strong dé zōng běn jì èrstrong
　　德宗本纪二

èr shí yī nián yǐ wèi chūn zhēng yuè guǐ yǒu shuò, tíng yán yàn. yǐ hài, rì bīng kòu wēi hǎi. dīng chǒu, wǒ hǎi jūn yǔ zhàn yú nán àn, bài jī. jǐ mǎo, wú dà chéng shǐ chū guān shì shī. xīn sì, wēi hǎi xiàn, shǒu jiāng dài zōng qiān sǐ zhī. gǎi mìng niè shì chéng tǒng bīng rù guān. dīng hài, zhào zé lǐ hóng zhāng. gēng yín, liú gōng dǎo xiàn, shuǐ shī jiān, dīng rǔ chāng jí zǒng bīng liú bù chán sǐ zhī. yù zhāng zhī dòng sōng chūn fáng hǎi gàn qīng jiāng shuǐ lù yào chōng, bǎo qīng huái tōng yùn. xīn mǎo, shòu lǐ hóng zhāng wéi tóu děng quán quán dà chén, shǐ rì běn. rén chén, jiàn gè guó shǐ chén yú wén huá diàn. táo mó yán kā shí gá ěr shā chē hé tián děng shǔ hù mín, yīng yìn dù bù shōu mǎi wèi nú, yīng yóu gōng jiā shú fàng, cóng zhī. bǐng shēn, yè zhì chāo gōng zhào yú jù lùn zhǎn. jǐ hài, rì běn xiàn wén dēng níng hǎi, bī yān tái. sòng qìng děng jí rì rén zhàn yú tài píng shān, bài jī, zǒu.
　　二十一年乙未春正月癸酉朔，停筵宴。乙亥，日兵寇威海。丁丑，我海军与战於南岸，败绩。己卯，吴大澂始出关视师。辛巳，威海陷，守将戴宗骞死之。改命聂士成统兵入关。丁亥，诏责李鸿章。庚寅，刘公岛陷，水师熸，丁汝昌及总兵刘步蟾死之。谕张之洞、松椿防海、赣、清江水陆要冲，保清、淮通运。辛卯，授李鸿章为头等全权大臣，使日本。壬辰，见各国使臣於文华殿。陶模言喀什噶尔、莎车、和阗等属户民，英印度部收买为奴，应由公家赎放，从之。丙申，叶志超、龚照玙俱论斩。己亥，日本陷文登、宁海，偪烟台。宋庆等及日人战於太平山，败绩，走。

èr yuè yǐ sì, sòng qìng wú dà chéng bài rì rén yú liàng jiǎ shān, cān jiāng liú yún guì shǒu bèi zhào yún qí zhàn sǐ. zhèn jǐn zhōu níng yuǎn zāi mín. dīng wèi, mìng niè shì chéng zǒng tǒng jīn gū hǎi kǒu fáng jūn. yǐ yǒu, rì bīng báo liáo yáng, cháng shùn táng rén lián jī què zhī. gēng xū, rì bīng xiàn niú zhuāng, wú dà chéng tuì zǒu, rì rén suì xí yíng kǒu. guǐ chǒu, mǎ yù kūn bài rì rén yú tián zhuāng tái. jiǎ yín, fù zhàn, bài jī. bǐng chén, rì bīng xiàn tián zhuāng tái. wú dà chéng bēn jǐn zhōu, sòng qìng tuì shuāng tái. dīng sì, yǐ wú dà chéng shī tú náo bài, qiè zé zhī. wù wǔ, gōng qīn wáng děng zòu chè hǎi jūn shǔ. miǎn shàng yuán jiāng níng děng chù, huái ān děng wèi fù kè. zhèn zhí lì shuǐ zāi. gēng shēn, fēn shén jī yíng bīng zhù xǐ fēng kǒu. guǐ hài, mìng wú dà chéng jiě jūn wù bāng bàn lái jīng, xiāng è zhū jūn yǐ wèi guāng dào lǐng zhī. yǐ chǒu, bō kù tǎng shí wàn jiā zhèn jì zhōu děng chù zāi mín. wù chén, zhī zhōu xú qìng zhāng jí mín tuán gù shǒu liáo yáng, mìng yù lù jì xiǎng xiè. jǐ sì, zhèn yù tián luán zhōu lè tíng shuǐ zāi. rì rén jū jī lǐ hóng zhāng, dàn shāng qí jiá. gēng wǔ, rì rén fàn péng hú.
　　二月乙巳，宋庆、吴大澂败日人於亮甲山，参将刘云桂、守备赵云奇战死。赈锦州、宁远灾民。丁未，命聂士成总统津、沽海口防军。乙酉，日兵薄辽阳，长顺、唐仁廉击卻之。庚戌，日兵陷牛庄，吴大澂退走，日人遂袭营口。癸丑，马玉昆败日人於田庄台。甲寅，复战，败绩。丙辰，日兵陷田庄台。吴大澂奔锦州，宋庆退双台。丁巳，以吴大澂师徒挠败，切责之。戊午，恭亲王等奏撤海军署。免上元、江宁等处，淮安等卫赋课。赈直隶水灾。庚申，分神机营兵驻喜峰口。癸亥，命吴大澂解军务帮办来京，湘、鄂诸军以魏光焘领之。乙丑，拨库帑十万加赈蓟州等处灾民。戊辰，知州徐庆璋集民团固守辽阳，命裕禄济饟械。己巳，赈玉田、滦州、乐亭水灾。日人狙击李鸿章，弹伤其颊。庚午，日人犯澎湖。

sān yuè rén shēn shuò, mìng wú dà chéng huí hú nán xún fǔ rèn. guǐ yǒu, jì yáng gāo jiā zhǐ fāng hé jué. yǐ hài, rì bīng xiàn péng hú. wù zǐ, chǐ tí dū jiǎng xī yí zhí, dǎi wèn. guǐ sì, mìng guō bǎo chāng suí tóng liú kūn yī bàn fáng wù. jǐ hài, lǐ hóng zhāng yǔ rì běn quán quán yī téng bó wén lù ào zōng guāng mǎ guān huì yì. hé yuē chéng, dìng cháo xiǎn wèi dú lì zì zhǔ guó, gē liáo nán dì tái wān péng hú gè dǎo, cháng jūn fèi èr wàn wàn, zēng tōng shāng kǒu àn, rèn rì běn shāng mín cóng shì gōng yì zhì zào, zàn xíng zhù bīng wēi hǎi.
　　三月壬申朔，命吴大澂回湖南巡抚任。癸酉，济阳高家纸坊河决。乙亥，日兵陷澎湖。戊子，褫提督蒋希夷职，逮问。癸巳，命郭宝昌随同刘坤一办防务。己亥，李鸿章与日本全权伊藤博文、陆奥宗光马关会议。和约成，定朝鲜为独立自主国，割辽南地、台湾、澎湖各岛，偿军费二万万，增通商口岸，任日本商民从事工艺制造，暂行驻兵威海。

xià sì yuè wù shēn, bō jīng cāng mǐ shí bèi shùn tiān píng tiào. jǐ yǒu, tiān jīn hǎi yì, wáng wén sháo zì qǐng bà chì, bù xǔ. yù yuē:" fēi cháng zāi yì, wǒ jūn chén wéi dāng xiū shěng tì lì, yǐ mǐ tiān zāi." gān sù sā huí pàn, xiàn xún huà tīng, léi zhèng wǎn jiǎo zhī. gēng xū, mìng dào yuán lián fāng wǔ tíng fāng fù yān tái yǔ rì běn huàn yuē. yǐ mǎo, yù yuē:" hé yuē dìng yì, tíng chén jiāo zhāng wèi dì bù kě qì, fèi bù kě cháng, dāng réng fèi yuē jué zhàn. qí yán gù chū zhōng fèn, ér wèi xī cháo tíng kǔ zhōng. zì cāng cù kāi xìn, zhàn wú yī shèng. jìn zhě qíng shì yì pò, běi kě bī liáo shěn, nán kě fàn jī jiāng. shěn yáng wèi líng qǐn zhòng dì, jīng shī zé zōng shè yōu guān. kuàng cí wéi yí yǎng niàn yú nián, shǐ tú yù yǒu jīng, miǎo gōng hé kān zì wèn? jiā yǐ tiān xīn shì jǐng, hǎi xiào chéng zāi, zhàn shǒu gēng nán cuò shǒu. yī hé yī zhàn, liǎng hài jiān quán, ér hòu fān rán dìng jì. qí wàn nán qíng shì, yán zhě suǒ wèi jí xiáng, ér tiān xià chén mín jiē dāng gòng liàng zhě yě. zī jiāng pī zhǔn dìng yuē, tè xuān shì qián hòu bàn lǐ yuán yóu. wǒ jūn chén wéi qī jiān kǔ yī xīn, tòng chú jī bì." wù wǔ, yù jūn jī dà chén jí zhū chén gōng, hé jú yǐ chéng, wù zài lùn zòu. liú shān dōng yùn liáng shí wàn dàn bèi níng hé děng chù zhèn. mìng yù lù jiē jǐ níng jǐn děng shǔ zhèn xū. jǐ wèi, shǎng qián sù sōng xiàn zhī xiàn sūn bǎo tián wǔ pǐn qīng xián. xīn yǒu, dá lài lǎ ma shòu jiè bì, lài hǎ dá niàn zhū děng wù. guǐ hài, bō hú běi cáo mǐ sān wàn dàn, bèi níng jǐn děng shǔ zhèn. yǐ chǒu, jīng shī píng tiào. mìng lǐ jīng fāng wèi tái wān jiāo dì quán quán wěi yuán. bǐng yín, cì luò chéng xiāng děng èr bǎi bā shí èr rén jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. dīng mǎo, zhào táng jǐng sōng lái jīng.
　　夏四月戊申，拨京仓米石备顺天平粜。己酉，天津海溢，王文韶自请罢斥，不许。谕曰：“非常灾异，我君臣惟当修省惕厉，以弭天灾。”甘肃撒回叛，陷循化厅，雷正绾剿之。庚戌，命道员联芳、伍廷芳赴烟台与日本换约。乙卯，谕曰：“和约定议，廷臣交章谓地不可弃，费不可偿，当仍废约决战。其言固出忠愤，而未悉朝廷苦衷。自仓卒开衅，战无一胜。近者情事益迫，北可逼辽、渖，南可犯畿疆。沈阳为陵寝重地，京师则宗社攸关。况慈闱颐养廿馀年，使徒御有惊，藐躬何堪自问？加以天心示警，海啸成灾，战守更难措手。一和一战，两害兼权，而后幡然定计。其万难情事，言者所未及详，而天下臣民皆当共谅者也。兹将批准定约，特宣示前后办理缘由。我君臣惟期坚苦一心，痛除积弊。”戊午，谕军机大臣及诸臣工，和局已成，勿再论奏。留山东运粮十万石备宁河等处赈。命裕禄接济宁、锦等属赈需。己未，赏前宿松县知县孙葆田五品卿衔。辛酉，达赖喇嘛受戒毕，赉哈达、念珠等物。癸亥，拨湖北漕米三万石，备宁、锦等属赈。乙丑，京师平粜。命李经方为台湾交地全权委员。丙寅，赐骆成骧等二百八十二人进士及第出身有差。丁卯，召唐景崧来京。

wǔ yuè xīn wèi shuò, zhèn lín zhāng děng xiàn shuǐ zāi. gēng chén, jiǎng xī yí lùn zhǎn. yǐ yǒu, jiàn é shǐ kā xī ní fǎ shǐ shī ā lán yú wén huá diàn. rén chén, rì běn guī wǒ liáo nán dì. dīng yǒu, miǎn hú nán xīn huà, yún nán ā mí bǎo shān kūn míng shàng nián bèi zāi tián fù. zhèn cháng wǔ děng xiàn shuǐ zāi báo zāi. gēng zǐ, táng jǐng sōng xiū zhì.
　　五月辛未朔，赈临漳等县水灾。庚辰，蒋希夷论斩。乙酉，见俄使喀希尼、法使施阿兰於文华殿。壬辰，日本归我辽南地。丁酉，免湖南新化，云南阿迷、保山、昆明上年被灾田赋。赈长武等县水灾雹灾。庚子，唐景崧休致。

rùn wǔ yuè xīn chǒu shuò, bō shān dōng kù tǎng èr wàn zhù zhèn fèng tiān. rén yín, fǔ xù jiāng zhè yùn cáo jī hòu chuán hù wàn yú rén. jiǎ chén, dà xué shì fú kūn zhì shì. yǐ sì, mìng zhí lì tí dū niè shì chéng zǒng tǒng huái jūn zhù jīn gū, jiāng xī bù zhèng shǐ wèi guāng dào zǒng tǒng zhè jūn zhù shān hǎi guān, sì chuān tí dū sòng qìng zǒng tǒng yì jūn zhù jǐn zhōu, jù tīng běi yáng dà chén diào dù. guǐ chǒu, wú dà chéng bà. wù wǔ, yǔ huì cháo jiā dào yù gēng sì pǐn jīng táng, chōng chū shǐ rì běn dà chén. dīng mǎo, yù yuē:" jìn zhōng wài chén gōng tiáo chén shí wù, rú xiū tiě lù, zhù chāo bì, zào jī qì, kāi kuàng chǎn, zhé nán cáo, jiǎn bīng é, chuàng yóu zhèng, liàn lù jūn, zhěng hǎi jūn, lì xué táng, dà dǐ yǐ chóu xiǎng liàn bīng wèi jí wù, yǐ xù shāng huì gōng wèi běn yuán, jiē yīng jí shí xīng jǔ. zhì zhěng dùn lí jīn, yán hé guān shuì, jī chá huāng tián, tài chú rǒng yuán, jiē yú guó jì mín shēng duō suǒ bì bǔ. zhí shěng jiāng lì yīng gè jiù qíng shì, chóu zhuó bàn fǎ yǐ wén."
　　闰五月辛丑朔，拨山东库帑二万助赈奉天。壬寅，抚恤江、浙运漕稽候船户万馀人。甲辰，大学士福锟致仕。乙巳，命直隶提督聂士成总统淮军驻津、沽，江西布政使魏光焘总统浙军驻山海关，四川提督宋庆总统毅军驻锦州，俱听北洋大臣调度。癸丑，吴大澂罢。戊午，予惠潮嘉道裕庚四品京堂，充出使日本大臣。丁卯，谕曰：“近中外臣工条陈时务，如修铁路，铸钞币，造机器，开矿产，折南漕，减兵额，创邮政，练陆军，整海军，立学堂，大抵以筹饷练兵为急务，以恤商惠工为本源，皆应及时兴举。至整顿釐金，严覈关税，稽察荒田，汰除冗员，皆於国计民生多所裨补。直省疆吏应各就情势，筹酌办法以闻。”

liù yuè jiǎ xū, sūn yù wèn yǐ jí miǎn. dīng chǒu, zhèn rè hé jī mín. yǐ yǒu, jūn jī dà chén xú yòng yí bà. yǐ lín shū wèi wǔ yīng diàn dà xué shì, kūn gāng yǐ lǐ bù shàng shū xié bàn dà xué shì. mìng qián yīng pǔ wèi jūn jī dà chén, wēng tóng hé lǐ hóng zǎo jūn jiān zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. wù zǐ, zhèn zhōng xiáng děng chù shuǐ zāi.
　　六月甲戌，孙毓汶以疾免。丁丑，赈热河饥民。乙酉，军机大臣徐用仪罢。以麟书为武英殿大学士，昆冈以礼部尚书协办大学士。命钱应溥为军机大臣，翁同龢、李鸿藻均兼总理各国事务衙门行走。戊子，赈锺祥等处水灾。

qiū qī yuè jiǎ chén, qìn hé jué. yǐ sì, xíng zé hé jué. dīng wèi, zhào lǐ hóng zhāng rù gé bàn shì. shòu wáng wén sháo zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. wù shēn, zhèn shāng zhōu qīng jiàn děng chù shuǐ zāi báo zāi. jǐ yǒu, yǔ sòng rú lǚ dà lín cóng sì wén miào. shòu zhāng qí dōng hé jué. fēng shēng ā qiǎn shù jūn tái. wù wǔ, zhèn zhèn ān děng xiàn shuǐ zāi. xīn yǒu, jiāng xī xún fǔ dé xīn yǒu zuì chǐ zhí. sè lēi kù ěr dì zhèn. rén xū, yǐ huí zhòng chāng jué, chǐ zǒng bīng tāng yàn hé zhí, yáng chāng jùn léi zhèng wǎn bìng chǐ zhí liú rèn. dīng mǎo, yǐ gé tí dū huáng shì lín lùn zhǎn.
　　秋七月甲辰，沁河决。乙巳，荥泽河决。丁未，诏李鸿章入阁办事。授王文韶直隶总督兼北洋大臣。戊申，赈商州、清涧等处水灾雹灾。己酉，予宋儒吕大临从祀文庙。寿张、齐东河决。丰升阿遣戍军台。戊午，赈镇安等县水灾。辛酉，江西巡抚德馨有罪褫职。色勒库尔地震。壬戌，以回众猖獗，褫总兵汤彦和职，杨昌濬、雷正绾并褫职留任。丁卯，已革提督黄仕林论斩。

bā yuè rén shēn, zhèn fù chuān róng xiàn shuǐ zāi. bǐng zǐ, zhèn jiē wén xī níng děng zhōu xiàn shuǐ zāi. jǐ mǎo, sì chuān zǒng dū liú bǐng zhāng yǐ bù néng bǎo hù jiào táng chǐ zhí. bǐng xū, mìng gōng bù láng zhōng qìng cháng yǐ wǔ pǐn jīng táng chōng chū shǐ fǎ guó dà chén. guǐ sì, miǎn yún nán wēi yuǎn bèi zāi tián fù.
　　八月壬申，赈富川、容县水灾。丙子，赈阶、文、西宁等州县水灾。己卯，四川总督刘秉璋以不能保护教堂褫职。丙戌，命工部郎中庆常以五品京堂充出使法国大臣。癸巳，免云南威远被灾田赋。

jiǔ yuè gēng zǐ, zhèn wú zhōu fǔ shǔ huǒ zāi. liú shān dōng xīn cáo bèi bīn hé zhū xiàn zāi zhèn. yǐ sì, liú hú běi dōng cáo sān wàn dàn bèi zhōng xiáng děng xiàn zhèn xū. dīng wèi, mìng wèi guāng dào tǒng jūn yuán gān sù. wù shēn, miǎn wàng dū chà yáo, jí tuì chū quān dì é fù wǔ chéng, zhe wèi lìng. jǐ yǒu, miǎn shǎn xī qián suì mín qiàn, jì huá zhōu kāi qú zhàn dì qián liáng. rén zǐ, jiàn yīng shǐ ōu gé nè yú wén huá diàn. yǐ mǎo, zhèn gān sù bèi rǎo gè dì nàn mín. wù wǔ, zhèn lín xiāng jiāo zāi. bō tǎng sān wàn gòu cāng gǔ, bèi cháng dé héng zhōu hàn zāi. rén xū, jiàn hé shǐ kè luó bó yú wén huá diàn. guǐ hài, mìng zōng rén fǔ fǔ chéng wú tíng fēn jiān zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. bǐng yín, hòu cáng bān chán é ěr dé ní lái jīng yè líng, jìn fāng wù. jiē yáng cháo yáng pǔ níng děng xiàn dì zhèn.
　　九月庚子，赈梧州府属火灾。留山东新漕备濒河诸县灾赈。乙巳，留湖北冬漕三万石备锺祥等县赈需。丁未，命魏光焘统军援甘肃。戊申，免望都差徭，及退出圈地额赋五成，著为令。己酉，免陕西前岁民欠，暨华州开渠占地钱粮。壬子，见英使欧格讷於文华殿。乙卯，赈甘肃被扰各地难民。戊午，赈临湘蛟灾。拨帑三万购仓穀，备常德、衡州旱灾。壬戌，见和使克罗伯於文华殿。癸亥，命宗人府府丞吴廷芬兼总理各国事务衙门行走。丙寅，后藏班禅额尔德尼来京谒陵，进方物。揭阳、潮阳、普宁等县地震。

shí yuè xīn wèi, yáng chāng jùn bà, yǐ táo mó shǔ shǎn gān zǒng dū. xīn sì, lǐ hóng zhāng yǔ rì shǐ hù huàn guī liáo tiáo yuē. jiǎ shēn, zhǎng lín wāng míng luán bìng yǐ zhào duì wàng yán chǐ zhí. jǐ chǒu, chū shè xīn jiàn lù jūn, mìng wēn chù dào yuán shì kǎi dū liàn. bǐng shēn, miǎn jiāng chuān bèi zāi tián fù èr nián. zhèn hè qìng děng zhōu xiàn shuǐ hàn zāi.
　　十月辛未，杨昌濬罢，以陶模署陕甘总督。辛巳，李鸿章与日使互换归辽条约。甲申，长麟、汪鸣銮并以召对妄言褫职。己丑，初设新建陆军，命温处道袁世凯督练。丙申，免江川被灾田赋二年。赈鹤庆等州县水旱灾。

shí yī yuè yǐ yǒu shuò, shān dōng zhào jiā kǒu hé lóng. dīng wèi, miǎn shèng jīng bèi yān guān zhuāng é fù. wù shēn, liú hé nán cáo zhé bā wàn bèi nèi huáng děng xiàn gōng zhèn. jǐ yǒu, yǐ hú běi bù zhèng shǐ wáng zhī chūn chōng é huáng jiā miǎn hè shǐ. gēng xū, miǎn fèng tiān bèi bīng gè shǔ qí mín liǎng nián tián fù, bìng jī nián bū fù. guǐ chǒu, liú yǒng fú miǎn. guǐ hài, gān sù tí dū lǐ péi róng yǐ fù yuán xī níng dòu liú chǐ zhí. yǐ chǒu, diào dǒng fú xiáng wèi gān sù tí dū, réng zǒng tǒng gān jūn, qián dí zhū jiàng jūn guī jié zhì. zhèn bǎo shān jiāo zāi.
　　十一月乙酉朔，山东赵家口合龙。丁未，免盛京被淹官庄额赋。戊申，留河南漕折八万备内黄等县工赈。己酉，以湖北布政使王之春充俄皇加冕贺使。庚戌，免奉天被兵各属旗民两年田赋，并积年逋赋。癸丑，刘永福免。癸亥，甘肃提督李培荣以赴援西宁逗留褫职。乙丑，调董福祥为甘肃提督，仍总统甘军，前敌诸将均归节制。赈保山蛟灾。

shí èr yuè wù yín, shòu zhāng jué kǒu hé lóng. gēng chén, bō kù tǎng liù wàn bèi hú běi chūn zhèn. guǐ sì, gǎi mìng lǐ hóng zhāng shǐ é, shào yǒu lián fù zhī. shì yuè, miǎn shǎn xī qián suì bū fù fèng tiān shàng nián wěi shuì jí guān zhuāng shuì liáng. zhèn shèng jīng píng xiāng zāi. fā tǎng gè shí wàn, zhèn hú nán yún nán shǎn xī gè shǔ zāi.
　　十二月戊寅，寿张决口合龙。庚辰，拨库帑六万备湖北春赈。癸巳，改命李鸿章使俄，邵友濂副之。是月，免陕西前岁逋赋、奉天上年苇税及官庄税粮。赈盛京、萍乡灾。发帑各十万，赈湖南、云南、陕西各属灾。

èr shí èr nián bǐng shēn chūn zhēng yuè bǐng shēn shuò, tíng yán yàn. dīng yǒu, yǐ tè qiǎn lǐ hóng zhāng shǐ é, yù zhǐ shào yǒu lián wáng zhī chūn wú wǎng. jǐ hài, zhèn cháng shā gè fǔ shuǐ hàn zāi. yǐ mǎo, jiàn gè guó gōng shǐ yú wén huá diàn. gēng shēn, mìng féng zi cái réng huí guǎng dōng, dū bàn qīn lián fáng wù.
　　二十二年丙申春正月丙申朔，停筵宴。丁酉，以特遣李鸿章使俄，谕止邵友濂、王之春毋往。己亥，赈长沙各府水旱灾。乙卯，见各国公使於文华殿。庚申，命冯子材仍回广东，督办钦、廉防务。

èr yuè gēng wǔ, yí tǎ ěr bā hā tái é lǔ tè lǐng duì dà chén zhù bù lún bù lā kè, yī lí chá hā ěr yíng lǐng duì dà chén zhù bó luó tǎ lā. rén shēn, shǐ yì yóu zhèng yǔ gè guó lián huì. kāi lóng zhōu tiě lù. liú míng chuán zú. dīng hài, hù bù huǒ.
　　二月庚午，移塔尔巴哈台额鲁特领队大臣驻布伦布拉克，伊犁察哈尔营领队大臣驻博罗塔拉。壬申，始议邮政与各国联会。开龙州铁路。刘铭传卒。丁亥，户部火。

sān yuè wù xū, é lēi hé bù zhì shì. guǐ mǎo, kāi háng zhōu shāng bù. dīng wèi, mìng wáng wén sháo zhāng zhī dòng dū bàn lú hàn tiě lù. xīn yǒu, huí fěi kuī zhū lēi dōu sī. guǐ hài, mìng dǒng fú xiáng zhù xī níng, zhuān rèn jiǎo fǔ, wèi guāng dào hái zhù hé zhōu, xún mìng huí shǎn xī xún fǔ rèn.
　　三月戊戌，额勒和布致仕。癸卯，开杭州商埠。丁未，命王文韶、张之洞督办芦汉铁路。辛酉，回匪窥珠勒都斯。癸亥，命董福祥驻西宁，专任剿抚，魏光焘还驻河州，寻命回陕西巡抚任。

xià sì yuè rén shēn, wǔ tái shān pú sà dǐng zāi. yǐ hài, miǎn kūn míng qiū běi bèi zāi xià liáng. xīn sì, mìng róng lù wǎng tiān jīn yuè xīn jiàn lù jūn. wù zǐ, shòu kūn gāng tǐ rén gé dà xué shì, róng lù yǐ bīng bù shàng shū xié bàn dà xué shì.
　　夏四月壬申，五台山菩萨顶灾。乙亥，免昆明、丘北被灾夏粮。辛巳，命荣禄往天津阅新建陆军。戊子，授昆冈体仁阁大学士，荣禄以兵部尚书协办大学士。

wǔ yuè dīng yǒu, yù lǐ bǐng héng chá zhōu xiàn liáng fù, fú shōu zhě hé jiǎn zhī. miǎn ēn ān bèi zāi é fù. xīn chǒu, zhèng zhōu wén miào zāi. shì yuè, shàng shù fèng huáng tài hòu lín chún wáng dǐ shì fú jìn jí. guǐ mǎo, chún xián qīn wáng fú jìn yè hè nà lā shì hōng, chuò cháo shí yī rì, shàng fèng huáng tài hòu lín dǐ shì liàn, yuè rì fù wǎng diàn jì. yì zhǐ, chún xián qīn wáng fú jìn hōng shì, yīng chēng yuē" huáng dì běn shēng bǐ". yǐ sì, shàng chéng fú. rén zǐ, miǎn ān huī lì nián bū fù. jiǎ zǐ, huǎn è lún chūn shēng dīng jìn diāo gòng.
　　五月丁酉，谕李秉衡查州县粮赋，浮收者覈减之。免恩安被灾额赋。辛丑，郑州文庙灾。是月，上数奉皇太后临醇王邸视福晋疾。癸卯，醇贤亲王福晋叶赫那拉氏薨，辍朝十一日，上奉皇太后临邸视殓，越日复往奠祭。懿旨，醇贤亲王福晋薨逝，应称曰“皇帝本生妣”。乙巳，上成服。壬子，免安徽历年逋赋。甲子，缓鄂伦春牲丁进貂贡。

liù yuè bǐng yín, yù kuí shùn fǔ xù qīng hǎi méng mín. dīng mǎo, hé jué lì jīn. wù chén, miǎn zhè jiāng lì nián gè chǎng jī qiàn zào kè yán kè. gēng wǔ, zhèn zhè jiāng fēng zāi. rén shēn, chún xián qīn wáng fú jìn jīn guān fèng yí, shàng gōng yì lín sòng. jiǎ xū, shàng fèng huáng tài hòu rú chún wáng yuán yù lín diàn fú jìn jīn guān. jǐ mǎo, yù zhěng dùn cháng jiāng shuǐ shī. rén wǔ, mìng yù lù jiān chōng chuán zhèng dà chén. bǐng xū, sōng pān fān luàn, guān jūn jiǎo píng zhī. dīng hài, yǔn wáng dà chén qǐng, shén jī yíng liàn bīng chù fǎng xī zhì liàn bīng. xīn mǎo, yǒng dìng hé yì. shì yuè, zhèn dà dōng gōu hǎi yì zāi, ān huī hú běi jiāo zāi.
　　六月丙寅，谕奎顺抚恤青海蒙民。丁卯，河决利津。戊辰，免浙江历年各场积欠灶课盐课。庚午，赈浙江风灾。壬申，醇贤亲王福晋金棺奉移，上躬诣临送。甲戌，上奉皇太后如醇王园寓临奠福晋金棺。己卯，谕整顿长江水师。壬午，命裕禄兼充船政大臣。丙戌，松潘番乱，官军剿平之。丁亥，允王大臣请，神机营练兵处仿西制练兵。辛卯，永定河溢。是月，赈大东沟海溢灾，安徽、湖北蛟灾。

qiū qī yuè jiǎ wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. dīng yǒu, shùn tiān dōng nán gè shǔ shuǐ, mìng sūn jiā nài děng sù chóu zhèn xū. yǐ sì, liú nán cáo shí wàn dàn yú tiān jīn bèi zhèn.
　　秋七月甲午朔，日有食之。丁酉，顺天东南各属水，命孙家鼐等速筹赈需。乙巳，留南漕十万石於天津备赈。

bā yuè yǐ chǒu, yǐ guān nèi wài huí fěi jiàn píng, yù táo mó dǒng fú xiáng ān jí jiàng zhòng, sōu bǔ yú fěi. jǐ sì, chuān jūn jiǎo zhān duì, dié kè yào ài, jìn bī zhōng zhān. gēng chén, yù lù chuán lín:" zhān duì yòng bīng, nǎi zàn shí bàn fǎ. shì dìng hòu réng shè fān guān fǒu, dāng zài shěn xiáng. bù dé yīn cǐ kē zé lǎ ma, zhuǎn shēng tā xìn, shèn wù lǔ mǎng ér xíng." jǐ chǒu, yù xíng bù xùn yù yīng sù jié, wú rèn yán dàng. rén chén, jìn gè shěng làn yòng fēi xíng.
　　八月乙丑，以关内外回匪渐平，谕陶模、董福祥安辑降众，搜捕馀匪。己巳，川军剿瞻对，叠克要隘，进逼中瞻。庚辰，谕鹿传霖：“瞻对用兵，乃暂时办法。事定后仍设番官否，当再审详。不得因此苛责喇嘛，转生他衅，慎勿卤莽而行。”己丑，谕刑部讯狱应速结，毋任延宕。壬辰，禁各省滥用非刑。

