，川洞之間，在 所皆有之。俗多不辨姓氏，又無名字，所生男女，唯以長幼次 第呼之。其丈夫稱阿謨、阿段，婦人阿夷、阿第之類，皆其語 之次第稱謂也。喜則群聚，怒則相殺，雖父子兄弟，亦手刃之。 遞相掠賣，不避親戚。被賣者號叫不服，逃竄避之，乃將買人 指撝捕逐，若追亡叛，獲便縛之。但經被縛者，即服為賤隸， 不敢更稱良矣。俗畏鬼神，尤尚淫祀巫祝，至有賣其昆季妻孥 盡者，乃自賣以祭祀焉。往往推一酋帥為王，亦不能遠相統攝。

zì jiāng zuǒ jí zhōng zhōu dì yǒu bā shǔ, duō shì xiǎn bù bīn. tài zǔ píng liáng yì zhī hòu, lìng suǒ zài fǔ wèi. qí yǔ huá mín zá jū zhě, yì pō cóng fù yì. rán tiān xìng bào luàn, xuán zhì rǎo dòng. měi suì mìng suí jìn zhōu zhèn chū bīng tǎo zhī, huò qí kǒu yǐ chōng jiàn lì, wèi zhī wèi yā liáo yān. hòu yǒu shāng lǚ wǎng lái zhě, yì zī yǐ wèi huò, gōng qīng dǎi yú mín shù zhī jiā, yǒu liáo kǒu zhě duō yǐ.
自江左及中州遞有巴、蜀，多恃險不賓。太祖平梁、益之 後，令所在撫慰。其與華民雜居者，亦頗從賦役。然天性暴亂， 旋至擾動。每歲命隨近州鎮出兵討之，獲其口以充賤隸，謂之 為壓獠焉。後有商旅往來者，亦資以為貨，公卿逮於民庶之家， 有獠口者多矣。

wèi gōng dì sān nián, líng zhōu mù lóng liáo fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo pò zhī, fú zhǎn wàn wǔ qiān rén. bǎo dìng èr nián, tiě shān liáo yòu fǎn, chāo duàn jiāng lù. lù téng fù gōng bá qí sān chéng, lǔ huò sān qiān rén, jiàng qí zhǒng sān wàn luò. yǔ zài téng chuán.
魏恭帝三年，陵州木籠獠反，詔開府陸騰討破之，俘斬萬 五千人。保定二年，鐵山獠又反，抄斷江路。陸騰復攻拔其三 城，虜獲三千人，降其種三萬落。語在騰傳。

tiān hé sān nián, liáng zhōu héng léng liáo pàn, zǒng guǎn zhǎng shǐ zhào wén biǎo tǎo zhī. jūn cì bā zhōu, wén biǎo yù lǜ zhòng jìng jìn. jūn lì děng yuē : cǐ liáo lǚ jù rì jiǔ, bù zhòng shén qiáng. tǎo zhī zhě jiē sì miàn gōng zhī, yǐ fēn qí shì. jīn ruò dà jūn zhí jìn, bù qiǎn qí bīng, kǒng bìng lì yú wǒ, wèi kě zhì shèng. wén biǎo yuē: wǎng zhě jì bù néng zhì zhī, jīn xū bié wèi jìn qù. ruò sì miàn qiǎn bīng, zé liáo jiàng zǒu lù jué, lǐ dāng xiāng shuài yǐ sǐ jù zhàn. rú cóng yī dào, zé wú dé shì wēi ēn, fēn qiǎn shǐ rén yǐ lǐ xiǎo yù. wèi è zhě tǎo zhī, guī shàn zhě fǔ zhī. shàn è jì fēn, yì wèi jīng lüè. shì yǒu biàn tōng, nài hé yù zūn qián zhé yě. wén biǎo suì yǐ cǐ yì biàn lìng jūn zhōng. shí yǒu cóng jūn shú liáo, duō yǔ héng léng qīn shí, jí yǐ shí bào zhī. héng léng liáo xiāng yǔ jù yì, yóu yù zhī jiān, wén biǎo jūn yǐ zhì qí jiè. liáo zhōng xiān yǒu èr lù, yí lù shāo píng, yí lù jí xiǎn. é yǒu shēng liáo qiú shuài shù rén lái jiàn wén biǎo yuē : wǒ kǒng guān jūn bù xī shān chuān, qǐng wèi xiāng dǎo. wén biǎo wèi zhī yuē: cǐ lù kuān píng, bù xū dǎo yǐn, qīng dàn xiān qù, hǎo wèi yù zǐ dì yě . nǎi qiǎn zhī. wén biǎo wèi qí zhòng yuē : xiàng zhě, liáo shuài yǔ wú cóng kuān lù ér xíng, bì dāng shè fú yào wǒ. ruò cóng xiǎn lù, chū qí bù yú, liáo zhòng zì lí sàn yǐ . yú shì lè bīng cóng xiǎn dào jìn, qí yǒu bù tōng zhī chù, suí jí zhì zhī. chéng gāo ér wàng, guǒ jiàn qí fú bīng. liáo jì shī jì, zhēng xié qī zǐ, tuì bǎo xiǎn yào. wén biǎo dùn jūn dà péng shān xià, shì yǐ huò fú, suì xiāng shuài lái jiàng. wén biǎo jiē wèi fǔ zhī, réng zhēng qí shuì zū, wú gǎn dòng zhě. hòu chú wén biǎo wèi péng zhōu cì shǐ, yòu dà dé liáo hé.
天和三年，梁州恆棱獠叛，總管長史趙文表討之。軍次巴 州，文表欲率眾徑進。軍吏等曰 ：「此獠旅拒日久，部眾甚強。 討之者皆四面攻之，以分其勢。今若大軍直進，不遣奇兵，恐 併力於我，未可制勝。」文表曰：「往者既不能制之，今須別為 進趣。若四面遣兵，則獠降走路絕，理當相率以死拒戰。如從 一道，則吾得示威恩，分遣使人以理曉諭。為惡者討之，歸善 者撫之。善惡既分，易為經略。事有變通，奈何欲遵前轍也。」 文表遂以此意遍令軍中。時有從軍熟獠，多與恆棱親識，即以 實報之。恆棱獠相與聚議，猶豫之間，文表軍已至其界。獠中 先有二路，一路稍平，一路極險。俄有生獠酋帥數人來見文表 曰 ：「我恐官軍不悉山川，請為鄉導。」文表謂之曰：「此路寬 平，不須導引，卿但先去，好慰諭子弟也 。」乃遣之。文表謂 其眾曰 ：「向者，獠帥語吾從寬路而行，必當設伏要我。若從 險路，出其不虞，獠眾自離散矣 。」於是勒兵從險道進，其有 不通之處，隨即治之。乘高而望，果見其伏兵。獠既失計，爭 攜妻子，退保險要。文表頓軍大蓬山下，示以禍福，遂相率來 降。文表皆慰撫之，仍征其稅租，無敢動者。後除文表為蓬州 刺史，又大得獠和。

