yì yù shàng gāo lí bǎi jì mán liáo dàng chāng dèng zhì bái lán dī jī hú kù mò xī
异域上 高丽 百济 蛮 獠 宕昌 邓至 白兰 氐 稽胡 库莫奚
gài tiān dì zhī suǒ fù zài, zhì dà yǐ rì yuè zhī suǒ lín zhào, zhì guǎng yǐ. rán zé wàn wù zhī nèi, mín rén guǎ ér qín shòu duō liǎng yí zhī jiān, zhōng tǔ jú ér shù sú kuàng. qiú zhī zōu shuō, guǐ guài zhī jī shí fán kǎo zhī shān jīng, qí jué zhī cí fěi yī. zhōu kǒng cún ér bù lùn, shì fēi fēn ér mò biàn. qín huáng biān chī tiān xià, dú wǔ yú xiá fāng hàn wǔ shì mǎ qiáng shèng, sì zhì yú yuǎn lüè. xiōng nú jì què, qí guó yǐ xū quǎn mǎ jì lái, qí mín yì kùn. shì zhī yàn hǎi lóng duī, tiān suǒ yǐ jué yí xià yě yán fāng shuò mò, dì suǒ yǐ xiàn nèi wài yě. kuàng hū shí fēi qín hàn, zhì shén yíng liú, wéi tiān dào yǐ qiú qí gōng, dān mín lì ér cóng suǒ yù, diān zhuì zhī xìn, gù bù xuán zhǒng. shì yǐ xiān wáng shè jiào, nèi zhū xià ér wài yí dí wǎng zhé chuí fàn, měi shù dé ér bǐ guǎng dì. suī yǔ jī zhī dōng jiān xī bèi, bù guò hǎi jí liú shā wáng zhì zhī zì běi cú nán, cái chēng xué jū jiāo zhǐ. qǐ fēi dào guàn sān gǔ, yì gāo bǎi dài zhě hū.
盖天地之所覆载,至大矣;日月之所临照,至广矣。然则 万物之内,民人寡而禽兽多;两仪之间,中土局而庶俗旷。求 之邹说,诡怪之迹实繁;考之山经,奇谲之词匪一。周、孔存 而不论,是非纷而莫辩。秦皇鞭笞天下,黩武于遐方;汉武士 马强盛,肆志于远略。匈奴既却,其国已虚;犬马既来,其民 亦困。是知鴈海龙堆,天所以绝夷夏也;炎方朔漠,地所以限 内外也。况乎时非秦、汉,志甚嬴、刘,违天道以求其功,殚 民力而从所欲,颠坠之衅,固不旋踵。是以先王设教,内诸夏 而外夷狄;往哲垂范,美树德而鄙广地。虽禹迹之东渐西被, 不过海及流沙;王制之自北徂南,裁称穴居交趾。岂非道贯三 古,义高百代者乎。
yǒu zhōu chéng sāng luàn zhī hòu, shǔ zhàn zhēng zhī rì, dìng sì biǎo yǐ wǔ gōng, ān sān biān yǐ quán dào. zhào wèi shàng gěng, zé jié yīn yú běi dí jiù kù wèi shí, zé tōng hǎo yú xī róng. yóu shì dé xíng jù jǔ, shēng míng xiá jì. huì fú zhān qiú, fú xié yú shǔ guó shāng hú fàn kè, tián wěi yú qí tíng. suī dōng lüè lòu sān wú zhī dì, nán xún zǔ bǎi yuè zhī jìng, ér guó wēi zhī suǒ sù fú, fēng huà zhī suǒ tán bèi, yì zú wèi hóng yǐ. qí sì yí lái zhāo pìn zhě, jīn bìng jì zhī yú hòu. zhì yú dào lù yuǎn jìn, wù chǎn fēng sú, xiáng zhū qián shǐ, huò yǒu bù tóng. sī jiē lù qí dāng shí suǒ jì, yǐ bèi yí quē yún ěr.
有周承丧乱之后,属战争之日,定四表以武功,安三边以 权道。赵、魏尚梗,则结姻于北狄;厩库未实,则通好于西戎。 由是德刑具举,声名遐洎。卉服毡裘,辐协于属国;商胡贩客, 填委于旗亭。虽东略漏三吴之地,南巡阻百越之境,而国威之 所肃服,风化之所覃被,亦足为弘矣。其四夷来朝聘者,今并 纪之于后。至于道路远近,物产风俗,详诸前史,或有不同。 斯皆录其当时所记,以备遗阙云尔。
gāo lí zhě, qí xiān chū yú fū yú. zì yán shǐ zǔ yuē zhū méng, hé bó nǚ gǎn rì yǐng suǒ yùn yě. zhū méng zhǎng ér yǒu cái lüè, fū yú rén è ér zhú zhī. tǔ yú gē dòu gǔ chéng, zì hào yuē gāo gōu lí, réng yǐ gāo wèi shì. qí sūn mò lái jiàn shèng, jī fū yú ér chén zhī. mò lái yì sūn liǎn, shǐ tōng shǐ yú hòu wèi.
高丽者,其先出于夫余。自言始祖曰朱蒙,河伯女感日影 所孕也。朱蒙长而有材略,夫余人恶而逐之。土于纥斗骨城, 自号曰高句丽,仍以高为氏。其孙莫来渐盛,击夫余而臣之。 莫来裔孙琏,始通使于后魏。
qí dì, dōng zhì xīn luó, xī dù liáo shuǐ èr qiān lǐ, nán jiē bǎi jì, běi lín mò hé qiān yú lǐ. zhì píng rǎng chéng. qí chéng, dōng xī liù lǐ, nán lín pèi shuǐ. chéng nèi wéi jī cāng chǔ qì bèi, kòu zéi zhì rì, fāng rù gù shǒu. wáng zé bié wèi zhái yú qí cè, bù cháng jū zhī. qí wài yǒu guó nèi chéng jí hàn chéng, yì bié dōu yě, fù yǒu liáo dōng xuán tú děng shù shí chéng, jiē zhì guān sī, yǐ xiāng tǒng shè.
其地,东至新罗,西渡辽水二千里,南接百济,北邻靺鞨 千余里。治平壤城。其城,东西六里,南临浿水。城内唯积仓 储器备,寇贼至日,方入固守。王则别为宅于其侧,不常居之。 其外有国内城及汉城,亦别都也,复有辽东、玄菟等数十城, 皆置官司,以相统摄。
dà guān yǒu dà duì lú, cì yǒu tài dà xiōng dà xiōng xiǎo xiōng yì qí shē wū zhuō tài dà shǐ zhě dà shǐ zhě xiǎo shǐ zhě rù shē yì shǔ xiān rén bìng rù sà fán shí sān děng, fēn zhǎng nèi wài shì yān. qí dà duì lú, zé yǐ qiáng ruò xiāng líng, duó ér zì wèi zhī, bù yóu wáng zhī shǔ zhì yě. qí xíng fǎ: móu fǎn jí pàn zhě, xiān yǐ huǒ fén ruò, rán hòu zhǎn shǒu, jí mò qí jiā. dào zhě, shí yú bèi zhēng zāng. ruò pín bù néng bèi, jí fù gōng sī zhài zhě, jiē tīng píng qí zǐ nǚ wèi nú bì yǐ cháng zhī.
大官有大对卢,次有太大兄、大兄、小兄、意俟奢、乌拙、 太大使者、大使者、小使者、褥奢、翳属、仙人并褥萨凡十三 等,分掌内外事焉。其大对卢,则以强弱相陵,夺而自为之, 不由王之署置也。其刑法:谋反及叛者,先以火焚爇,然后斩 首,籍没其家。盗者,十余倍征赃。若贫不能备,及负公私债 者,皆听评其子女为奴婢以偿之。
zhàng fū yī tóng xiù shān dà kǒu kù bái wéi dài huáng gé lǚ. qí guān yuē gǔ sū, duō yǐ zǐ luó wèi zhī, zá yǐ jīn yín wèi shì. qí yǒu guān pǐn zhě, yòu chā èr niǎo yǔ yú qí shàng, yǐ xiǎn yì zhī. fù rén fú qún rú, jū xiù jiē wèi mèi. shū jí yǒu wǔ jīng sān shǐ sān guó zhì jìn yáng qiū. bīng qì yǒu jiǎ nǔ gōng jiàn jǐ shāo máo chán. fù shuì zé juàn bù jí sù, suí qí suǒ yǒu, liàng pín fù chà děng shū zhī. tǔ tián jí báo, jū chǔ jié jiǎn. rán shàng róng zhǐ. duō zhà wěi, yán cí bǐ huì, bù jiǎn qīn shū, nǎi zhì tóng chuān ér yù, gòng shì ér qǐn. fēng sú hǎo yín, bù yǐ wéi kuì. yǒu yóu nǚ zhě, fū wú cháng rén. hūn qǔ zhī lǐ, lüè wú cái bì, ruò shòu cái zhě, wèi zhī mài bì, sú shén chǐ zhī. fù mǔ jí fū sàng, qí fú zhì tóng yú huá xià. xiōng dì zé xiàn yǐ sān yuè. jìng xìn fó fǎ, yóu hǎo yín sì. yòu yǒu shén miào èr suǒ: yī yuē fū yú shén, kè mù zuò fù rén zhī xiàng yī yuē dēng gāo shén, yún shì qí shǐ zǔ fū yú shén zhī zǐ. bìng zhì guān sī, qiǎn rén shǒu hù. gài hé bó nǚ yǔ zhū méng yún.