jiǔ yuè bǐng shēn, fú kūn zú. miǎn shǎn xī qián suì bū fù. jǐ hài, dōng líng chóng zāi. bǐng wǔ, shǎng shèng xuān huái sì pǐn jīng táng. xiān shì, wáng wén sháo zhāng zhī dòng qǐng lì zhāo shāng lún chuán zǒng gōng sī, jǔ shèng xuān huái dū bàn. zhì shì, zhǐ xià, bìng zhǔn zhuān zòu. dà xué shì zhāng zhī wàn zhì shì. dīng wèi, jiàn dé shǐ hǎi jìng bǐ shǐ fèi gé yú wén huá diàn. gēng xū, mìng lǐ hóng zhāng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. guǐ chǒu, lǐ bǐng héng yán kān míng huáng hé wěi lǘ, nǐ yóu jiù huáng hé dōng àn tiāo jùn xīn hé, réng dǎo guī jiù hé rù hǎi. yù yǐ dà jǔ xīng bàn, wù qī yī láo yǒng yì, yǐ fù wěi rèn.
　　九月丙申，福锟卒。免陕西前岁逋赋。己亥，东陵蟲灾。丙午，赏盛宣怀四品京堂。先是，王文韶、张之洞请立招商轮船总公司，举盛宣怀督办。至是，旨下，并准专奏。大学士张之万致仕。丁未，见德使海靖、比使费葛於文华殿。庚戌，命李鸿章在总理各国事务衙门行走。癸丑，李秉衡言勘明黄河尾闾，拟由旧黄河东岸挑濬新河，仍导归旧河入海。谕以大举兴办，务期一劳永逸，以副委任。

shì qiū, zhèn hé nán fèng tiān hú běi ān huī shān dōng shān xī jí lín hēi lóng jiāng shuǐ zāi, hú nán jiāo zāi, jí shǎn gān shuǐ zāi báo zāi, xīn jiāng huáng zāi báo zāi, guǎng dōng yáng miàn fēng zāi.
　　是秋，赈河南、奉天、湖北、安徽、山东、山西、吉林、黑龙江水灾，湖南蛟灾，及陕、甘水灾雹灾，新疆蝗灾雹灾，广东洋面风灾。

dōng shí yuè rén xū shuò, zhèn hú běi jiāng hàn shuǐ zāi. guǐ hài, bàn hé zhōu dōng zhèn. jiǎ zǐ, zēng shè sū zhōu háng zhōu shā shì sī máo sì guān. bǐng yín, yù táo mó xuǎn lián míng xián lì, hé jí hàn huí, ǒu yǒu zhēng zhí, zhuān lùn shì fēi, zhǔn qíng lǐ yǐ jì qí píng, bìng fēn bié fǔ xù bèi bīng qū yù. lùn píng huí gōng, yǔ dǒng fú xiáng qí dū wèi shì zhí, shòu táo mó shǎn gān zǒng dū, ráo yīng qí xīn jiāng xún fǔ, yǔ kuí shùn wèi guāng dào yōu xù, qí yú zhēn xù yǒu chà. jiǎ xū, yǒng dìng hé jué kǒu hé lóng. wù yín, dìng cháo xiǎn shè lǐng shì, bù lì tiáo yuē, bù qiǎn shǐ, bù dì guó shū, yǐ zǒng lǐng shì yī rén zhù qí dū chéng. gēng chén, mìng zuǒ dōu yù shǐ yáng rú chōng chū shǐ é ào hé dà chén, dào yuán luó fēng lù chōng chū shǐ yīng yì bǐ dà chén, huáng zūn xiàn chōng chū shǐ dé guó dà chén, wǔ tíng fāng chōng chū shǐ měi rì mì dà chén. guǐ wèi, miǎn wǔ qīng děng zhōu xiàn qiū fù zá kè. yǐ yǒu, zhèn huá zhōu děng chù shuǐ zāi. jǐ chǒu, yǐ xú tóng wèi tǐ rén gé dà xué shì, lǐ hóng zǎo yǐ lǐ bù shàng shū xié bàn dà xué shì.
　　冬十月壬戌朔，赈湖北江、汉水灾。癸亥，办河州冬赈。甲子，增设苏州、杭州、沙市、思茅四关。丙寅，谕陶模选廉明贤吏，和辑汉、回，偶有争执，专论是非，准情理以剂其平，并分别抚恤被兵区域。论平回功，予董福祥骑都尉世职，授陶模陕甘总督，饶应祺新疆巡抚，予奎顺、魏光焘优叙，其馀甄叙有差。甲戌，永定河决口合龙。戊寅，定朝鲜设领事，不立条约，不遣使，不递国书，以总领事一人驻其都城。庚辰，命左都御史杨儒充出使俄奥荷大臣，道员罗丰禄充出使英义比大臣，黄遵宪充出使德国大臣，伍廷芳充出使美日秘大臣。癸未，免武清等州县秋赋杂课。乙酉，赈华州等处水灾。己丑，以徐桐为体仁阁大学士，李鸿藻以礼部尚书协办大学士。

shí yī yuè wù shēn, dōng zhì, sì tiān yú yuán qiū. jǐ yǒu, miǎn cháo hè. xīn hài, miǎn hé táo děng chù bèi zāi fù kè. dīng sì, mìng gōng bù shì láng xǔ jǐng chéng chōng chū shǐ dé guó dà chén. shì yuè, zhèn shān dōng sì chuān shuǐ zāi.
　　十一月戊申，冬至，祀天於圜丘。己酉，免朝贺。辛亥，免河、洮等处被灾赋课。丁巳，命工部侍郎许景澄充出使德国大臣。是月，赈山东、四川水灾。

shí èr yuè yǐ chǒu, chū, lù chuán lín lǚ zòu zhān duì yí jiǎo, nǐ shōu huí hòu gǎi shè hàn guān. shàng lǜ shī dá lài xīn, mìng lù chuán lín wén hǎi děng xiáng yì. zhì shì, shū chén zhān mín xiàng huà, cáng fān zhèn shè gè qíng. yīn yù kǎi qiē quàn dǎo dá lài, qī yú bǎo cáng bǎo chuān liǎng wú zhì ài. zhèn sì chuān dōng xiāng děng shǔ zāi. bǐng zǐ, miǎn liáo yáng gè cūn tún liáng fù, suí dé děng zhōu xiàn bū liáng.
　　十二月乙丑，初，鹿传霖屡奏瞻对宜剿，拟收回后改设汉官。上虑失达赖心，命鹿传霖、文海等详议。至是，疏陈瞻民向化，藏番震慑各情。因谕剀切劝导达赖，期於保藏、保川两无窒碍。赈四川东乡等属灾。丙子，免辽阳各村屯粮赋，绥德等州县逋粮。

èr shí sān nián dīng yǒu chūn zhēng yuè xīn mǎo shuò, tíng yán yàn. dīng yǒu, miǎn shān dōng guāng xù chū nián bū fù. xīn hài, liú hú běi cáo mǐ chōng gōng zhèn. yǐ mǎo, jiàn měi fǎ yīng dé hé bǐ é yì rì běn jí rì ào zhū guó gōng shǐ yú wén huá diàn.
　　二十三年丁酉春正月辛卯朔，停筵宴。丁酉，免山东光绪初年逋赋。辛亥，留湖北漕米充工赈。乙卯，见美、法、英、德、荷、比、俄、义、日本及日、奥诸国公使於文华殿。

èr yuè rén xū, mìng hù bù shì láng zhāng yīn huán shǐ yīng. gēng wǔ, hé jué lì chéng zhāng qiū. jǐ mǎo, mìng chóng lǐ xǔ yīng kuí zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu.
　　二月壬戌，命户部侍郎张荫桓使英。庚午，河决历城、章丘。己卯，命崇礼、许应骙在总理各国事务衙门行走。

sān yuè guǐ sì, zhào tài rǒng bīng. jiǎ chén, yì zhǐ fā nèi tǎng shí wàn zhèn sì chuān, wǔ wàn zhèn hú běi, bìng yǐ kù tǎng shí wàn jiā zhèn sì chuān kuí suí zhōng sān shǔ. xīn hài, miǎn tóng rén qīng xī bèi shuǐ tián fù. dīng sì, chū shè hǎi shēn wēi wěi yuán.
　　三月癸巳，诏汰冗兵。甲辰，懿旨发内帑十万赈四川，五万赈湖北，并以库帑十万加赈四川夔、绥、忠三属。辛亥，免铜仁、青谿被水田赋。丁巳，初设海参葳委员。

xià sì yuè yǐ hài, lǐ bǐng héng zòu jiǎn shān dōng qián cáo.
　　夏四月乙亥，李秉衡奏减山东钱漕。

wǔ yuè bǐng shēn, zhào gùn gá zhá lā cān hú tú kè tú jiā mù bā tú duō pǔ zhǔn zhuǎn shì wèi bā yīn gōu chéng huà sì hú tú kè tú. jiǎ chén, zhāng zhī wàn zú, zèng tài bǎo. dīng wèi, shàng yì běn shēng bǐ chún xián qīn wáng fú jìn yuán qǐn, zhōu nián shì fú. rén zǐ, yǔ lǚ hǎi huán sì pǐn jīng táng, chōng chū shǐ dé hé èr guó dà chén.
　　五月丙申，诏棍噶札拉参胡图克图嘉穆巴图多普准转世为八音沟承化寺胡图克图。甲辰，张之万卒，赠太保。丁未，上诣本生妣醇贤亲王福晋园寝，周年释服。壬子，予吕海寰四品京堂，充出使德荷二国大臣。

liù yuè jǐ mǎo, zhèn chóng yáng děng xiàn shuǐ zāi.
　　六月己卯，赈崇阳等县水灾。

shì xià, jiàn ào shǐ qí gàn é shǐ wū ěr tā mù sī kē yīng shǐ dòu nà lè rì shǐ shǐ yě wén xióng yú wén huá diàn.
　　是夏，见奥使齐幹、俄使乌尔他木斯科、英使窦纳乐、日使矢野文雄於文华殿。

qiū qī yuè gēng yín, lǐ hóng zǎo zú. bǐng shēn, mìng liào shòu héng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. xīn chǒu, fù gù shǎn xī gù yuán tí dū léi zhèng wǎn yuán guān. jiǎ chén, miǎn mín zhōu wèi èr shí sì sì jìn luó, bìng zhǎn huǎn mǎ gòng. jiǎ yín, píng yáo pǔ dòng cūn shān xiàn rù dì zhōng.
　　秋七月庚寅，李鸿藻卒。丙申，命廖寿恒在总理各国事务衙门行走。辛丑，复故陕西固原提督雷正绾原官。甲辰，免岷州卫二十四寺进骡，并展缓马贡。甲寅，平遥普洞村山陷入地中。

bā yuè jǐ sì, jìng xī dì zhèn. rén shēn, mìng wēng tóng hé yǐ hù bù shàng shū xié bàn dà xué shì. guǐ wèi, chí kē bù duō zhá hā qìn bǎo ěr jí kuàng jìn, xǔ méng hàn mín rén kāi cǎi. yǐ yǒu, yǐ lù chuán lín yú dé ěr gé tè tǔ sī cuò lǐ shī yí, bà gǎi tǔ guī liú yì, shì tǔ sī áng wēng jiàng bái rén qīng jì qí jiā shǔ, réng huí dé ěr gé tè guǎn tǔ sī shì.
　　八月己巳，靖西地震。壬申，命翁同龢以户部尚书协办大学士。癸未，弛科布多札哈沁宝尔吉矿禁，许蒙、汉民人开采。乙酉，以鹿传霖於德尔格忒土司措理失宜，罢改土归流议，释土司昂翁降白仁青暨其家属，仍回德尔格忒管土司事。

jiǔ yuè wù zǐ, lù chuán lín bà. jǐ chǒu, mìng dé ěr gé tè chè bīng. wù xū, jiàn nuó wēi shǐ bǎi gù yú wén huá diàn. jiǎ chén, dá lài lǎ ma qǐng hái zhān duì dì. yù gōng shòu děng huì shāng yǐ wén. bǐng wǔ, lì jīn jué kǒu hé lóng. yǐ mǎo, fù gù shǎn gān zǒng dū yáng chāng jùn guān.
　　九月戊子，鹿传霖罢。己丑，命德尔格忒撤兵。戊戌，见挪威使柏固於文华殿。甲辰，达赖喇嘛请还瞻对地。谕恭寿等会商以闻。丙午，利津决口合龙。乙卯，复故陕甘总督杨昌濬官。

shì qiū, zhèn shǎn xī báo zāi shuǐ zāi, hú nán běi jiāng xī guǎng dōng ān huī yún guì shuǐ zāi, xīn jiāng huáng zāi.
　　是秋，赈陕西雹灾水灾，湖南北、江西、广东、安徽、云、贵水灾，新疆蝗灾。

shí yuè wù wǔ, guǎng xī xún fǔ shǐ niàn zǔ zuò shì chǐ zhí. rén shēn, cáo zhōu fěi qiāng hài dé guó jiào shì, mìng lǐ bǐng héng chá kān zhī. wù yín, dé yǐ bīng lún rù jiāo ào. rén wǔ, miǎn lè tíng děng zhōu xiàn bèi zāi é fù. shì yuè, zhèn guǎng dōng fēng zāi, shǎn xī báo zāi, hú nán jiāng nán shuǐ zāi.
　　十月戊午，广西巡抚史念祖坐事褫职。壬申，曹州匪戕害德国教士，命李秉衡察勘之。戊寅，德以兵轮入胶澳。壬午，免乐亭等州县被灾额赋。是月，赈广东风灾，陕西雹灾，湖南、江南水灾。

shí yī yuè xīn mǎo, bō jiāng běi cáo mǐ sān wàn dàn, bèi xú hǎi gè shǔ zhèn. jiǎ wǔ, zhào bà sān zhān gǎi tǔ guī liú yì, réng lì dá lài lǎ ma. xīn chǒu, yù ān fǔ jiāng sū gè shǔ jī mín. dīng wèi, yīng shǐ dòu nà lè rù jiàn. guǐ chǒu, dōng zhì, sì tiān yú yuán qiū. jiǎ yín, miǎn cháo hè. zhāo wū dá méng qí fěi píng.
　　十一月辛卯，拨江北漕米三万石，备徐、海各属赈。甲午，诏罢三瞻改土归流议，仍隶达赖喇嘛。辛丑，谕安抚江苏各属饥民。丁未，英使窦纳乐入见。癸丑，冬至，祀天於圜丘。甲寅，免朝贺。昭乌达盟旗匪平。

shí èr yuè jiǎ zǐ, lì jīn hé jué. jǐ sì, miǎn ān zhōu lào dì zū. yǐ hài, sān yán yě fān jiù fǔ, gǎi shè tǔ qiān hù, lì bā táng. bà zhū wō zhāng gǔ liǎng tǔ sī guī liú yì. wù yín, zhào gè shěng bǎo hù jiào táng jiào shì. miǎn dí dào bā yàn róng gé děng chù é fù.
　　十二月甲子，利津河决。己巳，免安州涝地租。乙亥，三岩野番就抚，改设土千户，隶巴塘。罢朱窝、章谷两土司归流议。戊寅，诏各省保护教堂教士。免狄道、巴燕戎格等处额赋。

èr shí sì nián wù xū chūn zhēng yuè yǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī. yuán dàn shòu lǐ gǎi yú qián qīng gōng, tíng zōng qīn yàn. wù zǐ, zhào gè shěng dà lì dìng yì chóu xiǎng liàn bīng, sù fù yǐ wén. gēng yín, dìng jīng jì tè kē jí suì jǔ fǎ. mìng zhòng wài bǎo jiàn kān yǔ tè kē zhě. yǐ wèi, miǎn jiàn shuǐ bèi hàn xià liáng. jǐ yǒu, jiàn gè guó gōng shǐ yú wén huá diàn. rén zǐ, miǎn shí píng kūn míng xià liáng.
　　二十四年戊戌春正月乙酉朔，日有食之。元旦受礼改於乾清宫，停宗亲宴。戊子，诏各省大吏定议筹饷练兵，速覆以闻。庚寅，定经济特科及岁举法。命中外保荐堪与特科者。乙未，免建水被旱夏粮。己酉，见各国公使於文华殿。壬子，免石屏、昆明夏粮。

èr yuè jiǎ zǐ, mìng liào shòu héng zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu. bǐng yín, miǎn qīng hǎi a lǐ kè fān zú mǎ gòng yín. yǐ sì, liú jiāng běi cáo mǐ yī wàn dàn zhèn xú zhōu zāi. dīng chǒu, mìng shén jī yíng xuǎn liàn xiān fēng duì. gēng chén, zhào wǔ kē gǎi shì qiāng pào, tíng mò xiě wǔ jīng.
　　二月甲子，命廖寿恒在军机大臣上学习行走。丙寅，免清海阿里克番族马贡银。乙巳，留江北漕米一万石赈徐州灾。丁丑，命神机营选练先锋队。庚辰，诏武科改试枪炮，停默写武经。

sān yuè dīng hài, zhào lì yì cāng. wù zǐ, é shǐ bā bù luó fú jìn jiàn. yǐ sì, chú xīn huà bèi shuǐ é fù. shì yuè, kāi zhí lì běi dài hé zhì qín wáng dǎo hú nán yuè zhōu fú jiàn sān dū ào kǒu àn.
　　三月丁亥，诏立义仓。戊子，俄使巴布罗福觐见。乙巳，除新化被水额赋。是月，开直隶北戴河至秦王岛、湖南岳州、福建三都澳口岸。

rùn sān yuè yǐ mǎo, zhào zhāng zhī dòng lái jīng. bǐng chén, lín shū zú. gēng shēn, yǐ dé rén rù jí mò wén miào, huǐ shèng xián xiàng, xià zǒng shǔ chá wèn. yǐ chǒu, lín gōng qīn wáng dǐ shì jí. jiǎ xū, shàng shì huáng tài hòu xìng wài huǒ qì yíng jiào chǎng, yuè huǒ qì jiàn ruì shén jī sān yíng jí wǔ shèng xīn duì cāo, fán sān rì. dīng chǒu, yǐ hú běi shā shì fén huǐ jiào táng, yù zhāng zhī dòng huí rèn. xù zhèn xú hǎi zāi. wù yín, jiàn dé qīn wáng hēng lì yú yù lán táng. jǐ mǎo, hái gōng. miǎn xīn xīng bèi hàn é fù. gēng chén, jiàn fǎ shǐ bì shèng yú wén huá diàn. rén wǔ, ān huī fèng yǐng sì zāi.
　　闰三月乙卯，召张之洞来京。丙辰，麟书卒。庚申，以德人入即墨文庙，毁圣贤像，下总署察问。乙丑，临恭亲王邸视疾。甲戌，上侍皇太后幸外火器营教场，阅火器、健锐、神机三营及武胜新队操，凡三日。丁丑，以湖北沙市焚毁教堂，谕张之洞回任。续赈徐、海灾。戊寅，见德亲王亨利於玉澜堂。己卯，还宫。免新兴被旱额赋。庚辰，见法使毕胜於文华殿。壬午，安徽凤、颍、泗灾。

shì chūn, yǐ jiāo zhōu wān zū jiè yú dé yì zhì, lǚ shùn kǒu dà lián wān liáo dōng bàn dǎo zū jiè yú é luó sī.
　　是春，以胶州湾租借於德意志，旅顺口、大连湾、辽东半岛租借於俄罗斯。

xià sì yuè rén chén, gōng qīn wáng yì hōng, chuò cháo wǔ rì, sù fú shí wǔ rì, lín dǐ cì diàn. yì zhǐ tè shì yuē zhōng. shǒu wèi yuán qǐn zēng shè dīng hù, měi jì sì guān jīng lǐ zhī. sūn bèi lè pǔ wěi xí. jiǎ wǔ, yì zhǐ, gōng zhōng qīn wáng gōng zài shè jì, yīng pèi xiǎng tài miào. zhào zhōng wài chén gōng dāng fǎ gōng zhōng qīn wáng, gè shū zhōng kǔn, gòng jì shí jiān. jǐ hài, shòu róng lù wéi wén yuān gé dà xué shì, gāng yì wèi bīng bù shàng shū xié bàn dà xué shì. yǐ sì, zhào dìng guó shì, yù:" zhōng wài dà xiǎo zhū chén, zì wáng gōng zhì yú shì shù, gè yí fā fèn wèi xióng. yǐ shèng xián yì lǐ zhī xué zhí qí gēn běn, jiān bó cǎi xī xué zhī qiè shí shì zhě, shí lì jiǎng qiú, yǐ chéng tōng dá jì biàn zhī cái. jīng shī dà xué táng wèi xíng shěng chàng, yóu yīng shǒu xiān jǔ bàn. jūn jī dà chén wáng dà chén tuǒ sù huì yì yǐ wén." bǐng wǔ, zhào gè shěng lì shāng wù jú. cì xià tóng hé děng sān bǎi sì shí èr rén jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. jǐ yǒu, wēng tóng hé bà. xuǎn pài zōng shì wáng gōng chū yáng yóu lì. jìn zhī wáng bèi lè děng, shàng qīn chá zhī gōng yǐ xià jí xián sǎn rén yuán, yóu zōng rén fǔ bǎo jiàn. zhào wáng wén sháo lái jīng. cái dū bàn jūn wù chù. gēng xū, zhào jiàn gōng bù zhǔ shì kāng yǒu wéi, mìng chōng zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén zhāng jīng. xīn hài, qián cáng dá lài lǎ ma gòng fāng wù.
　　夏四月壬辰，恭亲王奕薨，辍朝五日，素服十五日，临邸赐奠。懿旨特谥曰忠。守卫园寝增设丁户，每祭祀官经理之。孙贝勒溥伟袭。甲午，懿旨，恭忠亲王功在社稷，应配飨太庙。诏中外臣工当法恭忠亲王，各摅忠悃，共济时艰。己亥，授荣禄为文渊阁大学士，刚毅为兵部尚书协办大学士。乙巳，诏定国是，谕：“中外大小诸臣，自王公至於士庶，各宜发愤为雄。以圣贤义理之学植其根本，兼博采西学之切时势者，实力讲求，以成通达济变之才。京师大学堂为行省倡，尤应首先举办。军机大臣、王大臣妥速会议以闻。”丙午，诏各省立商务局。赐夏同龢等三百四十二人进士及第出身有差。己酉，翁同龢罢。选派宗室王公出洋游历。近支王、贝勒等，上亲察之；公以下及閒散人员，由宗人府保荐。召王文韶来京。裁督办军务处。庚戌，召见工部主事康有为，命充总理各国事务衙门章京。辛亥，前藏达赖喇嘛贡方物。

wǔ yuè guǐ chǒu shuò, zhào lù jūn gǎi liàn yáng cāo, lìng yíng biàn xué chéng zhě jiào liàn, yú běi yóu xīn jiàn lù jūn, yú nán yóu zì qiáng jūn pài wǎng. gè jiāng chén xiàn liù yuè yuè, jǔ bìng xiǎng liàn bīng jí fēn zhù dì, tuǒ yì yǐ wén. qí jūn xiè qiāng pào, gè shěng jī qì jú zhuó dìng gé shì, jīng qiú zhì zào. jiǎ yín, zhèn qī xiá huǒ zāi. dīng sì, zhào zì xià kē shǐ, xiāng huì suì kē gè shì, xiàng yòng sì shū wén zhě, gǎi shì cè lùn. mìng sūn jiā nài yǐ lì bù shàng shū xié bàn dà xué shì, wáng wén sháo yǐ hù bù shàng shū wèi jūn jī dà chén jiān zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. shòu róng lù zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. gēng shēn, qù shèng xuān huái lú hàn tiě lù kè rì xīng gōng, bìng kāi bàn yuè hàn níng hù gè lù. jiǎ zǐ, zhào yǐ jīng jì suì jǔ guī bìng zhèng kē, suì kē shì xī gǎi cè lùn, wú dài lái nián. dīng mǎo, zhào lì jīng shī dà xué táng, mìng sūn jiā nài guǎn lǐ. shǎng jǔ rén liáng qǐ chāo liù pǐn xián, bàn lǐ yì shū jú. wù chén, zhào xìng nóng xué. yù yuē:" zhèn xīng shù wù, shǒu zài gǔ lì rén cái. gè shěng shì mín zhe yǒu xīn shū, jí chuàng xīn fǎ, chéng xīn qì, kān zī shí yòng zhě, yí xuán shǎng yǐ quàn. huò shì zhī shí zhí, huò xī zhī zhāng fú. suǒ zhì qì gěi quàn, xiàn nián zhuān lì shòu mài. qí yǒu dú lì chuàng jiàn xué táng, kāi pì dì lì, xìng zào qiāng pào chǎng zhě, bìng zhào jūn gōng lì shǎng lì zhī." xīn wèi, miǎn lù quàn bèi shuǐ tián liáng. guǐ yǒu, zhào bā qí liǎng yì zhū yíng, jūn yǐ qí bàn gǎi xí yáng qiāng tái qiāng. yǐ yì kuāng děng guǎn lǐ xiāo qí yíng, chóng lǐ děng guǎn lǐ hù jūn yíng. jiǎ xū, zhào gǎi zhí shěng gè shǔ shū yuàn wèi jiān xí zhōng xī xué xiào, yǐ shěng shū yuàn wèi gāo děng xué, jùn shū yuàn wèi zhōng děng xué, zhōu xiàn shū yuàn wèi xiǎo xué. qí dì fāng yì xué shè xué yì rú zhī. yǐ hài, mìng yù lù wèi jūn jī dà chén. bǐng zǐ, yù gè shěng zhōu xiàn shí lì bǎo hù jiào táng. dīng chǒu, mìng sān pǐn yǐ shàng jīng táng jí gè shěng dū fǔ xué zhèng jǔ kān yǔ jīng jì tè kē zhě. bān shì mín zhù shū, zhì qì jì chuàng xīng xīn zhèng jiǎng lì zhāng chéng. mìng zhòng wài jǔ zhì zào jià shǐ shēng guāng huà diàn rén cái. wù yín, zhào gè shěng bǎo hù shāng wù. miǎn hǎi kāng suì xī shàng nián bèi zāi é fù. zhèn cháng ān děng zhōu xiàn shuǐ zāi báo zāi.
　　五月癸丑朔，诏陆军改练洋操，令营弁学成者教练，於北由新建陆军，於南由自强军派往。各疆臣限六阅月，举并饷练兵及分驻地，妥议以闻。其军械枪炮，各省机器局酌定格式，精求制造。甲寅，赈栖霞火灾。丁巳，诏自下科始，乡、会、岁、科各试，向用四书文者，改试策论。命孙家鼐以吏部尚书协办大学士，王文韶以户部尚书为军机大臣兼总理各国事务衙门行走。授荣禄直隶总督兼北洋大臣。庚申，趣盛宣怀芦汉铁路刻日兴工，并开办粤汉、宁沪各路。甲子，诏以经济岁举归并正科，岁、科试悉改策论，毋待来年。丁卯，诏立京师大学堂，命孙家鼐管理。赏举人梁启超六品衔，办理译书局。戊辰，诏兴农学。谕曰：“振兴庶务，首在鼓励人材。各省士民著有新书，及创新法，成新器，堪资实用者，宜悬赏以劝。或试之实职，或锡之章服。所制器给券，限年专利售卖。其有独力创建学堂，开辟地利，兴造枪炮厂者，并照军功例赏励之。”辛未，免禄劝被水田粮。癸酉，诏八旗两翼诸营，均以其半改习洋枪、抬枪。以奕劻等管理骁骑营，崇礼等管理护军营。甲戌，诏改直省各属书院为兼习中西学校，以省书院为高等学，郡书院为中等学，州、县书院为小学。其地方义学、社学亦如之。乙亥，命裕禄为军机大臣。丙子，谕各省州县实力保护教堂。丁丑，命三品以上京堂及各省督抚、学政举堪与经济特科者。颁士民著书，制器暨创兴新政奖励章程。命中外举制造、驾驶、声光化电人材。戊寅，诏各省保护商务。免海康、遂谿上年被灾额赋。赈长安等州县水灾雹灾。

liù yuè guǐ wèi shuò, zhào gǎi dìng kē jǔ xīn zhāng. bǐng xū, zhèn xú hǎi zāi. jǐ chǒu, zhào bān zhāng zhī dòng zhe quàn xué piān, lìng zhí shěng kān bù. mìng kāng yǒu wéi dū bàn guān bào. rén chén, mìng róng lù huì tóng zhāng zhī dòng dū bàn lú hàn tiě lù. yù lín wú zhōu tǔ fěi huì fěi xiāng jié wèi luàn, xiàn róng xīng yè lù chuān sān xiàn, guān jūn jiǎo píng zhī. bǐng shēn, ráo yīng qí jìn huí bù gòng jīn. dīng yǒu, mìng hàn zhān kē dào lún bān zhào duì. bù yuàn sī yuán tiáo liè shí shì, táng guān dài chén. shì mín dé shàng shū yán shì. shè kuàng wù tiě lù zǒng jú yú jīng shī, wáng wén sháo zhāng yīn huán zhuān lǐ zhī. gēng zǐ, hú nán shè zhì zào qiāng pào liǎng chǎng. xīn chǒu, zhèn níng qiāng huǒ zāi, xún yáng děng xiàn shuǐ zāi báo zāi. guǐ mǎo, mìng wǔ tíng fāng zhèn gǔ bā huá mín. yǐ sì, yù yuē:" shí jú jiān nán, jí xū tú zì qiáng zhī cè. zhōng wài chén gōng mò shǒu jiù zhāng, qián jīng yù lìng jiǎng qiú shí wù, wù dǎo sòng míng jī xí, xùn jiè zhūn zhūn. wéi shì gēng xīn yào wù, zào duān hóng dà, tiáo mù fán duō, bù dé bù guǎng jí zhòng zhǎng, shé zhōng yī shì. zhū chén yú jiāo yì zhī shì, dāng zhōu zī bó fǎng, xiáng xì tǎo lùn. wú yuán shì jīng shù, fù huì gǔ yì, wú jiāo zhí chéng jiàn, yǐn biàn shēn tú. tǎng miàn cóng xīn wéi, zhì shī cháo tíng shí shì qiú shì běn zhǐ, fēi zhèn suǒ wàng yě. zhèn shēn wéi qióng biàn tōng jiǔ zhī yì, chuàng jiàn yī qiè, shí jù wàn bù dé yǐ zhī kǔ zhōng. yòng shēn yù ěr zhū chén, qí gè jīng bái nǎi xīn, lì chú yōng bì, shàng xià yī chéng xiāng gǎn, shù guó shì yǐ dìng, ér zhì dào zhēng zhēng yǐ." yù nán běi yáng dà chén chóu bàn shuǐ shī jí lù kuàng xué táng. yù gè shěng guǎng kāi tōng shāng kǒu àn. mìng huáng zūn xiàn yǐ sān pǐn jīng táng chōng zhù cháo xiǎn dà chén.
　　六月癸未朔，诏改定科举新章。丙戌，赈徐、海灾。己丑，诏颁张之洞著劝学篇，令直省刊布。命康有为督办官报。壬辰，命荣禄会同张之洞督办芦汉铁路。郁林、梧州土匪、会匪相结为乱，陷容、兴业、陆川三县，官军剿平之。丙申，饶应祺进回部贡金。丁酉，命翰詹、科道轮班召对。部院司员条列时事，堂官代陈。士民得上书言事。设矿务铁路总局於京师，王文韶、张荫桓专理之。庚子，湖南设制造枪炮两厂。辛丑，赈宁羌火灾，洵阳等县水灾雹灾。癸卯，命伍廷芳赈古巴华民。乙巳，谕曰：“时局艰难，亟须图自强之策。中外臣工墨守旧章，前经谕令讲求时务，勿蹈宋、明积习，训诫谆谆。惟是更新要务，造端宏大，条目繁多，不得不广集众长，折衷一是。诸臣於交议之事，当周谘博访，详细讨论。毋缘饰经术，附会古义，毋胶执成见，隐便身图。倘面从心违，致失朝廷实事求是本旨，非朕所望也。朕深惟穷变通久之义，创建一切，实具万不得已之苦衷。用申谕尔诸臣，其各精白乃心，力除壅蔽，上下一诚相感，庶国是以定，而治道蒸蒸矣。”谕南北洋大臣筹办水师及路矿学堂。谕各省广开通商口岸。命黄遵宪以三品京堂充驻朝鲜大臣。