jiàn dé chū, lǐ huī wèi liáng zhōu zǒng guǎn, zhū liáo yì bìng cóng fù. rán qí zhǒng lèi zī màn, bǎo jù yán hè, yī lín zǒu xiǎn, ruò lǚ píng dì, suī lǚ jiā bīng, fú kě qióng tǎo. xìng yòu wú zhī, dài tóng qín shòu, zhū yí zhī zhōng, zuì nán yǐ dào yì zhāo huái zhě yě.
建德初，李暉為梁州總管，諸獠亦並從附。然其種類滋蔓， 保據岩壑，依林走險，若履平地，雖屢加兵，弗可窮討。性又 無知，殆同禽獸，諸夷之中，最難以道義招懷者也。

dàng chāng qiāng zhě, qí xiān gài sān miáo zhī yìn. zhōu shí yǔ yōng shǔ wēi lú děng bā guó cóng wǔ wáng miè shāng. hàn yǒu xiān líng shāo dāng děng, shì wèi biān huàn. qí dì, dōng jiē zhōng huá, xī tōng xī yù, nán běi shù qiān lǐ. xìng bié zì wèi bù luò, gè lì qiú shuài, jiē yǒu dì fēn, bù xiāng tǒng shè. dàng chāng jí qí yī yě. sú jiē tǔ zhù, jū yǒu dòng yǔ. qí wū zhī máo niú wěi jí gǔ yáng máo fù zhī. guó wú fǎ lìng, yòu wú yáo fù. wéi zhēng fá zhī shí, nǎi xiāng tún jù bù rán, zé gè shì shēng yè, bù xiāng wǎng lái. jiē yī qiú hè, mù yǎng máo niú yáng shǐ, yǐ gōng qí shí. fù zǐ bó shū xiōng dì sǐ zhě, jí yǐ qí jì mǔ shì shū mǔ jí sǎo zǐ mèi dì fù děng wèi qī . sú wú wén zì, dàn hòu cǎo mù róng luò, yǐ jì suì shí. sān nián yī xiāng jù, shā niú yáng yǐ jì tiān.
宕昌羌者，其先蓋三苗之胤。周時與庸、蜀、微、盧等八 國從武王滅商。漢有先零、燒當等，世為邊患。其地，東接中 華，西通西域，南北數千里。姓別自為部落，各立酋帥，皆有 地分，不相統攝。宕昌即其一也。俗皆土著，居有棟宇。其屋 織氂牛尾及羖羊毛覆之。國無法令，又無徭賦。唯征伐之時， 乃相屯聚；不然，則各事生業，不相往來。皆衣裘褐，牧養氂 牛羊豕，以供其食。父子伯叔兄弟死者，即以其繼母、世叔母、 及嫂（姊妹）〔弟婦〕等為妻 。俗無文字，但候草木榮落，以 記歲時。三年一相聚，殺牛羊以祭天。

yǒu liáng lēi qín zhě, shì wèi qiú shuài, dé qiāng háo xīn, nǎi zì chēng wáng yān. qí jiè zì chóu chí yǐ xī, dōng xī qiān lǐ, dài xí shuǐ yǐ nán, nán běi bā bǎi lǐ. dì duō shān fù, bù zhòng èr wàn yú luò. qín sūn mí hū, shǐ tōng shǐ yú hòu wèi. tài wǔ yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī.
有梁（勒）〔勤〕者，世為酋帥，得羌豪心，乃自稱王焉。 其界自仇池以西，東西千里，（帶）〔席〕水以南，南北八百里。 地多山阜，部眾二萬餘落。勤孫彌忽，始通使於後魏。太武因 其所稱而授之。