丈夫衣同袖衫、大口裤、白韦带、黄革履。其冠曰骨苏, 多以紫罗为之,杂以金银为饰。其有官品者,又插二鸟羽于其 上,以显异之。妇人服裙襦,裾袖皆为袂。书籍有五经、三史、 三国志、晋阳秋。兵器有甲弩弓箭戟捎矛鋋。赋税则绢布及粟, 随其所有,量贫富差等输之。土田塉薄,居处节俭。然尚容止。 多诈伪,言辞鄙秽,不简亲疏,乃至同川而浴,共室而寝。风 俗好淫,不以为愧。有游女者,夫无常人。婚娶之礼,略无财 币,若受财者,谓之卖婢,俗甚耻之。父母及夫丧,其服制同 于华夏。兄弟则限以三月。敬信佛法,尤好淫祀。又有神庙二 所:一曰夫余神,刻木作妇人之象;一曰登高神,云是其始祖 夫余神之子。并置官司,遣人守护。盖河伯女与朱蒙云。
liǎn wǔ shì sūn chéng, dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù. chéng sǐ, zi tāng lì. jiàn dé liù nián, tāng yòu qiǎn shǐ lái gòng. gāo zǔ bài tāng wèi shàng kāi fǔ yí tóng dà jiàng jūn liáo dōng jùn kāi guó gōng liáo dōng wáng.
琏五世孙成,大统十二年,遣使献其方物。成死,子汤立。 建德六年,汤又遣使来贡。高祖拜汤为上开府仪同大将军、辽 东郡开国公、辽东王。
bǎi jì zhě, qí xiān gài mǎ hán zhī shǔ guó, fū yú zhī bié zhǒng. yǒu chóu tái zhě, shǐ guó yú dài fāng. gù qí dì jiè dōng jí xīn luó, běi jiē gāo gōu lí, xī nán jù xiàn dà hǎi. dōng xī sì bǎi wǔ shí lǐ, nán běi jiǔ bǎi yú lǐ. zhì gù má chéng. qí wài gèng yǒu wǔ fāng: zhōng fāng yuē gǔ shā chéng, dōng fāng yuē dé ān chéng, nán fāng yuē jiǔ zhī xià chéng, xī fāng yuē dāo xiān chéng, běi fāng yuē xióng jīn chéng.
百济者,其先盖马韩之属国,夫余之别种。有仇台者,始 国于带方。故其地界东极新罗,北接高句丽,西南俱限大海。 东西四百五十里,南北九百余里。治固麻城。其外更有五方: 中方曰古沙城,东方曰得安城,南方曰久知下城,西方曰刀先 城,北方曰熊津城。
wáng xìng fū yú shì, hào yú luó xiá, mín hū wèi jiān jí zhī, xià yán bìng wáng yě. qī hào yú lù, xià yán fēi yě. guān yǒu shí liù pǐn. zuǒ píng wǔ rén, yī pǐn dá lǜ sān shí rén, èr pǐn ēn lǜ sān pǐn dé lǜ sì pǐn gǎn lǜ wǔ pǐn nài lǜ liù pǐn. liù pǐn yǐ shàng, guān shì yín huá. jiāng dé qī pǐn, zǐ dài shī dé bā pǐn, zào dài gù dé jiǔ pǐn, chì dài lǐ jì dé shí pǐn, qīng dài duì dé shí yī pǐn, wén dū shí èr pǐn, jiē huáng dài wǔ dū shí sān pǐn, zuǒ jūn shí sì pǐn, zhèn wǔ shí wǔ pǐn, kè yú shí liù pǐn, jiē bái dài. zì ēn lǜ yǐ xià, guān wú cháng yuán, gè yǒu bù sī, fēn zhǎng zhòng wù. nèi guān yǒu qián nèi bù gǔ bù ròu bù nèi lüè bù wài lüè bù mǎ bù dāo bù gōng dé bù yào bù mù bù fǎ bù hòu guān bù. wài guān yǒu sī jūn bù sī tú bù sī kōng bù sī kòu bù diǎn kǒu bù kè bù wài shě bù chóu bù rì guān bù dōu shì bù. dū xià yǒu wàn jiā, fēn wéi wǔ bù, yuē shàng bù qián bù zhōng bù xià bù hòu bù, tǒng bīng wǔ bǎi rén. wǔ fāng gè yǒu fāng lǐng yī rén, yǐ dá lǜ wèi zhī jùn jiāng sān rén, yǐ dé lǜ wèi zhī. fāng tǒng bīng yī qiān èr bǎi rén yǐ xià, qī bǎi rén yǐ shàng. chéng zhī nèi wài mín shù jí yú xiǎo chéng, xián fēn yì lì yān.
王姓夫余氏,号于罗瑕,民呼为鞬吉支,夏言并王也。妻 号于陆,夏言妃也。官有十六品。左平五人,一品;达率三十 人,二品;恩率三品;德率四品;扞率五品;柰率六品。六品 已上,冠饰银华。将德七品,紫带;施德八品,皂带;固德九 品,赤带;(李)〔季〕德十品,青带;对德十一品,文督十二 品,皆黄带;武督十三品,佐军十四品,振武十五品,克虞十 六品,皆白带。自恩率以下,官无常员,各有部司,分掌众务。 内官有前内部、谷部、肉部、内掠部、外掠部、马部、刀部、 功德部、药部、木部、法部、后官部。外官有司军部、司徒部、 司空部、司寇部、点口部、客部、外舍部、绸部、日官部、都 市部。都下有万家,分为五部,曰上部、前部、中部、下部、 后部,统兵五百人。五方各有方领一人,以达率为之;郡将三 人,以德率为之。方统兵一千二百人以下,七百人以上。城之 内外民庶及余小城,咸分(肄)〔隶〕焉。
qí yī fú, nán zǐ lüè tóng yú gāo lí. ruò cháo bài jì sì, qí guān liǎng xiāng jiā chì, róng shì zé bù . bài yè zhī lǐ, yǐ liǎng shǒu jù dì wèi jìng. fù rén yī yǐ shì páo, ér xiù wēi dà. zài shì zhě, biān fā pán yú shǒu, hòu chuí yī dào wèi shì chū jià zhě, nǎi fēn wéi liǎng dào yān. bīng yǒu gōng jiàn dāo máo. sú zhòng qí shè, jiān ài fén shǐ. qí xiù yì zhě, pō jiě zhǔ wén. yòu jiě yīn yáng wǔ xíng. yòng sòng yuán jiā lì, yǐ jiàn yín yuè wèi suì shǒu. yì jiě yī yào bǔ shì zhàn xiāng zhī shù. yǒu tóu hú chū pú děng zá xì, rán yóu shàng yì qí. sēng ní sì tǎ shén duō, ér wú dào shì. fù shuì yǐ bù juàn sī má jí mǐ děng, liàng suì fēng jiǎn, chà děng shū zhī. qí xíng fá: fǎn pàn tuì jūn jí shā rén zhě, zhǎn dào zhě, liú, qí zāng liǎng bèi zhēng zhī fù rén fàn jiān zhě, mò rù fū jiā wèi bì. hūn qǔ zhī lǐ, lüè tóng huá sú. fù mǔ jí fū sǐ zhě, sān nián zhì fú yú qīn, zé zàng qì chú zhī. tǔ tián xià shī, qì hòu wēn nuǎn. wǔ gǔ zá guǒ cài shū jí jiǔ lǐ yáo zhuàn yào pǐn zhī shǔ, duō tóng yú nèi dì. wéi wú tuó lǘ luó yáng é yā děng. qí wáng yǐ sì zhòng zhī yuè, jì tiān jí wǔ dì zhī shén. yòu měi suì sì cí qí shǐ zǔ chóu tái zhī miào.
其衣服,男子略同于高丽。若朝拜祭祀,其冠两厢加翅, 戎事则不 。拜谒之礼,以两手据地为敬。妇人衣(以)〔似〕 袍,而袖微大。在室者,编发盘于首,后垂一道为饰;出嫁者, 乃分为两道焉。兵有弓箭刀矛。俗重骑射,兼爱坟史。其秀异 者,颇解属文。又解阴阳五行。用宋元嘉历,以建寅月为岁首。 亦解医药卜筮占相之术。有投壶、樗蒲等杂戏,然尤尚奕棋。 僧尼寺塔甚多,而无道士。赋税以布绢丝麻及米等,量岁丰俭, 差等输之。其刑罚:反叛、退军及杀人者,斩;盗者,流,其 赃两倍征之;妇人犯奸者,没入夫家为婢。婚娶之礼,略同华 俗。父母及夫死者,三年治服;余亲,则葬讫除之。土田下湿, 气候温暖。五谷杂果菜蔬及酒醴肴馔药品之属,多同于内地。 唯无驼驴骡羊鹅鸭等。其王以四仲之月,祭天及五帝之神。又 每岁四祠其始祖仇台之庙。
zì jìn sòng qí liáng jù jiāng zuǒ, hòu wèi zhái zhōng yuán, bìng qiǎn shǐ chēng fān, jiān shòu fēng bài. qí shì shàn dōng xià, qí wáng lóng yì tōng shǐ yān. lóng sǐ, zi chāng lì. jiàn dé liù nián, qí miè, chāng shǐ qiǎn shǐ xiàn fāng wù. xuān zhèng yuán nián, yòu qiǎn shǐ lái xiàn.