shì xià, guǎng dōng jiǔ lóng bàn dǎo shān dōng wēi hǎi wèi jù zū jiè yú yīng jí lì.
　　是夏，广东九龙半岛、山东威海卫俱租借於英吉利。

qiū qī yuè jiǎ yín, zhào tíng xīn jìn shì cháo kǎo, bìng bà shì shī fù. zhèn fèng tiān bèi zéi gè tīng xiàn zāi. bǐng chén, zhào yú jīng shī shè nóng gōng shāng zǒng jú, yǐ duān fāng xú jiàn yín wú mào dǐng dū lǐ, bìng jiā sān pǐn qīng xián. mìng chū shǐ dà chén shè qiáo mín xué táng yú yīng měi rì běn gè guó. dīng sì, hé jué shān dōng shàng zhōng yóu, jì yáng děng liù xiàn tóng shí bìng yì. jǐ wèi, zhào dìng yú jiǔ yuè shí wǔ rì fèng huáng tài hòu xìng tiān jīn yuè bīng. yí shā shì guān jiān dū jīng yí shī dào jiāng líng xiàn bìng zhù shā shì zhèn. rén xū, zhèn nán yáng shuǐ zāi. yǐ chǒu, zhào cái zhān shì fǔ, tōng zhèng sī, dà lǐ guāng lù tài pú hóng lú zhū sì, guī bìng qí shì yú nèi gé lǐ bīng xíng bù jiān lǐ zhī. cái hú běi guǎng dōng yún nán xún fǔ, yǐ zǒng dū jiān guǎn zhī. hé dōng hé dào zǒng dū bìng yú hé nán xún fǔ. jiān cái gè shěng liáng dào yán dào. gēng wǔ, yǐ yì gé yán lù, shǒu wéi zhào zhǐ, duó lǐ bù shàng shū huái tǎ bù xǔ yīng kuí, shì láng kūn xiù xú huì fēng pǔ tǐng céng guǎng hàn děng zhí. shǎng shàng shū zhǔ shì wáng zhào sì pǐn jīng táng. xīn wèi, bān zēng guó fān zhōu xiàn qīng sòng shì yí jí gōng guò zhāng chéng yú gè shěng, bìng zēng dào fǔ gōng guò. yù shū dǎo jīng shī hé dào gōu qú, píng zhì dào tú. yù gè shěng shí xíng tuán liàn. shǎng nèi gé shì dú yáng ruì zhōng shū lín xù xíng bù zhǔ shì liú guāng dì jiāng sū zhī fǔ tán sì tóng bìng jiā sì pǐn qīng xián, cān yù xīn zhèng. zhèn jiàn shuǐ shuǐ zāi. guǐ yǒu, bà lǐ hóng zhāng zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. yǐ yù lù wèi lǐ bù shàng shū, zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. yǐ hài, zhì sān sì wǔ pǐn qīng, sān sì wǔ liù pǐn xué shì. bǐng zǐ, zhèn tài hé shuǐ zāi. dīng chǒu, zhào yuán shì kǎi lái jīng. yù yuē:" guó jiā zhèn xīng shù zhèng, jiān cǎi xī fǎ, chéng yǐ wéi mín lì zhèng, zhōng xī suǒ tóng, ér xī fǎ kě bǔ wǒ suǒ wèi jí. jīn shì dài fū mèi yú yù wài zhī guān, zhé wèi bǐ zhōng quán wú tiáo jiào. bù zhī xī zhèng wàn duān, dà shuài zhǔ yú wèi mín kāi zhì huì, yù shēn jiā. qí jīng zhě nǎi néng shū xìng yán shòu. shēng rén lì yì, tuī kuò wú yí. zhèn sù yè zī zī, gǎi tú bǎi dù, qǐ wèi chóng shàng xīn qí. nǎi juàn huái chì zǐ, jiē shàng tiān suǒ bì, zǔ zōng suǒ yí, fēi xī shǐ zhī kāng lè hé qīn, wèi wèi jìn zhí. jiā yǐ gè guó huán xiāng líng bī, fēi qǔ rén zhī suǒ zhǎng, bù néng quán wǒ zhī suǒ yǒu. zhèn yòng xīn zhì kǔ, ér lí shù yóu yǒu wèi zhī. zhí yóu bù xiào guān lì yǔ shǒu jiù shì fū bù néng guǎng xuān zhèn yì. nǎi zhì xū dòng fú yán, xiǎo mín yáo huò jīng kǒng, shān gǔ fú zhàng zhī mín, yǒu bù huò wén xīn zhèng zhě, zhèn shí wèi tàn hèn. jīn jiāng biàn fǎ zhī yì, bù gào tiān xià, shǐ bǎi xìng xián yù zhèn xīn, gòng zhī qí jūn zhī kě shì. shàng xià tóng xīn, yǐ chéng xīn zhèng, yǐ qiáng zhōng guó, zhèn bù shèng hòu wàng yān." yù gè shěng chè yì zhàn, shè yóu zhèng. yán mǐ liáng chū kǒu jìn.
　　秋七月甲寅，诏停新进士朝考，并罢试诗赋。赈奉天被贼各厅县灾。丙辰，诏於京师设农工商总局，以端方、徐建寅、吴懋鼎督理，并加三品卿衔。命出使大臣设侨民学堂於英、美、日本各国。丁巳，河决山东上中游，济阳等六县同时并溢。己未，诏定於九月十五日奉皇太后幸天津阅兵。移沙市关监督、荆宜施道、江陵县并驻沙市镇。壬戌，赈南阳水灾。乙丑，诏裁詹事府，通政司，大理、光禄、太仆、鸿胪诸寺，归并其事於内阁、礼、兵、刑部兼理之。裁湖北、广东、云南巡抚，以总督兼管之。河东河道总督并於河南巡抚。兼裁各省粮道、盐道。庚午，以抑格言路，首违诏旨，夺礼部尚书怀塔布、许应骙，侍郎堃岫、徐会沣、溥颋、曾广汉等职。赏上书主事王照四品京堂。辛未，颁曾国藩州县清讼事宜及功过章程於各省，并增道府功过。谕疏导京师河道沟渠，平治道涂。谕各省实行团练。赏内阁侍读杨锐、中书林旭、刑部主事刘光第、江苏知府谭嗣同并加四品卿衔，参预新政。赈建水水灾。癸酉，罢李鸿章总理各国事务衙门行走。以裕禄为礼部尚书，在总理各国事务衙门行走。乙亥，置三、四、五品卿，三、四、五、六品学士。丙子，赈泰和水灾。丁丑，召袁世凯来京。谕曰：“国家振兴庶政，兼采西法，诚以为民立政，中西所同，而西法可补我所未及。今士大夫昧於域外之观，辄谓彼中全无条教。不知西政万端，大率主於为民开智慧，裕身家。其精者乃能淑性延寿。生人利益，推扩无遗。朕夙夜孜孜，改图百度，岂为崇尚新奇。乃眷怀赤子，皆上天所畀，祖宗所遗，非悉使之康乐和亲，未为尽职。加以各国环相陵逼，非取人之所长，不能全我之所有。朕用心至苦，而黎庶犹有未知。职由不肖官吏与守旧士夫不能广宣朕意。乃至胥动浮言，小民摇惑惊恐，山谷扶杖之民，有不获闻新政者，朕实为叹恨。今将变法之意，布告天下，使百姓咸喻朕心，共知其君之可恃。上下同心，以成新政，以强中国，朕不胜厚望焉。”谕各省撤驿站，设邮政。严米粮出口禁。

bā yuè rén wǔ shuò, mìng hù bù biān dìng suì chū rù biǎo bān xíng zhī. yù chū shǐ dà chén zhēng sòng qiáo mín guī guó bèi rèn shǐ. mìng yuán shì kǎi yǐ shì láng hòu bǔ, zhuān rèn liàn bīng shì yí. bǐng xū, jiàn rì běn hóu jué yī téng bó wén shǔ shǐ lín quán zhù yú qín zhèng diàn. zhèn shè hóng děng xiàn shuǐ zāi, lüè yáng děng xiàn shuǐ zāi báo zāi. dīng hài, huáng tài hòu fù chuí lián yú biàn diàn xùn zhèng. zhào yǐ kāng yǒu wéi jié dǎng yíng sī, yǒu yán luàn zhèng, chǐ qí zhí, yǔ qí dì guǎng rén jiē dǎi xià yù. yǒu wéi zǒu miǎn. wù zǐ, zhào bǔ kāng yǒu wéi yǔ liáng qǐ chāo. gēng yín, hù bù shì láng zhāng yīn huán hàn lín yuàn shì dú xué shì xú zhì jìng yù shǐ yáng shēn xiù jì yáng ruì lín xù liú guāng dì tán sì tóng bìng zuò kāng yǒu wéi dǎng dǎi xià yù. xīn mǎo, shàng chēng jí, zhēng yī tiān xià. zhào róng lù lái jīng. mìng dǎi wén tíng shì, bǔ sūn wén. rén chén, zhào fù shè zhān shì fǔ, tōng zhèng sī, dà lǐ guāng lù tài pú hóng lú zhū sì. jìn guān mín shàn dì fēng zhāng. bà shí wù guān bào. gè shěng cí miào wú gǎi xué táng. mìng lì bù shì láng xú yòng yí zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. guǐ sì, bō jiāng cáo bā wàn dàn gǎi zhé, bèi xú hǎi zhèn. zhèn gāo zhōu shuǐ zāi. jiǎ wǔ, yáng shēn xiù yáng ruì lín xù liú guāng dì tán sì tóng kāng guǎng rén jù chǔ zhǎn. zhé zhāng yīn huán xīn jiāng. xú zhì jìng jìn gù. mìng róng lù wèi jūn jī dà chén. yǐ yù lù wèi zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. yǐ wèi, yǐ kāng yǒu wéi dà nì bù dào, gòu shān yīn móu, bān zhū yù xuān shì chén xià. bà xún xìng tiān jīn yuè cāo. mìng róng lù guǎn bīng bù shì, jiān jié zhì běi yáng zhū jūn jí sòng qìng jūn. dīng yǒu, jí kāng yǒu wéi liáng qǐ chāo jiā. mìng zhào shū qiào huì tóng wáng wén sháo dū bàn kuàng lù zǒng jú. yù sū zhè xīn cáo yùn jīng, bà gǎi zhé yì. liú shān dōng xīn cáo mǐ shí bèi zhèn. wù xū, shǎng yuán chǎng sān pǐn jīng táng, zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. gēng zǐ, lǐ duān fēn yǐ làn bǎo chǐ zhí, shù xīn jiāng. chǐ wáng zhào zhí, jí qí jiā, dài bǔ. xīn chǒu, shǎng qián yù shǐ wén tì zhī fǔ. rén yín, huáng zūn xiàn yǐ jí miǎn, shǎng lǐ shèng duó sì pǐn jīng táng chōng chū shǐ rì běn dà chén. chén bǎo zhēn yǐ làn bǎo duó hú nán xún fǔ rèn. guǐ mǎo, zhào jiāng chén chì lì zhì, péi rén cái, kāi cái yuán, xiū wǔ bèi, jǔ hé mù lìng, zhěng qí yíng guī. zhào yán zé zhū chén zhǐ chén guó jì dé shī, qí xiáo luàn shì fēi shì gōng jié zhě zuì zhī. yǐ sì, yì zhǐ fù xiāng huì shì jí suì kē kǎo jiù zhì, bà jīng jì tè kē, bà nóng gōng shāng jú. bǐng wǔ, duān fāng jìn suǒ biān quàn shàn gē, zhào bān xíng. yì zhǐ mìng jiāng chén bǎo wèi mín shēng, shèn xuǎn xún liáng, zhěng chì bǎo jiǎ tuán liàn. fán shuǐ lì cán sāng, jí zhì zào fàn yùn, zī mín jiān lì lài zhě, yǐ shí jiào dǎo zhī. shēn lián míng jié huì zhī jìn. shòu róng lù wèi qīn chāi dà chén. jǐ yǒu, mìng yù lù huì bàn lú hàn děng chù tiě lù. shè shàng hǎi hàn kǒu shuǐ lì jú.
　　八月壬午朔，命户部编定岁出入表颁行之。谕出使大臣徵送侨民归国备任使。命袁世凯以侍郎候补，专任练兵事宜。丙戌，见日本侯爵伊藤博文、署使林权助於勤政殿。赈射洪等县水灾，略阳等县水灾雹灾。丁亥，皇太后复垂帘於便殿训政。诏以康有为结党营私，莠言乱政，褫其职，与其弟广仁皆逮下狱。有为走免。戊子，诏捕康有为与梁启超。庚寅，户部侍郎张荫桓、翰林院侍读学士徐致靖、御史杨深秀暨杨锐、林旭、刘光第、谭嗣同并坐康有为党逮下狱。辛卯，上称疾，徵医天下。召荣禄来京。命逮文廷式，捕孙文。壬辰，诏复设詹事府，通政司，大理、光禄、太仆、鸿胪诸寺。禁官民擅递封章。罢时务官报。各省祠庙毋改学堂。命吏部侍郎徐用仪在总理各国事务衙门行走。癸巳，拨江漕八万石改折，备徐、海赈。赈高州水灾。甲午，杨深秀、杨锐、林旭、刘光第、谭嗣同、康广仁俱处斩。谪张荫桓新疆。徐致靖禁锢。命荣禄为军机大臣。以裕禄为直隶总督兼北洋大臣。乙未，以康有为大逆不道，构煽阴谋，颁朱谕宣示臣下。罢巡幸天津阅操。命荣禄管兵部事，兼节制北洋诸军及宋庆军。丁酉，籍康有为、梁启超家。命赵舒翘会同王文韶督办矿路总局。谕苏、浙新漕运京，罢改折议。留山东新漕米石备赈。戊戌，赏袁昶三品京堂，在总理各国事务衙门行走。庚子，李端棻以滥保褫职，戍新疆。褫王照职，籍其家，逮捕。辛丑，赏前御史文悌知府。壬寅，黄遵宪以疾免，赏李盛铎四品京堂充出使日本大臣。陈宝箴以滥保夺湖南巡抚任。癸卯，诏疆臣饬吏治，培人才，开财源，修武备，举劾牧令，整齐营规。诏言责诸臣指陈国计得失，其淆乱是非事攻讦者罪之。乙巳，懿旨复乡、会试及岁、科考旧制，罢经济特科，罢农工商局。丙午，端方进所编劝善歌，诏颁行。懿旨命疆臣保卫民生，慎选循良，整饬保甲团练。凡水利蚕桑，及制造贩运，资民间利赖者，以时教导之。申联名结会之禁。授荣禄为钦差大臣。己酉，命裕禄会办芦汉等处铁路。设上海、汉口水利局。

jiǔ yuè xīn hài shuò, yì zhǐ, yī qiè zhèng zhì guān guó jì mín shēng zhě, wú lùn xīn jiù, réng cì dì tuī xíng. jiàn yán zhū chén zhāng zòu wù bì shí jú, wú wàng yì chuǎi mó. guǐ chǒu, fā nèi tǎng èr shí wàn zhèn shān dōng shuǐ zāi. gān sù xīn jiāng dì zhèn. dīng sì, guǎng xī fěi píng. jǐ wèi, mìng jūn jī dà chén huì dà xué shì jí bù yuàn yì zhì hé zhī cè. xīn yǒu, chū, qiáng jié dào àn, bù fēn shǒu cóng. zhì shì, mìng shū chén jì fǎ sī xiáng yì qū bié. dài zhōu dì zhèn. rén xū, miǎn shǎn xī xián níng děng chù bū kè. wù chén, fù wǔ xiāng huì shì jí tóng shì jiù zhì, wéi yíng yòng wǔ jìn shì jí tóu biāo wǔ jǔ lìng xí qiāng pào. fù zhì hú běi guǎng dōng yún nán xún fǔ, hé dōng hé dào zǒng dū. miǎn cái liáng dào děng quē. jǐ sì, mìng xǔ jǐng chéng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. jiǎ xū, fù xíng míng jiě kān jiù zhì, chú jūn wù shěng fēn jí qíng shì zhòng dà zhě, réng jiù dì zhèng fǎ, yú bù zhǔn xíng. bǐng zǐ, mìng hú yù fēn zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. jǐ mǎo, quán tíng fú zhōu chuán chǎng zhì zào. gēng chén, mìng lǐ hóng zhāng wǎng kān shān dōng huáng hé. shì yuè, zhèn zhí shǎn chuān è sū diān jìn xīn děng gè shěng zāi.
　　九月辛亥朔，懿旨，一切政治关国计民生者，无论新旧，仍次第推行。建言诸臣章奏务裨时局，毋妄意揣摩。癸丑，发内帑二十万赈山东水灾。甘肃、新疆地震。丁巳，广西匪平。己未，命军机大臣会大学士及部院议治河之策。辛酉，初，强劫盗案，不分首从。至是，命枢臣暨法司详议区别。代州地震。壬戌，免陕西咸宁等处逋课。戊辰，复武乡、会试及童试旧制，惟营用武进士及投标武举令习枪炮。复置湖北、广东、云南巡抚，河东河道总督。免裁粮道等缺。己巳，命许景澄在总理各国事务衙门行走。甲戌，复刑名解勘旧制，除军务省分及情事重大者，仍就地正法，馀不准行。丙子，命胡燏棻在总理各国事务衙门行走。己卯，权停福州船厂制造。庚辰，命李鸿章往勘山东黄河。是月，赈直、陕、川、鄂、苏、滇、晋、新等各省灾。

dōng shí yuè xīn sì shuò, xiǎng tài miào, lǐ qīn wáng shì duó shè xíng, shì hòu jiāo miào sì diǎn jiē qiǎn dài, zhì xīn chǒu dōng zì xī ān hái jīng, shǐ qīn yì. bǐng xū, mìng dào yuán zhāng yì dū bàn zhí lì jì rè hé kuàng wù, lì gōng sī. zhèn shùn tiān gè shǔ zāi. bǐng shēn, zhèn hán chéng děng xiàn zāi. jǐ hài, mìng hù bù bō tǎng bā wàn bèi ān huī zhèn. xīn chǒu, zhuī duó wēng tóng hé zhí. qián hú nán xún fǔ wú dà chéng zuò shì chǐ zhí. jì yáng jué kǒu hé lóng. rén yín, xuán shǎng gòu bǔ kāng yǒu wéi liáng qǐ chāo wáng zhào. jiǎ chén, yǔn róng lù qǐng, yǐ sòng qìng niè shì chéng yuán shì kǎi dǒng fú xiáng suǒ bù fèn lì sì jūn, bié mù wàn rén wéi zhōng jūn. yǐ sì, jiàn é shǐ gé ěr sī yú qín zhèng diàn. mìng hú yù fēn dū bàn jīn zhèn tiě lù, yǐ zhāng yì fù zhī. dīng wèi, zhèn luó píng shuǐ zāi báo zāi.
　　冬十月辛巳朔，享太庙，礼亲王世铎摄行，是后郊庙祀典皆遣代，至辛丑冬自西安还京，始亲诣。丙戌，命道员张翼督办直隶暨热河矿务，立公司。赈顺天各属灾。丙申，赈韩城等县灾。己亥，命户部拨帑八万备安徽赈。辛丑，追夺翁同龢职。前湖南巡抚吴大澂坐事褫职。济阳决口合龙。壬寅，悬赏购捕康有为、梁启超、王照。甲辰，允荣禄请，以宋庆、聂士成、袁世凯、董福祥所部分立四军，别募万人为中军。乙巳，见俄使格尔思於勤政殿。命胡燏棻督办津镇铁路，以张翼副之。丁未，赈罗平水灾雹灾。

shí yī yuè guǐ chǒu, yù zhāng rǔ méi bàn shān dōng zāi zhèn. shǎng guì chūn sān pǐn jīng táng, mìng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. jiǎ yín, mìng qǐ xiù wèi jūn jī dà chén, zhào shū qiào lián yuán bìng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. dīng sì, liú hé nán cáo zhé yú huá xiàn bèi zhèn. bō kù tǎng èr shí wàn yú jiāng sū bèi zhèn. jǐ sì, mìng pǔ liáng chá shān dōng zhèn. gēng wǔ, mìng yù gēng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. xīn wèi, mìng jiāng chén jūn jiān zǒng lǐ gè guó shì wù dà chén xián. rén shēn, zhèn tǔ lǔ fān děng chù shuǐ zāi huáng zāi. dīng chǒu, yǐ chēng jí tíng nián jié shēng diàn yán yàn. wù yín, bà zhí lì liàn jūn.
　　十一月癸丑，谕张汝梅办山东灾赈。赏桂春三品京堂，命在总理各国事务衙门行走。甲寅，命启秀为军机大臣，赵舒翘、联元并在总理各国事务衙门行走。丁巳，留河南漕折於滑县备赈。拨库帑二十万於江苏备赈。己巳，命溥良察山东赈。庚午，命裕庚在总理各国事务衙门行走。辛未，命疆臣均兼总理各国事务大臣衔。壬申，赈吐鲁番等处水灾蝗灾。丁丑，以称疾停年节升殿筵宴。戊寅，罢直隶练军。

shí èr yuè bǐng xū, hú běi xún fǔ céng hé zuò shì miǎn. guǐ sì, mìng mǎ yù kūn wǎng hé nán bàn lǐ fáng jiǎo. bà hú yù fēn jīn lú lù dū bàn, yǐ xǔ jǐng chéng dài zhī. dīng yǒu, miǎn hàn yáng děng zhōu xiàn bèi zāi é fù. rén yín, gǎi hú běi hàn kǒu tóng zhī wèi xià kǒu fǔ mín tóng zhī. wù shēn, fā nèi tǎng wǔ wàn yú qīng huái bèi zhèn.
　　十二月丙戌，湖北巡抚曾鉌坐事免。癸巳，命马玉昆往河南办理防剿。罢胡燏棻津芦路督办，以许景澄代之。丁酉，免汉阳等州县被灾额赋。壬寅，改湖北汉口同知为夏口抚民同知。戊申，发内帑五万於清、淮备赈。

èr shí wǔ nián jǐ hài chūn zhēng yuè gēng xū, fǔ xù yù wǎn bèi zéi zhōu xiàn zāi mín. bǐng chén, zhào qīng shù yù. gēng shēn, miǎn guō yáng děng zhōu xiàn bèi zéi shuì liáng. xīn yǒu, zhǐ gè guó zhù jīng gōng shǐ jìn hè. rén xū, zài bō bù tǎng wǔ wàn yú ān huī bèi zhèn. bǐng yín, zhào lǐ bǐng héng lái jīng.
　　二十五年己亥春正月庚戌，抚恤豫、皖被贼州县灾民。丙辰，诏清庶狱。庚申，免涡阳等州县被贼税粮。辛酉，止各国驻京公使觐贺。壬戌，再拨部帑五万於安徽备赈。丙寅，召李秉衡来京。

èr yuè jiǎ shēn, shēn yù gè shěng bàn jī gǔ qīng sòng tuán liàn bǎo jiǎ. dīng hài, mìng wǔ shèng xīn duì míng yuē hǔ shén yíng. jǔ xíng jīng shī bǎo jiǎ. wù xū, jiāo zhōu wān dé bīng jí cí hù jiào, rù yí zhōu jìng. mìng lǚ hǎi huán gào dé guó wài bù, zhǐ qí jìn bīng. yǐ xīn jiàn lù jūn xùn liàn yǒu xiào, yǔ yuán shì kǎi yōu xù. gēng zǐ, mìng fù dū tǒng shòu shān mù liàn shí liù yíng, wèi zhèn biān xīn jūn. jiǎ chén, dé bīng zhì lán shān. dīng wèi, xiàn rì zhào chéng.
　　二月甲申，申谕各省办积穀、清讼、团练、保甲。丁亥，命武胜新队名曰虎神营。举行京师保甲。戊戌，胶州湾德兵藉词护教，入沂州境。命吕海寰告德国外部，止其进兵。以新建陆军训练有效，予袁世凯优叙。庚子，命副都统寿山募练十六营，为镇边新军。甲辰，德兵至兰山。丁未，陷日照城。

sān yuè yǐ mǎo, yù yǒu cáo gè tīng zhōu xiàn, zì jīn dōng shǐ, gǎi zhēng běn shǎi yùn jīng shī. dīng chǒu, zhào sū yuán chūn lái jīng.
　　三月乙卯，谕有漕各厅州县，自今冬始，改徵本色运京师。丁丑，召苏元春来京。

xià sì yuè guǐ wèi, yù yuē:" jìn yīn shí shì jiān nán, cháo tíng zī zī qiú zhì, dié yù jiāng chén zhěng dùn yī qiè. xuán jù fù chén liàn bīng chóu xiǎng bǎo jiǎ tuán liàn jī gǔ gè shì, suī fěi kōng yán, shàng xū què xiào. yòng zài yù lìng suǒ chóu zhū wù, sù jí xīng bàn. réng jiāng yǒu wú chéng xiào, jù shí yǐ wén." shēn yù jiāng chén qiè shí jiào yuè yíng wǔ. yòu yù chá kān huāng tián, quàn dǎo mín kěn, wù rèn lì xū é rǎo, yì wú jù nǐ shēng kē. yì rén yǐ bīng jiàn lái, tú dēng sān mén wān, yù yán jiè bèi. jǐ chǒu, mìng gāng yì wǎng jiāng nán zhū shěng hé kù cáng chū nà shí shù. guǐ sì, mìng niè shì chéng jūn mǎ bù sì yíng zhù rè hé, shí biān fáng. bǐng shēn, yù liú kūn yī děng jí zhòng bīng wèi bèi, yì bīng dēng lù, jí yíng jī zhī. dīng yǒu, mìng àn chá shǐ lǐ guāng jiǔ dū bàn zhè jiāng fáng jiǎo, cháng shùn wǎng jí lín jī chá liàn bīng. yǐ sì, zhào:" guān shuì lí yán zhū kè, suì yǒu cháng jīng, jiāng lì zhān xùn, bù néng lì chú jī bì. dà xué shì jūn jī dà chén qí xiáng hé huì yì yǐ wén."
　　夏四月癸未，谕曰：“近因时事艰难，朝廷孜孜求治，叠谕疆臣整顿一切。旋据覆陈练兵、筹饷、保甲、团练、积穀各事，虽匪空言，尚虚确效。用再谕令所筹诸务，速即兴办。仍将有无成效，据实以闻。”申谕疆臣切实校阅营伍。又谕察勘荒田，劝导民垦，勿任吏胥讹扰，亦毋遽拟升科。义人以兵舰来，图登三门湾，谕严戒备。己丑，命刚毅往江南诸省覈库藏出纳实数。癸巳，命聂士成军马步四营驻热河，实边防。丙申，谕刘坤一等集重兵为备，义兵登陆，即迎击之。丁酉，命按察使李光久督办浙江防剿，长顺往吉林稽察练兵。乙巳，诏：“关税、釐、盐诸课，岁有常经，疆吏瞻徇，不能力除积弊。大学士、军机大臣其详覈会议以闻。”

wǔ yuè rén zǐ, mìng wú tíng fēn zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. jiǎ yín, shén jī yíng bīng chǎng yào kù huǒ. yǐ mǎo, mìng tài pú shǎo qīng yù gēng chōng chū shǐ fǎ guó dà chén. yǐ chǒu, mìng zhèng dìng zhèn zǒng bīng yáng yù shū tǒng liàn jūn zhù rè hé. chú ān huà wǔ gāng xīn níng bèi shuǐ tián fù. jǐ sì, yuè zhōu kāi shāng bù, yí yuè cháng lǐ dào zhù zhī, jiān yuè zhōu guān jiān dū.
　　五月壬子，命吴廷棻在总理各国事务衙门行走。甲寅，神机营兵厂药库火。乙卯，命太仆少卿裕庚充出使法国大臣。乙丑，命正定镇总兵杨玉书统练军驻热河。除安化、武冈、新宁被水田赋。己巳，岳州开商埠，移岳常澧道驻之，兼岳州关监督。

liù yuè wù zǐ, miǎn dí huà děng shǔ bū fù. dīng yǒu, yù zhěng chì hǎi jūn, chú jī bì. gēng zǐ, zhèn lú líng děng xiàn shuǐ zāi.
　　六月戊子，免迪化等属逋赋。丁酉，谕整饬海军，除积弊。庚子，赈庐陵等县水灾。

qiū qī yuè gēng xū, yǐ fǎ rén zū jiè guǎng zhōu wān, mìng sū yuán chūn wǎng huì kān. yǐ mǎo, dìng cháo xiǎn tōng shāng tiáo yuē. dīng sì, kāi qín huáng dǎo shāng bù. jǐ sì, mìng gāng yì wǎng guǎng dōng qīng lí cái zhèng. gēng wǔ, mìng sū yuán chūn fù huái xú liàn bīng, tīng róng lù jié zhì.
　　秋七月庚戌，以法人租借广州湾，命苏元春往会勘。乙卯，订朝鲜通商条约。丁巳，开秦皇岛商埠。己巳，命刚毅往广东清釐财政。庚午，命苏元春赴淮、徐练兵，听荣禄节制。

bā yuè dīng hài, gān sù hǎi chéng huí luàn, guān jūn jiǎo píng zhī. jǐ hài, zhào gè shěng xuān jiǎng shèng yù guǎng xùn. jiǎ chén, jǐn zhōu guǎng níng fěi luàn, jiǎo píng zhī.
　　八月丁亥，甘肃海城回乱，官军剿平之。己亥，诏各省宣讲圣谕广训。甲辰，锦州、广宁匪乱，剿平之。

jiǔ yuè dīng wèi, yǐ hàn zhào qiú zhí yán. gēng xū, zhào qīng sòng yù, huǎn zhēng shū. yù jiāng lì zhěng gōng lǜ shǔ, chí gōng dào, shùn yú qíng. jǐ wèi, fù dū tǒng shòu zhǎng yǐ fèi chí yíng wù, chǐ zhí zhé shù, róng hé chǐ zhí dǎi wèn. xīn yǒu, mìng lǐ zhēng yōng chōng dū bàn sì chuān shāng kuàng dà chén. jiǎ xū, yì rén bīng jiàn xù zhì, yù zhí lǔ jiāng zhè yán fáng.
　　九月丁未，以旱诏求直言。庚戌，诏清讼狱，缓徵输。谕疆吏整躬率属，持公道，顺舆情。己未，副都统寿长以废弛营务，褫职谪戍，荣和褫职逮问。辛酉，命李徵庸充督办四川商矿大臣。甲戌，义人兵舰续至，谕直、鲁、江、浙严防。

shì qiū, zhèn zhè jiāng hú nán gān sù shuǐ zāi, shǎn xī hàn zāi.
　　是秋，赈浙江、湖南、甘肃水灾，陕西旱灾。

dōng shí yuè gēng yín, mìng lǐ bǐng héng xún yuè cháng jiāng shuǐ shī. bǐng shēn, mìng lǐ hóng zhāng wèi tōng shāng dà chén, kǎo chá shāng bù. rén yín, miǎn shǎn xī xián níng děng chù qián suì bū fù.
　　冬十月庚寅，命李秉衡巡阅长江水师。丙申，命李鸿章为通商大臣，考察商埠。壬寅，免陕西咸宁等处前岁逋赋。

shí yī yuè guǐ chǒu, mìng tài pú sì qīng xú shòu péng chōng chū shǐ hán guó dà chén. jiǎ yín, liào shòu héng bà jūn jī dà chén, mìng zhào shū qiào zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu. miǎn běi liú bèi zéi shàng nián bū fù. rén xū, zài bào kāng yǒu wéi liáng qǐ chāo zuì zhuàng, xuán shǎng yán bǔ. wù chén, sūn jiā nài yǐ jí miǎn. jǐ sì, yǐ hù bù shàng shū wáng wén sháo xié bàn dà xué shì.
　　十一月癸丑，命太仆寺卿徐寿朋充出使韩国大臣。甲寅，廖寿恒罢军机大臣，命赵舒翘在军机大臣上学习行走。免北流被贼上年逋赋。壬戌，再暴康有为、梁启超罪状，悬赏严捕。戊辰，孙家鼐以疾免。己巳，以户部尚书王文韶协办大学士。

shí èr yuè jiǎ xū shuò, zhào tíng nián jié shēng diàn yán yàn. bǐng zǐ, jǔ xíng chá diǎn, chì wú mào làn. yǐ yǒu, miǎn yú lín děng chù bèi zāi tián liáng. jǐ chǒu, bà sū yuán chūn jiāng nán liàn bīng, huí guǎng xī tí dū rèn. yǐ wèi, mìng chén zé lín mù yǒng zhù jiāng běi cāo liàn, wèi wǔ wèi xiān fēng yòu jūn. dīng yǒu, zhào yǐ duān jùn wáng zài yī zhī zǐ pǔ jùn wèi mù zōng sì, fēng huáng zǐ. mìng chóng qǐ zhí hóng dé diàn, shòu huáng zǐ pǔ jùn dú. rén yín, zhào lái nián sān xún shòu chén, tíng cháo hè yán yàn, zhǐ wén wǔ dà lì lái jīng zhù gǔ. tè jǔ ēn kē, míng nián gēng zǐ xiāng shì, cì nián xīn chǒu huì shì. qí zhèng kē xiāng huì shì, dì tuī yú xīn chǒu rén yín nián jǔ xíng.
　　十二月甲戌朔，诏停年节升殿筵宴。丙子，举行察典，敕毋冒滥。乙酉，免榆林等处被灾田粮。己丑，罢苏元春江南练兵，回广西提督任。乙未，命陈泽霖募勇驻江北操练，为武卫先锋右军。丁酉，诏以端郡王载漪之子溥俊为穆宗嗣，封皇子。命崇绮直弘德殿，授皇子溥俊读。壬寅，诏来年三旬寿辰，停朝贺筵宴，止文武大吏来京祝嘏。特举恩科，明年庚子乡试，次年辛丑会试。其正科乡、会试，递推於辛丑、壬寅年举行。

shì dōng, zhèn shān xī yún nán shǎn xī gān sù shān dōng děng shǔ zāi.
　　是冬，赈山西、云南、陕西、甘肃、山东等属灾。

shì suì, guǎng zhōu wān zū jiè yú fǎ láng xī, bìng kāi diān yuè tiě lù.
　　是岁，广州湾租借於法郎西，并开滇越铁路。