zì mí hū zhì xiān dìng jiǔ shì, měi xiū zhí gòng bù jué. hòu jiàn liǎng wèi fēn gé, suì huái bèi dàn. yǒng xī mò, xiān dìng nǎi yǐn tǔ gǔ hún kòu jīn chéng. dà tǒng chū, yòu lǜ qí zhǒng rén rù kòu. zhào xíng tái zhào guì dū yí tóng hóu mò chén shùn děng jī pò zhī. xiān dìng jù, chēng fān qǐng zuì. tài zǔ shě zhī, bài fǔ jūn jiāng jūn. sì nián, yǐ xiān dìng wèi nán táo zhōu cì shǐ yào ān fān wáng. hòu gǎi táo zhōu wèi mín zhōu, réng yǐ xiān dìng wèi cì shǐ. shì suì, qín zhōu zhuó shuǐ qiāng fǎn, zhōu jūn tǎo píng zhī. qī nián, xiān dìng yòu jǔ bīng rù kòu. dú gū xìn shí zhèn lǒng yòu, zhào xìn lǜ zhòng biàn tǎo zhī. jūn wèi zhì ér xiān dìng wèi qí xià suǒ shā. xìn jìn bīng pò qí yú dǎng. cháo tíng fāng yù zhāo huái shū sú, nǎi gèng yǐ qí dì mí dìng wèi dàng chāng wáng.
自彌忽至仚定九世，每修職貢不絕。後見兩魏分隔，遂懷 背誕。永熙末，仚定乃引吐谷渾寇金城。大統初，又率其種人 入寇。詔行台趙貴督儀同侯莫陳順等擊破之。仚定懼，稱藩請 罪。太祖舍之，拜撫軍將軍。四年，以仚定為南洮州刺史、要 安蕃王。後改洮州為岷州，仍以仚定為刺史。是歲，秦州濁水 羌反，州軍討平之。七年，仚定又舉兵入寇。獨孤信時鎮隴右， 詔信率眾便討之。軍未至而仚定為其下所殺。信進兵破其餘黨。 朝廷方欲招懷殊俗，乃更以其弟彌定為宕昌王。

shí liù nián, mí dìng zōng rén liáo gān xí duó qí wèi, mí dìng lái bēn. xiān shì, qiāng qiú bàng qǐ tiě cōng děng yīn xiān dìng fǎn pàn zhī jì, suì yōng zhòng jù qú lín chuān, yǔ wèi zhōu mín zhèng wǔ chǒu shàn dòng zhū qiāng, zǔ bīng nì mìng. zhì shì zhào dà jiāng jūn yǔ wén guì dòu lú níng liáng zhōu cì shǐ shǐ níng děng lǜ bīng tǎo liáo gān děng, bìng qín zhǎn zhī, nà mí dìng ér hái. yǔ zài guì děng chuán. qí hòu qiāng qiú dōng niàn jiě gǒng lián jù hé děng fǎn, dà jiāng jūn dòu lú níng wáng yǒng děng qián hòu tǎo píng zhī.
十六年，彌定宗人獠甘襲奪其位，彌定來奔。先是，羌酋 傍乞鐵匆等因仚定反叛之際，遂擁眾據渠林川，與渭州民鄭五 丑扇動諸羌，阻兵逆命。至是詔大將軍宇文貴、豆盧寧、涼州 刺史史寧等率兵討獠甘等，並擒斬之，納彌定而還。語在貴等 傳。其後羌酋東念姐、鞏廉俱和等反，大將軍豆盧寧、王勇等 前後討平之。

bǎo dìng chū, mí dìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. sān nián, yòu qiǎn shǐ xiàn shēng měng shòu. sì nián, mí dìng kòu táo zhōu, zǒng guǎn lǐ xián jī zǒu zhī. shì suì, mí dìng yòu yǐn tǔ gǔ hún kòu shí mén shù, xián fù pò zhī. gāo zǔ nù, zhào dà jiāng jūn tián hóng tǎo miè zhī, yǐ qí dì wèi dàng zhōu. dèng zhì qiāng zhě, qiāng zhī bié zhǒng yě. yǒu xiàng shū zhì zhě, shì wèi bái shuǐ qiú shuài, zì chēng wáng yān. qí dì běi yǔ dàng chāng xiāng jiē, fēng sú wù chǎn yì yǔ dàng chāng lüè tóng. zì shū zhì zhì yán héng shí yī shì. wèi gōng dì yuán nián, yán héng shī guó lái bēn, tài zǔ lìng zhāng wǔ gōng dǎo lǜ bīng sòng fù zhī.
保定初，彌定遣使獻方物。三年，又遣使獻生猛獸。四年， 彌定寇洮州，總管李賢擊走之。是歲，彌定又引吐谷渾寇石門 戍，賢復破之。高祖怒，詔大將軍田弘討滅之，以其地為宕州。 鄧至羌者，羌之別種也。有像舒治者，世為白水酋帥，自 稱王焉。其地北與宕昌相接，風俗物產亦與宕昌略同。自舒治 至檐桁十一世。魏恭帝元年，檐桁失國來奔，太祖令章武公導 率兵送復之。