自晋、宋、齐、梁据江左,后魏宅中原,并遣使称藩,兼 受封拜。齐氏擅东夏,其王隆亦通使焉。隆死,子昌立。建德 六年,齐灭,昌始遣使献方物。宣政元年,又遣使来献。
mán zhě, pán hù zhī hòu. zú lèi fān fán yǎn, sàn chù jiāng huái zhī jiān, rǔ yù zhī jùn. píng xiǎn zuò gěng, shì wèi kòu luàn. dǎi wèi rén shī yù, qí bào zī shén. yǒu rǎn shì xiàng shì tián shì zhě, zōu luò yóu shèng. yú zé dà zhě wàn jiā, xiǎo zhě qiān hù. gèng xiāng chóng shù, jiàn chēng wáng hóu, tún jù sān xiá, duàn è shuǐ lù, jīng shǔ xíng rén, zhì yǒu jiǎ dào zhě. tài zǔ lüè dìng yī chán, shēng jiào nán bèi, zhū mán wèi wēi, mí rán xiàng fēng yǐ.
蛮者,盘瓠之后。族类(番)〔蕃〕衍,散处江、淮之间, 汝、豫之郡。凭险作梗,世为寇乱。逮魏人失驭,其暴滋甚。 有冉氏、向氏、田氏者,陬落尤盛。余则大者万家,小者千户。 更相崇树,僭称王侯,屯据三峡,断遏水路,荆、蜀行人,至 有假道者。太祖略定伊、瀍,声教南被,诸蛮畏威,靡然向风 矣。
dà tǒng wǔ nián, cài yáng mán wáng lǔ chāo míng nèi shǔ, yǐ wéi nán yōng zhōu cì shǐ, réng shì xí yān. shí yī nián, mán shǒu méi lēi tè lái gòng qí fāng wù. xún ér mán shuài tián dù qīng jí miǎn hàn zhū mán rǎo dòng, dà jiàng jūn yáng zhōng jī pò zhī. qí hòu mán shuài dù qīng hé zì chēng bā zhōu cì shǐ, yǐ zhōu rù fù. cháo tíng yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī. qīng hé hòu suì fǎn, gōng wéi dōng liáng zhōu. qí táng zhōu mán tián lǔ jiā yì pàn, zì hào yù zhōu bó. wáng xióng quán jǐng xuān děng qián hòu tǎo píng zhī. yǔ zài quán zhòng zūn jí jǐng xuān chuán.
大统五年,蔡阳蛮王鲁超明内属,以为南雍州刺史,仍世 袭焉。十一年,蛮首梅勒特来贡其方物。寻而蛮帅田杜清及沔、 汉诸蛮扰动,大将军杨忠击破之。其后蛮帅杜青和自称巴州刺 史,以州入附。朝廷因其所称而授之。青和后遂反,攻围东梁 州。其唐州蛮田鲁嘉亦叛,自号豫州伯。王雄、权景宣等前后 讨平之。语在泉仲遵及景宣传。
wèi fèi dì chū, mán qiú fán shě jǔ luò nèi fù, yǐ wéi huái běi sān zhōu zhū jūn shì huái zhōu cì shǐ huái ān jùn gōng. yú jǐn děng píng jiāng líng, zhū mán sāo dòng, zhào dòu lú níng cài yòu děng tǎo pò zhī.
魏废帝初,蛮酋樊舍举落内附,以为淮北三州诸军事、淮 州刺史、淮安郡公。于谨等平江陵,诸蛮骚动,诏豆卢宁、蔡 佑等讨破之。
wèi gōng dì èr nián, mán qiú yí mín wáng tián xìng yàn běi jīng zhōu cì shǐ méi jì chāng děng xiāng jì kuǎn fù. yǐ xìng yàn jì chāng bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī, jiā jì chāng luò zhōu cì shǐ, cì jué shí tái xiàn gōng. qí hòu bā xī rén qiáo yān shān dòng qún mán, yǐ fù yú liáng. mán shuài xiàng zhèn hóu xiàng rì bái biāo děng yīng zhī . xiàng wǔ zǐ wáng yòu gōng xiàn xìn zhōu. tián wū dù tián dōu táng děng chāo duàn jiāng lù. wén zi róng fù jù jīng zhōu zhī wèn yáng jùn, zì chēng rén zhōu cì shǐ. bìng lín zhōu cì shǐ pú wēi yì jǔ bīng nì mìng. zhào tián hóng hè ruò dūn pān zhāo lǐ qiān zhé tǎo pò zhī. yǔ zài dūn jí qiān zhé yáng yáng xióng děng chuán.
魏恭帝二年,蛮酋宜民王田兴彦、北荆州刺史梅季昌等相 继款附。以兴彦、季昌并为开府仪同三司,加季昌洛州刺史, 赐爵石台县公。其后巴西人谯淹扇动群蛮,以附于梁。蛮帅向 镇侯、向(日)〔白〕彪等应之 。向五子王又攻陷信州。田乌 度、田都唐等抄断江路。文子荣复据荆州之汶阳郡,自称仁州 刺史。并邻州刺史蒲微亦举兵逆命。诏田弘、贺若敦、潘招、 李迁哲讨破之。语在敦及迁哲、(杨)〔阳〕雄等传。
wǔ chéng chū, wén zhōu mán pàn, zhōu xuǎn jūn tǎo dìng zhī. xún ér rǎn lìng xián xiàng wǔ zǐ wáng děng yòu gōng xiàn bái dì, shā kāi fǔ yáng zhǎng huá, suì xiāng shuài zuò luàn. qián hòu qiǎn kāi fǔ yuán qì zhào gāng děng zǒng bīng chū tǎo, suī pō jiǎn qí zú lèi, ér yuán è wèi chú.
武成初,文州蛮叛,州选军讨定之。寻而冉令贤、向五子 王等又攻陷白帝,杀开府杨长华,遂相率作乱。前后遣开府元 契、赵刚等总兵出讨,虽颇剪其族类,而元恶未除。
tiān hé yuán nián, zhào kāi fǔ lù téng dū wáng liàng sī mǎ yì děng tǎo zhī. téng shuǐ lù jù jìn, cì yú tāng kǒu, xiān qiǎn yù zhī. ér lìng xián fāng zēng jùn chéng chí, yán shè gǎn yù. qiǎn qí zhǎng zǐ xī lí cì zǐ nán wáng lǐng qí zhī shǔ, yú jiāng nán xiǎn yào zhī dì zhì lì shí chéng, yuǎn jié cén yáng mán wèi qí shēng yuán. lìng xián lǜ qí jīng zú, gù shǒu shuǐ luó chéng. téng nǎi zǒng jí jiàng shuài, móu qí jìn qù. xián yù xiān qǔ shuǐ luó, rán hòu jīng lüè jiāng nán. téng yán yú zhòng yuē: " lìng xián nèi shì shuǐ luó jīn tāng zhī xiǎn, wài tuō cén yáng fǔ chē zhī yuán, jiān fù zī liáng chōng shí, qì xiè jīng xīn. yǐ wǒ xuán jūn gōng qí yán lěi, tuō yī zhàn bù kè, gèng chéng qí qì. bù rú dùn jūn tāng kǒu, xiān qǔ jiāng nán, jiǎn qí yǔ máo, rán hòu jìn jūn shuǐ luó. cǐ zhì shèng zhī jì yě ." zhòng jiē rán zhī. nǎi qiǎn kāi fǔ wáng liàng lǜ zhòng dù jiāng, xún rì gōng bá qí bā chéng, xiōng dǎng bēn sàn. huò zéi shuài rǎn chéng gōng bìng shēng kǒu sān qiān rén, jiàng qí bù zhòng yī qiān hù. suì jiǎn mù xiāo yǒng, shù dào rù gōng shuǐ luó. lù jīng shí bì chéng. cǐ chéng jùn xiǎn, sì miàn bì lì, gù yǐ míng yān. wéi yǒu yī xiǎo lù, yuán tī ér shàng. mán dàn yǐ wéi qiào jué, fēi bīng zhòng suǒ xíng. téng bèi jiǎ xiān dēng, zhòng jūn jì jìn, bèi jīng wēi zǔ, lěi yuè nǎi dé jiù lù. qiě téng xiān rèn lóng zhōu zǒng guǎn, yǎ zhī mán shuài rǎn bó lí rǎn ān xī yǔ lìng xián yǒu xì. téng nǎi zhāo yòu bó lí děng, jié wèi fù zǐ, yòu duō yí qí jīn bó. bó lí děng yuè, suì wèi xiāng dǎo. shuǐ luó cè yòu yǒu shí shèng chéng zhě, yì shì xiǎn yào. lìng xián shǐ xiōng zi lóng zhēn jù zhī. téng yòu mì yòu lóng zhēn yún, ruò píng shuǐ luó, shǐ qí dài lìng xián chù. lóng zhēn dà yuè, mì qiǎn qí zi yì téng. téng nǎi hòu jiā lǐ jiē, cì yǐ jīn bó. mán tān lì jì shēn, réng qǐng lì xiào. nǎi wèi téng yuē:" yù fān suǒ jù chéng, kǒng rén lì guǎ shǎo." téng xǔ yǐ sān bǎi bīng zhù zhī. jì ér qiǎn èr qiān rén xián méi yè jìn. lóng zhēn lì bù néng yù, suì píng shí shèng chéng. chén zhì shuǐ luó, mán zhòng dà kuì, zhǎn shǒu wàn yú jí, lǔ huò yī wàn kǒu. lìng xián dùn zǒu, zhuī ér huò zhī, bìng qí zǐ dì děng jiē zhǎn zhī. sī mǎ yì yòu bié xià qí èr shí yú chéng, huò mán shuài rǎn sān gōng děng. téng nǎi jī qí hái gǔ yú shuǐ luó chéng cè, wèi jīng guān. hòu mán dàn wàng jiàn, zhé dà hào kū. zì cǐ láng lì zhī xīn chuò yǐ.