èr shí liù nián gēng zǐ chūn zhēng yuè jiǎ chén shuò, zhào yǐ sān xún qìng chén, jiā zōng zhī jìn chén ēn lài. jǐ yǒu, mìng chún qīn wáng zài fēng zhí nèi tíng, mìng shì jiǎng bǎo fēng zhí hóng dé diàn. tíng běn nián qiū jué. rén zǐ, xiān shì, zhī fǔ jīng yuán shàn lián míng shàng shū jiàn lì sì. zhì shì, zhào yán bǔ zhì zuì, xún jí qí jiā. wù zǐ, zhào dà suǒ kāng yǒu wéi liáng qǐ chāo, huǐ suǒ zhù shū, yuè qí bào zhāng zhě bìng zuì zhī. rén xū, sān yán yí píng, zēng shè bā táng děng chù tǔ guān gè zhí. guǐ hài, zǒng shǔ yǔ fǎ rén yì guǎng zhōu wān zū yuē, dìng qī jiǔ shí jiǔ nián. jiǎ zǐ, liú nán cáo sān wàn dàn zhèn hé běi zāi mín. shì yuè, quán fěi qǐ shān dōng, hào" yì hé quán huì", jiǎ chóu jiào wéi míng, jié shā xiāng xún, màn yán zī hài.
　　二十六年庚子春正月甲辰朔，诏以三旬庆辰，加宗支近臣恩赉。己酉，命醇亲王载沣直内廷，命侍讲宝丰直弘德殿。停本年秋决。壬子，先是，知府经元善联名上书谏立嗣。至是，诏严捕治罪，寻籍其家。戊子，诏大索康有为、梁启超，毁所著书，阅其报章者并罪之。壬戌，三严夷平，增设巴塘等处土官各职。癸亥，总署与法人议广州湾租约，订期九十九年。甲子，留南漕三万石赈河北灾民。是月，拳匪起山东，号“义和拳会”，假仇教为名，劫杀相寻，蔓延滋害。

èr yuè bǐng zǐ, hé jué bīn zhōu. yǐ yǒu, miǎn kūn míng děng zhōu xiàn bèi zāi é fù. wù xū, dìng mò guó tiáo yuē.
　　二月丙子，河决滨州。乙酉，免昆明等州县被灾额赋。戊戌，定墨国条约。

sān yuè wù shēn, mìng lǐ shèng duó shǐ rì běn, hè qí tài zǐ lián yīn lǚ hǎi huán shǐ dé, hè qí tài zǐ jiā guàn. rén zǐ, bīn zhōu jué kǒu hé lóng. guǐ chǒu, yǐ hàn zhào zhōng wài lǜ qiú. jiǎ yín, shǎng gāo gēng ēn sì pǐn jīng táng, zhí hóng dé diàn. dīng sì, mìng nèi gé xué shì guì chūn chōng chū shǐ é guó dà chén, xún mìng jiān shǐ ào guó. bō bù tǎng shí wàn zhèn shān dōng guì zhōu gè shǔ shuǐ zāi. jǐ wèi, jìng yuǎn yí jiù fǔ, zhì zhū yí tǔ guān. rén xū, mìng yuán shì kǎi jí xīn bīng èr shí yíng, zēng lì yī jūn, míng wéi wǔ wèi yòu jūn xiān fēng duì.
　　三月戊申，命李盛铎使日本，贺其太子联姻；吕海寰使德，贺其太子加冠。壬子，滨州决口合龙。癸丑，以旱诏中外虑囚。甲寅，赏高赓恩四品京堂，直弘德殿。丁巳，命内阁学士桂春充出使俄国大臣，寻命兼使奥国。拨部帑十万赈山东、贵州各属水灾。己未，靖远夷就抚，置诸夷土官。壬戌，命袁世凯集新兵二十营，增立一军，名为武卫右军先锋队。

xià sì yuè yǐ yǒu, shàn lián bà, yǐ xǔ yīng kuí jiān guǎn chuán zhèng dà chén. gēng yín, yì hé quán rù jīng shī, zhào bù jūn tǒng lǐng děng huì yì fáng jìn yǐ wén. xīn mǎo, miǎn xuān wēi sōng míng bèi shuǐ qiū fù. bǐng shēn, zhèn chóng qìng děng chù shuǐ hàn zāi. dīng yǒu, zǒng shǔ yán quán huì zào yán shān huò, rén xīn fú dòng, yì zhào xìn duān. yù suǒ sī tuǒ yì. shòu lǐ hóng zhāng liǎng guǎng zǒng dū. gēng zǐ, miǎn xīn huà děng zhōu xiàn bèi shuǐ é fù. shì yuè, quán fěi fén huǐ bǎo dìng tiě lù, fù jiāng yáng fú tóng wǎng zhèn shè, xíng jí lái shuǐ, bèi qiāng.
　　夏四月乙酉，善联罢，以许应骙兼管船政大臣。庚寅，义和拳入京师，诏步军统领等会议防禁以闻。辛卯，免宣威、嵩明被水秋赋。丙申，赈重庆等处水旱灾。丁酉，总署言拳会造言煽惑，人心浮动，易肇衅端。谕所司妥议。授李鸿章两广总督。庚子，免新化等州县被水额赋。是月，拳匪焚毁保定铁路，副将杨福同往镇摄，行及涞水，被戕。

wǔ yuè guǐ mǎo, quán fěi huǐ liú lí hé zhǎng xīn diàn chē zhàn jú chǎng. mìng niè shì chéng hù lú bǎo jīn lú liǎng lù, fáng yù zhī. jiǎ yín, mìng zài yī guǎn zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén, qǐ xiù pǔ xìng nà tóng tóng shí jiān xíng zǒu, bà liào shòu héng. yǐ mǎo, quán fěi shā rì běn shǐ guǎn shū jì shān shān bīn yú yǒng dìng mén wài. dīng sì, yù lìng mǎ yù kūn fù jīng xī jiǎo quán fěi. dà gū jiè yán. jǐ wèi, quán fěi rǎo wǔ chéng, fāng shì liú xiě. zhào bù jūn tǒng lǐng shén jī yíng hǔ shén yíng wǔ wèi zhōng jūn huì xún, dà chén xún chá jiē mò, fēn zhù jiǔ mén jiān qǐ bì. zhào lǐ hóng zhāng yuán shì kǎi rù wèi. gēng shēn, róng lù yǐ wǔ wèi zhōng jūn hù gè guó shǐ guǎn. mìng lǐ duān yù wáng yì róng wèi jīng shī tuán liàn dà chén. zhào lǐ bǐng héng jí mǎ yù kūn tǒng bīng lái jīng. shì xī, quán fěi fén zhèng yáng mén chéng lóu, lǘ shì huī jìn. gēng shēn, zhào gāng yì dǒng fú xiáng mù quán mín jīng zhuàng zhě chéng jūn, zì yú qiǎn sàn. xīn yǒu, zhào gè shěng yǐ bīng rù wèi. wài jūn gōng dà gū kǒu, tí dū luó róng guāng bù néng yù, zǒu tiān jīn, sǐ zhī, dà gū suì xiàn. yù lù yǐ jié wén, zhào fā nèi tǎng shí wàn kào shī. rén xū, mìng xú tóng chóng qǐ huì tóng yì kuāng zài lián děng shāng jūn wù. guǐ hài, mìng xǔ jǐng chéng nà tóng wǎng gào gè guó gōng shǐ sù chū jīng. zì gēng shēn zhì yú shì rì, huáng tài hòu lián zhào wáng dà chén děng rù jiàn, zī zhòng lùn. zài yī chí zhàn yì shén jiān. zài xūn zài lián zài lán xú tóng chóng qǐ qǐ xiù pǔ liáng xú chéng yù děng, gèng xiāng fù hè. róng lù yī wéi qí jiān. dú xǔ jǐng chéng yuán chǎng yán fěi yí jiǎo, xìn bù kě kāi, shā shǐ chén, bèi gōng fǎ, cí shū qiè zhí. gù yǒu shì mìng. jiǎ zǐ, quán fěi qiāng dé shǐ kè lín dé yú chóng wén mén nèi. yǐ chǒu, zhào yǐ zhōng wài xìn qǐ, chì zhàn bèi. bà chóng lǐ bù jūn tǒng lǐng. yǐ zài xūn dài zhī. fā cāng mǐ kāi tiào jì mín shí. gēng wǔ, zhào lù chuán lín lái jīng.
　　五月癸卯，拳匪毁琉璃河、长辛店车站局厂。命聂士成护芦保、津芦两路，防御之。甲寅，命载漪管总理各国事务衙门，启秀、溥兴、那桐同时兼行走，罢廖寿恒。乙卯，拳匪杀日本使馆书记杉山彬於永定门外。丁巳，谕令马玉昆赴京西剿拳匪。大沽戒严。己未，拳匪扰五城，坊市流血。诏步军统领神机营、虎神营、武卫中军会巡，大臣巡察街陌，分驻九门监启闭。召李鸿章、袁世凯入卫。庚申，荣禄以武卫中军护各国使馆。命李端遇、王懿荣为京师团练大臣。召李秉衡及马玉昆统兵来京。是夕，拳匪焚正阳门城楼，闾市灰烬。庚申，诏刚毅、董福祥募拳民精壮者成军，自馀遣散。辛酉，诏各省以兵入卫。外军攻大沽口，提督罗荣光不能御，走天津，死之，大沽遂陷。裕禄以捷闻，诏发内帑十万犒师。壬戌，命徐桐、崇绮会同奕劻、载濂等商军务。癸亥，命许景澄、那桐往告各国公使速出京。自庚申至於是日，皇太后连召王大臣等入见，谘众论。载漪持战议甚坚。载勋、载濂、载澜、徐桐、崇绮、启秀、溥良、徐承煜等，更相附和。荣禄依违其间。独许景澄、袁昶言匪宜剿，衅不可开，杀使臣，悖公法，辞殊切直。故有是命。甲子，拳匪戕德使克林德於崇文门内。乙丑，诏以中外衅启，饬战备。罢崇礼步军统领。以载勋代之。发仓米开粜济民食。庚午，召鹿传霖来京。

liù yuè xīn wèi shuò, yù shùn tiān fǔ wǔ chéng píng tiào, yì jiào mín bào hái. guǐ yǒu, mìng cāng chǎng shì láng liú ēn pǔ wǎng tiān jīn mù shuǐ huì qiáng zhuàng zhě, biān lì chéng jūn, yǔ tōng zhōu wǔ qīng dōng ān tuán mín zhù zhí lì, jì zhī xiǎng xiè. fā cāng yú tōng zhōu kāi tiào. zhǎng cuì děng yán jīn tōng dào zǔ, qǐng zàn tíng cáo yùn, bù xǔ. yǐ hài, yù gè shěng hù jiào shì huí guó, jiào mín huǐ wù zì shǒu zhě xǔ zì xīn. jǐ mǎo, nán cáo yùn zǔ, mìng qīng jiāng pǔ zhì jú, cǎi mǎi yùn jīng. rén wǔ, diào lǐ hóng zhāng wèi zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén, qù jiān chéng lái jīng. yǐ yǒu, zhào zhǎn huǎn běn nián ēn kē xiāng shì, míng nián sān yuè bā rì jǔ xíng, huì shì bā yuè bā rì jǔ xíng, gēng zǐ zhèng kē xiāng shì jí huì shì yǐ cì dì tuī. wài bīng xí tiān jīn, niè shì chéng zhàn yú bā lǐ tái, sǐ zhī. wù zǐ, yǐ lǚ běn yuán wèi zhí lì tí dū. tiān jīn xiàn, yù lù sòng qìng mǎ yù kūn bìng tuì shǒu běi cāng. gēng yín, mìng gù huáng zhāng rén fǔ huì bàn hé nán tuán fáng. xià hù bù shàng shū lì shān yú yù. xīn mǎo, zhào jī qiāng hài dé shǐ xiōng fàn. é lēi hé bù zú. bǐng shēn, shàng sān xún wàn shòu, dōng huá mén bù qǐ, qún chén cháo hè jiē zì shén wǔ mén rù. miǎn shū fù bài chéng bèi zāi é fù. zhèn fú jiàn shuǐ zāi.
　　六月辛未朔，谕顺天府五城平粜，瘗教民暴骸。癸酉，命仓场侍郎刘恩溥往天津募水会强壮者，编立成军，与通州、武清、东安团民驻直隶，济之饷械。发仓於通州开粜。长萃等言津通道阻，请暂停漕运，不许。乙亥，谕各省护教士回国，教民悔悟自首者许自新。己卯，南漕运阻，命清江浦置局，采买运京。壬午，调李鸿章为直隶总督兼北洋大臣，趣兼程来京。乙酉，诏展缓本年恩科乡试，明年三月八日举行，会试八月八日举行，庚子正科乡试及会试以次递推。外兵袭天津，聂士成战於八里台，死之。戊子，以吕本元为直隶提督。天津陷，裕禄、宋庆、马玉昆并退守北仓。庚寅，命顾璜、张仁黼会办河南团防。下户部尚书立山於狱。辛卯，诏缉戕害德使凶犯。额勒和布卒。丙申，上三旬万寿，东华门不启，群臣朝贺皆自神武门入。免疏附、拜城被灾额赋。赈福建水灾。

qiū qī yuè gēng zǐ shuò, mìng lǐ bǐng héng bāng bàn wǔ wèi jūn shì, zhāng chūn fā chén zé lín wàn běn huá xià xīn yǒu zhū jūn bìng tīng jié zhì. rén yín, shā lì bù shì láng xǔ jǐng chéng tài cháng sì qīng yuán chǎng. yǐ sì, diào mǎ yù kūn wèi zhí lì tí dū. dīng wèi, mìng róng lù yǐ bīng hù gè guó gōng shǐ wǎng tiān jīn. jǐ yǒu, wài bīng jù běi cāng. gēng xū, xiàn yáng cūn, zhí lì zǒng dū yù lù zì shā. rén zǐ, shòu lǐ hóng zhāng quán quán dà chén, yǔ gè guó yì tíng zhàn. wài bīng xí cài cūn. guǐ chǒu, lǐ bǐng héng zhàn yú cài cūn, bài jī. wài bīng jìn zhàn hé xī wù. jiǎ yín, zēng qí yán gài píng xióng yuè xiān hòu shī shǒu. bǐng chén, shā hù bù shàng shū lì shān bīng bù shàng shū xú yòng yí nèi gé xué shì lián yuán. lǐ bǐng héng zhàn bài yú zhāng jiā wān, sǐ zhī. dīng sì, wài bīng xiàn tōng zhōu. mìng gāng yì bāng bàn wǔ wèi jūn shì. jǐ wèi, dé ào měi fǎ yīng yì rì é bā guó lián bīng xiàn jīng shī. gēng shēn, shàng fèng huáng tài hòu rú tài yuán, xíng zài guàn shì. rén xū, cì huái lái. mìng róng lù xú tóng chóng qǐ liú jīng bàn shì. guǐ hài, guǎng dōng bù zhèng shǐ cén chūn xuān lǜ bīng rù wèi, suì mìng hù bì. jiǎ zǐ, cì shā chéng bǎo. yì zhǐ mìng cén chūn xuān dū lǐ qián lù liáng tái. dīng chǒu, cì jī míng yì, xià zhào zuì jǐ, jiān jiè zhōng wài qún chén. bǐng yín, cì xuān huà. mìng wàn běn huá sūn wàn lín qí kè shēn bù jūn tīng mǎ yù kūn jié zhì, zhù hòu lù. dīng mǎo, zhào qiú zhí yán. miǎn bì lù suǒ guò wǎn píng chāng píng děng chù qián liáng yī nián.
　　秋七月庚子朔，命李秉衡帮办武卫军事，张春发、陈泽霖、万本华、夏辛酉诸军并听节制。壬寅，杀吏部侍郎许景澄、太常寺卿袁昶。乙巳，调马玉昆为直隶提督。丁未，命荣禄以兵护各国公使往天津。己酉，外兵据北仓。庚戌，陷杨村，直隶总督裕禄自杀。壬子，授李鸿章全权大臣，与各国议停战。外兵袭蔡村。癸丑，李秉衡战於蔡村，败绩。外兵进占河西坞。甲寅，增祺言盖平、熊岳先后失守。丙辰，杀户部尚书立山、兵部尚书徐用仪、内阁学士联元。李秉衡战败於张家湾，死之。丁巳，外兵陷通州。命刚毅帮办武卫军事。己未，德、奥、美、法、英、义、日、俄八国联兵陷京师。庚申，上奉皇太后如太原，行在贯市。壬戌，次怀来。命荣禄、徐桐、崇绮留京办事。癸亥，广东布政使岑春煊率兵入卫，遂命扈跸。甲子，次沙城堡。懿旨命岑春煊督理前路粮台。丁丑，次鸡鸣驿，下诏罪己，兼诫中外群臣。丙寅，次宣化。命万本华、孙万林、奇克伸布军听马玉昆节制，驻后路。丁卯，诏求直言。免跸路所过宛平、昌平等处钱粮一年。

bā yuè gēng wǔ shuò, cì zuǒ wèi. xīn wèi, cì huái ān. rén shēn, cì tiān zhèn. zhào yì kuāng hái jīng, huì lǐ hóng zhāng yì hé. guǐ yǒu, cì yáng gāo. jiǎ xū, cì jù lè zhèn. tài jiàn zhāng tiān shùn sāo rǎo yì zhàn, chǔ zhǎn. yǐ hài, cì dà tóng. mìng liú kūn yī zhāng zhī dòng huì yì hé jú. yǐ zài yī wèi jūn jī dà chén. wù yín, shǎng suí hù wáng gōng jì dà xiǎo chén gōng jīn tiē yín liǎng. jǐ mǎo, cì huái rén. mìng jīng shī bù yuàn qīng sì táng guān jì nèi tíng xíng zǒu zhě, chú liú jīng wài, jūn lǜ sī yuán fù xíng zài. xīn sì, cì guǎng wǔ zhèn. mìng chéng wén bǐng tǒng jūn zhù tóng guān. rén wǔ, cì yáng míng bǎo. yù róng lù shōu jí zhěng lǐ wǔ wèi zhōng jūn. guǐ wèi, cì yuán píng zhèn. yù tíng yōng dū jiǎo zhí shǔ quán fěi. jiǎ shēn, cì xīn zhōu. bǐng xū, cì tài yuán, yù xún fǔ shǔ wèi xíng gōng. miǎn bì lù suǒ guò tiān zhèn yáng gāo děng zhōu xiàn jīn suì é fù. dīng hài, xī ān děng fǔ hàn. wù zǐ, yù róng lù yuē shù wǔ wèi zhōng jūn. guǐ sì, zhào yǒu sī quàn jiào mín ān yè, quán mín bèi xié zhě lìng guī nóng. yǐ wèi, zhèn sì chuān gè shǔ zāi.
　　八月庚午朔，次左卫。辛未，次怀安。壬申，次天镇。诏奕劻还京，会李鸿章议和。癸酉，次阳高。甲戌，次聚乐镇。太监张天顺骚扰驿站，处斩。乙亥，次大同。命刘坤一、张之洞会议和局。以载漪为军机大臣。戊寅，赏随扈王公暨大小臣工津贴银两。己卯，次怀仁。命京师部、院、卿寺堂官暨内廷行走者，除留京外，均率司员赴行在。辛巳，次广武镇。命程文炳统军驻潼关。壬午，次阳明堡。谕荣禄收集整理武卫中军。癸未，次原平镇。谕廷雍督剿直属拳匪。甲申，次忻州。丙戌，次太原，御巡抚署为行宫。免跸路所过天镇、阳高等州县今岁额赋。丁亥，西安等府旱。戊子，谕荣禄约束武卫中军。癸巳，诏有司劝教民安业，拳民被胁者令归农。乙未，赈四川各属灾。

rùn bā yuè gēng zǐ shuò, zhèn lí shuǐ děng xiàn shuǐ zāi. xīn chǒu, zhuī dào dé shǐ kè lín dé, mìng kūn gāng wǎng diàn zhī. lùn bì quán qǐ xìn zuì, xuē zhuāng qīn wáng zài xūn yí qīn wáng pǔ jìng bèi lè zài lián zài yíng jué. bà zài yī zài lán gāng yì zhào shū qiào yīng nián zhí, bìng xià fǔ bù yì. mìng lù chuán lín wèi jūn jī dà chén. rén yín, yǐ rì shū jì shān shān bīn bèi qiāng, qiǎn nà tóng shǐ rì běn zhì jì fù. yù xián bà. yǐ sì, zhào xìng xī ān. dīng wèi, qǐ bì. shì rì, cì xú gōu. wù shēn, cì qí xiàn. jǐ yǒu, cì píng yáo. gēng xū, cì jiè xiū. xīn hài, cì líng shí. rén zǐ, cì huò zhōu. zhào róng lù fù xíng zài. jiǎ yín, zhào gǎi shǎn xī xún fǔ shǔ wèi xíng gōng. yǐ mǎo, cì píng yáng. bǐng chén, cì shǐ cūn yì. yù běi wǔ shěng yán bǔ zì lì huì dǎng. wù wǔ, cì wén xǐ. jǐ wèi, zhào yǐ xī xìng, líng qǐn tán miào jiǔ shū duì yuè, mìng yì kuāng lín jìn zhī wáng bèi lè dài xiǎng tài miào jí jì dōng xī líng, tài cháng sì pài yuán jì tán miào. xún lìng jīn suì chú xī lái suì yuán dàn sì diǎn, bìng qiǎn dài xíng. qù jìn shěng jiě jīng xiǎng gěi zài jīng guān biàn fèng liáng. shòu yì kuāng quán quán dà chén, huì lǐ hóng zhāng yì hé yuē, liú kūn yī zhāng zhī dòng réng huì shāng. xīn yǒu, cì lín jìn. guǐ hài, cì pú zhōu. yù jiāng sū děng shěng jiè kuǎn bǎi wàn jì jīng chéng fèng xiǎng. miǎn bì lù suǒ guò tài yuán yáng qǔ děng shǔ jīn suì é fù. yǐ chǒu, cì tóng guān. zhèn fú zhōu shuǐ zāi. dīng mǎo, cì huá yīn. mìng jìng xìn pǔ xìng guǎn lǐ hǔ shén yíng. wù chén, cì huá zhōu.
　　闰八月庚子朔，赈丽水等县水灾。辛丑，追悼德使克林德，命昆冈往奠之。论庇拳启衅罪，削庄亲王载勋、怡亲王溥静、贝勒载濂、载滢爵。罢载漪、载澜、刚毅、赵舒翘、英年职，并下府部议。命鹿传霖为军机大臣。壬寅，以日书记杉山彬被戕，遣那桐使日本致祭赙。毓贤罢。乙巳，诏幸西安。丁未，启跸。是日，次徐沟。戊申，次祈县。己酉，次平遥。庚戌，次介休。辛亥，次灵石。壬子，次霍州。召荣禄赴行在。甲寅，诏改陕西巡抚署为行宫。乙卯，次平阳。丙辰，次史村驿。谕北五省严捕自立会党。戊午，次闻喜。己未，诏以西幸，陵寝坛庙久疏对越，命奕劻遴近支王贝勒代享太庙及祭东西陵，太常寺派员祭坛庙。寻令今岁除夕、来岁元旦祀典，并遣代行。趣近省解京饷给在京官弁俸粮。授奕劻全权大臣，会李鸿章议和约，刘坤一、张之洞仍会商。辛酉，次临晋。癸亥，次蒲州。谕江苏等省解款百万济京城俸饟。免跸路所过太原、阳曲等属今岁额赋。乙丑，次潼关。赈福州水灾。丁卯，次华阴。命敬信、溥兴管理虎神营。戊辰，次华州。

jiǔ yuè jǐ sì shuò, cì wèi nán. rén shēn, zhì xī ān fǔ, yù xún fǔ shǔ wèi xíng gōng. jiǎ shēn, yǐ yù gāng wèi zhù cáng bàn shì dà chén. bǐng zǐ, yǔ xùn nàn jì jiǔ wáng yì róng shì zhí, bìng jīng qí qī xiè shì zi fù zhāng shì. yǐ mǎo, lǐ hóng zhāng zòu zhū fù fěi chěng luàn dào yuán tán wén huàn. rén wǔ, dé rén xiàn zǐ jīng guān, bù zhèng shǐ shēng yǔn tuì jūn fú tú yì. xún zòu dé bīng tuì yì zhōu, shàng yǐ qí zhāng huáng, qiè zé zhī. jǐ chǒu, bà bǎo dé gòng huáng hé bīng yú. gēng yín, xuē zài yī jué, yǔ zài xūn pǔ jìng zài yíng bìng jiāo zōng rén fǔ quān jìn. zài lán yīng nián juān jí. zhào shū qiào duó zhí liú rèn. gāng yì bìng gù, miǎn yì. yù xián shù jí biān. rén chén, yǔ hé jiā zì fén hēi lóng jiāng jiāng jūn yán mào jì jiǔ xī yuán shì dú bǎo fēng chóng shòu děng xù. yǐ wèi, zhèn shǎn xī huāng. bǐng shēn, miǎn shǎn xī xián níng děng xiàn bū fù. wù xū, miǎn yún nán gè tīng zhōu xiàn jì tǔ sī bèi zāi bū fù.
　　九月己巳朔，次渭南。壬申，至西安府，御巡抚署为行宫。甲申，以裕钢为驻藏办事大臣。丙子，予殉难祭酒王懿荣世职，并旌其妻谢氏、子妇张氏。乙卯，李鸿章奏诛附匪逞乱道员谭文焕。壬午，德人陷紫荆关，布政使升允退军浮图亿。寻奏德兵退易州，上以其张皇，切责之。己丑，罢保德贡黄河冰鱼。庚寅，削载漪爵，与载勋、溥静、载滢并交宗人府圈禁。载澜、英年镌级。赵舒翘夺职留任。刚毅病故，免议。毓贤戍极边。壬辰，予阖家自焚黑龙江将军延茂、祭酒熙元、侍读宝丰、崇寿等恤。乙未，赈陕西荒。丙申，免陕西咸宁等县逋赋。戊戌，免云南各厅州县暨土司被灾逋赋。

dōng shí yuè wù shēn, huáng tài hòu shèng shòu jié, tíng yán yàn. gēng xū, zhào dǒng fú xiáng bù ān wài qíng, yù shì lǔ mǎng, duó tí dū, réng liú rèn. xīn hài, fā nèi tǎng sì shí wàn zhèn shǎn xī jī mín, qù jiāng è zhuǎn cáo gòu liáng yǐ jì. guǐ chǒu, shòu wáng wén sháo wèi tǐ rén gé dà xué shì, chóng lǐ xú fǔ bìng xié bàn dà xué shì. dīng sì, yù kuò ěr kā qián hòu cáng jí gè tǔ sī zàn wù gòng xiàn. guǐ hài, kāi qín jìn shí guān juān lì zhèn hàn zāi.
　　冬十月戊申，皇太后圣寿节，停筵宴。庚戌，诏董福祥不谙外情，遇事卤莽，夺提督，仍留任。辛亥，发内帑四十万赈陕西饥民，趣江、鄂转漕购粮以济。癸丑，授王文韶为体仁阁大学士，崇礼、徐郙并协办大学士。丁巳，谕廓尔喀、前后藏及各土司暂勿贡献。癸亥，开秦、晋实官捐例赈旱灾。

shí yī yuè rén shēn, miǎn cháng ān é fù shí zhī wǔ. yǐ hài, qīng píng miáo fěi wáng lǎo jiǔ děng zuò luàn, guān jūn jiǎo qín zhī. gēng chén, mìng yáng rú wèi quán quán dà chén, yǔ é yì jiāo shōu dōng sān xǐng shì. xīn sì, yǐ cháng shā děng fǔ hàn zāi, kāi zhèn juān shì lì. rén wǔ, miǎn bì lù suǒ jīng shān xī gè zhōu xiàn é fù shí zhī èr. guǐ wèi, mìng shèng xuān huái wèi huì bàn shāng wù dà chén. yǐ yǒu, mìng xú shòu péng fù jīng suí bàn shāng yuē. guǐ sì, ān huī kāi chóu xiǎng juān lì. bǐng yín, zēng qí zuò shàn yǔ é rén lì jiāo huán fèng tiān zàn xíng yuē, yǔ yán yì, xún chǐ zhí.
　　十一月壬申，免长安额赋十之五。乙亥，清平苗匪王老九等作乱，官军剿擒之。庚辰，命杨儒为全权大臣，与俄议交收东三省事。辛巳，以长沙等府旱灾，开赈捐事例。壬午，免跸路所经山西各州县额赋十之二。癸未，命盛宣怀为会办商务大臣。乙酉，命徐寿朋赴京随办商约。癸巳，安徽开筹饷捐例。丙寅，增祺坐擅与俄人立交还奉天暂行约，予严议，寻褫职。

shí èr yuè jiǎ chén, zhào miǎn míng nián yuán dàn lǐ jié. dīng wèi, zhào yì biàn fǎ, jūn jī dà chén dà xué shì liù bù jiǔ qīng chū shǐ dà chén zhí shěng dū fǔ cān zhuó zhōng xī zhèng yào, tiáo jǔ yǐ wén. gēng xū, yù zhí shěng dà xiǎo guān lì bǎo hù wài qiáo, wéi zhě zhòng qiǎn. yán lì huì chóu jiào zhī jìn, fàn zhě wèn sǐ xíng. rén zǐ, mìng zuǒ dōu yù shǐ zhāng bǎi xī chōng zhuān shǐ yīng guó dà chén. jiǎ yín, liú jīng dà chén zòu jīng shī dào fēng shén chì, quán yòng zhòng diǎn, yǔn zhī. gēng shēn, shǎng zhāng pèi lún biān xiū, suí lǐ hóng zhāng bàn jiāo shè. rén xū, zhào fù yuān xiàn zhū chén lì shān xú yòng yí xǔ jǐng chéng lián yuán yuán chǎng zhí. zài lùn zòng fěi zhào luàn shǒu huò zhū chén zuì, duó zài lán jué zhí, yǔ zài yī bìng zhé xīn jiāng jìn gù. chǐ gāng yì zhí. yīng nián zhào shū qiào bìng chǐ zhí lùn zhǎn. zhuī chǐ xú tóng lǐ bǐng héng zhí. qǐ xiù xú chéng yù chǐ zhí tīng kān. dǒng fú xiáng chǐ zhí jiě rèn. guǐ hài, xià zhào zì zé. yǐ dāng shí wěi qū kǔ zhōng shì tiān xià. bìng jiè zhōng wài zhū chén jī fā zhōng chéng, qù sī xīn, pò jī xí, lì tú zhèn zuò.
　　十二月甲辰，诏免明年元旦礼节。丁未，诏议变法，军机大臣、大学士、六部、九卿、出使大臣、直省督抚参酌中西政要，条举以闻。庚戌，谕直省大小官吏保护外侨，违者重谴。严立会仇教之禁，犯者问死刑。壬子，命左都御史张百熙充专使英国大臣。甲寅，留京大臣奏京师盗风甚炽，权用重典，允之。庚申，赏张佩纶编修，随李鸿章办交涉。壬戌，诏复冤陷诸臣立山、徐用仪、许景澄、联元、袁昶职。再论纵匪肇乱首祸诸臣罪，夺载澜爵职，与载漪并谪新疆禁锢。褫刚毅职。英年、赵舒翘并褫职论斩。追褫徐桐、李秉衡职。启秀、徐承煜褫职听勘。董福祥褫职解任。癸亥，下诏自责。以当时委曲苦衷示天下。并诫中外诸臣激发忠诚，去私心，破积习，力图振作。