bái lán zhě, qiāng zhī bié zhǒng yě. qí dì dōng běi jiē tǔ gǔ hún, xī běi zhì lì mó tú, nán jiè nà è, fēng sú wù chǎn yǔ dàng chāng lüè tóng. bǎo dìng yuán nián, qiǎn shǐ xiàn xī jiǎ tiě kǎi. dī zhě, xī yí zhī bié zhǒng. sān dài zhī jì, gài zì yǒu jūn zhǎng, ér shì yī zhāo jiàn. gù shī chēng zì bǐ dī qiāng, mò gǎn bù lái wáng yě. hàn wǔ dì miè zhī, yǐ qí dì wèi wǔ dū jùn. zì qiān wèi dǐ yú bā shǔ, zhǒng lèi shí fán. hàn mò, yǒu dī shuài yáng jū, shǐ jù chóu chí bǎi qǐng, zuì wèi qiáng zú. qí hòu jiàn shèng, nǎi zì chēng wáng. zhì yì sūn zuǎn, wèi fú fú jiān suǒ miè . jiān bài, qí zú rén dìng yòu zì chēng wáng. dìng wèi qǐ fú gàn guī suǒ shā. dìng cóng dì shèng, dài yǒu qí guó. shì shòu wèi shì fēng bài, yì tōng shǐ yú jiāng zuǒ. rán qí zhǒng luò fēn sǎn, pàn fú bù héng, lǒng hàn zhī jiān, lǚ bèi qí hài.
白蘭者，羌之別種也。其地東北接吐谷渾，西北至利模徒， 南界那鄂，風俗物產與宕昌略同。保定元年，遣使獻犀甲鐵鎧。 氐者，西夷之別種。三代之際，蓋自有君長，而世一朝見。 故詩稱「自彼氐、羌，莫敢不來王」也。漢武帝滅之，以其地 為武都郡。自汧、渭抵於巴、蜀，種類實繁。漢末，有氐帥楊 駒，始據仇池百頃，最為強族。其後漸盛，乃自稱王。至裔孫 纂，為（符）〔苻〕堅所滅 。堅敗，其族人定又自稱王。定為 乞伏干歸所殺。定從弟盛，代有其國。世受魏氏封拜，亦通使 於江左。然其種落分散，叛服不恆，隴、漢之間，屢被其害。

shèng zhī miáo yì yuē jí shǐ, wèi fēng wèi wǔ xìng wáng. jí shǐ sǐ, zi shào xiān lì, suì jiàn chēng dà hào. wèi jiāng fù shù yǎn miè zhī, zhí shào xiān guī zhū jīng shī, yǐ qí dì wèi wǔ xìng zhèn. wèi shì luò jīng wèi dìng, tiān xià luàn, shào xiān bēn hái wǔ xìng, fù zì lì wèi wáng. tài zǔ dìng qín lǒng, shào xiān chēng fān, sòng qī zǐ wèi zhì. dà tǒng yuán nián, shào xiān qǐng qí qī nǚ, tài zǔ zòu wèi dì hái zhī. shào xiān sǐ, zi bì xié lì. sì nián, nán qí zhōu dī fú ān shòu fǎn, gōng xiàn wǔ dū, zì hào tài bái wáng. zhào dà dū dū hóu mò chén shùn yǔ wèi zhōu cì shǐ zhǎng sūn chéng tǎo pò zhī. ān shòu yǐ qí zhòng jiàng. jiǔ nián, qīng shuǐ dī qiú lǐ shǔ rén jù xiǎn zuò luàn, dī shuài liáng dào xiǎn pàn gōng nán yóu, tài zǔ qiǎn diǎn qiān zhào chǎng wèi yù zhī, shǔ rén děng xiāng jì guī fù. yǔ zài chǎng chuán. shí yī nián, yú wǔ xìng zhì dōng yì zhōu, yǐ bì xié wèi cì shǐ. shí wǔ nián, ān yí dī fù pàn, zhào chǎng shí wèi jùn shǒu, shōu qí shǒu nì zhě èr shí yú rén zhǎn zhī, yú zhòng nǎi dìng. yú shì yǐ chǎng xíng nán qín zhōu shì. dī shuài gài nào děng xiāng shuài zuò luàn, nào jù běi gǔ, qí dǎng tán luò jù táo zhōng, yáng xìng dé fú shuāng wéi píng dī chéng, jiāng fán kuài luàn wǔ jiē, xī jié dàng chāng qiāng liáo gān, gòng tuī gài nào wèi zhǔ. chǎng fēn dào qiǎn shǐ xuān shì huò fú, rán hòu chū bīng tǎo zhī, qín gài nào, sàn qí yú dǎng. xìng zhōu pàn dī fù qīn bī
盛之苗裔曰集始，魏封為武興王。集始死，子紹先立，遂 僭稱大號。魏將傅豎眼滅之，執紹先歸諸京師，以其地為武興 鎮。魏氏洛京未定，天下亂，紹先奔還武興，復自立為王。太 祖定秦、隴，紹先稱藩，送妻子為質。大統元年，紹先請其妻 女，太祖奏魏帝還之。紹先死，子辟邪立。四年，南岐州氐苻 安壽反，攻陷武都，自號太白王。詔大都督侯莫陳順與渭州刺 史長孫澄討破之。安壽以其眾降。九年，清水氐酋李鼠仁據險 作亂，氐帥梁道顯叛攻南由，太祖遣典簽趙昶慰諭之，鼠仁等 相繼歸附。語在昶傳。十一年，於武興置東益州，以辟邪為刺 史。十五年，安夷氐復叛，趙昶時為郡守，收其首逆者二十餘 人斬之，餘眾乃定。於是以昶行南秦州事。氐帥蓋鬧等相率作 亂，鬧據北谷，其黨覃洛聚洮中，楊興德、苻雙圍平氐城，姜 樊噲亂武階，西結宕昌羌獠甘，共推蓋鬧為主。昶分道遣使宣 示禍福，然後出兵討之，擒蓋鬧，散其餘黨。興州叛氐復侵逼