天和元年,诏开府陆腾督王亮、司马裔等讨之。腾水陆俱 进,次于汤口,先遣喻之。而令贤方增浚城池,严设扞御。遣 其长子西黎、次子南王领其支属,于江南险要之地置立十城, 远结涔阳蛮为其声援。令贤率其精卒,固守水逻城。腾乃总集 将帅,谋其进趣。咸欲先取水逻,然后经略江南。腾言于众曰: “令贤内恃水逻金汤之险,外托涔阳辅车之援,兼复资粮充实, 器械精新。以我悬军攻其严垒,脱一战不克,更成其气。不如 顿军汤口,先取江南,剪其羽毛,然后进军水逻。此制胜之计 也 。”众皆然之。乃遣开府王亮率众渡江,旬日攻拔其八城, 凶党奔散。获贼帅冉承公并生口三千人,降其部众一千户。遂 简募骁勇,数道入攻水逻。路经石壁城。此城峻崄,四面壁立, 故以名焉。唯有一小路,缘梯而上。蛮蜑以为峭绝,非兵众所 行。腾被甲先登,众军继进,备经危阻,累月乃得旧路。且腾 先任隆州总管,雅知蛮帅冉伯犁、冉安西与令贤有隙。腾乃招 诱伯犁等,结为父子,又多遗其金帛。伯犁等悦,遂为乡导。 水逻侧又有石胜城者,亦是险要。令贤使兄子龙真据之。腾又 密诱龙真云,若平水逻,使其代令贤处。龙真大悦,密遣其子 诣腾。腾乃厚加礼接,赐以金帛。蛮贪利既深,仍请立效。乃 谓腾曰:“欲翻所据城,恐人力寡少。”腾许以三百兵助之。既 而遣二千人衔枚夜进。龙真力不能御,遂平石胜城。晨至水逻, 蛮众大溃,斩首万余级,虏获一万口。令贤遁走,追而获之, 并其子弟等皆斩之。司马裔又别下其二十余城,获蛮帅冉三公 等。腾乃积其骸骨于水逻城侧,为京观。后蛮蜑望见,辄大号 哭。自此狼戾之心辍矣。
shí xiàng wǔ zǐ wáng jù shí mò chéng, lìng qí zi bǎo shèng jù shuāng chéng. shuǐ luó píng hòu, pín qiǎn yù zhī, ér wǔ zǐ wáng yóu bù cóng mìng. téng yòu qiǎn wáng liàng tún láo píng, sī mǎ yì tún shuāng chéng yǐ tú zhī. téng lǜ shuāng chéng gū qiào, gōng wèi yì bá. zéi ruò wěi chéng bēn sàn, yòu nán zhuī tǎo. nǎi lìng zhū jūn zhōu huí lì zhà, è qí zǒu lù. zéi nǎi dà hài. yú shì zòng bīng jī pò zhī, qín wǔ zǐ wáng yú shí mò, huò bǎo shèng yú shuāng chéng, xī zhǎn zhū xiàng shǒu lǐng, shēng qín wàn yú kǒu. xìn zhōu jiù zhì bái dì. téng gèng yú liú bèi gù gōng chéng nán, bā zhèn zhī běi, lín jiāng àn zhù chéng, yí zhì xìn zhōu. yòu yǐ wū xiàn xìn líng zǐ guī bìng shì xiá zhōng yào xiǎn, yú shì zhù chéng zhì fáng, yǐ wéi jīn dài yān.
时向五子王据石默城,令其子宝胜据双城。水逻平后,频 遣喻之,而五子王犹不从命。腾又遣王亮屯牢坪,司马裔屯双 城以图之。腾虑双城孤峭,攻未易拔。贼若委城奔散,又难追 讨。乃令诸军周回立栅,遏其走路。贼乃大骇。于是纵兵击破 之,擒五子王于石默,获宝胜于双城,悉斩诸向首领,生擒万 余口。信州旧治白帝。腾更于刘备故宫城南,八阵之北,临江 岸筑城,移置信州。又以巫县、信陵、秭归并是硖中要险,于 是筑城置防,以为襟带焉。
tiān hé liù nián, mán qú rǎn zǔ xǐ rǎn lóng xiāng yòu fǎn, zhào dà jiàng jūn zhào yín tǎo píng zhī. zì cǐ qún mán shè xī, bù fù wèi kòu yǐ.
天和六年,蛮渠冉祖喜、冉龙骧又反,诏大将军赵誾讨平 之。自此群蛮慑息,不复为寇矣。
liáo zhě, gài nán mán zhī bié zhǒng, zì hàn zhōng dá yú qióng zé, chuān dòng zhī jiān, zài suǒ jiē yǒu zhī. sú duō bù biàn xìng shì, yòu wú míng zì, suǒ shēng nán nǚ, wéi yǐ cháng yòu cì dì hū zhī. qí zhàng fū chēng ā mó ā duàn, fù rén ā yí ā dì zhī lèi, jiē qí yǔ zhī cì dì chēng wèi yě. xǐ zé qún jù, nù zé xiāng shā, suī fù zǐ xiōng dì, yì shǒu rèn zhī. dì xiāng lüè mài, bù bì qīn qī. bèi mài zhě háo jiào bù fú, táo cuàn bì zhī, nǎi jiāng mǎi rén zhǐ huī bǔ zhú, ruò zhuī wáng pàn, huò biàn fù zhī. dàn jīng bèi fù zhě, jí fú wèi jiàn lì, bù gǎn gèng chēng liáng yǐ. sú wèi guǐ shén, yóu shàng yín sì wū zhù, zhì yǒu mài qí kūn jì qī nú jǐn zhě, nǎi zì mài yǐ jì sì yān. wǎng wǎng tuī yī qiú shuài wèi wáng, yì bù néng yuǎn xiāng tǒng shè.
獠者,盖南蛮之别种,自汉中达于邛、笮,川洞之间,在 所皆有之。俗多不辨姓氏,又无名字,所生男女,唯以长幼次 第呼之。其丈夫称阿謨、阿段,妇人阿夷、阿第之类,皆其语 之次第称谓也。喜则群聚,怒则相杀,虽父子兄弟,亦手刃之。 递相掠卖,不避亲戚。被卖者号叫不服,逃窜避之,乃将买人 指撝捕逐,若追亡叛,获便缚之。但经被缚者,即服为贱隶, 不敢更称良矣。俗畏鬼神,尤尚淫祀巫祝,至有卖其昆季妻孥 尽者,乃自卖以祭祀焉。往往推一酋帅为王,亦不能远相统摄。
zì jiāng zuǒ jí zhōng zhōu dì yǒu bā shǔ, duō shì xiǎn bù bīn. tài zǔ píng liáng yì zhī hòu, lìng suǒ zài fǔ wèi. qí yǔ huá mín zá jū zhě, yì pō cóng fù yì. rán tiān xìng bào luàn, xuán zhì rǎo dòng. měi suì mìng suí jìn zhōu zhèn chū bīng tǎo zhī, huò qí kǒu yǐ chōng jiàn lì, wèi zhī wèi yā liáo yān. hòu yǒu shāng lǚ wǎng lái zhě, yì zī yǐ wéi huò, gōng qīng dǎi yú mín shù zhī jiā, yǒu liáo kǒu zhě duō yǐ.
自江左及中州递有巴、蜀,多恃险不宾。太祖平梁、益之 后,令所在抚慰。其与华民杂居者,亦颇从赋役。然天性暴乱, 旋至扰动。每岁命随近州镇出兵讨之,获其口以充贱隶,谓之 为压獠焉。后有商旅往来者,亦资以为货,公卿逮于民庶之家, 有獠口者多矣。
wèi gōng dì sān nián, líng zhōu mù lóng liáo fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo pò zhī, fú zhǎn wàn wǔ qiān rén. bǎo dìng èr nián, tiě shān liáo yòu fǎn, chāo duàn jiāng lù. lù téng fù gōng bá qí sān chéng, lǔ huò sān qiān rén, jiàng qí zhǒng sān wàn luò. yǔ zài téng chuán.