èr shí qī nián xīn chǒu, xíng zài xī ān. chūn zhēng yuè wù chén shuò, zhào yǐ jiù jì shùn zhí bīng zāi, kāi shí guān juān lì. bà duō lún nuò ěr suì gòng hǎi lóng zhū pí. gēng wǔ, cì zài xūn zì jìn. xīn wèi, yù xián chǔ zhǎn. guǐ yǒu, yīng nián zhào shū qiào bìng cì zì jìn. gāng yì xú tóng lǐ bǐng héng bìng lùn zhǎn, yǐ qián méi miǎn. yǐ hài, qǐ xiù xú chéng yù chǔ zhǎn. gēng chén, miǎn rén hé děng xiàn huāng fèi tián liáng. xīn sì, miǎn xīn huì gòng chéng.
　　二十七年辛丑，行在西安。春正月戊辰朔，诏以救济顺直兵灾，开实官捐例。罢多伦诺尔岁贡海龙诸皮。庚午，赐载勋自尽。辛未，毓贤处斩。癸酉，英年、赵舒翘并赐自尽。刚毅、徐桐、李秉衡并论斩，以前没免。乙亥，启秀、徐承煜处斩。庚辰，免仁和等县荒废田粮。辛巳，免新会贡橙。

èr yuè jǐ hài, bō bù tǎng bǎi wàn yú shān xī bèi zhèn. rén zǐ, guǎng dōng láng zhōng lí guó lián děng jìn fāng wù, shēng xù yǒu chà.
　　二月己亥，拨部帑百万於山西备赈。壬子，广东郎中黎国廉等进方物，升叙有差。

sān yuè wù chén, miǎn bì lù suǒ guò jì bèi zāi shǎn xī xián níng děng chù shuì liáng. jǐ sì, zhào lì dū bàn zhèng wù chù, yì kuāng lǐ hóng zhāng róng lù kūn gāng wáng wén sháo lù chuán lín bìng wèi dū lǐ dà chén, liú kūn yī zhāng zhī dòng yáo wèi cān yù. jiǎ xū, miǎn yún nán lín ān děng chù bū liáng. dīng chǒu, lùn quán fěi chóu jiào bǎo hù bù lì zuì, duó yǐ gù zǒng dū yù lù zhù cáng dà chén qìng shàn yuán zhí, chǐ zhè jiāng xún fǔ liú shù táng zhí, bù zhèng shǐ róng quán fù dū tǒng jìn chāng chǐ zhí shù jí biān, dào yuán zhèng wén qīn zhī xiàn bái chǎng dū sī zhōu zhī dé bìng chǔ zhǎn, yú chǐ zhé yǒu chà. bō shān dōng cáo mǐ wǔ wàn dàn zhèn zhí lì zāi mín. rén wǔ, yù miǎn zì jīng lái xíng zài gè shǔ sī yuán tíng bǔ kòu zī.
　　三月戊辰，免跸路所过暨被灾陕西咸宁等处税粮。己巳，诏立督办政务处，奕劻、李鸿章、荣禄、昆冈、王文韶、鹿传霖并为督理大臣，刘坤一、张之洞遥为参预。甲戌，免云南临安等处逋粮。丁丑，论拳匪仇教保护不力罪，夺已故总督裕禄、驻藏大臣庆善原职，褫浙江巡抚刘树棠职，布政使荣铨、副都统晋昌褫职戍极边，道员郑文钦、知县白昶、都司周之德并处斩，馀褫谪有差。拨山东漕米五万石赈直隶灾民。壬午，谕免自京来行在各署司员停补扣资。

xià sì yuè dīng yǒu, shǎng zài jīng wáng gōng bǎi guān bàn fèng, qí lù yíng bīng dīng yī yuè qián liáng. xīn chǒu, mìng mǎ yù kūn jiǎo jìn jī yú fěi, qú hóng jī zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu. dīng wèi, mìng qú hóng jī jiān zhèng wù chù dà chén. jǐ yǒu, zhèn zhí lì hàn zāi. rén zǐ, zhào kāi jīng jì tè kē, mìng zhòng wài jǔ kān yǔ shì zhě. miǎn gè shěng lì gòng, chú chá yè yào cái jí guān jì pǐn zhě, yī qiè shí wù xī bà zhī. guǐ chǒu, mìng zài fēng chōng dé guó zhuān shǐ dà chén. gēng shēn, zhào cóng gè guó yì, tíng shùn tiān fèng tiān hēi lóng jiāng zhí lì shān xī hé nán shǎn xī zhè jiāng jiāng xī hú nán zhū shěng kǎo shì wǔ nián. rén xū, mìng zhāng bǎi xī děng xiū jīng shī bì lù. guǐ hài, tíng jí lín jīn suì gòng.
　　夏四月丁酉，赏在京王公百官半俸，旗、绿营兵丁一月钱粮。辛丑，命马玉昆剿近畿馀匪，瞿鸿禨在军机大臣上学习行走。丁未，命瞿鸿禨兼政务处大臣。己酉，赈直隶旱灾。壬子，诏开经济特科，命中外举堪与试者。免各省例贡，除茶叶药材及关祭品者，一切食物悉罢之。癸丑，命载沣充德国专使大臣。庚申，诏从各国议，停顺天、奉天、黑龙江、直隶、山西、河南、陕西、浙江、江西、湖南诸省考试五年。壬戌，命张百熙等修京师跸路。癸亥，停吉林今岁贡。

wǔ yuè yǐ chǒu, mìng nà tóng chōng rì běn zhuān shǐ dà chén. zhǎn shān xī běn nián ēn zhèng liǎng kē xiāng shì. guǐ wèi, shǎng dào yuán cài jūn sì pǐn jīng táng, chōng chū shǐ rì běn dà chén. jiǎ wǔ, zhèn mò ěr gēn děng chù zāi.
　　五月乙丑，命那桐充日本专使大臣。展山西本年恩、正两科乡试。癸未，赏道员蔡钧四品京堂，充出使日本大臣。甲午，赈墨尔根等处灾。

liù yuè bǐng shēn, mìng fù dū tǒng yīn chāng chōng chū shǐ dé guó dà chén, xún mìng wèi hé lán jiān shǐ. shǎng zhī fǔ xǔ tái shēn dào yuán, chōng chū shǐ hán guó dà chén. gēng zǐ, wàn shòu jié, tíng cháo hè yán yàn. guǐ mǎo, zhào zhì wài wù bù, yǐ zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén gǎi shè zhī, mìng yì kuāng zǒng lǐ, wáng wén sháo wèi huì bàn dà chén, qú hóng jī rèn shàng shū bìng huì bàn dà chén, xú shòu péng lián fāng wèi shì láng. gēng xū, gè guó lián jūn qù jīng shī. rén zǐ, fā nèi tǎng wǔ wàn yú jiāng xī bèi zhèn. zhèn qī xiá huǒ zāi.
　　六月丙申，命副都统荫昌充出使德国大臣，寻命为荷兰兼使。赏知府许台身道员，充出使韩国大臣。庚子，万寿节，停朝贺筵宴。癸卯，诏置外务部，以总理各国事务衙门改设之，命奕劻总理，王文韶为会办大臣，瞿鸿禨任尚书并会办大臣，徐寿朋、联芳为侍郎。庚戌，各国联军去京师。壬子，发内帑五万於江西备赈。赈栖霞火灾。

qiū qī yuè jiǎ zǐ shuò, mìng dèng zēng jié zhì suí hù zhū jūn. miǎn shǎn xī hé nán zhí lì bì lù suǒ guò dì é fù. yǐ chǒu, zhào chú cáo wù jī bì, hé yùn hǎi yùn bìng gǎi zhēng zhé sè, zài jīng cāng cǎi yùn shōu chǔ. shì duó bà zhí jūn jī. jǐ sì, hé jué zhāng qiū huì mín. jǐ mǎo, zhào gǎi kē jǔ zì míng nián shǐ, bà shí wén shì tiě, yǐ jīng yì shí wù cè wèn shì shì, tíng wǔ kē. yǔ luó fēng lù sān pǐn jīng táng, chōng chū shǐ é guó dà chén. wù zǐ, quán quán dà chén yì kuāng lǐ hóng zhāng yǔ shí yī guó gōng shǐ yì dìng hé yuē shí èr kuǎn chéng. jǐ chǒu, zhǎn shǎn xī xiāng shì yú míng nián jǔ xíng. rén chén, zhào yǒng bà shí guān juān lì. yù gè shěng jiàn wǔ bèi xué táng. guǐ sì, yù gè shěng cái bīng yǒng, gǎi liàn cháng bèi xù bèi jǐng chá děng jūn.
　　秋七月甲子朔，命邓增节制随扈诸军。免陕西、河南、直隶跸路所过地额赋。乙丑，诏除漕务积弊，河运海运并改徵折色，在京仓采运收储。世铎罢直军机。己巳，河决章丘、惠民。己卯，诏改科举自明年始，罢时文试帖，以经义、时务策问试士，停武科。予罗丰禄三品京堂，充出使俄国大臣。戊子，全权大臣奕劻、李鸿章与十一国公使议订和约十二款成。己丑，展陕西乡试於明年举行。壬辰，诏永罢实官捐例。谕各省建武备学堂。癸巳，谕各省裁兵勇，改练常备、续备、警察等军。

bā yuè jiǎ wǔ shuò, yǐ huí luán yǒu rì, qiǎn guān gào jì xī yuè zhōng yuè. bì lù suǒ jīng míng shān dà chuān gǔ dì wáng líng qǐn xiān rú míng chén cí mù, bìng yóu jiāng lì qiǎn guān zhì jì. yǐ wèi, zhào zhí shěng lì xué táng. wù shēn, fèi nèi wài gè shǔ tí běn, chú hè běn wài, jūn gǎi wéi zòu. rén zǐ, mìng shèng xuān huái wèi bàn lǐ shāng shuì dà chén. guǐ chǒu, zhào yǐ biàn fǎ tú qiáng shì tiān xià, bìng yǐ liú kūn yī zhāng zhī dòng tiáo zòu mìng gè jiāng lì jǔ yào tōng chóu. dīng sì, chē jià fā xī ān. jǐ wèi, shēng yǔn zòu lín tóng zhī xiàn xià liáng cái wù gōng yìng, qǐng chǐ zhí. huáng tài hòu mìng cóng qīng yì. shēng yǔn zì qǐng chǔ fèn, yuán zhī.
　　八月甲午朔，以回銮有日，遣官告祭西岳、中岳。跸路所经名山大川、古帝王陵寝、先儒名臣祠墓，并由疆吏遣官致祭。乙未，诏直省立学堂。戊申，废内外各署题本，除贺本外，均改为奏。壬子，命盛宣怀为办理商税大臣。癸丑，诏以变法图强示天下，并以刘坤一、张之洞条奏命各疆吏举要通筹。丁巳，车驾发西安。己未，升允奏临潼知县夏良材误供应，请褫职。皇太后命从轻议。升允自请处分，原之。

jiǔ yuè jǐ yǒu, lǐ hóng zhāng zú, zèng tài fù, jìn yī děng hóu jué. mìng wáng wén sháo shǔ quán quán dà chén, yuán shì kǎi shǔ zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén.
　　九月己酉，李鸿章卒，赠太傅，晋一等侯爵。命王文韶署全权大臣，袁世凯署直隶总督兼北洋大臣。

shì qiū, fā tǎng shí wǔ wàn zhèn shǎn xī ān huī zāi, liú cáo kuǎn shí wàn cáo mǐ liù wàn dàn bèi ān huī jiāng sū zhèn. yòu zhèn liǎng hú ān huī yún nán shuǐ zāi, jiāng sū cháo zāi.
　　是秋，发帑十五万赈陕西、安徽灾，留漕款十万、漕米六万石备安徽、江苏赈。又赈两湖、安徽、云南水灾，江苏潮灾。

dōng shí yuè guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī. jiǎ wǔ, cì kāi fēng. huì mín jué kǒu hé lóng. bǐng shēn, shǎng dào yuán zhāng dé yí sān pǐn qīng xián, chōng chū shǐ yīng guó dà chén, xuán mìng jiān shǐ yì bǐ. rén yín, huáng tài hòu shèng shòu jié, tíng cháo hè. rén zǐ, yì zhǐ chè pǔ jùn huáng zǐ míng hào. bǐng chén, zhào zhǎn huì shì yú guǐ mǎo nián. qí míng nián shùn tiān xiāng shì jí guǐ mǎo kē huì shì, quán yí hé nán gòng yuàn jǔ xíng.
　　冬十月癸巳朔，日有食之。甲午，次开封。惠民决口合龙。丙申，赏道员张德彝三品卿衔，充出使英国大臣，旋命兼使义比。壬寅，皇太后圣寿节，停朝贺。壬子，懿旨撤溥俊皇子名号。丙辰，诏展会试於癸卯年。其明年顺天乡试及癸卯科会试，权移河南贡院举行。

shí yī yuè bǐng zǐ, tè yǔ gù dà xué shì lǐ hóng zhāng jiàn cí jīng shī. wù zǐ, mìng yí gǔ dū jìn biān kěn wù. zhāng qiū jué kǒu hé lóng. gēng yín, shàng fèng huáng tài hòu zhì zì xī ān. xīn mǎo, zhào yǐ zhēn fēi shàng nián xùn jié gōng zhōng, zhuī jìn guì fēi. mìng hàn zhān kē dào jí gè shǔ sī yuán, àn rì yù bèi zhào jiàn.
　　十一月丙子，特予故大学士李鸿章建祠京师。戊子，命贻穀督晋边垦务。章丘决口合龙。庚寅，上奉皇太后至自西安。辛卯，诏以珍妃上年殉节宫中，追晋贵妃。命翰、詹、科道及各署司员，按日预备召见。

shí èr yuè guǐ sì shuò, mìng wáng wén sháo réng dū bàn lù kuàng, qú hóng jī fù zhī, yuán shì kǎi dū bàn guān nèi wài tiě lù shì yí, hú yù fēn huì bàn. bǐng shēn, shēn yù zhōng wài chén gōng, zhòng bāng jiāo, ān mín jiào. yǐ bǐ fěi wù guó, fù hè quán guì, chǐ zuǒ fù dōu yù shǐ hé nǎi yíng shì jiǎng xué shì péng qīng lí biān xiū wáng lóng wén zhī fǔ lián wén chōng céng lián zhí. dīng yǒu, zhèn bì lù suǒ guò sān shí lǐ nèi pín mín. jǐ hài, sì tiān yú yuán qiū. zì wù xū nián bā yuè zhì yú shì yuè, shǐ qīn yì. gēng zǐ, jì dà shè dà jì. qiǎn ruì qīn wáng kuí bīn děng gào jì fāng zé cháo rì tán xī yuè tán, gōng qīn wáng pǔ wěi bèi zǐ pǔ lún yì dōng xī líng gào jì. rén yín, mìng yuán shì kǎi cān yù zhèng wù chù. jiǎ chén, mìng zhèn guó jiāng jūn zài zhèn chōng yīng guó zhuān shǐ, hè qí jūn jiā miǎn, xún jìn bèi zǐ xián. miǎn bì lù suǒ guò hé nán zhōu xiàn é fù shí zhī sān. zhèn guǎng xī huǒ zāi. xīn hài, liǎng gōng jiàn gè guó gōng shǐ yú qián qīng gōng. miǎn yún nán tóng chǎng jī nián mín qiàn. jiǎ yín, yǐ qú hóng jī wèi jūn jī dà chén. shòu sūn jiā nài tǐ rén gé dà xué shì. yǐ mǎo, liǎng gōng jiàn gè guó gōng shǐ jì qí fū rén děng yú yǎng xìng diàn. dīng sì, miǎn shān xī zhōu xiàn lì nián bū fù cāng gǔ. gēng shēn, xiá jì tài miào. xīn yǒu, shàng shǐ fù yù bǎo hé diàn, yán yàn méng gǔ wáng gōng jì wén wǔ dà chén. miǎn zhè jiāng rén qián děng zhōu xiàn, háng yán jiā hú èr wèi wèi kěn dì mǔ liáng fù.
　　十二月癸巳朔，命王文韶仍督办路矿，瞿鸿禨副之，袁世凯督办关内外铁路事宜，胡燏棻会办。丙申，申谕中外臣工，重邦交，安民教。以比匪误国，附和权贵，褫左副都御史何乃莹、侍讲学士彭清藜、编修王龙文、知府连文冲、曾廉职。丁酉，赈跸路所过三十里内贫民。己亥，祀天於圜丘。自戊戌年八月至於是月，始亲诣。庚子，祭大社、大稷。遣睿亲王魁斌等告祭方泽、朝日坛、夕月坛，恭亲王溥伟、贝子溥伦诣东西陵告祭。壬寅，命袁世凯参预政务处。甲辰，命镇国将军载振充英国专使，贺其君加冕，寻晋贝子衔。免跸路所过河南州县额赋十之三。赈广西火灾。辛亥，两宫见各国公使於乾清宫。免云南铜厂积年民欠。甲寅，以瞿鸿禨为军机大臣。授孙家鼐体仁阁大学士。乙卯，两宫见各国公使暨其夫人等於养性殿。丁巳，免山西州县历年逋赋仓穀。庚申，祫祭太庙。辛酉，上始复御保和殿，筵宴蒙古王公暨文武大臣。免浙江仁、钱等州县，杭严、嘉湖二卫未垦地亩粮赋。

èr shí bā nián rén yín chūn zhēng yuè gēng wǔ, xiǎng tài miào. xīn wèi, qí gǔ yú shàng dì. guǐ yǒu, sì chuān tí dū sòng qìng zú, jìn fēng sān děng nán jué. dīng chǒu, mìng zhāng yì zǒng bàn lù kuàng shì yí, wáng wén sháo qú hóng jī wèi dū lǐ, lǚ hǎi huán huì shèng xuān huái yì shāng yuē. wù yín, bà hé dōng hé dào zǒng dū. mìng gè shěng dà lì qīng lí tún dì, gǎi tún xiǎng wèi dīng liáng, chè wèi guān guī yíng, tún dīng yùn jūn bìng bà. yù gè shěng lì nóng gōng xué táng. wù zǐ, bà zhān shì fǔ tōng zhèng shǐ sī.
　　二十八年壬寅春正月庚午，享太庙。辛未，祈穀於上帝。癸酉，四川提督宋庆卒，晋封三等男爵。丁丑，命张翼总办路矿事宜，王文韶、瞿鸿禨为督理，吕海寰会盛宣怀议商约。戊寅，罢河东河道总督。命各省大吏清釐屯地，改屯饟为丁粮，撤卫官归营，屯丁、运军并罢。谕各省立农工学堂。戊子，罢詹事府、通政使司。

èr yuè rén chén shuò, mìng zhāng dé yí chōng rì sī bā ní yà zhuān shǐ, hè qí jūn jiā miǎn. guǐ sì, yù gè shěng jí lì xué táng jì wǔ bèi xué táng, kāi guǎn biān zuǎn xīn lǜ. jiǎ wǔ, guǎng xī yóu fěi qiāng fǎ bīng guān, jiǎo bàn zhī. dīng yǒu, shì diàn yú xiān shī. wù xū, jì dà shè dà jì. gēng xū, liú kūn yī qǐ jí, wèi liú.
　　二月壬辰朔，命张德彝充日斯巴尼亚专使，贺其君加冕。癸巳，谕各省亟立学堂暨武备学堂，开馆编纂新律。甲午，广西游匪戕法兵官，剿办之。丁酉，释奠於先师。戊戌，祭大社、大稷。庚戌，刘坤一乞疾，慰留。

sān yuè xīn yǒu shuò, jiāo shōu dōng sān xǐng tiáo yuē chéng. jiǎ zǐ, jiàn yì shǐ gā lí nà yú qián qīng gōng. yǐ chǒu, sì xiān nóng, qīn gēng jí tián. bǐng yín, shàng fèng huáng tài hòu yè dōng líng, miǎn bì lù suǒ guò zhōu xiàn é fù shí zhī sān. jǐ sì zhì gēng wǔ, yè zhū líng. jiǎ xū, xìng nán yuàn, zhù bì tuán hé xíng gōng. rén wǔ, zhì zì dōng líng. guǐ wèi, huáng hòu sì xiān cán.
　　三月辛酉朔，交收东三省条约成。甲子，见义使嘎釐纳於乾清宫。乙丑，祀先农，亲耕耤田。丙寅，上奉皇太后谒东陵，免跸路所过州县额赋十之三。己巳至庚午，谒诸陵。甲戌，幸南苑，驻跸团河行宫。壬午，至自东陵。癸未，皇后祀先蚕。

shì chūn, miǎn xuān wēi kūn míng jí qí qí hā ěr mò ěr gēn qí tún zāi zhèn. miǎn yú lín děng chù bū fù, xī ān děng tīng xiàn qiū liáng shí zhī èr.
　　是春，免宣威、昆明及齐齐哈尔、墨尔根旗屯灾赈。免榆林等处逋赋，西安等厅县秋粮十之二。

xià sì yuè rén chén, jiàn é shǐ léi sà ěr yú qián qīng gōng. jiǎ wǔ, cháng yú sì tiān. bǐng shēn, mìng shěn jiā běn wǔ tíng fāng cān dìng xiàn xíng fǎ lǜ. wù xū, lǐ jīng xī yǐ chén zòu shī cí, miǎn yún nán xún fǔ, xià bù yì. rén yín, mìng xǔ láng chōng chū shǐ yì guó dà chén, wú dé zhāng chōng chū shǐ ào guó dà chén, yáng zhào yún chōng chū shǐ bǐ guó dà chén. guǐ mǎo, huáng hòu gōng sāng. jiǎ chén, cái yín duàn pǐ yán liào sān kù, bà guǎn kù dà chén. yǐ mǎo, miǎn luán píng bèi zāi dì kè.
　　夏四月壬辰，见俄使雷萨尔於乾清宫。甲午，常雩祀天。丙申，命沈家本、伍廷芳参订现行法律。戊戌，李经羲以陈奏失辞，免云南巡抚，下部议。壬寅，命许鎯充出使义国大臣，吴德章充出使奥国大臣，杨兆鋆充出使比国大臣。癸卯，皇后躬桑。甲辰，裁银、缎匹、颜料三库，罢管库大臣。乙卯，免滦平被灾地课。

wǔ yuè rén xū, shòu yuán shì kǎi zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. miǎn shuāng chéng bū fù. jiǎ zǐ, jiàn gè guó gōng shǐ děng yú lè shòu táng. bǐng yín, guǎng xī fěi xiàn guǎng nán zhī guī cháo, yún nán guān jūn jī zǒu zhī, fù qí chéng. bǐng zǐ, xià zhì, jì dì yú fāng zé. wù yín, jiàn měi shǐ kāng gé děng yú qián qīng gōng.
　　五月壬戌，授袁世凯直隶总督兼北洋大臣。免双城逋赋。甲子，见各国公使等於乐寿堂。丙寅，广西匪陷广南之皈朝，云南官军击走之，复其城。丙子，夏至，祭地於方泽。戊寅，见美使康格等於乾清宫。

liù yuè jǐ chǒu shuò, miǎn hè qìng bīn chuān bèi zāi zá fù. bǐng shēn, mìng sūn bǎo qí chōng chū shǐ fǎ guó dà chén, hú wéi dé chōng chū shǐ é guó dà chén, liáng chéng chōng chū shǐ měi rì mì dà chén. gēng xū, jiàn měi shǐ kāng gé jí bó lǎn huì cháng bā lǐ dé yú qián qīng gōng. xīn hài, mìng zhāng zhī dòng wèi dū bàn shāng wù dà chén. guǐ chǒu, zhèn sì chuān nán chōng jiǎn děng shǔ zāi.
　　六月己丑朔，免鹤庆、宾川被灾杂赋。丙申，命孙宝琦充出使法国大臣，胡惟德充出使俄国大臣，梁诚充出使美日秘大臣。庚戌，见美使康格及博览会长巴礼德於乾清宫。辛亥，命张之洞为督办商务大臣。癸丑，赈四川南充、简等属灾。

qiū qī yuè gēng wǔ, bān xíng xué táng zhāng chéng.
　　秋七月庚午，颁行学堂章程。

bā yuè jiǎ shēn, yí yún nán yí xī dào zhù téng yuè, jiān jiān dū guān wù. wù xū, yuán shì kǎi qǐng cái lòu guī jiā gōng fèi, mìng tā shěng fǎng xíng. guǐ mǎo, hé jué lì jīn shòu zhāng děng chù. jǐ yǒu, jiàn dé shǐ gé ěr shì děng yú rén shòu diàn. gēng xū, hé fù jué huì mín.
　　八月甲申，移云南迤西道驻腾越，兼监督关务。戊戌，袁世凯请裁陋规加公费，命他省仿行。癸卯，河决利津、寿张等处。己酉，见德使葛尔士等於仁寿殿。庚戌，河复决惠民。

jiǔ yuè guǐ sì, liǎng jiāng zǒng dū liú kūn yī zú, zhuī fēng yī děng nán, zèng tài fù. mìng zhāng zhī dòng shǔ liǎng jiāng zǒng dū jiān nán yáng dà chén. miǎn tiān jīn bèi bīng xīn jiù é fù. dīng yǒu, jiàn fǎ shǐ jiǎ sī nà děng yú rén shòu diàn. jiǎ chén, jiàn gè guó gōng shǐ yú rén shòu diàn. rén zǐ, mìng yuán shì kǎi chōng dū bàn shāng wù dà chén, wǔ tíng fāng fù zhī, jiān yì gè guó shāng yuē.
　　九月癸巳，两江总督刘坤一卒，追封一等男，赠太傅。命张之洞署两江总督兼南洋大臣。免天津被兵新旧额赋。丁酉，见法使贾斯那等於仁寿殿。甲辰，见各国公使於仁寿殿。壬子，命袁世凯充督办商务大臣，伍廷芳副之，兼议各国商约。

shì qiū, fā kù tǎng sān shí wàn, xù bō yì zhèn shí èr wàn, bìng yú sì chuān bèi zhèn. yòu zhèn shān dōng guǎng dōng yún nán fú jiàn guì zhōu děng shǔ shuǐ zāi.
　　是秋，发库帑三十万，续拨义赈十二万，并於四川备赈。又赈山东、广东、云南、福建、贵州等属水灾。

dōng shí yuè wù zǐ, zhōng yīng shāng yuē chéng. jǐ chǒu, hú nán dū sī liú zhǎng rú zuò bù bǎo hù jiào shì chǔ zhǎn. shì yuè, zhèn shān shǎn gè shǔ zāi. yún nán jiàn chuān hè qìng zhōu, xīn jiāng shū lè děng tīng xiàn jù dì zhèn.
　　冬十月戊子，中英商约成。己丑，湖南都司刘长儒坐不保护教士处斩。是月，赈山、陕各属灾。云南剑川、鹤庆州，新疆疏勒等厅县俱地震。

shí yī yuè wù wǔ, zhào zì míng nián huì shì shǐ, fán shòu biān jiǎn jí gǎi shù cháng yǔ bù shǔ zhōng shū yòng zhě, xū yì yè jīng shī dà xué táng, qí dé wén píng, shǐ xǔ sàn guǎn jí zòu liú. fēn shěng zhī xiàn yì gè rù kè lì guǎn xué xí. jǐ wèi, yǐ yǒu tài wèi zhù cáng dà chén. xīn yǒu, fā nèi tǎng bù tǎng gè wǔ wàn yú shān dōng bèi zhèn. rén xū, diào wèi guāng dào wèi liǎng jiāng zǒng dū jiān nán yáng dà chén. bǐng yín, miǎn lín tóng bèi shuǐ dì kè wǔ nián. gēng chén, dōng zhì, sì tiān yú yuán qiū. shì yuè, jiàn fǎ shǐ lǚ bān měi shǐ kāng gé yú qián qīng gōng.
　　十一月戊午，诏自明年会试始，凡授编、检及改庶常与部属中书用者，胥肄业京师大学堂，俟得文凭，始许散馆及奏留。分省知县亦各入课吏馆学习。己未，以有泰为驻藏大臣。辛酉，发内帑、部帑各五万於山东备赈。壬戌，调魏光焘为两江总督兼南洋大臣。丙寅，免临潼被水地课五年。庚辰，冬至，祀天於圜丘。是月，见法使吕班、美使康格於乾清宫。

shí èr yuè guǐ mǎo, mìng yuán shì kǎi chōng dū bàn diàn wù dà chén. xīn hài, jīng xùn qīn yì yù shǐ é dà chén yáng rú zi xī chén xiào xíng. shì yuè, miǎn jiāng zhè gè tīng zhōu xiàn wèi é fù, yí liáng bèi shuǐ zū liáng.
　　十二月癸卯，命袁世凯充督办电务大臣。辛亥，旌殉亲异域使俄大臣杨儒子锡宸孝行。是月，免江、浙各厅州县卫额赋，宜良被水租粮。