nán qí zhōu, cì shǐ chì luó xié qiǎn shǐ gào jí, chǎng lǜ bīng fù jiù, yòu dà pò zhī. xiān shì, dī shǒu yáng fǎ shēn jù yīn píng zì chēng wáng, yì shèng zhī miáo yì yě . wèi xiào chāng zhōng, jǔ zhòng nèi fù. zì shì zhí gòng bù jué. fèi dì yuán nián, yǐ fǎ shēn wèi lí zhōu cì shǐ. èr nián, yáng bì xié jù zhōu fǎn, qún dī fù yǔ tóng nì. zhào chì luó xié yǔ zhào chǎng tǎo píng zhī. tài zǔ nǎi yǐ dà jiāng jūn yǔ wén guì wèi dà dū dū liù zhōu zhū jūn shì xìng zhōu cì shǐ. guì wēi míng xiān zhe, qún dī pō wèi fú zhī. shì suì, yáng fǎ shēn cóng wèi chí jiǒng píng shǔ, jūn huí, fǎ shēn xuán zhèn. xún yǔ qí zhǒng rén yáng chóng jí yáng chén zuò gè yōng qí zhòng, dì xiāng gōng tǎo. zhào chǎng shí dū chéng wǔ shā sān zhōu zhū jūn shì chéng zhōu cì shǐ, qiǎn shǐ hé jiě zhī. fǎ shēn děng cóng mìng. nǎi fēn qí bù luò, gèng zhì zhōu jùn yǐ chù zhī. wèi gōng dì mò, wǔ xìng dī fǎn, wéi lì zhōu. fèng zhōu gù dào dī wèi tiān wáng děng yì jù zhòng xiǎng yīng. dà jiāng jūn dòu lú níng děng tǎo píng zhī.
南岐州，刺史叱羅協遣使告急，昶率兵赴救，又大破之。 先是，氐首楊法深據陰平自稱〔王〕，亦盛之苗裔也 。魏 孝昌中，舉眾內附。自是職貢不絕。廢帝元年，以法深為黎州 刺史。二年，楊辟邪據州反，群氐復與同逆。詔叱羅協與趙昶 討平之。太祖乃以大將軍宇文貴為大都督、六州諸軍事、興州 刺史。貴威名先着，群氐頗畏服之。是歲，楊法深從尉遲迥平 蜀，軍回，法深旋鎮。尋與其種人楊崇集、楊陳侳各擁其眾， 遞相攻討。趙昶時督成武沙三州諸軍事、成州刺史，遣使和解 之。法深等從命。乃分其部落，更置州郡以處之。魏恭帝末， 武興氐反，圍利州。鳳州固道氐魏天王等亦聚眾響應。大將軍 豆盧寧等討平之。