魏恭帝三年,陵州木笼獠反,诏开府陆腾讨破之,俘斩万 五千人。保定二年,铁山獠又反,抄断江路。陆腾复攻拔其三 城,虏获三千人,降其种三万落。语在腾传。
tiān hé sān nián, liáng zhōu héng léng liáo pàn, zǒng guǎn zhǎng shǐ zhào wén biǎo tǎo zhī. jūn cì bā zhōu, wén biǎo yù lǜ zhòng jìng jìn. jūn lì děng yuē :" cǐ liáo lǚ jù rì jiǔ, bù zhòng shén qiáng. tǎo zhī zhě jiē sì miàn gōng zhī, yǐ fēn qí shì. jīn ruò dà jūn zhí jìn, bù qiǎn qí bīng, kǒng bìng lì yú wǒ, wèi kě zhì shèng." wén biǎo yuē:" wǎng zhě jì bù néng zhì zhī, jīn xū bié wèi jìn qù. ruò sì miàn qiǎn bīng, zé liáo jiàng zǒu lù jué, lǐ dāng xiāng shuài yǐ sǐ jù zhàn. rú cóng yī dào, zé wú dé shì wēi ēn, fēn qiǎn shǐ rén yǐ lǐ xiǎo yù. wèi è zhě tǎo zhī, guī shàn zhě fǔ zhī. shàn è jì fēn, yì wèi jīng lüè. shì yǒu biàn tōng, nài hé yù zūn qián zhé yě." wén biǎo suì yǐ cǐ yì biàn lìng jūn zhōng. shí yǒu cóng jūn shú liáo, duō yǔ héng léng qīn shí, jí yǐ shí bào zhī. héng léng liáo xiāng yǔ jù yì, yóu yù zhī jiān, wén biǎo jūn yǐ zhì qí jiè. liáo zhōng xiān yǒu èr lù, yí lù shāo píng, yí lù jí xiǎn. é yǒu shēng liáo qiú shuài shù rén lái jiàn wén biǎo yuē :" wǒ kǒng guān jūn bù xī shān chuān, qǐng wèi xiāng dǎo." wén biǎo wèi zhī yuē:" cǐ lù kuān píng, bù xū dǎo yǐn, qīng dàn xiān qù, hǎo wèi yù zǐ dì yě ." nǎi qiǎn zhī. wén biǎo wèi qí zhòng yuē :" xiàng zhě, liáo shuài yǔ wú cóng kuān lù ér xíng, bì dāng shè fú yào wǒ. ruò cóng xiǎn lù, chū qí bù yú, liáo zhòng zì lí sàn yǐ ." yú shì lè bīng cóng xiǎn dào jìn, qí yǒu bù tōng zhī chù, suí jí zhì zhī. chéng gāo ér wàng, guǒ jiàn qí fú bīng. liáo jì shī jì, zhēng xié qī zǐ, tuì bǎo xiǎn yào. wén biǎo dùn jūn dà péng shān xià, shì yǐ huò fú, suì xiāng shuài lái jiàng. wén biǎo jiē wèi fǔ zhī, réng zhēng qí shuì zū, wú gǎn dòng zhě. hòu chú wén biǎo wèi péng zhōu cì shǐ, yòu dà dé liáo hé.
天和三年,梁州恒棱獠叛,总管长史赵文表讨之。军次巴 州,文表欲率众径进。军吏等曰 :“此獠旅拒日久,部众甚强。 讨之者皆四面攻之,以分其势。今若大军直进,不遣奇兵,恐 并力于我,未可制胜。”文表曰:“往者既不能制之,今须别为 进趣。若四面遣兵,则獠降走路绝,理当相率以死拒战。如从 一道,则吾得示威恩,分遣使人以理晓谕。为恶者讨之,归善 者抚之。善恶既分,易为经略。事有变通,奈何欲遵前辙也。” 文表遂以此意遍令军中。时有从军熟獠,多与恒棱亲识,即以 实报之。恒棱獠相与聚议,犹豫之间,文表军已至其界。獠中 先有二路,一路稍平,一路极险。俄有生獠酋帅数人来见文表 曰 :“我恐官军不悉山川,请为乡导。”文表谓之曰:“此路宽 平,不须导引,卿但先去,好慰谕子弟也 。”乃遣之。文表谓 其众曰 :“向者,獠帅语吾从宽路而行,必当设伏要我。若从 险路,出其不虞,獠众自离散矣 。”于是勒兵从险道进,其有 不通之处,随即治之。乘高而望,果见其伏兵。獠既失计,争 携妻子,退保险要。文表顿军大蓬山下,示以祸福,遂相率来 降。文表皆慰抚之,仍征其税租,无敢动者。后除文表为蓬州 刺史,又大得獠和。
jiàn dé chū, lǐ huī wèi liáng zhōu zǒng guǎn, zhū liáo yì bìng cóng fù. rán qí zhǒng lèi zī màn, bǎo jù yán hè, yī lín zǒu xiǎn, ruò lǚ píng dì, suī lǚ jiā bīng, fú kě qióng tǎo. xìng yòu wú zhī, dài tóng qín shòu, zhū yí zhī zhōng, zuì nán yǐ dào yì zhāo huái zhě yě.
建德初,李晖为梁州总管,诸獠亦并从附。然其种类滋蔓, 保据岩壑,依林走险,若履平地,虽屡加兵,弗可穷讨。性又 无知,殆同禽兽,诸夷之中,最难以道义招怀者也。
dàng chāng qiāng zhě, qí xiān gài sān miáo zhī yìn. zhōu shí yǔ yōng shǔ wēi lú děng bā guó cóng wǔ wáng miè shāng. hàn yǒu xiān líng shāo dāng děng, shì wèi biān huàn. qí dì, dōng jiē zhōng huá, xī tōng xī yù, nán běi shù qiān lǐ. xìng bié zì wèi bù luò, gè lì qiú shuài, jiē yǒu dì fēn, bù xiāng tǒng shè. dàng chāng jí qí yī yě. sú jiē tǔ zhù, jū yǒu dòng yǔ. qí wū zhī máo niú wěi jí gǔ yáng máo fù zhī. guó wú fǎ lìng, yòu wú yáo fù. wéi zhēng fá zhī shí, nǎi xiāng tún jù bù rán, zé gè shì shēng yè, bù xiāng wǎng lái. jiē yī qiú hè, mù yǎng máo niú yáng shǐ, yǐ gōng qí shí. fù zǐ bó shū xiōng dì sǐ zhě, jí yǐ qí jì mǔ shì shū mǔ jí sǎo zǐ mèi dì fù děng wéi qī . sú wú wén zì, dàn hòu cǎo mù róng luò, yǐ jì suì shí. sān nián yī xiāng jù, shā niú yáng yǐ jì tiān.
宕昌羌者,其先盖三苗之胤。周时与庸、蜀、微、卢等八 国从武王灭商。汉有先零、烧当等,世为边患。其地,东接中 华,西通西域,南北数千里。姓别自为部落,各立酋帅,皆有 地分,不相统摄。宕昌即其一也。俗皆土著,居有栋宇。其屋 织牦牛尾及羖羊毛覆之。国无法令,又无徭赋。唯征伐之时, 乃相屯聚;不然,则各事生业,不相往来。皆衣裘褐,牧养牦 牛羊豕,以供其食。父子伯叔兄弟死者,即以其继母、世叔母、 及嫂(姊妹)〔弟妇〕等为妻 。俗无文字,但候草木荣落,以 记岁时。三年一相聚,杀牛羊以祭天。
yǒu liáng lēi qín zhě, shì wèi qiú shuài, dé qiāng háo xīn, nǎi zì chēng wáng yān. qí jiè zì chóu chí yǐ xī, dōng xī qiān lǐ, dài xí shuǐ yǐ nán, nán běi bā bǎi lǐ. dì duō shān fù, bù zhòng èr wàn yú luò. qín sūn mí hū, shǐ tōng shǐ yú hòu wèi. tài wǔ yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī.
有梁(勒)〔勤〕者,世为酋帅,得羌豪心,乃自称王焉。 其界自仇池以西,东西千里,(带)〔席〕水以南,南北八百里。 地多山阜,部众二万余落。勤孙弥忽,始通使于后魏。太武因 其所称而授之。
zì mí hū zhì xiān dìng jiǔ shì, měi xiū zhí gòng bù jué. hòu jiàn liǎng wèi fēn gé, suì huái bèi dàn. yǒng xī mò, xiān dìng nǎi yǐn tǔ yù hún kòu jīn chéng. dà tǒng chū, yòu lǜ qí zhǒng rén rù kòu. zhào xíng tái zhào guì dū yí tóng hóu mò chén shùn děng jī pò zhī. xiān dìng jù, chēng fān qǐng zuì. tài zǔ shě zhī, bài fǔ jūn jiāng jūn. sì nián, yǐ xiān dìng wèi nán táo zhōu cì shǐ yào ān fān wáng. hòu gǎi táo zhōu wèi mín zhōu, réng yǐ xiān dìng wèi cì shǐ. shì suì, qín zhōu zhuó shuǐ qiāng fǎn, zhōu jūn tǎo píng zhī. qī nián, xiān dìng yòu jǔ bīng rù kòu. dú gū xìn shí zhèn lǒng yòu, zhào xìn lǜ zhòng biàn tǎo zhī. jūn wèi zhì ér xiān dìng wèi qí xià suǒ shā. xìn jìn bīng pò qí yú dǎng. cháo tíng fāng yù zhāo huái shū sú, nǎi gèng yǐ qí dì mí dìng wèi dàng chāng wáng.