èr shí jiǔ nián guǐ mǎo chūn zhēng yuè dīng sì shuò, tíng yán yàn. yǐ míng suì huáng tài hòu qī xún shèng shòu, zhào kāi qìng bǎng, běn nián wèi guǐ mǎo ēn kē xiāng shì, lái nián wèi jiǎ chén ēn kē huì shì, qí zhèng kē xiāng huì shì bìng yú xià jiè jǔ xíng. yǐ chǒu, jiàn měi shǐ kāng gé děng yú qián qīng gōng. dīng mǎo, mìng róng qìng tóng guǎn dà xué táng shì. jǐ sì, jiàn gè guó gōng shǐ děng yú yǎng xìng diàn. dīng hài, miǎn zhèn xī shū fù bèi zāi liáng fù.
　　二十九年癸卯春正月丁巳朔，停筵宴。以明岁皇太后七旬圣寿，诏开庆榜，本年为癸卯恩科乡试，来年为甲辰恩科会试，其正科乡、会试并於下届举行。乙丑，见美使康格等於乾清宫。丁卯，命荣庆同管大学堂事。己巳，见各国公使等於养性殿。丁亥，免镇西、疏附被灾粮赋。

èr yuè rén zǐ, huì mín jué kǒu hé lóng.
　　二月壬子，惠民决口合龙。

sān yuè bǐng chén shuò, rì yǒu shí zhī. gēng shēn, jiàn dé qīn wáng hēng lì gōng shǐ gé ěr shì děng yú qián qīng gōng. zhào yǐ yè líng qǔ dào tiě lù, jìn tān pài chà yáo, hù cóng bìng miǎn gōng jǐ. xīn yǒu, cái guān xué mǎn hàn zǒng cái jí jiào xí. guǐ hài, sì xiān nóng, qīn gēng jí tián. shàng fèng huáng tài hòu yè xī líng. yǐ chǒu, xìng bǎo dìng fǔ zhù bì, miǎn bì lù suǒ guò zhōu xiàn é fù shí zhī sān. jǐ sì, róng lù zú, zèng tài fù, jìn yī děng nán. bà yìn huā shuì jí yī qiè kē xì zá juān, kē pài qīn yú zhě lùn rú lǜ. gēng wǔ, mìng yì kuāng wèi jūn jī dà chén. guǐ hài, xìng nán yuàn. jiǎ xū, xìng tuán hé zhù bì. gēng chén, mìng yì kuāng qú hóng jī huì hù bù zhěng lǐ cái zhèng. lì yín qián zhù zào zǒng chǎng yú jīng shī. mìng zài zhèn yuán shì kǎi wǔ tíng fāng cān dìng shāng lǜ. xīn sì, zhì zì nán yuàn. shì yuè, miǎn shǎn xī gēng zǐ nián bū fù.
　　三月丙辰朔，日有食之。庚申，见德亲王亨利、公使葛尔士等於乾清宫。诏以谒陵取道铁路，禁摊派差徭，扈从并免供给。辛酉，裁官学满、汉总裁及教习。癸亥，祀先农，亲耕耤田。上奉皇太后谒西陵。乙丑，幸保定府驻跸，免跸路所过州县额赋十之三。己巳，荣禄卒，赠太傅，晋一等男。罢印花税及一切苛细杂捐，科派侵渔者论如律。庚午，命奕劻为军机大臣。癸亥，幸南苑。甲戌，幸团河驻跸。庚辰，命奕劻、瞿鸿禨会户部整理财政。立银钱铸造总厂於京师。命载振、袁世凯、伍廷芳参订商律。辛巳，至自南苑。是月，免陕西庚子年逋赋。

xià sì yuè jǐ hài, jiàn gè guó gōng shǐ yú rén shòu diàn. jǐ yǒu, yún nán fěi xiàn lín ān fǔ chéng. gēng xū, miǎn bì lù suǒ guò zhōu xiàn qí zū. xīn hài, mìng chóng lǐ wèi dōng gé dà xué shì, jìng xìn xié bàn dà xué shì.
　　夏四月己亥，见各国公使於仁寿殿。己酉，云南匪陷临安府城。庚戌，免跸路所过州县旗租。辛亥，命崇礼为东阁大学士，敬信协办大学士。

wǔ yuè guǐ hài, mìng tiě liáng huì yuán shì kǎi liàn jīng qí bīng. wù chén, hù bù huǒ. jiǎ xū, mìng yáng shū chōng chū shǐ rì běn dà chén. yǐ hài, yún nán luǒ yí píng. rén wǔ, cì wáng shòu péng děng sān bǎi yī shí wǔ rén jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà.
　　五月癸亥，命铁良会袁世凯练京旗兵。戊辰，户部火。甲戌，命杨枢充出使日本大臣。乙亥，云南倮夷平。壬午，赐王寿彭等三百一十五人进士及第出身有差。

rùn wǔ yuè jiǎ shēn shuò, mìng féng zi cái huì cén chūn xuān bàn lǐ guǎng xī jūn wù. bǐng xū, mìng zhāng zhī dòng huì zhāng bǎi xī róng qìng lí dìng dà xué táng zhāng chéng. gēng yín, diān jūn fù lín ān fǔ chéng, shí píng fěi shǒu zhōu yún xiáng fú zhū. rén chén, zì sì yuè bù yǔ, zhì yú shì rì yǔ. bǐng shēn, guǎng xī xún fǔ wáng zhī chūn tí dū sū yuán chūn bìng chǐ zhí, yǐ kē féng shí wéi guǎng xī xún fǔ, liú guāng cái wèi guǎng xī tí dū. jǐ hài, yù shì jīng jì tè kē rén yuán yú bǎo hé diàn. rén yín, mìng mǎ yù kūn xún jī jìn jī dào zéi. jiǎ chén, zhōng yīng xù dìng shāng yuē chéng.
　　闰五月甲申朔，命冯子材会岑春煊办理广西军务。丙戌，命张之洞会张百熙、荣庆釐定大学堂章程。庚寅，滇军复临安府城，石屏匪首周云祥伏诛。壬辰，自四月不雨，至於是日雨。丙申，广西巡抚王之春、提督苏元春并褫职，以柯逢时为广西巡抚，刘光才为广西提督。己亥，御试经济特科人员於保和殿。壬寅，命马玉昆巡缉近畿盗贼。甲辰，中英续订商约成。

liù yuè rén xū, yǔ kǎo qǔ tè kē yuán jiā gǔ děng shēng xù yǒu chà. guǐ hài, dǎi sū yuán chūn xià yù. dīng mǎo, shì duó děng qǐng jiā shang huáng tài hòu huī hào. yì zhǐ yǐ guǎng xī bīng shì fāng yīn, mín shēng kùn kǔ, bù xǔ. dīng chǒu, hé jué lì jīn. shì yuè, jiàn rì shǐ nèi tián kāng zāi děng yì shǐ gā lí nà děng yú rén shòu diàn. shān dōng yān tái shuǐ zāi, zhèn zhī.
　　六月壬戌，予考取特科袁嘉穀等升叙有差。癸亥，逮苏元春下狱。丁卯，世铎等请加上皇太后徽号。懿旨以广西兵事方殷，民生困苦，不许。丁丑，河决利津。是月，见日使内田康哉等、义使嘎釐纳等於仁寿殿。山东烟台水灾，赈之。

qiū qī yuè yǐ yǒu, kāi xià mén gǔ làng yǔ wèi gè guó gōng dì. xīn mǎo, shǎng zhèng xiào xū sì pǐn jīng táng, dū bàn guǎng xī biān fáng, dé zhuān zòu. kūn gāng zhì shì. wù xū, chū zhì shāng bù, yǐ zài zhèn wèi shàng shū.
　　秋七月乙酉，开厦门、鼓浪屿为各国公地。辛卯，赏郑孝胥四品京堂，督办广西边防，得专奏。昆冈致仕。戊戌，初置商部，以载振为尚书。

bā yuè rén zǐ shuò, wáng gōng bǎi guān yù qǐng lái nián huáng tài hòu qī xún wàn shòu bào xiào lián fèng shēn zhù, yì zhǐ zhǐ zhī. guǐ chǒu, miǎn líng zhōu bīn hé dì liáng. dīng mǎo, rì běn shāng yuē chéng. gēng yín, jiàn gè guó gōng shǐ yú rén shòu diàn. rén shēn, yǐ jìng xìn wèi tǐ rén gé dà xué shì, yù dé xié bàn dà xué shì. dīng chǒu, jiàn fǎ shǐ lǚ bān dé shǐ mù mò yú rén shòu diàn.
　　八月壬子朔，王公百官豫请来年皇太后七旬万寿报效廉俸申祝，懿旨止之。癸丑，免灵州濒河地粮。丁卯，日本商约成。庚寅，见各国公使於仁寿殿。壬申，以敬信为体仁阁大学士，裕德协办大学士。丁丑，见法使吕班、德使穆默於仁寿殿。

jiǔ yuè bǐng shēn, mìng róng qìng zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu. diào nà tóng wèi wài wù bù shàng shū jiān huì bàn dà chén. dīng yǒu, mìng nà tóng yǔ yì kuāng qú hóng jī zhěng lǐ hù bù cái zhèng, róng qìng chōng zhèng wù chù dà chén. wù xū, mìng sūn jiā nài zhāng bǎi xī bìng chōng zhèng wù chù dà chén.
　　九月丙申，命荣庆在军机大臣上学习行走。调那桐为外务部尚书兼会办大臣。丁酉，命那桐与奕劻、瞿鸿禨整理户部财政，荣庆充政务处大臣。戊戌，命孙家鼐、张百熙并充政务处大臣。

shì qiū, zhèn hú běi shǎn xī děng shǔ shuǐ zāi, huái róu báo zāi, yún nán gè shǔ shuǐ hàn zāi báo zāi, zhèn xī suí lái huáng zāi dòng zāi.
　　是秋，赈湖北、陕西等属水灾，怀柔雹灾，云南各属水旱灾雹灾，镇西、绥来蝗灾冻灾。

shí yuè xīn hài shuò, jiàn hé shǐ xī tè sī yú qián qīng gōng. wù wǔ, yǐ yīng xiù jiē shōu ā lēi tái jiè dì, lǜ yì zhǎn huǎn, mìng ruì xún wǎng àn zhī. bǐng yín, zhì liàn bīng chù, mìng yì kuāng zǒng lǐ, yuán shì kǎi tiě liáng fù zhī. jiǎ xū, mìng cén chūn xuān zǒng tǒng guǎng xī zhū jūn. yǐ hài, shǎng yáng chéng sì pǐn qīng xián, chōng chū shǐ ào guó dà chén. bǐng zǐ, yuán shì kǎi hé zhāng yì shàn shòu kāi píng méi kuàng jì qín wáng dǎo kǒu àn yú wài rén. zhào chǐ zhí, zé lìng shōu huí.
　　十月辛亥朔，见荷使希特斯於乾清宫。戊午，以英秀接收阿勒台借地，率议展缓，命瑞洵往按之。丙寅，置练兵处，命奕劻总理，袁世凯、铁良副之。甲戌，命岑春煊总统广西诸军。乙亥，赏杨晟四品卿衔，充出使奥国大臣。丙子，袁世凯劾张翼擅售开平煤矿暨秦王岛口岸於外人。诏褫职，责令收回。

shí yī yuè bǐng wǔ, yù yuē:" xīng xué yù cái, dāng wù zhī jí. jù zhāng zhī dòng tóng guǎn xué dà chén huì dìng xué zhāng suǒ chēng, xué táng kē jǔ hé wéi yī tú, bǐ shì jiē shí xué, xué jiē shí yòng. zhe zì bǐng wǔ kē shǐ, xiāng huì zhōng é, jí gè shěng xué é, zhú kē dì jiǎn. qí gè shěng xué táng bàn qí yǒu xiào, kē jǔ xué é fēn bié tíng zhǐ, yǐ hòu jūn guī xué táng kǎo qǔ." dīng wèi, gǎi guǎn xué dà chén wéi xué wù dà chén, yǐ sūn jiā nài rèn zhī.
　　十一月丙午，谕曰：“兴学育才，当务之急。据张之洞同管学大臣会订学章所称，学堂、科举合为一途，俾士皆实学，学皆实用。著自丙午科始，乡、会中额，及各省学额，逐科递减。俟各省学堂办齐有效，科举学额分别停止，以后均归学堂考取。”丁未，改管学大臣为学务大臣，以孙家鼐任之。

shí èr yuè bǐng chén, guǎng xī fěi shǒu tán zhì fā děng fú zhū. wù wǔ, zhào nèi wù fǔ zài jiǎn gōng tíng yòng fèi, bà yī qiè bù jí gōng zuò. jǐ sì, zhì hàn lín xué shì zhuàn wén, bìng zēng yuán quē, gēng dìng pǐn jí. bǐng zǐ, yǐ rì é gòu bīng, zhōng guó shǒu jú wài zhōng lì lì, xuān yù chén mín. jǐ mǎo, shòu róng qìng jūn jī dà chén. shì yuè, miǎn ān zhōu bèi lào kūn míng bèi hàn dì mǔ zū liáng.
　　十二月丙辰，广西匪首覃志发等伏诛。戊午，诏内务府再减宫廷用费，罢一切不急工作。己巳，置翰林学士撰文，并增员缺，更定品级。丙子，以日、俄搆兵，中国守局外中立例，宣谕臣民。己卯，授荣庆军机大臣。是月，免安州被涝、昆明被旱地亩租粮。

shì dōng, zhèn gān sù yún nán gè zhōu xiàn shuǐ zāi, nán zhōu xīn huà jiāo zāi, lú zhōu huǒ zāi.
　　是冬，赈甘肃、云南各州县水灾，南州、新化蛟灾，泸州火灾。

sān shí nián jiǎ chén chūn zhēng yuè guǐ wèi, yí guǎng xī yán dào zhù wú zhōu, jiān guān jiān dū. hé jué lì jīn wáng zhuāng. jiǎ shēn, jiàn měi yīng fǎ dé rì yì bǐ hé pú gè shǐ kāng gé děng yú qián qīng gōng. jǐ chǒu, yún nán tí dū zhāng chūn fā yǒu zuì, chǐ zhí shù jūn tái. jiǎ wǔ, yǐ huáng tài hòu qī xún shèng shòu, shàng yù tài hé diàn, bān zhào tiān xià, tán ēn yǒu chà. yǐ hài, yún nán pǔ ěr zhèn zǒng bīng gāo dé yuán zuò wán kòu yāng mín chǔ zhǎn. jǐ yǒu, zhào tíng běn nián qiū jué.
　　三十年甲辰春正月癸未，移广西盐道驻梧州，兼关监督。河决利津王庄。甲申，见美、英、法、德、日、义、比、荷、葡各使康格等於乾清宫。己丑，云南提督张春发有罪，褫职戍军台。甲午，以皇太后七旬圣寿，上御太和殿，颁诏天下，覃恩有差。已亥，云南普洱镇总兵高德元坐玩寇殃民处斩。己酉，诏停本年秋决。

èr yuè gēng xū shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ wèi, jiàn pú shǐ bái lǎng gǔ yú qián qīng gōng. bǐng yín, lì jīn jué kǒu hé lóng.
　　二月庚戌朔，日有食之。己未，见葡使白朗穀於乾清宫。丙寅，利津决口合龙。

sān yuè gēng chén shuò, jiàn dé shǐ mù mò děng yú qián qīng gōng. guǐ wèi, yù shǐ jiǎng shì xīng yǐ shū hé yì kuāng yǔ wú gēn jù, zé huán běn guān. wù zǐ, xià wáng zhào yú yù. gēng yín, miǎn yú lín děng zhōu xiàn bū kè. dīng wèi, zhāng dé yí yǔ yīng dìng bǎo gōng tiáo yuē chéng.
　　三月庚辰朔，见德使穆默等於乾清宫。癸未，御史蒋式瑆以疏劾奕劻语无根据，责还本官。戊子，下王照於狱。庚寅，免榆林等州县逋课。丁未，张德彝与英订保工条约成。

xià sì yuè xīn hài, jiàn dé qīn wáng ā lā bài ěr gōng shǐ mù mò yú qián qīng gōng. yǐ hài, sū yuán chūn shù xīn jiāng. shì yuè, miǎn dèng chuān shàng nián zāi liáng, xīn huà bèi jiāo, hū lán suí huà děng shǔ bèi bīng bū fù.
　　夏四月辛亥，见德亲王阿拉拜尔、公使穆默於乾清宫。乙亥，苏元春戍新疆。是月，免邓川上年灾粮，新化被蛟，呼兰、绥化等属被兵逋赋。

wǔ yuè xīn sì, mìng dào yuán yuán dà huà bàn lǐ ān huī kuàng wù. yǐ yǒu, rè hé xíng gōng zāi. bǐng xū, yì zhǐ tè shè wù xū dǎng jí, chú kāng yǒu wéi liáng qǐ chāo sūn wén wài, chǐ zhí zhě fù yuán xián, tōng jī jiān jìn biān guǎn zhě shì miǎn zhī. wù xū, guǎng xī pàn yǒng xiàn liǔ chéng, zhǎn tǒng lǐng zǔ shéng wǔ yú jūn qián. jǐ hài, jīng jiǔ shì tóng jū xíng tái gòng shēng fàn fèng yí. guǐ mǎo, cì liú chūn lín děng èr bǎi qī shí sān rén jìn shì jí dì chū shēn yǒu chà. yǐ sì, yì zhǐ, běn nián qī xún shòu jié tíng yán yàn, jiāng jūn dū fǔ děng wú lái jīng zhù gǔ, bìng miǎn jìn xiàn. bà yuè hǎi huái ān guān jiān dū, jiāng níng zhī zào.
　　五月辛巳，命道员袁大化办理安徽矿务。乙酉，热河行宫灾。丙戌，懿旨特赦戊戌党籍，除康有为、梁启超、孙文外，褫职者复原衔，通缉、监禁、编管者释免之。戊戌，广西叛勇陷柳城，斩统领祖绳武於军前。己亥，旌九世同居邢台贡生范凤仪。癸卯，赐刘春霖等二百七十三人进士及第出身有差。乙巳，懿旨，本年七旬寿节停筵宴，将军、督抚等毋来京祝嘏，并免进献。罢粤海、淮安关监督，江宁织造。

liù yuè jǐ yǒu, yù yuē:" shí jiān mín kùn, guān lì yōng bì, xià qíng bù tōng. shèn zhì zhōu xiàn qián liáng fú shōu zhōng bǎo, yǐ wán zuò qiàn, bǎi bì cóng shēng, dà fù cháo tíng xù mín zhī yì. gè dū fǔ sù jiāng liáng é jǐ hé, shí zhēng jǐ hé, zhèng hào shōu mǐ huò zhé sè jǐ hé, jù liè jiǎn míng biǎo cè. cǐ wài yǒu wú guī fèi, yī yī dēng míng shēng xù, wú shì wú lòu, jù shí zòu wén." rén zǐ, mìng tiě liáng wǎng jiāng nán kǎo qiú zhì zào jú chǎng, chóu huà suǒ yí, bìng chá chū rù kuǎn mù, jí gè sī kù jú suǒ lì bì. wù wǔ, qù cén chūn xuān fù guì liǔ dū shī. guǐ hài, qīng hǎi zhù mù méng cháng chē lín duān duō bù děng, qǐng jí nián bān jī gòng wù fù jīng zhù gǔ. yì zhǐ jiā jiǎng, réng què zhī. guǐ yǒu, yǒng dìng hé jué. bǐng zǐ, hé jué lì jīn báo zhuāng.
　　六月己酉，谕曰：“时艰民困，官吏壅蔽，下情不通。甚至州县钱粮浮收中饱，以完作欠，百弊丛生，大负朝廷恤民之意。各督抚速将粮额几何，实徵几何，正耗收米或折色几何，具列简明表册。此外有无规费，一一登明声叙，毋饰毋漏，据实奏闻。”壬子，命铁良往江南考求制造局厂，筹画所宜，并察出入款目，及各司库局所利弊。戊午，趣岑春煊赴桂、柳督师。癸亥，青海住牧盟长车琳端多布等，请藉年班赍贡物赴京祝嘏。懿旨嘉奖，仍卻之。癸酉，永定河决。丙子，河决利津薄庄。

qiū qī yuè wù yín, jiàn bǐ shǐ gé fēi yè yú qián qīng gōng. bà fú jiàn shuǐ shī tí dū, guī bìng yú lù lù tí dū, yí zhù xià mén. jiǎ shēn, yǒng dìng hé běi xià xùn fù jué. wù zǐ, fā nèi tǎng shí wàn zhèn sì chuān shuǐ hàn zāi. rén chén, yīng bīng rù cáng jìng, dá lài táo, chǐ qí míng hào, mìng bān chán é ěr dé ní shè zhī. jiǎ wǔ, gān sù huáng hé jué, gāo lán bèi zāi, mìng sōng fān zhèn jì. yǐ wèi, tíng jiǔ jiāng jìn cí qì. bǐng shēn, mìng lǐ xìng ruì shǔ liǎng jiāng zǒng dū jiān nán yáng dà chén. shì yuè, shǎng tāng shòu qián sì pǐn qīng xián, dū bàn zhè jiāng tiě lù.
　　秋七月戊寅，见比使葛飞业於乾清宫。罢福建水师提督，归并於陆路提督，移驻厦门。甲申，永定河北下汛复决。戊子，发内帑十万赈四川水旱灾。壬辰，英兵入藏境，达赖逃，褫其名号，命班禅额尔德尼摄之。甲午，甘肃黄河决，皋兰被灾，命崧蕃赈济。乙未，停九江进瓷器。丙申，命李兴锐署两江总督兼南洋大臣。是月，赏汤寿潜四品卿衔，督办浙江铁路。

bā yuè dīng wèi shuò, cái bìng nèi wù fǔ sī yuán. guǐ hài, shǎng táng shào yí fù dū tǒng xián, wǎng xī zàng chá bàn shì jiàn. xīn wèi, jiàn yì shǐ gā ní nà yú rén shòu diàn. guǐ yǒu, jiàn mò shǐ lì huá yú qián qīng gōng.
　　八月丁未朔，裁并内务府司员。癸亥，赏唐绍仪副都统衔，往西藏查办事件。辛未，见义使嘎尼纳於仁寿殿。癸酉，见墨使郦华於乾清宫。

jiǔ yuè bǐng zǐ shuò, jiàn yīng shǐ sà dào yì yú qián qīng gōng. guǐ wèi, jìng xìn yǐ jí miǎn. jǐ hài, lǐ xìng ruì zú, mìng zhōu fù shǔ liǎng jiāng zǒng dū jiān nán yáng dà chén. yǐ yīng bīng rù cáng, dá lài qiú jiù, mìng dé lín ān fǔ zhī. yīng bīng xuán tuì. chì táng shào yí wèi yì yuē quán quán dà chén. guǐ mǎo, gǎi hú běi liáng dào wèi shī hè bīng bèi dào.
　　九月丙子朔，见英使萨道义於乾清宫。癸未，敬信以疾免。己亥，李兴锐卒，命周馥署两江总督兼南洋大臣。以英兵入藏，达赖求救，命德麟安抚之。英兵旋退。敕唐绍仪为议约全权大臣。癸卯，改湖北粮道为施鹤兵备道。

shì qiū, miǎn jí lín bèi bīng yún nán shuǐ hàn bīng zāi bū fù, wǔ wēi jīn zhōu é fù. zhèn yún nán shùn tiān fú jiàn gān sù jiāng xī shuǐ zāi, shān xī zhè jiāng guǎng dōng děng chù zāi.
　　是秋，免吉林被兵、云南水旱兵灾逋赋，武威、金州额赋。赈云南、顺天、福建、甘肃、江西水灾，山西、浙江、广东等处灾。

dōng shí yuè bǐng wǔ, lǚ hǎi huán xù dìng zhōng pú shāng yuē chéng. yǐ yù dé wèi tǐ rén gé dà xué shì, shì xù xié bàn dà xué shì. gēng xū, jiàn ào měi dé é bǐ zhū shǐ qí gàn děng yú huáng jí diàn. yǒng dìng hé jué kǒu hé lóng. rén zǐ, shàng fèng huáng tài hòu yù rén shòu diàn, cì jìn zhī zōng fān děng yàn, lǜ wáng bèi lè bèi zǐ gōng děng jìn wǔ. jiǎ yín, huáng tài hòu shèng shòu jié, shàng yì pái yún diàn jìn biǎo hè. xīn yǒu, jiàn yīng rì fǎ hán zhū shǐ sà dào yì děng yú huáng jí diàn. bǐng yín, yì zhǐ jìn gè shěng jí xīn zhèng qiǎo lì míng mù, kē xì sī juān. yī qiè xué táng gōng yì yǒu guān jiào yǎng zhě, dāng guān wèi quàn dǎo, shēn mín zì chóu, wú zī kē rǎo. chú zhè jiāng duò mín jí, zhǔn rù xué táng, bì yè zhě yǔ chū shēn.
　　冬十月丙午，吕海寰续订中葡商约成。以裕德为体仁阁大学士，世续协办大学士。庚戌，见奥、美、德、俄、比诸使齐幹等於皇极殿。永定河决口合龙。壬子，上奉皇太后御仁寿殿，赐近支宗藩等宴，率王、贝勒、贝子、公等进舞。甲寅，皇太后圣寿节，上诣排云殿进表贺。辛酉，见英、日、法、韩诸使萨道义等於皇极殿。丙寅，懿旨禁各省藉新政巧立名目，苛细私捐。一切学堂工艺有关教养者，当官为劝导，绅民自筹，毋滋苛扰。除浙江堕民籍，准入学堂，毕业者予出身。

shí yī yuè yǐ hài shuò, mìng yīn chāng réng chōng chū shǐ dé guó dà chén, céng guǎng quán chōng chū shǐ hán guó dà chén. sì chuān dǎ jiàn lú dì zhèn. dīng chǒu, jiàn yì shǐ bā lè lǐ yú qián qīng gōng. rén wǔ, guǎng xī fěi shǒu lù yà fā fú zhū. wù zǐ, dìng xīn jūn guān zhì. jiǎ chén, yù zēng qí zhèn fǔ dōng sān xǐng nàn mín.
　　十一月乙亥朔，命荫昌仍充出使德国大臣，曾广铨充出使韩国大臣。四川打箭炉地震。丁丑，见义使巴乐礼於乾清宫。壬午，广西匪首陆亚发伏诛。戊子，定新军官制。甲辰，谕增祺赈抚东三省难民。

shí èr yuè wù shēn, jiàn yì shǐ bā lè lǐ hé shǐ xī tè sī pú shǐ ā méi dá děng yú huáng jí diàn. jiǎ yín, cái jiāng ān liáng dào, gǎi jiāng nán yán dào wèi yán liáng dào. dīng sì, fā nèi tǎng sān shí wàn zhèn fèng tiān nàn mín. rén xū, zhí lì shǐ xíng gōng zhài piào. bǐng yín, bà cáo yùn zǒng dū, zhì jiāng huái xún fǔ. dīng mǎo, lì guì zhòu xué táng. wù chén, zhì hēi lóng jiāng xún dào jiān àn chá shǐ xián, lán suí hǎi bīng bèi dào, hū lán suí huà èr fǔ. xīn wèi, xiū sì chuān dū jiāng yàn.
　　十二月戊申，见义使巴乐礼、荷使希特斯、葡使阿梅达等於皇极殿。甲寅，裁江安粮道，改江南盐道为盐粮道。丁巳，发内帑三十万赈奉天难民。壬戌，直隶始行公债票。丙寅，罢漕运总督，置江淮巡抚。丁卯，立贵胄学堂。戊辰，置黑龙江巡道兼按察使衔，兰绥海兵备道，呼兰、绥化二府。辛未，修四川都江堰。

shì dōng, cái hú běi yún nán xún fǔ, hú nán shǎn xī liáng dào. miǎn shí píng zhào zhōu qiū liáng, chén liú děng zhōu xiàn bū fù, cháo yì bèi shuǐ é fù.
　　是冬，裁湖北、云南巡抚，湖南、陕西粮道。免石屏、赵州秋粮，陈留等州县逋赋，朝邑被水额赋。

sān shí yī nián yǐ sì chūn zhēng yuè dīng chǒu, jiàn dé yīng rì běn fǎ hé bǐ yì rì pú mò měi hán ào zhū shǐ yú qián qīng gōng. dá lài lǎ ma qǐng yú kù lún jiàn miào fěng jīng, bù xǔ. mìng réng hái cáng, shàn fǔ zhòng shēng. guǐ sì, tiě liáng yán chá yuè zhū shěng yíng wǔ, hú běi lù jūn wèi zuì yōu, zhào jiā jiǎng. jiāng nán gè jūn tǒng lǐng chéng fá yǒu chà. mìng táng shào yí chōng chū shǐ yīng guó dà chén.
　　三十一年乙巳春正月丁丑，见德、英、日本、法、荷、比、义、日、葡、墨、美、韩、奥诸使於乾清宫。达赖喇嘛请於库伦建庙讽经，不许。命仍还藏，善抚众生。癸巳，铁良言察阅诸省营伍，湖北陆军为最优，诏嘉奖。江南各军统领惩罚有差。命唐绍仪充出使英国大臣。