shì zōng shí , xìng zhōu rén duàn zhà jí xià biàn bǎi shù èr xiàn mín fǎn, xiāng shuài pò lán gāo shù. dī qiú jiāng duō fù lǜ chú zhōng dī shǔ gōng xiàn luò cóng jùn yǐ yīng zhī. zhào chǎng lǜ zhòng tǎo píng èr xiàn, bìng zhǎn duàn zhà. ér yīn píng lú běi èr jùn dī fù wǎng wǎng tún jù, yǔ chú zhōng xiāng yīng. chǎng nǎi jiǎn zé jīng qí, chū qí bù yì, jìng rù chú zhōng. zhì dà zhú píng, lián pò qī shān, zhū qí qú lǜ, èr jùn bìng jiàng. jí chǎng hái, chú zhōng zhǔ dī fù wèi kòu lüè. chǎng yòu qiǎn yí tóng liú chóng yì yǔ wén qí lǜ bīng rù chú zhōng tǎo zhī, dà pò dī zhòng, zhǎn jiāng duō jí fú sì wáng děng. yú shì qún dī bìng píng. jí wáng qiān jǔ bīng, shā zhōu dī shuài kāi fǔ yáng yǒng ān yòu jù zhōu yīng qiān, dà jiāng jūn dá xī rú tǎo píng zhī. jī hú yī yuē bù luò jī, gài xiōng nú bié zhǒng, liú yuán hǎi wǔ bù zhī miáo yì yě. huò yún shān róng chì dí zhī hòu. zì lí shí yǐ xī, ān dìng yǐ dōng, fāng qī bā bǎi lǐ, jū shān gǔ jiān, zhǒng luò fán chì. qí sú tǔ zhù, yì zhī zhǒng tián. dì shǎo sāng cán, duō má bù. qí zhàng fū yī fú jí sǐ wáng bìn zàng, yǔ zhōng xià lüè tóng. fù rén zé duō guàn shèn bèi yǐ wèi ěr jí jǐng shì. yòu yǔ huá mín cuò jū, qí qú shuài pō shí wén zì. rán yǔ lèi yí dí, yīn yì nǎi tōng. dūn jù wú lǐ, tān ér rěn hài. sú hǎo yín huì, chù nǚ yóu shén. jiāng jià zhī xī, fāng yǔ yín zhě xù lí, fū shì wén zhī, yǐ duō wèi guì. jì jià zhī hòu, pō yì fáng xián, yǒu fàn jiān zhě, suí shì chéng fá. yòu xiōng dì sǐ, jiē nà qí qī. suī fēn tǒng jùn xiàn, liè yú biān hù, rán qīng qí yáo fù, yǒu yì qí mín. shān gǔ zǔ shēn zhě, yòu wèi jǐn yì shǔ. ér xiōng hàn shì xiǎn, shù wèi kòu luàn.
世宗時 ，興州人 〔段〕咤及下辯、柏樹二縣民反， 相率破蘭皋戍。氐酋姜多復率廚中氐、蜀攻陷落叢郡以應之。 趙昶率眾討平二縣，並斬段咤。而陰平、盧北二郡氐復往往屯 聚，與廚中相應。昶乃簡擇精騎，出其不意，徑入廚中。至大 竹坪，連破七柵，誅其渠率，二郡並降。及昶還，廚中主氐復 為寇掠。昶又遣儀同劉崇義、宇文琦率兵入廚中討之，大破氐 眾，斬姜多及苻肆王等。於是群氐並平。及王謙舉兵，沙州氐 帥開府楊永安又據州應謙，大將軍達奚儒討平之。稽胡一曰步 落稽，蓋匈奴別種，劉元海五部之苗裔也。或雲山戎赤狄之後。 自離石以西，安定以東，方七八百里，居山谷間，種落繁熾。 其俗土著，亦知種田。地少桑蠶，多麻布。其丈夫衣服及死亡 殯葬，與中夏略同。婦人則多貫蜃貝以為耳及頸飾。又與華民 錯居，其渠帥頗識文字。然語類夷狄，因譯乃通。蹲踞無禮， 貪而忍害。俗好淫穢，處女尤甚。將嫁之夕，方與淫者敘離， 夫氏聞之，以多為貴。既嫁之後，頗亦防閒，有犯奸者，隨事 懲罰。又兄弟死，皆納其妻。雖分統郡縣，列於編戶，然輕其 徭賦，有異齊民。山谷阻深者，又未盡役屬。而兇悍恃險，數 為寇亂。

wèi xiào chāng zhōng, yǒu liú lí shēng zhě, jū yún yáng gǔ, zì chēng tiān zǐ, lì nián hào, shǔ bǎi guān. shǔ wèi shì zhèng luàn, lì bù néng tǎo. lí shēng suì fēn qiǎn bù zhòng, chāo lüè jū mín, fén jìn zhī jiān, lüè wú níng suì. qí shén wǔ qiān yè hòu, shǐ mì tú zhī. wěi xǔ yǐ nǚ qī lí shēng tài zǐ, lí shēng xìn zhī, suì qiǎn qí zi yì yè. qí shén wǔ hòu wèi zhī lǐ, huǎn yǐ hūn qī. lí shēng jì shì hé qīn, bù wèi zhī bèi. dà tǒng yuán nián sān yuè, qí shén wǔ qián shī xí zhī. lí shēng lǜ qīng qí chū wài zhēng bīng, wèi qí běi bù wáng suǒ shā, zhǎn shǒu sòng yú qí shén wǔ. qí zhòng fù lì lí shēng dì sān zi nán hǎi wáng wèi zhǔ, lǜ bīng jù zhàn. qí shén wǔ jī miè zhī, huò qí wěi zhǔ, jí qí dì xī hǎi wáng, bìng huáng hòu fū rén wáng gōng yǐ xià sì bǎi yú rén, guī yú yè.
魏孝昌中，有劉蠡升者，居雲陽穀，自稱天子，立年號， 署百官。屬魏氏政亂，力不能討。蠡升遂分遣部眾，抄掠居民， 汾、晉之間，略無寧歲。齊神武遷鄴後，始密圖之。偽許以女 妻蠡升太子，蠡升信之，遂遣其子詣鄴。齊神武厚為之禮，緩 以婚期。蠡升既恃和親，不為之備。大統元年三月，齊神武潛 師襲之。蠡升率輕騎出外徵兵，為其北部王所殺，斬首送於齊 神武。其眾復立蠡升第三子南海王為主，率兵拒戰。齊神武擊 滅之，獲其偽主，及其弟西海王，並皇后夫人王公以下四百餘 人，歸於鄴。