自弥忽至仚定九世,每修职贡不绝。后见两魏分隔,遂怀 背诞。永熙末,仚定乃引吐谷浑寇金城。大统初,又率其种人 入寇。诏行台赵贵督仪同侯莫陈顺等击破之。仚定惧,称藩请 罪。太祖舍之,拜抚军将军。四年,以仚定为南洮州刺史、要 安蕃王。后改洮州为岷州,仍以仚定为刺史。是岁,秦州浊水 羌反,州军讨平之。七年,仚定又举兵入寇。独孤信时镇陇右, 诏信率众便讨之。军未至而仚定为其下所杀。信进兵破其余党。 朝廷方欲招怀殊俗,乃更以其弟弥定为宕昌王。
shí liù nián, mí dìng zōng rén liáo gān xí duó qí wèi, mí dìng lái bēn. xiān shì, qiāng qiú bàng qǐ tiě cōng děng yīn xiān dìng fǎn pàn zhī jì, suì yōng zhòng jù qú lín chuān, yǔ wèi zhōu mín zhèng wǔ chǒu shān dòng zhū qiāng, zǔ bīng nì mìng. zhì shì zhào dà jiàng jūn yǔ wén guì dòu lú níng liáng zhōu cì shǐ shǐ níng děng lǜ bīng tǎo liáo gān děng, bìng qín zhǎn zhī, nà mí dìng ér hái. yǔ zài guì děng chuán. qí hòu qiāng qiú dōng niàn jiě gǒng lián jù hé děng fǎn, dà jiàng jūn dòu lú níng wáng yǒng děng qián hòu tǎo píng zhī.
十六年,弥定宗人獠甘袭夺其位,弥定来奔。先是,羌酋 傍乞铁匆等因仚定反叛之际,遂拥众据渠林川,与渭州民郑五 丑扇动诸羌,阻兵逆命。至是诏大将军宇文贵、豆卢宁、凉州 刺史史宁等率兵讨獠甘等,并擒斩之,纳弥定而还。语在贵等 传。其后羌酋东念姐、巩廉俱和等反,大将军豆卢宁、王勇等 前后讨平之。
bǎo dìng chū, mí dìng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. sān nián, yòu qiǎn shǐ xiàn shēng měng shòu. sì nián, mí dìng kòu táo zhōu, zǒng guǎn lǐ xián jī zǒu zhī. shì suì, mí dìng yòu yǐn tǔ yù hún kòu shí mén shù, xián fù pò zhī. gāo zǔ nù, zhào dà jiàng jūn tián hóng tǎo miè zhī, yǐ qí dì wèi dàng zhōu. dèng zhì qiāng zhě, qiāng zhī bié zhǒng yě. yǒu xiàng shū zhì zhě, shì wèi bái shuǐ qiú shuài, zì chēng wáng yān. qí dì běi yǔ dàng chāng xiāng jiē, fēng sú wù chǎn yì yǔ dàng chāng lüè tóng. zì shū zhì zhì yán héng shí yī shì. wèi gōng dì yuán nián, yán héng shī guó lái bēn, tài zǔ lìng zhāng wǔ gōng dǎo lǜ bīng sòng fù zhī.
保定初,弥定遣使献方物。三年,又遣使献生猛兽。四年, 弥定寇洮州,总管李贤击走之。是岁,弥定又引吐谷浑寇石门 戍,贤复破之。高祖怒,诏大将军田弘讨灭之,以其地为宕州。 邓至羌者,羌之别种也。有像舒治者,世为白水酋帅,自 称王焉。其地北与宕昌相接,风俗物产亦与宕昌略同。自舒治 至檐桁十一世。魏恭帝元年,檐桁失国来奔,太祖令章武公导 率兵送复之。
bái lán zhě, qiāng zhī bié zhǒng yě. qí dì dōng běi jiē tǔ yù hún, xī běi zhì lì mó tú, nán jiè nà è, fēng sú wù chǎn yǔ dàng chāng lüè tóng. bǎo dìng yuán nián, qiǎn shǐ xiàn xī jiǎ tiě kǎi. dī zhě, xī yí zhī bié zhǒng. sān dài zhī jì, gài zì yǒu jūn zhǎng, ér shì yī zhāo jiàn. gù shī chēng" zì bǐ dī qiāng, mò gǎn bù lái wáng" yě. hàn wǔ dì miè zhī, yǐ qí dì wèi wǔ dū jùn. zì qiān wèi dǐ yú bā shǔ, zhǒng lèi shí fán. hàn mò, yǒu dī shuài yáng jū, shǐ jù chóu chí bǎi qǐng, zuì wéi qiáng zú. qí hòu jiàn shèng, nǎi zì chēng wáng. zhì yì sūn zuǎn, wèi fú fú jiān suǒ miè . jiān bài, qí zú rén dìng yòu zì chēng wáng. dìng wèi qǐ fú gàn guī suǒ shā. dìng cóng dì shèng, dài yǒu qí guó. shì shòu wèi shì fēng bài, yì tōng shǐ yú jiāng zuǒ. rán qí zhǒng luò fēn sǎn, pàn fú bù héng, lǒng hàn zhī jiān, lǚ bèi qí hài.
白兰者,羌之别种也。其地东北接吐谷浑,西北至利模徒, 南界那鄂,风俗物产与宕昌略同。保定元年,遣使献犀甲铁铠。 氐者,西夷之别种。三代之际,盖自有君长,而世一朝见。 故诗称“自彼氐、羌,莫敢不来王”也。汉武帝灭之,以其地 为武都郡。自汧、渭抵于巴、蜀,种类实繁。汉末,有氐帅杨 驹,始据仇池百顷,最为强族。其后渐盛,乃自称王。至裔孙 纂,为(符)〔苻〕坚所灭 。坚败,其族人定又自称王。定为 乞伏干归所杀。定从弟盛,代有其国。世受魏氏封拜,亦通使 于江左。然其种落分散,叛服不恒,陇、汉之间,屡被其害。
shèng zhī miáo yì yuē jí shǐ, wèi fēng wèi wǔ xìng wáng. jí shǐ sǐ, zi shào xiān lì, suì jiàn chēng dà hào. wèi jiāng fù shù yǎn miè zhī, zhí shào xiān guī zhū jīng shī, yǐ qí dì wèi wǔ xìng zhèn. wèi shì luò jīng wèi dìng, tiān xià luàn, shào xiān bēn hái wǔ xìng, fù zì lì wèi wáng. tài zǔ dìng qín lǒng, shào xiān chēng fān, sòng qī zǐ wèi zhì. dà tǒng yuán nián, shào xiān qǐng qí qī nǚ, tài zǔ zòu wèi dì hái zhī. shào xiān sǐ, zi bì xié lì. sì nián, nán qí zhōu dī fú ān shòu fǎn, gōng xiàn wǔ dū, zì hào tài bái wáng. zhào dà dū dū hóu mò chén shùn yǔ wèi zhōu cì shǐ zhǎng sūn chéng tǎo pò zhī. ān shòu yǐ qí zhòng jiàng. jiǔ nián, qīng shuǐ dī qiú lǐ shǔ rén jù xiǎn zuò luàn, dī shuài liáng dào xiǎn pàn gōng nán yóu, tài zǔ qiǎn diǎn qiān zhào chǎng wèi yù zhī, shǔ rén děng xiāng jì guī fù. yǔ zài chǎng chuán. shí yī nián, yú wǔ xìng zhì dōng yì zhōu, yǐ bì xié wèi cì shǐ. shí wǔ nián, ān yí dī fù pàn, zhào chǎng shí wéi jùn shǒu, shōu qí shǒu nì zhě èr shí yú rén zhǎn zhī, yú zhòng nǎi dìng. yú shì yǐ chǎng xíng nán qín zhōu shì. dī shuài gài nào děng xiāng shuài zuò luàn, nào jù běi gǔ, qí dǎng tán luò jù táo zhōng, yáng xīng dé fú shuāng wéi píng dī chéng, jiāng fán kuài luàn wǔ jiē, xī jié dàng chāng qiāng liáo gān, gòng tuī gài nào wéi zhǔ. chǎng fēn dào qiǎn shǐ xuān shì huò fú, rán hòu chū bīng tǎo zhī, qín gài nào, sàn qí yú dǎng. xìng zhōu pàn dī fù qīn bī
盛之苗裔曰集始,魏封为武兴王。集始死,子绍先立,遂 僭称大号。魏将傅竖眼灭之,执绍先归诸京师,以其地为武兴 镇。魏氏洛京未定,天下乱,绍先奔还武兴,复自立为王。太 祖定秦、陇,绍先称藩,送妻子为质。大统元年,绍先请其妻 女,太祖奏魏帝还之。绍先死,子辟邪立。四年,南岐州氐苻 安寿反,攻陷武都,自号太白王。诏大都督侯莫陈顺与渭州刺 史长孙澄讨破之。安寿以其众降。九年,清水氐酋李鼠仁据险 作乱,氐帅梁道显叛攻南由,太祖遣典签赵昶慰谕之,鼠仁等 相继归附。语在昶传。十一年,于武兴置东益州,以辟邪为刺 史。十五年,安夷氐复叛,赵昶时为郡守,收其首逆者二十余 人斩之,余众乃定。于是以昶行南秦州事。氐帅盖闹等相率作 乱,闹据北谷,其党覃洛聚洮中,杨兴德、苻双围平氐城,姜 樊哙乱武阶,西结宕昌羌獠甘,共推盖闹为主。昶分道遣使宣 示祸福,然后出兵讨之,擒盖闹,散其余党。兴州叛氐复侵逼
nán qí zhōu, cì shǐ chì luó xié qiǎn shǐ gào jí, chǎng lǜ bīng fù jiù, yòu dà pò zhī. xiān shì, dī shǒu yáng fǎ shēn jù yīn píng zì chēng wáng, yì shèng zhī miáo yì yě . wèi xiào chāng zhōng, jǔ zhòng nèi fù. zì shì zhí gòng bù jué. fèi dì yuán nián, yǐ fǎ shēn wèi lí zhōu cì shǐ. èr nián, yáng bì xié jù zhōu fǎn, qún dī fù yǔ tóng nì. zhào chì luó xié yǔ zhào chǎng tǎo píng zhī. tài zǔ nǎi yǐ dà jiàng jūn yǔ wén guì wèi dà dū dū liù zhōu zhū jūn shì xìng zhōu cì shǐ. guì wēi míng xiān zhe, qún dī pō wèi fú zhī. shì suì, yáng fǎ shēn cóng yù chí jiǒng píng shǔ, jūn huí, fǎ shēn xuán zhèn. xún yǔ qí zhǒng rén yáng chóng jí yáng chén zuò gè yōng qí zhòng, dì xiāng gōng tǎo. zhào chǎng shí dū chéng wǔ shā sān zhōu zhū jūn shì chéng zhōu cì shǐ, qiǎn shǐ hé jiě zhī. fǎ shēn děng cóng mìng. nǎi fēn qí bù luò, gèng zhì zhōu jùn yǐ chù zhī. wèi gōng dì mò, wǔ xìng dī fǎn, wéi lì zhōu. fèng zhōu gù dào dī wèi tiān wáng děng yì jù zhòng xiǎng yìng. dà jiàng jūn dòu lú níng děng tǎo píng zhī.