èr yuè yǐ sì, yì zhǐ fā nèi tǎng sān shí wàn fǔ xù dōng sān xǐng nàn mín. gēng xū, mìng cháng gēng xú shì chāng kǎo yàn gǎi biān sān zhèn xīn jūn. bǐng yín, jǐng líng lóng ēn diàn zāi. gēng wǔ, jiàn měi shǐ kāng gé yú hǎi yàn táng. rén shēn, zhèn a lā shàn yóu mù. guǐ yǒu, miǎn shǎn xī qián suì bū liáng.
　　二月乙巳，懿旨发内帑三十万抚恤东三省难民。庚戌，命长庚、徐世昌考验改编三镇新军。丙寅，景陵隆恩殿灾。庚午，见美使康格於海晏堂。壬申，赈阿拉善游牧。癸酉，免陕西前岁逋粮。

sān yuè yǐ hài, fèng tiān jī. é bīng rù cháng chūn, jù zhī. bǐng zǐ, bā táng fān rén fén huǐ fǎ guó jiào táng, zhù cáng bāng bàn fèng quán jiǎo bǔ, yù fú sǐ. chì sì chuān tí dū mǎ wéi qí jiǎo zhī. mìng kē féng shí guǎn lǐ bā shěng tǔ gāo tǒng juān shì yí. dīng chǒu, jiàn dé qīn wáng fú lǐ liú bó gōng shǐ mù mò yú qián qīng gōng. jǐ mǎo, zhào dū fǔ jǔ kān shèng tí zhèn guān zhě. jǐ chǒu, yún nán shěng chéng kāi shāng bù. gēng yín, bà xīn zhì jiāng huái xún fǔ, gǎi huái yáng zǒng bīng wèi jiāng běi tí dū. guǐ sì, yù gēng dìng fǎ lǜ. sǐ zuì zhì zhǎn jué zhǐ, chú líng chí xiāo shǒu lù shī děng xíng. zhǎn jiǎo jiān hòu zhě yǐ cì dì jiǎn. yuán zuò gè tiáo, chú zhī qíng wài, yú xī kuān miǎn. cì zì zhū lì bìng chú zhī. jiǎ wǔ, yǐ jìn zhǐ xíng xùn, biàn tōng chī zhàng, qīng zhā jiān yù jī suǒ, yù dū fǔ shí lì fèng xíng. yǐ wèi, qián wéi fěi tú zuò luàn, guān jūn jiǎo píng zhī. bǐng shēn, mìng zhōu fù wǎng jiāng běi chóu huà lì zhì hǎi fáng hé gōng bǔ wù.
　　三月乙亥，奉天饥。俄兵入长春，据之。丙子，巴塘番人焚毁法国教堂，驻藏帮办凤全剿捕，遇伏死。饬四川提督马维骐剿之。命柯逢时管理八省土膏统捐事宜。丁丑，见德亲王福礼留伯、公使穆默於乾清宫。己卯，诏督抚举堪胜提镇官者。己丑，云南省城开商埠。庚寅，罢新置江淮巡抚，改淮扬总兵为江北提督。癸巳，谕更定法律。死罪至斩决止，除凌迟、枭首、戮尸等刑。斩、绞、监候者以次递减。缘坐各条，除知情外，馀悉宽免。刺字诸例并除之。甲午，以禁止刑讯，变通笞、杖，清查监狱羁所，谕督抚实力奉行。乙未，犍为匪徒作乱，官军剿平之。丙申，命周馥往江北筹画吏治、海防、河工、捕务。

xià sì yuè jiǎ chén, yǐ é jiàn zhì nán yáng, yù suǒ zài yù fáng, bìng jìn shāng rén yùn méi jiē jì. gēng dìng qiè dào tiáo kuǎn. fán yīng nǐ chī zhàng zhě gǎi fá gōng zuò. yǐ sì, yù gè shěng fǔ zhōu xiàn lì zuì fàn xí yì suǒ. bǐng wǔ, shǎng liú yǒng qìng shì láng xián, shǔ jiāng běi tí dū, zhèn dào yǐ xià guī jié zhì. dīng wèi, cái guǎng dōng liáng dào, zhì lián qīn bīng bèi dào. jǐ yǒu, mìng chéng dé quán shǔ hēi lóng jiāng jiāng jūn. rén zǐ, dé bīng jiàn tū zhì hǎi zhōu cè liáng, chì yán jí.
　　夏四月甲辰，以俄舰至南洋，谕所在预防，并禁商人运煤接济。更定窃盗条款。凡应拟笞、杖者改罚工作。乙巳，谕各省府州县立罪犯习艺所。丙午，赏刘永庆侍郎衔，署江北提督，镇、道以下归节制。丁未，裁广东粮道，置廉钦兵备道。己酉，命程德全署黑龙江将军。壬子，德兵舰突至海州测量，饬严诘。

wǔ yuè dīng hài, jiàn rì shǐ jiǎ sī lǐ měi shǐ róu kè yì yú qián qīng gōng. guǐ sì, jiàn mò shǐ hú ěr dá yú huáng jí diàn. gēng zǐ, wáng wén sháo bà jūn jī dà chén, mìng xú shì chāng zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu, jiān zhèng wù chù dà chén, tiě liáng xú shì chāng huì bàn liàn bīng shì.
　　五月丁亥，见日使贾思理、美使柔克义於乾清宫。癸巳，见墨使胡尔达於皇极殿。庚子，王文韶罢军机大臣，命徐世昌在军机大臣上学习行走，兼政务处大臣，铁良、徐世昌会办练兵事。

liù yuè bǐng wǔ, jiàn é shǐ pú kē dì yú rén shòu diàn. miǎn zhōng mù děng zhōu xiàn bū fù. jiǎ yín, yǔ kǎo shì liú xué shēng jīn bāng píng děng jìn shì jǔ rén chū shēn yǒu chà. mìng zài zé dài hóng cí xú shì chāng duān fāng wǎng dōng xī yáng gè guó kǎo chá zhèng zhì. wù wǔ, zhào zhì shèng jīng sān líng shǒu hù dà chén. cái shèng jīng hù lǐ bīng xíng gōng wǔ bù shì láng. jǐ wèi, yǐ shì xù wèi tǐ rén gé dà xué shì, nà tóng xié bàn dà xué shì. guǐ hài, cái guǎng dōng xún fǔ. gēng wǔ, qián fěi xiàn dū yún zhī sì zhài, guān jūn kè fù zhī.
　　六月丙午，见俄使璞科第於仁寿殿。免中牟等州县逋赋。甲寅，予考试留学生金邦平等进士举人出身有差。命载泽、戴鸿慈、徐世昌、端方往东西洋各国考察政治。戊午，诏置盛京三陵守护大臣。裁盛京户、礼、兵、刑、工五部侍郎。己未，以世续为体仁阁大学士，那桐协办大学士。癸亥，裁广东巡抚。庚午，黔匪陷都匀之四寨，官军克复之。

qī yuè bǐng zǐ, bà yù shǐ xún shì wǔ chéng jí jiē dào tīng, gǎi liàn yǒng wèi xún bǔ. yǐ yǒu, xù pài shào yīng wèi chū yáng kǎo chá zhèng zhì dà chén. jǐ chǒu, yǐ bā táng bīng shì, kāi shí guān juān yī nián. bǐng shēn, shǎng tíng jié shì láng, wǎng fèng tiān bàn kěn huāng shì wù. cháng dé xiāng tán kāi shāng bù. dīng yǒu, mìng tiě liáng zài jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu, xún jiān zhèng wù chù dà chén.
　　七月丙子，罢御史巡视五城及街道厅，改练勇为巡捕。乙酉，续派绍英为出洋考察政治大臣。己丑，以巴塘兵事，开实官捐一年。丙申，赏廷杰侍郎，往奉天办垦荒事务。常德、湘潭开商埠。丁酉，命铁良在军机大臣上学习行走，寻兼政务处大臣。

bā yuè rén yín, yù:" gè shěng gōng shāng dǐ zhì měi yuē, jì ài bāng jiāo, yì sǔn shāng wù. jiāng lì dāng kǎi qiē kāi dǎo, yǐ shí jī chá zhī." jiǎ chén, zhào fèi kē jǔ. bǐng wǔ, cái fèng tiān fǔ yǐn fǔ chéng, gǎi zhì dōng sān xǐng xué zhèng. mìng liú shì xùn chōng chū shǐ fǎ rì dà chén, huáng gào chōng chū shǐ yì guó dà chén, zhōu róng yào chōng chū shǐ bǐ guó dà chén. róng yào xuán bà, gǎi rèn lǐ shèng duó. dīng wèi, miǎn fèng tiān běi lù bèi bīng é fù. xīn hài, fā nèi tǎng sān wàn yú jiāng sū bèi jí zhèn. guǐ chǒu, zhào gè shěng xué zhèng zhuān sī kǎo xiào xué táng, sì hòu xué zhèng shì yí, guī xué wù dà chén kǎo hé. wù wǔ, xīn jiāng xún fǔ pān xiào sū zuò qīn kuǎn chǐ zhí, shù jūn tái. jǐ wèi, mìng yuán shì kǎi tiě liáng jiào yuè xīn jūn qiū cāo. rén xū, mìng wāng dà xiè chōng chū shǐ yīng guó dà chén, yáng chéng chōng chū shǐ dé guó dà chén, lǐ jīng mài chōng chū shǐ ào guó dà chén. jiǎ zǐ, kāi hǎi zhōu shāng bù. yǐ chǒu, gǎi mìng lǐ jīng fāng wèi shāng yuē dà chén. dīng mǎo, zài zé děng qǐ xíng, fǔ dēng chē, yǒu rén cù zhì zhà dàn. shì shàng, zhào yán bǔ zhòng chéng. jǐ sì, bā táng luàn píng, fěi shǒu lǎ ma ā zé lóng běn láng jí děng fú zhū.
　　八月壬寅，谕：“各省工商抵制美约，既碍邦交，亦损商务。疆吏当剀切开导，以时稽察之。”甲辰，诏废科举。丙午，裁奉天府尹、府丞，改置东三省学政。命刘式训充出使法日大臣，黄诰充出使义国大臣，周荣曜充出使比国大臣。荣曜旋罢，改任李盛铎。丁未，免奉天北路被兵额赋。辛亥，发内帑三万於江苏备急赈。癸丑，诏各省学政专司考校学堂，嗣后学政事宜，归学务大臣考核。戊午，新疆巡抚潘效苏坐侵款褫职，戍军台。己未，命袁世凯、铁良校阅新军秋操。壬戌，命汪大燮充出使英国大臣，杨晟充出使德国大臣，李经迈充出使奥国大臣。甲子，开海州商埠。乙丑，改命李经方为商约大臣。丁卯，载泽等启行，甫登车，有人猝掷炸弹。事上，诏严捕重惩。己巳，巴塘乱平，匪首喇嘛阿泽、隆本郎吉等伏诛。

jiǔ yuè bǐng zǐ, yǐ sān pǐn jīng táng zhōu róng yào jiù chōng guān shū, qīn dào jù tǎng, chǐ zhí dǎi zhì, jí qí zī. gēng chén, chū zhì xún jǐng bù, yǐ xú shì chāng wèi shàng shū. gēng yín, běi xīn cāng huǒ. xīn mǎo, lùn sù qīng guǎng xī gōng, jìn cén chūn xuān tài zǐ shǎo bǎo xián, lǐ jīng xī yōu jiǎng. bǐng shēn, jiàn dé shǐ mù mò yú qín zhèng diàn. wù xū, mìng shàng qí hēng lǐ shèng duó huì tóng zài zé děng fù gè guó kǎo chá zhèng zhì.
　　九月丙子，以三品京堂周荣曜旧充关书，侵盗钜帑，褫职逮治，籍其赀。庚辰，初置巡警部，以徐世昌为尚书。庚寅，北新仓火。辛卯，论肃清广西功，晋岑春煊太子少保衔，李经羲优奖。丙申，见德使穆默於勤政殿。戊戌，命尚其亨、李盛铎会同载泽等赴各国考察政治。

shì qiū, zhèn guì zhōu yún nán gè shǔ shuǐ zāi, tài kāng fēng zāi, zhèn fān jì bā yàn róng gé báo zāi fēng zāi.
　　是秋，赈贵州、云南各属水灾，太康风灾，镇番暨巴燕戎格雹灾风灾。

dōng shí yuè guǐ mǎo, jiàn rì běn gōng shǐ nèi tián kāng zāi děng yú qín zhèng diàn. zhì jí lín hā ěr bīn dào. bǐng chén, lú hàn tiě lù chéng. yīng bīng rù cáng, suǒ péi kuǎn yī bǎi èr shí yú wàn. yù guó jiā dài gěi, yǐ xù fān jiān. rén xū, dìng zhù zào yín bì jí xíng yòng zhāng chéng. yǐ chǒu, yǐ lù zhēng xiáng chōng chū shǐ hé guó dà chén, jiān lǐ hǎi yá hé píng huì shì. wù chén, zhì kǎo chá zhèng zhì guǎn, zé gè guó zhèng fǎ yí yú zhōng guó zhì tǐ zhě, zhēn zhuó sǔn yì, zuǎn dìng chéng shū, qǔ zhǐ cái dìng. zhào:" jìn yǒu bù chěng zhī tú, zào wèi gé mìng pái mǎn zhī shuō, jiǎ jiè dǎng pài, yīn xíng pàn nì. gè jiāng chén yīng yán jìn mì jī. shǒu cóng gè fàn, lùn rú móu nì lì."
　　冬十月癸卯，见日本公使内田康哉等於勤政殿。置吉林哈尔滨道。丙辰，芦汉铁路成。英兵入藏，索赔款一百二十馀万。谕国家代给，以恤番艰。壬戌，订铸造银币及行用章程。乙丑，以陆徵祥充出使荷国大臣，兼理海牙和平会事。戊辰，置考察政治馆，择各国政法宜於中国治体者，斟酌损益，纂订成书，取旨裁定。诏：“近有不逞之徒，造为革命排满之说，假借党派，阴行叛逆。各疆臣应严禁密缉。首从各犯，论如谋逆例。”

shí yī yuè gēng wǔ shuò, shǎn luò huì fěi píng. xīn wèi, yù dé zú. bǐng zǐ, bà zhù hán shǐ chén, gǎi zhì zǒng lǐng shì. jǐ mǎo, zhào zhì xué bù, yǐ guó zǐ jiàn guī bìng zhī, diào róng qìng wèi shàng shū. yǐ wèi, zhōng rì xīn yuē chéng.
　　十一月庚午朔，陕、洛会匪平。辛未，裕德卒。丙子，罢驻韩使臣，改置总领事。己卯，诏置学部，以国子监归并之，调荣庆为尚书。乙未，中日新约成。

shí èr yuè xīn hài, shòu nà tóng tǐ rén gé dà xué shì, róng qìng xié bàn dà xué shì. guǐ hài, zhì jīng shī nèi wài chéng xún jǐng zǒng tīng. bà gōng xún jú. mìng xú shì chāng tiě liáng bìng wèi jūn jī dà chén. shì yuè, miǎn shèng jīng gè qí shǎn xī gè shǔ bèi bīng bū fù, ān zhōu jī lào hán chéng shuǐ chōng dì zū.
　　十二月辛亥，授那桐体仁阁大学士，荣庆协办大学士。癸亥，置京师内外城巡警总厅。罢工巡局。命徐世昌、铁良并为军机大臣。是月，免盛京各旗、陕西各属被兵逋赋，安州积涝、韩城水冲地租。

shì dōng, zhèn huì zé lǎo zāi, jīng zhōu shuǐ zāi, yīng jí shā ěr shuǐ zāi báo zāi.
　　是冬，赈会泽潦灾，荆州水灾，英吉沙尔水灾雹灾。

sān shí èr nián bǐng wǔ chūn zhēng yuè bǐng zǐ, huǎn bù tè hā gòng diāo. dīng chǒu, jiàn dé yīng fǎ měi rì běn hé yì é ào bǐ pú mò zhū shǐ mù mò děng yú qián qīng gōng. dīng hài, zhāng pǔ fěi shǒu zhāng yīng fú zhū. rén chén, xú fǔ yǐ chá diǎn bà. jiǎ wǔ, mìng qú hóng jī xié bàn dà xué shì.
　　三十二年丙午春正月丙子，缓布特哈贡貂。丁丑，见德、英、法、美、日本、荷、义、俄、奥、比、葡、墨诸使穆默等於乾清宫。丁亥，漳浦匪首张婴伏诛。壬辰，徐郙以察典罢。甲午，命瞿鸿禨协办大学士。

èr yuè wù chén, zhào gè shěng bǎo hù jiào táng jí wài rén shēn jiā. yǐ chǒu, jiàn dé shǐ mù mò děng yú qín zhèng diàn. shì yuè, bān tǎng shí wàn zhù zhèn rì běn zāi.
　　二月戊辰，诏各省保护教堂及外人身家。乙丑，见德使穆默等於勤政殿。是月，颁帑十万助赈日本灾。

sān yuè wù chén shuò, yǐ zhōng jūn zūn kǒng shàng gōng shàng wǔ shàng shí wǔ dà gāng wèi jiào yù zōng zhǐ, xuān zhào tiān xià. gēng wǔ, bà xuǎn bā qí xiù nǚ. bǐng zǐ, mìng wāng dà xiè wǎng hè rì jūn hūn lǐ. bǐng xū, kāi jiāng sū tōng zhōu shāng bù. dīng yǒu, měi guó jiù jīn shān dì zhèn, bān tǎng shí wàn zhèn huá mín. shì yuè, ào shǐ gù xīn sī jī yì shǐ bā lè lǐ děng dé shǐ mù mò děng fǎ shǐ lǚ bān xiān hòu jìn jiàn.
　　三月戊辰朔，以忠君、尊孔、尚公、尚武、尚实五大纲为教育宗旨，宣诏天下。庚午，罢选八旗秀女。丙子，命汪大燮往贺日君婚礼。丙戌，开江苏通州商埠。丁酉，美国旧金山地震，颁帑十万赈华民。是月，奥使顾新斯基、义使巴乐礼等、德使穆默等、法使吕班先后觐见。

shì chūn, miǎn zhè jiāng rén hé děng chǎng yǔ gè zhōu xiàn, háng yán qú sān suǒ zào kè jí huāng dì shān táng zá kè, yún nán hú nán xīn jiāng zāi liáng, shǎn xī bū fù.
　　是春，免浙江仁和等场与各州县，杭、严、衢三所灶课及荒地山塘杂课，云南、湖南、新疆灾粮，陕西逋赋。

xià sì yuè wù xū shuò, mìng lù zhēng xiáng wǎng ruì shì yì hóng shí zì huì gōng yuē. jǐ hài, cái gè shěng xué zhèng, gǎi zhì tí xué shǐ. gēng zǐ, jiàn rì běn gōng shǐ nèi tián kāng zāi yú qín zhèng diàn. guǐ chǒu, mìng tiě liáng chōng dū bàn shuì wù dà chén, táng shào yí fù zhī. dīng sì, fā hú nán kù tǎng shí wàn zhèn shuǐ zāi.
　　夏四月戊戌朔，命陆徵祥往瑞士议红十字会公约。己亥，裁各省学政，改置提学使。庚子，见日本公使内田康哉於勤政殿。癸丑，命铁良充督办税务大臣，唐绍仪副之。丁巳，发湖南库帑十万赈水灾。

rùn sì yuè bǐng xū, yǐ yáng yǔ shī shí, piān zāi lǚ gào, yì zhǐ chì jūn chén shàng xià jiāo jǐng. wù zǐ, táng jiǒng yǐ shuāi jí jiě yún nán kuàng wù.
　　闰四月丙戌，以旸雨失时，偏灾屡告，懿旨饬君臣上下交儆。戊子，唐炯以衰疾解云南矿务。

wǔ yuè wù xū, fā kù tǎng wǔ wàn zhèn guǎng dōng shuǐ lào zāi. guǐ mǎo, hé nán qìn hé yì, zhèn zāi mín. shì yuè, jiàn fǎ shǐ bā sī dé yì qīn wáng fèi ěr dí ān dé děng yú qián qīng gōng.
　　五月戊戌，发库帑五万赈广东水涝灾。癸卯，河南沁河溢，赈灾民。是月，见法使巴思德、义亲王费尔迪安德等於乾清宫。

liù yuè dīng mǎo, dé guó jiǎn zhí lì zhù bīng, guī wǒ láng fáng yáng cūn běi dài hé qín wáng dǎo shān hǎi guān dì. gēng chén, yuán líng fěi shǒu tán jiā wèi fú zhū.
　　六月丁卯，德国减直隶驻兵，归我廊坊、杨村、北戴河、秦王岛、山海关地。庚辰，沅陵匪首覃加位伏诛。

shì xià, miǎn làng qióng jiù bū, shā chē fù huāng é fù, gān sù yún nán bèi zāi bū fù. zhèn wǔ zhì shuǐ zāi, zhāo yáng huǒ zāi.
　　是夏，免浪穹旧逋，莎车复荒额赋，甘肃、云南被灾逋赋。赈武陟水灾，朝阳火灾。

qiū qī yuè wù xū, zhì chuān diān biān wù dà chén, yǐ zhào ěr fēng rèn zhī, shǎng shì láng xián. qìn hé jué kǒu hé lóng. gēng zǐ, jiāng sū shuǐ lù gè yíng qí fáng jūn gǎi biān xún fáng duì. xīn chǒu, kǎo chá zhèng zhì dà chén zài zé děng hái jīng, shàng fēng shì. mìng chún qīn wáng jūn jī zhèng wù chù dà chén dà xué shì běi yáng dà chén gōng yuè, qǔ jìn zhǐ. yǐ sì, fèng tiān kāi shāng bù dà dōng gōu, zhì hǎi guān, yǐ dōng biān dào jiān jiān dū. wù shēn, yù yuē:" zài zé děng chén zòu, wèi guó shì bù zhèn, yóu shàng xià xiāng kuí, nèi wài gé hé. guān bù zhī suǒ yǐ bǎo mín, mín bù zhī suǒ yǐ wèi guó. ér gè guó suǒ yóu fù qiáng, zài shí xíng xiàn fǎ, qǔ jué gōng lùn. shí chù jīn rì, wéi yǒu fǎng xíng xiàn zhèng, dà quán tǒng yú cháo tíng, shù zhèng gōng zhū yú lùn. yù bèi lì xiàn jī chǔ, nèi wài chén gōng qiè shí zhèn xīng. qí shù nián hòu guī mó cū jù, cān yòng gè guó chéng fǎ, zài dìng qī xiàn shí xíng." jǐ yǒu, yù lì xiàn yù bèi, xū xiān lí dìng guān zhì, mìng dà chén biān zuǎn, yì kuāng sūn jiā nài qú hóng jī zǒng sī hé dìng, qǔ zhǐ zūn xíng. diào duān fāng wèi liǎng jiāng zǒng dū jiān nán yáng dà chén. jiǎ zǐ, fā jiāng sū kù chǔ shí wàn zhèn xú hǎi huái xī shuǐ zāi.
　　秋七月戊戌，置川滇边务大臣，以赵尔丰任之，赏侍郎衔。沁河决口合龙。庚子，江苏水陆各营旗防军改编巡防队。辛丑，考察政治大臣载泽等还京，上封事。命醇亲王、军机政务处大臣、大学士、北洋大臣公阅，取进止。乙巳，奉天开商埠大东沟，置海关，以东边道兼监督。戊申，谕曰：“载泽等陈奏，谓国势不振，由上下相暌，内外隔阂。官不知所以保民，民不知所以卫国。而各国所由富强，在实行宪法，取决公论。时处今日，惟有仿行宪政，大权统於朝廷，庶政公诸舆论。预备立宪基础，内外臣工切实振兴。俟数年后规模粗具，参用各国成法，再定期限实行。”己酉，谕立宪预备，须先釐定官制，命大臣编纂，奕劻、孙家鼐、瞿鸿禨总司核定，取旨遵行。调端方为两江总督兼南洋大臣。甲子，发江苏库储十万赈徐、海、淮西水灾。

bā yuè dīng hài, chú lín chuān shuǐ chōng dì é fù. gēng yín, jiàn rì běn wáng jué bó gōng gōng shǐ lín quán zhù yú rén shòu diàn. shì yuè, zhèn ān huī shuǐ zāi, guǎng dōng fēng zāi, hú zhōu lào zāi.
　　八月丁亥，除临川水冲地额赋。庚寅，见日本王爵博恭、公使林权助於仁寿殿。是月，赈安徽水灾，广东风灾，湖州涝灾。

jiǔ yuè guǐ mǎo, jiàn gè guó gōng shǐ děng yú rén shòu diàn. bǐng wǔ, cì yóu xué bì yè chén jǐn tāo děng gè kē jìn shì jǔ rén chū shēn yǒu chà. jiǎ yín, zhào gēng dìng guān zhì. nèi gé jūn jī chù wài wù lì lǐ xué bù zōng rén fǔ hàn lín yuàn děng réng jiù. gǎi xún jǐng bù wèi mín zhèng bù, hù bù wèi dù zhī bù, bīng bù wèi lù jūn bù, xíng bù wèi fǎ bù, gōng bù bìng rù shāng bù wèi nóng gōng shāng bù, lǐ fān yuàn wèi lǐ fān bù. gè shè shàng shū yī rén, shì láng èr rén, bù fēn mǎn hàn. dū chá yuàn dōu yù shǐ yī rén, fù dōu yù shǐ èr rén. gǎi liù kē jǐ shì zhōng wèi jǐ shì zhōng, dà lǐ sì wèi dà lǐ yuàn. zēng shè yóu chuán bù hǎi jūn bù jūn zī fǔ zī zhèng yuàn shěn jì yuàn. yǐ cái zhèng chù guī dù zhī bù, tài cháng guāng lù hóng lú sān sì guī lǐ bù. tài pú sì liàn bīng chù guī lù jūn bù. gè bù shàng shū jù chōng cān yù zhèng wù chù dà chén. mìng shì xù wèi jūn jī dà chén, lín shào nián jūn jī dà chén shàng xué xí xíng zǒu, lù chuán lín róng qìng xú shì chāng tiě liáng bìng bà jūn jī, zhuān lǐ bù wù. yǐ mǎo, fā guǎng dōng kù chǔ shí wàn zhèn xiāng gǎng jí cháo gāo léi qīn lián shǔ fēng zāi. dīng sì, gǎi zhèng wù chù wèi huì yì zhèng wù chù. wù wǔ, mìng céng guǎng quán yǐ sān pǐn jīng táng chōng chū shǐ dé guó dà chén.
　　九月癸卯，见各国公使等於仁寿殿。丙午，赐游学毕业陈锦涛等各科进士、举人出身有差。甲寅，诏更定官制。内阁、军机处、外务、吏、礼、学部、宗人府、翰林院等仍旧。改巡警部为民政部，户部为度支部，兵部为陆军部，刑部为法部，工部并入商部为农工商部，理藩院为理藩部。各设尚书一人，侍郎二人，不分满、汉。都察院都御史一人，副都御史二人。改六科给事中为给事中，大理寺为大理院。增设邮传部、海军部、军谘府、资政院、审计院。以财政处归度支部，太常、光禄、鸿胪三寺归礼部。太仆寺、练兵处归陆军部。各部尚书俱充参预政务处大臣。命世续为军机大臣，林绍年军机大臣上学习行走，鹿传霖、荣庆、徐世昌、铁良并罢军机，专理部务。乙卯，发广东库储十万赈香港及潮、高、雷、钦、廉属风灾。丁巳，改政务处为会议政务处。戊午，命曾广铨以三品京堂充出使德国大臣。

dōng shí yuè guǐ yǒu, huáng tài hòu shèng shòu jié, tíng yán yàn. guǐ wèi, jiàn yīng shǐ zhū ěr diǎn bǐ shǐ kē ní yǎ yú qián qīng gōng. yǐ yǒu, cái bìng guǎng dōng lù lù shuǐ lù tí dū wèi guǎng dōng tí dū. dīng hài, jiàn rì běn gōng shǐ lín quán zhù děng yú qín zhèng diàn. wù zǐ, liú yáng lǐ líng fěi wū wáng yǒng qiú chén xiǎn lóng chàng luàn, guān jūn qín zhǎn zhī. jǐ chǒu, bō cáo zhé sān shí wàn bèi zhèn jiāng sū. xīn mǎo, lì guān bào jú yú jīng shī.
　　冬十月癸酉，皇太后圣寿节，停筵宴。癸未，见英使朱迩典、比使柯霓雅於乾清宫。乙酉，裁并广东陆路、水路提督为广东提督。丁亥，见日本公使林权助等於勤政殿。戊子，浏阳、醴陵匪巫王永求、陈显龙倡乱，官军擒斩之。己丑，拨漕折三十万备赈江苏。辛卯，立官报局於京师。

shí yī yuè jǐ hài, liú guǎng dōng jīng xiǎng shí wàn bèi zhèn. rén yín, miǎn guǎng xī tī kuàng chū jǐng shuì. jiǎ chén, bō shǎn xī guān tǎng bā wàn zhù zhèn jiāng sū. wù shēn, zhào shēng kǒng zǐ wèi dà sì, suǒ sī yì diǎn lǐ yǐ wén. guǐ chǒu, zhào gè shěng yì bì zhì. dīng mǎo, jiàn qū fù xué táng, fā nèi tǎng shí wàn jì gōng. shì yuè, jiàn mò shǐ hú ěr dá yú qín zhèng diàn, dé shǐ léi kè sī fǎ shǐ bā sī dé yīng shǐ zhū ěr diǎn yú qián qīng gōng.
　　十一月己亥，留广东京饷十万备赈。壬寅，免广西锑矿出井税。甲辰，拨陕西官帑八万助赈江苏。戊申，诏升孔子为大祀，所司议典礼以闻。癸丑，诏各省议币制。丁卯，建曲阜学堂，发内帑十万济工。是月，见墨使胡尔达於勤政殿，德使雷克司、法使巴思德、英使朱迩典於乾清宫。

shí èr yuè guǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī. dīng mǎo, jiā jīng guān yǎng lián. jiǎ xū, gǎi zhù gè guó gōng shǐ wèi èr pǐn shí guān.
　　十二月癸亥朔，日有食之。丁卯，加京官养廉。甲戌，改驻各国公使为二品实官。

shì dōng, zhèn pǔ níng zhào zhōu luó píng shī zōng zāi, jiāng níng yáng zhōu shuǐ zāi. miǎn luán píng ān zhōu lào zāi liáng fù, yǒng chéng é fù, shǎn xī xián níng děng chù bū fù, yǒng píng tài hé kūn míng zāi dì qiàn liáng.
　　是冬，赈普宁、赵州、罗平、师宗灾，江宁、扬州水灾。免滦平、安州涝灾粮赋，永城额赋，陕西咸宁等处逋赋，永平、太和、昆明灾地欠粮。

sān shí sān nián dīng wèi chūn zhēng yuè jiǎ chén, jiàn gè guó gōng shǐ yú qián qīng gōng. gēng xū, cái gè bù xiǎo jīng guān.
　　三十三年丁未春正月甲辰，见各国公使於乾清宫。庚戌，裁各部小京官。