jū hé xī zhě, duō shì xiǎn bù bīn. shí fāng yǔ qí shén wǔ zhēng héng, wèi huáng jīng lüè. tài zǔ nǎi qiǎn huáng mén láng yáng zhōng biāo jiù ān fǔ zhī . wǔ nián, hēi shuǐ bù zhòng xiān pàn. qī nián, bié shuài xià zhōu cì shǐ liú píng fú yòu jù shàng jùn fǎn. zì shì běi shān zhū bù, lián suì kòu bào. tài zǔ qián hòu qiǎn lǐ yuǎn yú jǐn hóu mò chén chóng lǐ bì děng xiāng jì tǎo píng zhī. wǔ chéng chū, yán zhōu jī hú hǎo ā bǎo hǎo láng pí lǜ qí zhǒng rén fù yú qí shì. ā bǎo zì shǔ chéng xiàng, láng pí zì shǔ zhù guó, bìng yǔ qí bié bù liú sāng dé gòng wèi yǐng xiǎng. zhù guó dòu lú níng dū zhū jūn yǔ yán zhōu cì shǐ gāo lín jī pò zhī. èr nián, láng pí děng yú dǎng fù pàn. zhào dà jiāng jūn hán gǎo guǒ tǎo zhī, fú zhǎn shén zhòng . bǎo dìng zhōng, lí shí shēng hú shù kòu fén běi, xūn zhōu cì shǐ wéi xiào kuān yú xiǎn yào zhú chéng, zhì bīng liáng, yǐ è qí lù. jí yáng zhōng yǔ tū jué fá qí, jī hú děng fù huái lǚ jù, bù gōng liáng xì. zhōng nǎi zhà qí qiú shuài, yún yǔ tū jué yù huí bīng tǎo zhī. qiú shuài děng jù, nǎi xiāng shuài gōng kuì yān. yǔ zài zhōng chuán. qí hòu dān zhōu suī zhōu yín zhōu děng bù nèi zhū hú, yǔ pú chuān bié shuài hǎo sān láng děng yòu pín nián nì mìng. fù zhào dá xī zhèn xīn wēi yú shí děng qián hòu qióng tǎo, sàn qí zhǒng luò. tiān hé èr nián, yán zhōu zǒng guǎn yǔ wén shèng lǜ zhòng chéng yín zhōu, jī hú bái yù jiǔ tóng qiáo shì luó děng yù yāo xí shèng jūn, shèng bìng tǎo zhǎn zhī. yòu pò qí bié shuài qiáo sān wù tóng děng. wǔ nián, kāi fǔ liú xióng chū suī zhōu, xún jiǎn běi biān, chuān lù jī hú shuài qiáo bái láng qiáo sù wù tóng děng dù hé nì zhàn, xióng fù pò zhī.
居河西者，多恃險不賓。時方與齊神武爭衡，未遑經略。 太祖乃遣黃門郎楊（忠）〔摽〕就安撫之 。五年，黑水部眾先 叛。七年，別帥夏州刺史劉平伏又據上郡反。自是北山諸部， 連歲寇暴。太祖前後遣李遠、于謹、侯莫陳崇、李弼等相繼討 平之。武成初，延州稽胡郝阿保、郝狼皮率其種人附於齊氏。 阿保自署丞相，狼皮自署柱國，並與其別部劉桑德共為影響。 柱國豆盧寧督諸軍與延州刺史高琳擊破之。二年，狼皮等餘黨 復叛。詔大將軍韓（杲）〔果〕討之，俘斬甚眾 。保定中，離 石生胡數寇汾北，勛州刺史韋孝寬於險要築城，置兵糧，以遏 其路。及楊忠與突厥伐齊，稽胡等復懷旅拒，不供糧餼。忠乃 詐其酋帥，雲與突厥欲回兵討之。酋帥等懼，乃相率供饋焉。 語在忠傳。其後丹州、綏州、銀州等部內諸胡，與蒲川別帥郝 三郎等又頻年逆命。復詔達奚震、辛威、於寔等前後窮討，散 其種落。天和二年，延州總管宇文盛率眾城銀州，稽胡白郁久 同、喬是羅等欲邀襲盛軍，盛並討斬之。又破其別帥喬三勿同 等。五年，開府劉雄出綏州，巡檢北邊，川路稽胡帥喬白郎、 喬素勿同等度河逆戰，雄復破之。