南岐州,刺史叱罗协遣使告急,昶率兵赴救,又大破之。 先是,氐首杨法深据阴平自称〔王〕,亦盛之苗裔也 。魏 孝昌中,举众内附。自是职贡不绝。废帝元年,以法深为黎州 刺史。二年,杨辟邪据州反,群氐复与同逆。诏叱罗协与赵昶 讨平之。太祖乃以大将军宇文贵为大都督、六州诸军事、兴州 刺史。贵威名先着,群氐颇畏服之。是岁,杨法深从尉迟迥平 蜀,军回,法深旋镇。寻与其种人杨崇集、杨陈侳各拥其众, 递相攻讨。赵昶时督成武沙三州诸军事、成州刺史,遣使和解 之。法深等从命。乃分其部落,更置州郡以处之。魏恭帝末, 武兴氐反,围利州。凤州固道氐魏天王等亦聚众响应。大将军 豆卢宁等讨平之。
shì zōng shí , xìng zhōu rén duàn zhà jí xià biàn bǎi shù èr xiàn mín fǎn, xiāng shuài pò lán gāo shù. dī qiú jiāng duō fù lǜ chú zhōng dī shǔ gōng xiàn luò cóng jùn yǐ yīng zhī. zhào chǎng lǜ zhòng tǎo píng èr xiàn, bìng zhǎn duàn zhà. ér yīn píng lú běi èr jùn dī fù wǎng wǎng tún jù, yǔ chú zhōng xiāng yìng. chǎng nǎi jiǎn zé jīng qí, chū qí bù yì, jìng rù chú zhōng. zhì dà zhú píng, lián pò qī zhà, zhū qí qú lǜ, èr jùn bìng jiàng. jí chǎng hái, chú zhōng zhǔ dī fù wèi kòu lüè. chǎng yòu qiǎn yí tóng liú chóng yì yǔ wén qí lǜ bīng rù chú zhōng tǎo zhī, dà pò dī zhòng, zhǎn jiāng duō jí fú sì wáng děng. yú shì qún dī bìng píng. jí wáng qiān jǔ bīng, shā zhōu dī shuài kāi fǔ yáng yǒng ān yòu jù zhōu yīng qiān, dà jiàng jūn dá xī rú tǎo píng zhī. jī hú yī yuē bù luò jī, gài xiōng nú bié zhǒng, liú yuán hǎi wǔ bù zhī miáo yì yě. huò yún shān róng chì dí zhī hòu. zì lí shí yǐ xī, ān dìng yǐ dōng, fāng qī bā bǎi lǐ, jū shān gǔ jiān, zhǒng luò fán chì. qí sú tǔ zhù, yì zhī zhòng tián. dì shǎo sāng cán, duō má bù. qí zhàng fū yī fú jí sǐ wáng bìn zàng, yǔ zhōng xià lüè tóng. fù rén zé duō guàn shèn bèi yǐ wéi ěr jí jǐng shì. yòu yǔ huá mín cuò jū, qí qú shuài pō shí wén zì. rán yǔ lèi yí dí, yīn yì nǎi tōng. dūn jù wú lǐ, tān ér rěn hài. sú hǎo yín huì, chǔ nǚ yóu shén. jiāng jià zhī xī, fāng yǔ yín zhě xù lí, fū shì wén zhī, yǐ duō wèi guì. jì jià zhī hòu, pō yì fáng xián, yǒu fàn jiān zhě, suí shì chéng fá. yòu xiōng dì sǐ, jiē nà qí qī. suī fēn tǒng jùn xiàn, liè yú biān hù, rán qīng qí yáo fù, yǒu yì qí mín. shān gǔ zǔ shēn zhě, yòu wèi jǐn yì shǔ. ér xiōng hàn shì xiǎn, shù wèi kòu luàn.
世宗时 ,兴州人 〔段〕咤及下辩、柏树二县民反, 相率破兰皋戍。氐酋姜多复率厨中氐、蜀攻陷落丛郡以应之。 赵昶率众讨平二县,并斩段咤。而阴平、卢北二郡氐复往往屯 聚,与厨中相应。昶乃简择精骑,出其不意,径入厨中。至大 竹坪,连破七栅,诛其渠率,二郡并降。及昶还,厨中主氐复 为寇掠。昶又遣仪同刘崇义、宇文琦率兵入厨中讨之,大破氐 众,斩姜多及苻肆王等。于是群氐并平。及王谦举兵,沙州氐 帅开府杨永安又据州应谦,大将军达奚儒讨平之。稽胡一曰步 落稽,盖匈奴别种,刘元海五部之苗裔也。或云山戎赤狄之后。 自离石以西,安定以东,方七八百里,居山谷间,种落繁炽。 其俗土著,亦知种田。地少桑蚕,多麻布。其丈夫衣服及死亡 殡葬,与中夏略同。妇人则多贯蜃贝以为耳及颈饰。又与华民 错居,其渠帅颇识文字。然语类夷狄,因译乃通。蹲踞无礼, 贪而忍害。俗好淫秽,处女尤甚。将嫁之夕,方与淫者叙离, 夫氏闻之,以多为贵。既嫁之后,颇亦防闲,有犯奸者,随事 惩罚。又兄弟死,皆纳其妻。虽分统郡县,列于编户,然轻其 徭赋,有异齐民。山谷阻深者,又未尽役属。而凶悍恃险,数 为寇乱。
wèi xiào chāng zhōng, yǒu liú lí shēng zhě, jū yún yáng gǔ, zì chēng tiān zǐ, lì nián hào, shǔ bǎi guān. shǔ wèi shì zhèng luàn, lì bù néng tǎo. lí shēng suì fēn qiǎn bù zhòng, chāo lüè jū mín, fén jìn zhī jiān, lüè wú níng suì. qí shén wǔ qiān yè hòu, shǐ mì tú zhī. wěi xǔ yǐ nǚ qī lí shēng tài zǐ, lí shēng xìn zhī, suì qiǎn qí zi yì yè. qí shén wǔ hòu wèi zhī lǐ, huǎn yǐ hūn qī. lí shēng jì shì hé qīn, bù wéi zhī bèi. dà tǒng yuán nián sān yuè, qí shén wǔ qián shī xí zhī. lí shēng lǜ qīng qí chū wài zhēng bīng, wèi qí běi bù wáng suǒ shā, zhǎn shǒu sòng yú qí shén wǔ. qí zhòng fù lì lí shēng dì sān zi nán hǎi wáng wéi zhǔ, lǜ bīng jù zhàn. qí shén wǔ jī miè zhī, huò qí wěi zhǔ, jí qí dì xī hǎi wáng, bìng huáng hòu fū rén wáng gōng yǐ xià sì bǎi yú rén, guī yú yè.