jiàn dé wǔ nián, gāo zǔ bài qí shī yú jìn zhōu, chéng shèng zhú běi, qí rén suǒ qì jiǎ zhàng, wèi xiá shōu liǎn, jī hú chéng xián qiè chū, bìng dào ér yǒu zhī. nǎi lì lí shēng sūn méi duó wèi zhǔ, hào shèng wǔ huáng dì, nián yuē shí píng. liù nián, gāo zǔ dìng dōng xià, jiāng tǎo zhī, yì yù qióng qí cháo xué. qí wáng xiàn yǐ wèi zhǒng lèi jì duō, yòu shān gǔ zǔ jué, wáng shī yī jǔ, wèi kě jǐn chú. qiě dāng jiǎn qí kuí shǒu, yú jiā wèi fǔ. gāo zǔ rán zhī, nǎi yǐ xiàn wèi xíng jūn yuán shuài, dū xíng jūn zǒng guǎn zhào wáng zhāo qiào wáng jiǎn téng wáng yōu děng tǎo zhī. xiàn jūn cì mǎ yì, nǎi fēn dào jù jìn. méi duó qiǎn qí dǎng tiān zhù shǒu hé dōng, yòu qiǎn qí dà shuài mù zhī jù hé xī, guī yù fēn shǒu xiǎn yào, jǐ jiǎo xiàn jūn. xiàn mìng qiào wáng jiǎn gōng tiān zhù, téng wáng yōu jī mù zhī, bìng pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí. zhào wáng zhāo yòu qín méi duó, yú zhòng jǐn jiàng.
建德五年，高祖敗齊師於晉州，乘勝逐北，齊人所棄甲仗， 未暇收斂，稽胡乘閒竊出，並盜而有之。乃立蠡升孫沒鐸為主， 號聖武皇帝，年曰石平。六年，高祖定東夏，將討之，議欲窮 其巢穴。齊王憲以為種類既多，又山谷阻絕，王師一舉，未可 盡除。且當剪其魁首，余加慰撫。高祖然之，乃以憲為行軍元 帥，督行軍總管趙王招、譙王儉、滕王逌等討之。憲軍次馬邑， 乃分道俱進。沒鐸遣其黨天柱守河東，又遣其大帥穆支據河西， 規欲分守險要，掎角憲軍。憲命譙王儉攻天柱，滕王逌擊穆支， 並破之，斬首萬餘級。趙王招又擒沒鐸，餘眾盡降。

xuān zhèng yuán nián, fén zhōu jī hú shuài liú shòu luó qiān fù fǎn, yuè wáng shèng dū zhū jūn tǎo qín zhī. zì shì kòu dào pō xī. kù mò xī, xiān bēi zhī bié zhǒng yě. qí xiān wèi mù róng huǎng suǒ pò, cuàn yú sōng mò zhī jiān. hòu zhǒng lèi jiàn duō, fēn wèi wǔ bù: yī yuē rǔ hé zhǔ, èr yuē mò hè fú, sān yuē qì gè, sì yuē mù kūn, wǔ yuē shì dé. měi bù zhì qí chì jīn yī rén. yǒu ā huì shì zhě, zuì wèi háo shuài, wǔ bù jiē shòu qí jié dù. yì shǔ yú tū jué, ér shù yǔ qì dān xiāng gōng. lǔ huò cái chù, yīn ér xíng shǎng. sǐ zhě zé yǐ wěi báo guǒ shī, xuán zhī shù shàng. dà tǒng wǔ nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù.
宣政元年，汾州稽胡帥劉受羅千復反，越王盛督諸軍討擒 之。自是寇盜頗息。庫莫奚，鮮卑之別種也。其先為慕容晃所 破，竄於松漠之間。後種類漸多，分為五部：一曰辱紇主，二 曰莫賀弗，三曰契個，四曰木昆，五曰室得。每部置俟（斥） 〔斤〕一人。有阿會氏者，最為豪帥，五部皆受其節度。役屬 於突厥，而數與契丹相攻。虜獲財畜，因而行賞。死者則以葦 薄裹屍，懸之樹上。大統五年，遣使獻其方物。

shǐ chén yuē: fán mín xiào xíng tiān dì, bǐng líng yīn yáng, yú zhì běn yú zì rán, gāng róu xì yú shuǐ tǔ. gù yǔ lù suǒ huì, fēng liú suǒ tōng, jiǔ chuān wèi jì, wǔ yuè zuò zhèn, cǐ zhī wèi zhū xià. shēng qí dì zhě, zé rén yì chū yān. mèi gǔ yú yí gū zhú běi hù, xiàn yǐ dān jiǎo zǐ sāi, gé yǐ cāng hǎi jiāo hé, cǐ zhī wèi huāng yì. gǎn qí qì zhě, zé xiōng dé chéng yān. ruò fú jiǔ yí bā dí, zhǒng luò fán chì qī róng liù mán, chōng rèn biān bǐ. suī fēng tǔ shū sú, shì yù bù tóng, zhì yú tān ér wú yàn, hěn ér hǎo luàn, qiáng zé lǚ jù, ruò zé jī fú, qí kuí yī yě. sī gài tiān zhī suǒ mìng, shǐ qí rán hū.
史臣曰：凡民肖形天地，稟靈陰陽，愚智本於自然，剛柔 繫於水土。故雨露所會，風流所通，九川為紀，五嶽作鎮，此 之謂諸夏。生其地者，則仁義出焉。昧谷、嵎夷、孤竹、北戶， 限以丹徼紫塞，隔以滄海交河，此之謂荒裔。感其氣者，則凶 德成焉。若夫九夷八狄，種落繁熾；七戎六蠻，充牣邊鄙。雖 風土殊俗，嗜欲不同，至於貪而無厭，狠而好亂，強則旅拒， 弱則稽服，其揆一也。斯蓋天之所命，使其然乎。