魏孝昌中,有刘蠡升者,居云阳谷,自称天子,立年号, 署百官。属魏氏政乱,力不能讨。蠡升遂分遣部众,抄掠居民, 汾、晋之间,略无宁岁。齐神武迁邺后,始密图之。伪许以女 妻蠡升太子,蠡升信之,遂遣其子诣邺。齐神武厚为之礼,缓 以婚期。蠡升既恃和亲,不为之备。大统元年三月,齐神武潜 师袭之。蠡升率轻骑出外征兵,为其北部王所杀,斩首送于齐 神武。其众复立蠡升第三子南海王为主,率兵拒战。齐神武击 灭之,获其伪主,及其弟西海王,并皇后夫人王公以下四百余 人,归于邺。
jū hé xī zhě, duō shì xiǎn bù bīn. shí fāng yǔ qí shén wǔ zhēng héng, wèi huáng jīng lüè. tài zǔ nǎi qiǎn huáng mén láng yáng zhōng biāo jiù ān fǔ zhī . wǔ nián, hēi shuǐ bù zhòng xiān pàn. qī nián, bié shuài xià zhōu cì shǐ liú píng fú yòu jù shàng jùn fǎn. zì shì běi shān zhū bù, lián suì kòu bào. tài zǔ qián hòu qiǎn lǐ yuǎn yú jǐn hóu mò chén chóng lǐ bì děng xiāng jì tǎo píng zhī. wǔ chéng chū, yán zhōu jī hú hǎo ā bǎo hǎo láng pí lǜ qí zhǒng rén fù yú qí shì. ā bǎo zì shǔ chéng xiàng, láng pí zì shǔ zhù guó, bìng yǔ qí bié bù liú sāng dé gòng wèi yǐng xiǎng. zhù guó dòu lú níng dū zhū jūn yǔ yán zhōu cì shǐ gāo lín jī pò zhī. èr nián, láng pí děng yú dǎng fù pàn. zhào dà jiàng jūn hán gǎo guǒ tǎo zhī, fú zhǎn shén zhòng . bǎo dìng zhōng, lí shí shēng hú shù kòu fén běi, xūn zhōu cì shǐ wéi xiào kuān yú xiǎn yào zhù chéng, zhì bīng liáng, yǐ è qí lù. jí yáng zhōng yǔ tū jué fá qí, jī hú děng fù huái lǚ jù, bù gōng liáng xì. zhōng nǎi zhà qí qiú shuài, yún yǔ tū jué yù huí bīng tǎo zhī. qiú shuài děng jù, nǎi xiāng shuài gōng kuì yān. yǔ zài zhōng chuán. qí hòu dān zhōu suí zhōu yín zhōu děng bù nèi zhū hú, yǔ pú chuān bié shuài hǎo sān láng děng yòu pín nián nì mìng. fù zhào dá xī zhèn xīn wēi yú shí děng qián hòu qióng tǎo, sàn qí zhǒng luò. tiān hé èr nián, yán zhōu zǒng guǎn yǔ wén shèng lǜ zhòng chéng yín zhōu, jī hú bái yù jiǔ tóng qiáo shì luó děng yù yāo xí shèng jūn, shèng bìng tǎo zhǎn zhī. yòu pò qí bié shuài qiáo sān wù tóng děng. wǔ nián, kāi fǔ liú xióng chū suí zhōu, xún jiǎn běi biān, chuān lù jī hú shuài qiáo bái láng qiáo sù wù tóng děng dù hé nì zhàn, xióng fù pò zhī.
居河西者,多恃险不宾。时方与齐神武争衡,未遑经略。 太祖乃遣黄门郎杨(忠)〔摽〕就安抚之 。五年,黑水部众先 叛。七年,别帅夏州刺史刘平伏又据上郡反。自是北山诸部, 连岁寇暴。太祖前后遣李远、于谨、侯莫陈崇、李弼等相继讨 平之。武成初,延州稽胡郝阿保、郝狼皮率其种人附于齐氏。 阿保自署丞相,狼皮自署柱国,并与其别部刘桑德共为影响。 柱国豆卢宁督诸军与延州刺史高琳击破之。二年,狼皮等余党 复叛。诏大将军韩(杲)〔果〕讨之,俘斩甚众 。保定中,离 石生胡数寇汾北,勋州刺史韦孝宽于险要筑城,置兵粮,以遏 其路。及杨忠与突厥伐齐,稽胡等复怀旅拒,不供粮饩。忠乃 诈其酋帅,云与突厥欲回兵讨之。酋帅等惧,乃相率供馈焉。 语在忠传。其后丹州、绥州、银州等部内诸胡,与蒲川别帅郝 三郎等又频年逆命。复诏达奚震、辛威、于寔等前后穷讨,散 其种落。天和二年,延州总管宇文盛率众城银州,稽胡白郁久 同、乔是罗等欲邀袭盛军,盛并讨斩之。又破其别帅乔三勿同 等。五年,开府刘雄出绥州,巡检北边,川路稽胡帅乔白郎、 乔素勿同等度河逆战,雄复破之。
jiàn dé wǔ nián, gāo zǔ bài qí shī yú jìn zhōu, chéng shèng zhú běi, qí rén suǒ qì jiǎ zhàng, wèi xiá shōu liǎn, jī hú chéng xián qiè chū, bìng dào ér yǒu zhī. nǎi lì lí shēng sūn méi duó wéi zhǔ, hào shèng wǔ huáng dì, nián yuē shí píng. liù nián, gāo zǔ dìng dōng xià, jiāng tǎo zhī, yì yù qióng qí cháo xué. qí wáng xiàn yǐ wéi zhǒng lèi jì duō, yòu shān gǔ zǔ jué, wáng shī yī jǔ, wèi kě jǐn chú. qiě dāng jiǎn qí kuí shǒu, yú jiā wèi fǔ. gāo zǔ rán zhī, nǎi yǐ xiàn wèi xíng jūn yuán shuài, dū xíng jūn zǒng guǎn zhào wáng zhāo qiáo wáng jiǎn téng wáng yōu děng tǎo zhī. xiàn jūn cì mǎ yì, nǎi fēn dào jù jìn. méi duó qiǎn qí dǎng tiān zhù shǒu hé dōng, yòu qiǎn qí dà shuài mù zhī jù hé xī, guī yù fēn shǒu xiǎn yào, jǐ jiǎo xiàn jūn. xiàn mìng qiáo wáng jiǎn gōng tiān zhù, téng wáng yōu jī mù zhī, bìng pò zhī, zhǎn shǒu wàn yú jí. zhào wáng zhāo yòu qín méi duó, yú zhòng jǐn jiàng.
建德五年,高祖败齐师于晋州,乘胜逐北,齐人所弃甲仗, 未暇收敛,稽胡乘闲窃出,并盗而有之。乃立蠡升孙没铎为主, 号圣武皇帝,年曰石平。六年,高祖定东夏,将讨之,议欲穷 其巢穴。齐王宪以为种类既多,又山谷阻绝,王师一举,未可 尽除。且当剪其魁首,余加慰抚。高祖然之,乃以宪为行军元 帅,督行军总管赵王招、谯王俭、滕王逌等讨之。宪军次马邑, 乃分道俱进。没铎遣其党天柱守河东,又遣其大帅穆支据河西, 规欲分守险要,掎角宪军。宪命谯王俭攻天柱,滕王逌击穆支, 并破之,斩首万余级。赵王招又擒没铎,余众尽降。
xuān zhèng yuán nián, fén zhōu jī hú shuài liú shòu luó qiān fù fǎn, yuè wáng shèng dū zhū jūn tǎo qín zhī. zì shì kòu dào pō xī. kù mò xī, xiān bēi zhī bié zhǒng yě. qí xiān wèi mù róng huǎng suǒ pò, cuàn yú sōng mò zhī jiān. hòu zhǒng lèi jiàn duō, fēn wéi wǔ bù: yī yuē rǔ gē zhǔ, èr yuē mò hè fú, sān yuē qì gè, sì yuē mù kūn, wǔ yuē shì dé. měi bù zhì qí chì jīn yī rén. yǒu ā huì shì zhě, zuì wéi háo shuài, wǔ bù jiē shòu qí jié dù. yì shǔ yú tū jué, ér shù yǔ qì dān xiāng gōng. lǔ huò cái chù, yīn ér xíng shǎng. sǐ zhě zé yǐ wěi báo guǒ shī, xuán zhī shù shàng. dà tǒng wǔ nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù.
宣政元年,汾州稽胡帅刘受罗千复反,越王盛督诸军讨擒 之。自是寇盗颇息。库莫奚,鲜卑之别种也。其先为慕容晃所 破,窜于松漠之间。后种类渐多,分为五部:一曰辱纥主,二 曰莫贺弗,三曰契个,四曰木昆,五曰室得。每部置俟(斥) 〔斤〕一人。有阿会氏者,最为豪帅,五部皆受其节度。役属 于突厥,而数与契丹相攻。虏获财畜,因而行赏。死者则以苇 薄裹尸,悬之树上。大统五年,遣使献其方物。
shǐ chén yuē: fán mín xiào xíng tiān dì, bǐng líng yīn yáng, yú zhì běn yú zì rán, gāng róu xì yú shuǐ tǔ. gù yǔ lù suǒ huì, fēng liú suǒ tōng, jiǔ chuān wèi jì, wǔ yuè zuò zhèn, cǐ zhī wèi zhū xià. shēng qí dì zhě, zé rén yì chū yān. mèi gǔ yú yí gū zhú běi hù, xiàn yǐ dān jiǎo zǐ sāi, gé yǐ cāng hǎi jiāo hé, cǐ zhī wèi huāng yì. gǎn qí qì zhě, zé xiōng dé chéng yān. ruò fú jiǔ yí bā dí, zhǒng luò fán chì qī róng liù mán, chōng rèn biān bǐ. suī fēng tǔ shū sú, shì yù bù tóng, zhì yú tān ér wú yàn, hěn ér hǎo luàn, qiáng zé lǚ jù, ruò zé jī fú, qí kuí yī yě. sī gài tiān zhī suǒ mìng, shǐ qí rán hū.
史臣曰:凡民肖形天地,禀灵阴阳,愚智本于自然,刚柔 系于水土。故雨露所会,风流所通,九川为纪,五岳作镇,此 之谓诸夏。生其地者,则仁义出焉。昧谷、嵎夷、孤竹、北户, 限以丹徼紫塞,隔以沧海交河,此之谓荒裔。感其气者,则凶 德成焉。若夫九夷八狄,种落繁炽;七戎六蛮,充牣边鄙。虽 风土殊俗,嗜欲不同,至于贪而无厌,狠而好乱,强则旅拒, 弱则稽服,其揆一也。斯盖天之所命,使其然乎。