èr yuè jiǎ zǐ, yǒu tài yǐ yí wù cáng shì chǐ zhí, zhé shù jūn tái. rén shēn, liú sū cáo shí wǔ wàn bèi zhèn.
　　二月甲子，有泰以贻误藏事褫职，谪戍军台。壬申，留苏漕十五万备赈。

sān yuè bǐng shēn, jiàn rì běn gōng shǐ lín quán zhù děng yú qín zhèng diàn. wù xū, cháng chūn hā ěr bīn pì shāng bù. jǐ hài, gǎi shèng jīng jiāng jūn wèi dōng sān xǐng zǒng dū, cái jí lín hēi lóng jiāng jiāng jūn, gǎi zhì fèng jí hēi sān xún fǔ, shòu xú shì chāng qīn chāi dà chén, wèi dōng sān xǐng zǒng dū. rén yín, mìng fǔ yǐn sūn bǎo qí chōng chū shǐ dé guó dà chén. rén zǐ, mìng tiān jīn dào liáng dūn yàn chōng chū shǐ měi mò mì gǔ dà chén. bǐng shēn, mìng lù zhēng xiáng chōng bǎo hé huì zhuān shǐ dà chén, lǐ jīng fāng chōng chū shǐ yīng guó dà chén, qián xún chōng chū shǐ hé guó dà chén. dīng sì, kūn gāng zú.
　　三月丙申，见日本公使林权助等於勤政殿。戊戌，长春、哈尔滨辟商埠。己亥，改盛京将军为东三省总督，裁吉林、黑龙江将军，改置奉、吉、黑三巡抚，授徐世昌钦差大臣，为东三省总督。壬寅，命府尹孙宝琦充出使德国大臣。壬子，命天津道梁敦彦充出使美墨秘古大臣。丙申，命陆徵祥充保和会专使大臣，李经方充出使英国大臣，钱恂充出使荷国大臣。丁巳，昆冈卒。

shì chūn, miǎn zhōng wèi bèi shuǐ jí yú lín děng shǔ bū fù, yún nán hàn zāi děng zhōu xiàn bū liáng jí é fù.
　　是春，免中卫被水及榆林等属逋赋，云南旱灾等州县逋粮及额赋。

sì yuè jiǎ zǐ, cái gè shěng mín zhuàng bǔ yì, gǎi shè xún jǐng. suí lái dì zhèn. yǐ chǒu, yù shǐ zhào qǐ lín zuò wū miè qīn guì chǐ zhí. xīn wèi, gēng dìng dōng sān xǐng guān zhì, fèng tiān jí lín hēi lóng jiāng gè shè xíng shěng gōng shǔ, yǐ zǒng dū wèi zhǎng guān, xún fǔ wèi cì guān, zhì zuǒ yòu cān zàn, fēn lǐng chéng xuān zī yì liǎng tīng, fēn shè jiāo shè qí wù mín zhèng tí xué dù zhī quàn yè méng wù qī sī, gè zhì sī shǐ, jí tí fǎ shǐ dū liàn chù děng guān. jǐ mǎo, qí yǔ. xīn sì, yǐ jiāng běi shuǐ zāi, yán mǐ liáng chū kǒu jìn. dīng hài, dìng lù hǎi jūn guān zhì, lù jūn bù shè liǎng tīng shí sī, jūn zī chù wǔ sī, hǎi jūn bù liù sī. wù zǐ, mìng yǎn shèng gōng kǒng lìng yí jī chá shān dōng xué wù.
　　四月甲子，裁各省民壮捕役，改设巡警。绥来地震。乙丑，御史赵启霖坐污蔑亲贵褫职。辛未，更定东三省官制，奉天、吉林、黑龙江各设行省公署，以总督为长官，巡抚为次官，置左右参赞，分领承宣、谘议两厅，分设交涉、旗务、民政、提学、度支、劝业、蒙务七司，各置司使，及提法使、督练处等官。己卯，祈雨。辛巳，以江北水灾，严米粮出口禁。丁亥，定陆海军官制，陆军部设两厅十司，军谘处五司，海军部六司。戊子，命衍圣公孔令贻稽察山东学务。

wǔ yuè guǐ sì, bā táng děng shǔ lǎ ma xié hé xī mán zuò luàn, guān jūn tǎo píng zhī. yǐ wèi, mìng wáng shì zhēn yǐ shì láng xián shǔ jiāng běi tí dū. bǐng shēn, xī líng jìn shān huǒ. dīng yǒu, qú hóng jī bà. jǐ hài, shòu lù chuán lín jūn jī dà chén. mìng chún qīn wáng zhí jūn jī. xīn chǒu, wáng wén zhào bà, mìng zhāng zhī dòng xié bàn dà xué shì. guǐ mǎo, chóng lǐ zú. dīng sì, gǎi àn chá shǐ wèi tí fǎ shǐ, zhì xún jǐng quàn yè dào, cái fēn shǒu fèn xún gè dào, zhuó liú bīng bèi dào, jí fēn shè shěn pàn tīng, bèi sī fǎ dú lì, zēng yì zuǒ zhì yuán, bèi dì fāng zì zhì, qī shí wǔ nián nèi tōng xíng. wù wǔ, zhào:" xiàn fǎ, guān mín jūn yǒu zé rèn, fán zhī suǒ yǐ yù bèi zhī fāng shī xíng zhī xù zhě, xǔ gè tiáo jǔ, zhǔ zhě zhēn cǎi yǐ wén." ān huī hòu bǔ dào xú xī lín cì shā xún fǔ ēn míng, xī lín bǔ dé fú zhū.
　　五月癸巳，巴塘等属喇嘛胁河西蛮作乱，官军讨平之。乙未，命王士珍以侍郎衔署江北提督。丙申，西陵禁山火。丁酉，瞿鸿禨罢。己亥，授鹿传霖军机大臣。命醇亲王直军机。辛丑，王文诏罢，命张之洞协办大学士。癸卯，崇礼卒。丁巳，改按察使为提法使，置巡警、劝业道，裁分守、分巡各道，酌留兵备道，及分设审判厅，备司法独立，增易佐治员，备地方自治，期十五年内通行。戊午，诏：“宪法，官民均有责任，凡知所以预备之方、施行之序者，许各条举，主者甄采以闻。”安徽候补道徐锡麟刺杀巡抚恩铭，锡麟捕得伏诛。

liù yuè xīn yǒu, mìng lǐ jiā jū chōng chū shǐ rì běn dà chén. bǐng yín, fù yù shǐ zhào qǐ lín guān. rén shēn, zì sì yuè bù yǔ zhì yú shì rì yǔ. shòu zhāng zhī dòng tǐ rén gé dà xué shì, lù chuán lín xié bàn dà xué shì. yǐ yǒu, tíng wàn shòu yán yàn. yǒng dìng hé jué.
　　六月辛酉，命李家驹充出使日本大臣。丙寅，复御史赵启霖官。壬申，自四月不雨至於是日雨。授张之洞体仁阁大学士，鹿传霖协办大学士。乙酉，停万寿筵宴。永定河决。

shì xià, miǎn xīn huà bèi shuǐ é fù, yī tōng bèi zéi bū kè, yún nán hàn zāi děng zhōu xiàn yín mǐ. zhèn yún nán jī jí zhí lì shuǐ zāi.
　　是夏，免新化被水额赋，伊通被贼逋课，云南旱灾等州县银米。赈云南饥及直隶水灾。

qiū qī yuè xīn mǎo, zhào zhōng wài chén gōng yì huà chú mǎn hàn. jiǎ wǔ, gǎi kǎo zhā zhèng zhì guǎn wèi xiàn zhèng biān chá guǎn. qí jūn jī dà chén dà xué shì cān yù zhèng wù dà chén huì yì shì, yú nèi gé xíng zhī. rén yín, yì zhǐ qiǎn yáng shì qí fù nán yáng gè bù kǎo chá, jiǎng lì huá qiáo. miǎn zhào zhōu lù fēng bèi zāi é fù. zhèn shùn tiān děng shǔ zāi mín, jí liú yáng shào yáng jiāo zāi. jiǎ chén, zhào yǐ fěi tú móu nì, wǎng wǎng jiǎ gé mìng míng cí, qiǎo wèi shān yòu. gè dū fǔ dāng shè fǎ jiě sàn. huò fàn nǐ zuì, fēn bié pàn nì dào fěi kē lùn, bèi xié jí jiā shǔ bù zhī qíng zhě wù zhū lián. mìng zhāng yīn táng wèi quán quán dà chén, yǔ yīng rén yì cáng yuē. jìng xìn zú. jǐ yǒu, dìng xiàn nián biān liàn lù jūn sān shí liù zhèn. bǐng chén, mìng zhāng zhī dòng yuán shì kǎi bìng wèi jūn jī dà chén, yǐ yuán shì kǎi wèi wài wù bù shàng shū. dīng sì, mìng yáng shì xiāng shǔ zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. wù wǔ, lǐ jīng mài yǐ mǔ bìng miǎn, mìng léi bǔ tóng chōng chū shǐ ào guó dà chén. jǐ wèi, hé jué mèng xiàn.
　　秋七月辛卯，诏中外臣工议化除满、汉。甲午，改考查政治馆为宪政编查馆。其军机大臣、大学士、参预政务大臣会议事，於内阁行之。壬寅，懿旨遣杨士琦赴南洋各埠考察，奖励华侨。免赵州、禄丰被灾额赋。赈顺天等属灾民，及浏阳、邵阳蛟灾。甲辰，诏以匪徒谋逆，往往假革命名词，巧为煽诱。各督抚当设法解散。获犯拟罪，分别叛逆、盗匪科论，被胁及家属不知情者勿株连。命张荫棠为全权大臣，与英人议藏约。敬信卒。己酉，定限年编练陆军三十六镇。丙辰，命张之洞、袁世凯并为军机大臣，以袁世凯为外务部尚书。丁巳，命杨士骧署直隶总督兼北洋大臣。戊午，李经迈以母病免，命雷补同充出使奥国大臣。己未，河决孟县。

bā yuè xīn yǒu, shàng bù yù, zhào gè shěng jiàn jīng tōng yī lǐ zhě. mìng wāng dà xiè shǐ yīng guó, dá shòu shǐ rì běn, yú shì méi shǐ dé guó, jù chōng kǎo chá xiàn zhèng dà chén. rén xū, zhì jīng shī gāo děng shěn pàn tīng. jǐ sì, zhì zǒng jiǎn chá tīng. gēng shēn, lì zī zhèng yuàn, yǐ bèi zǐ pǔ lún sūn jiā nài wèi zǒng cái. yǐ hài, mìng wǔ tíng fāng chōng chū shǐ měi guó dà chén, sà yīn tú chōng chū shǐ é guó dà chén. jǐ mǎo, zhào yǐ gè shěng zhù fáng xí wèi yóu duò, mìng gè jiāng jūn děng shòu tián dū gēng, guī nóng hòu, yī qiè guī yǒu sī zhì lǐ. gēng chén, cái fèng tiān yì zhàn, shè wén bào jú. rén wǔ, zhào zhōng wài chén gōng yán jiū jūn zhǔ lì xiàn zhèng tǐ. yù dìng zì zhì zhāng chéng. jiǎ chén, jiàn dé shǐ léi kè sī rì shǐ ā bù shǒu tài láng yú rén shòu diàn. yù shén jī yíng wèi duì jí guān bīng guī lù jūn bù guǎn xiá.
　　八月辛酉，上不豫，诏各省荐精通医理者。命汪大燮使英国，达寿使日本，于式枚使德国，俱充考察宪政大臣。壬戌，置京师高等审判厅。己巳，置总检察厅。庚申，立资政院，以贝子溥伦、孙家鼐为总裁。乙亥，命伍廷芳充出使美国大臣，萨荫图充出使俄国大臣。己卯，诏以各省驻防习为游惰，命各将军等授田督耕，归农后，一切归有司治理。庚辰，裁奉天驿站，设文报局。壬午，诏中外臣工研究君主立宪政体。谕定自治章程。甲辰，见德使雷克司、日使阿部守太郎於仁寿殿。谕神机营卫队及官兵归陆军部管辖。

jiǔ yuè xīn mǎo, zhào yì dìng mǎn hàn lǐ zhì xíng lǜ, kǎo dìng dù liàng quán héng huà yī zhì dù zhāng chéng. shì rì, yǐ yān xí wèi chú, chì zé zhuāng qīn wáng zài gōng ruì qīn wáng kuí bīn dōu yù shǐ lù bǎo zhōng fù dōu yù shǐ chén míng kǎn jiě zhí, xùn sù jiè duàn. bìng yù nèi wài wén wǔ, xiàn sān yuè jìng jìn, fǒu jí yán chéng. guǐ sì, mìng shěn jiā běn yú lián sān yīng ruì chōng xiū dìng fǎ lǜ dà chén. jǐ hài, mìng gè shěng lì zī yì jú, gōng jǔ yì yuán, bìng chóu shè zhōu xiàn yì shì huì. rén yín, rì běn yǐ shuǐ zāi lái gào dí, shū jiāng wǎn zhè è zhū shěng mǐ liáng liù shí wàn dàn jì zhī. jiǎ chén, mìng gè shěng lì diào chá jú, gè bù yuàn shè tǒng jì chù. yǔ yóu xué bì yè shēng zhāng zōng yuán děng jìn shì jǔ rén chū shēn yǒu chà. wù shēn, hú běi àn chá shǐ liáng dǐng fēn yán wǎn huí shí jú, mò jí yú jìn huì lù, jué qǐng tuō, hé yì kuāng yuán shì kǎi děng yín yuán bǐ fù, tān sī wù guó. tíng zhǐ yǐ yǒu yì gū míng, chì zhī. shì yuè, miǎn yún nán hàn shāng děng zhōu xiàn shuì liáng. zhèn huái níng děng xiàn shuǐ zāi.
　　九月辛卯，诏议定满、汉礼制、刑律，考定度量权衡画一制度章程。是日，以烟习未除，敕责庄亲王载功、睿亲王魁斌、都御史陆宝忠、副都御史陈名侃解职，迅速戒断。并谕内外文武，限三月净尽，否即严惩。癸巳，命沈家本、俞廉三、英瑞充修订法律大臣。己亥，命各省立谘议局，公举议员，并筹设州、县议事会。壬寅，日本以水灾来告籴，输江、皖、浙、鄂诸省米粮六十万石济之。甲辰，命各省立调查局，各部、院设统计处。予游学毕业生章宗元等进士、举人出身有差。戊申，湖北按察使梁鼎芬言挽回时局，莫亟於禁贿赂，绝请讬，劾奕劻、袁世凯等夤缘比附，贪私误国。廷旨以有意沽名，斥之。是月，免云南旱伤等州县税粮。赈怀宁等县水灾。

dōng shí yuè yǐ chǒu, mìng pài sūn jiā nài róng qìng lù rùn xiáng zhāng yīng lín táng jǐng chóng bǎo xī zhū yì fān jìn jiǎng jīng shǐ jí guó cháo zhǎng gù. yǒng dìng hé hé lóng. wù chén, huáng tài hòu shèng shòu jié, tíng yán yàn. rén shēn, jiàn rì shǐ lín quán zhù děng yú qín zhèng diàn. bǐng xū, zhé bù zūn bā dān hú tú kè tú jìn fāng wù.
　　冬十月乙丑，命派孙家鼐、荣庆、陆润庠、张英麟、唐景崇、宝熙、朱益藩进讲经史及国朝掌故。永定河合龙。戊辰，皇太后圣寿节，停筵宴。壬申，见日使林权助等於勤政殿。丙戌，哲布尊巴丹胡图克图进方物。

shí yī yuè gēng yín, guǎng xī fěi jù nán guān pào tái, zé zhāng míng qí dū jiǎo, xún fù zhī. wù shēn, yán jù zhòng kāi huì yǎn shuō zhī jìn. yù gè shěng zhěng dùn xué táng, zēng dìng kǎo hé quàn jiè fǎ. rén zǐ, jiàn é shǐ pú kē dì děng yú qián qīng gōng. yǐ nèi wài chén gōng tiáo yì bì zhì, yòng liǎng yòng yuán, hù yǒu lì hài, yù gè dū fǔ tǐ chá chóu yì yǐ wén. fā tǎng wǔ shí wàn jì guǎng xī jūn.
　　十一月庚寅，广西匪踞南关炮台，责张鸣岐督剿，寻复之。戊申，严聚众开会演说之禁。谕各省整顿学堂，增订考核劝戒法。壬子，见俄使璞科第等於乾清宫。以内外臣工条议币制，用两用元，互有利害，谕各督抚体察筹议以闻。发帑五十万济广西军。

shí èr yuè wù wǔ shuò, fù fēn zhì guǎng dōng lù lù tí dū shuǐ shī tí dū. guǐ hài, cái jí lín fù dū tǒng, zhì jiāo shè mín zhèng dù zhī sān sī shǐ jì tí fǎ shǐ quàn yè dào. yǔ jìn shì guǎn yóu xué bì yè xué yuán yáng zhào lín děng jìn xù yǒu chà. rén shēn, cái shān dōng liáng dào, zhì xún jǐng quàn yè èr dào. jiǎ xū, yù rè hé wéi chǎng bàn tún kěn, cái zhù fáng guān bīng. yǐ hài, mìng lǚ hǎi huán chōng dū bàn jīn pǔ tiě lù dà chén. bǐng zǐ, nà tóng jiān dū bàn shuì wù dà chén. xīn sì, shǎng zǒng shuì wù sī hè dé shàng shū xián. bǐng xū, zài tíng bù tè hā gòng diāo yī nián.
　　十二月戊午朔，复分置广东陆路提督、水师提督。癸亥，裁吉林副都统，置交涉、民政、度支三司使暨提法使、劝业道。予进士馆游学毕业学员杨兆麟等进叙有差。壬申，裁山东粮道，置巡警、劝业二道。甲戌，谕热河围场办屯垦，裁驻防官兵。乙亥，命吕海寰充督办津浦铁路大臣。丙子，那桐兼督办税务大臣。辛巳，赏总税务司赫德尚书衔。丙戌，再停布特哈贡貂一年。

shì dōng, miǎn yún nán bèi hàn zhí lì bèi lǎo jì shǎn xī bū fù. zhèn yún nán děng shǔ jiāo zāi, sì chuān shuǐ zāi, guǎng dōng fēng zāi shuǐ zāi.
　　是冬，免云南被旱、直隶被潦暨陕西逋赋。赈云南等属蛟灾，四川水灾，广东风灾水灾。

sān shí sì nián wù shēn chūn zhēng yuè dīng hài shuò, shòu chún qīn wáng zài fēng wèi jūn jī dà chén. gēng yín, jiàn gè guó gōng shǐ yú qián qīng gōng. jǐ hài, yǐ jīng shī yín jià zhòu gāo, wù zhí yǒng guì, fā tǎng wǔ shí wàn, mìng shùn tiān fǔ yǐn biǎn jià shōu qián, bìng lìng gè shěng chǎng zhù dāng shí tóng yuán, dìng é wài jiā zhù sān chéng yī wén xīn qián, yǐ zī bǔ jiù. jiǎ yín, jiàn lán zhōu huáng hé tiě qiáo. bǐng wǔ, jiàn ào shǐ gù xīn sī jī yú qín zhèng diàn. shì yuè, miǎn yún nán kūn míng děng xiàn bū fù, zhè jiāng rén hé děng chǎng zào kè, hú nán shào yáng é fù.
　　三十四年戊申春正月丁亥朔，授醇亲王载沣为军机大臣。庚寅，见各国公使於乾清宫。己亥，以京师银价骤高，物直踊贵，发帑五十万，命顺天府尹贬价收钱，并令各省厂铸当十铜元，定额外加铸三成一文新钱，以资补救。甲寅，建兰州黄河铁桥。丙午，见奥使顾新斯基於勤政殿。是月，免云南昆明等县逋赋，浙江仁和等场灶课，湖南邵阳额赋。

èr yuè wù wǔ, jì dà shè dà jì, shì hòu sì diǎn bù kè qīn xíng, jiē qiǎn dài. gēng shēn, shǎng zhào ěr fēng shàng shū xián, wèi zhù cáng dà chén, réng jiān biān wù dà chén. guǐ hài, zhào zēng gěi mǎn dà chén jì gè qí guān shí chéng yǎng lián, gēng dìng yù qián dà chén yǐ xià děng yuán jīn tiē. bǐng yín, yù jīng wài qīng shù yù. jiǎ xū, jīng shī quàn gōng chén liè suǒ zāi. bǐng zǐ, yù yǐ" jìn yān yì chéng, yīng rén xǔ fēn nián jiǎn yùn, jiàn yǐ shí xíng dì jiǎn. xiāng yuē shì xíng sān nián, xiàn mǎn zài wèi tuī jiǎn. zhuǎn shùn qī zhì, qí hé yǐ dá yǒu bāng. mín zhèng dù zhī èr bù xùn dìng jī hé zhāng chéng, zé chéng dū fǔ chì shǔ jiāng jiǎn zhǒng jiǎn shí, qiè shí jǔ bàn yǐ wén". dīng chǒu, zhào dá shòu hái, mìng lǐ jiā jū wèi kǎo chá xiàn zhèng dà chén, hú wéi dé chōng chū shǐ rì běn dà chén. rén wǔ, huáng gào bà, diào qián xún wèi chū shǐ yì guó dà chén, yǐ lù zhēng xiáng wèi chū shǐ hé guó dà chén.
　　二月戊午，祭大社、大稷，是后祀典不克亲行，皆遣代。庚申，赏赵尔丰尚书衔，为驻藏大臣，仍兼边务大臣。癸亥，诏增给满大臣暨各旗官十成养廉，更定御前大臣以下等员津贴。丙寅，谕京、外清庶狱。甲戌，京师劝工陈列所灾。丙子，谕以“禁烟议成，英人许分年减运，见已实行递减。相约试行三年，限满再为推减。转瞬期至，其何以答友邦。民政、度支二部迅订稽核章程，责成督抚饬属将减种、减食，切实举办以闻”。丁丑，召达寿还，命李家驹为考察宪政大臣，胡惟德充出使日本大臣。壬午，黄诰罢，调钱恂为出使义国大臣，以陆徵祥为出使荷国大臣。

sān yuè rén chén, mìng gōng qīn wáng pǔ wěi lù chuán lín jǐng xīng dīng zhèn duó chōng jìn yān dà chén, lì jiè yān suǒ, zhuān sī chá yàn. bǐng wǔ, kuò ěr kā gòng fāng wù. jiǎ yín, yǐ zhàn shēn jīng shù, cì xiāng tán jǔ rén wáng kǎi yùn jiǎn tǎo. shì yuè, miǎn yún nán bèi zāi xīn jiù é fù.
　　三月壬辰，命恭亲王溥伟、鹿传霖、景星、丁振铎充禁烟大臣，立戒烟所，专司查验。丙午，廓尔喀贡方物。甲寅，以湛深经术，赐湘潭举人王闿运检讨。是月，免云南被灾新旧额赋。

xià sì yuè bǐng chén, jiàn rì shǐ lín quán zhù děng yú qín zhèng diàn. suí yuǎn chéng jiāng jūn yí gǔ yǒu zuì chǐ zhí, dǎi xià xíng bù yù, xún jí qí jiā. mìng xìn qín chōng kěn wù dà chén, jiān shǔ suí yuǎn chéng jiāng jūn. dīng sì, cái ān huī ān lú chú hé dào. jǐ wèi, yuè fěi xiàn hé kǒu, mìng liú chūn lín yǐ sān pǐn jīng táng bāng bàn yún nán biān fáng, qián dí zhū jūn guī jié zhì. wù chén, cái guì zhōu liáng dào guì xī dào. jǐ sì, jiàn gè guó gōng shǐ xī tè sī děng yú rén shòu diàn, cì yàn. gēng chén, yún nán guān jūn bài fěi yú tián fáng, fù sì ài, xuán kè dà xiǎo nán xī jí hé kǒu, fā tǎng kào jūn.
　　夏四月丙辰，见日使林权助等於勤政殿。绥远城将军贻穀有罪褫职，逮下刑部狱，寻籍其家。命信勤充垦务大臣，兼署绥远城将军。丁巳，裁安徽安庐滁和道。己未，越匪陷河口，命刘春霖以三品京堂帮办云南边防，前敌诸军归节制。戊辰，裁贵州粮道、贵西道。己巳，见各国公使希特斯等於仁寿殿，赐宴。庚辰，云南官军败匪於田房，复四隘，旋克大小南溪及河口，发帑犒军。

wǔ yuè yǐ yǒu shuò, diān fěi píng. dīng hài, cái bā táng lǐ táng tǔ sī, zhì liú guān. rén chén, shàng jí fù zuò, mìng zhí shěng jiàn jīng tōng yī lǐ zhě. guǐ sì, lù zhōng xīng gōng chén duō lóng ā xiàng róng jiāng zhōng yuán luó zé nán luò bǐng zhāng zhāng guó liáng lǐ xù bīn péng yù lín yáng yuè bīn bào chāo lǐ mèng qún chéng xué qǐ liú sōng shān féng zi cái děng hòu, shēng xù yǒu chà. jiǎ wǔ, xiū qū fù kǒng zǐ miào. guǐ mǎo, xiāng hé jué, jù fēng wèi zāi. gēng xū, láng zhōng cáo yuán bì jìn suǒ zhe lǐ jīng xiào shì, shǎng biān xiū. guǐ chǒu, guǎng dōng dà yǔ, dōng xī běi sān jiāng bìng yì, chōng jué wéi dī.
　　五月乙酉朔，滇匪平。丁亥，裁巴塘、里塘土司，置流官。壬辰，上疾复作，命直省荐精通医理者。癸巳，录中兴功臣多隆阿、向荣、江忠源、罗泽南、骆秉章、张国樑、李续宾、彭玉麟、杨岳斌、鲍超、李孟群、程学启、刘松山、冯子材等后，升叙有差。甲午，修曲阜孔子庙。癸卯，襄河决，飓风为灾。庚戌，郎中曹元弼进所著礼经校释，赏编修。癸丑，广东大雨，东西北三江并溢，冲决围堤。

liù yuè dīng sì, qián jì jiǔ wáng xiān qiān jìn suǒ zhe shàng shū kǒng chuán cān zhèng hàn shū bǔ zhù xún zǐ jí jiě rì běn yuán liú kǎo, shǎng nèi gé xué shì xián. jiǎ zǐ, miǎn guǎng xī kuàng dì chū jǐng chū kǒu liǎng shuì wǔ nián. gēng wǔ, yǔ jìn shì guǎn yóu xué bì yè xué yuán lí zhàn zhī děng jìn xù yǒu chà. jiǎ xū, mìng zhāng zhī dòng jiān dū bàn yuè hàn tiě lù. yǐ hài, yǔn dá lài lǎ ma rù jìn. bǐng zǐ, yǐ měi guó jiǎn shōu péi kuǎn, mìng táng shào yí chōng zhuān shǐ zhì xiè, jiān fù dōng xī yáng kǎo chá cái zhèng. yì miǎn lí jiā shuì. yǐ mǎo, shòu yáng shì xiāng zhí lì zǒng dū jiān běi yáng dà chén. xīn sì, fǎ bù zhǔ shì chén jǐng rén děng qǐng sān nián hòu kāi guó huì. zhào yǐ jǐng rén chàng lǜ shēng shì, chǐ zhí jiāo guǎn shù.
　　六月丁巳，前祭酒王先谦进所著尚书孔传参正、汉书补注、荀子集解、日本源流考，赏内阁学士衔。甲子，免广西矿地出井、出口两税五年。庚午，予进士馆游学毕业学员黎湛枝等进叙有差。甲戌，命张之洞兼督办粤汉铁路。乙亥，允达赖喇嘛入觐。丙子，以美国减收赔款，命唐绍仪充专使致谢，兼赴东西洋考察财政。议免釐加税。乙卯，授杨士骧直隶总督兼北洋大臣。辛巳，法部主事陈景仁等请三年后开国会。诏以景仁倡率生事，褫职交管束。

shì xià, miǎn yún nán shuǐ hàn báo zāi, fèng tiān shuǐ zāi huāng dì é fù. zhèn jiāng sū fēng báo zāi, hú běi shuǐ zāi. fā bù tǎng wǔ wàn zhèn chá hā ěr méng qí jí liǎng yì mù qún zāi, yòu bù tǎng shí wàn zhèn guǎng dōng guǎng zhōu zhào qìng yáng jiāng gè shǔ shuǐ zāi.
　　是夏，免云南水旱雹灾，奉天水灾荒地额赋。赈江苏风雹灾，湖北水灾。发部帑五万赈察哈尔蒙旗及两翼牧群灾，又部帑十万赈广东广州、肇庆、阳江各属水灾。

qiū qī yuè rén chén, cái hēi lóng jiāng ài huī děng sān fù dū tǒng, zēng zhì ài huī dào hū lún bèi ěr dào. bǐng shēn, shì sū yuán chūn huí. jǐ hài, miǎn tiě lù gōng sī shuì sān nián. gēng zǐ, yǐ gè shěng shè zhèng wén shè liǎn cái jié dǎng, yīn rǎo zhì ān, yù suǒ zài yán jìn. xīn chǒu, xiū zhè jiāng hǎi táng. guǐ mǎo, guǎng xī xún yǒng pàn biàn, qiāng shā tǒng jiāng, zhāng rén jùn dū jiǎo zhī. bǐng wǔ, mìng sān pǐn qīng xián hú guó lián zǒng lǐ qióng yá kěn kuàng shì. gēng xū, zhì yún nán jiāo shè shǐ. shì yuè, shān dōng ān huī huáng.
　　秋七月壬辰，裁黑龙江爱珲等三副都统，增置瑷珲道、呼伦贝尔道。丙申，释苏元春回。己亥，免铁路公私税三年。庚子，以各省设政闻社敛财结党，阴扰治安，谕所在严禁。辛丑，修浙江海塘。癸卯，广西巡勇叛变，戕杀统将，张人骏督剿之。丙午，命三品卿衔胡国廉总理琼、崖垦矿事。庚戌，置云南交涉使。是月，山东、安徽蝗。

bā yuè jiǎ yín shuò, xiàn zhèng biān chá guǎn zī zhèng yuàn shàng xiàn fǎ yì yuàn xuǎn jǔ gè gāng yào, jì zhú nián chóu bèi shì yí. zhào bān xíng jīng wài guān shǔ, yī xiàn jǔ bàn, měi liù yuè yuè, lú liè chéng jī yǐ wén. xīn wèi, mìng jiāng guì tí zǒng tǒng wǔ wèi zuǒ jūn. wù yín, jiàn é shǐ kuò suǒ wéi cí hé shǐ xī tè sī děng yú rén shòu diàn. jǐ mǎo, mìng yīn chāng duān fāng jiào yuè qiū cāo. gēng chén, mǎ yù kūn zú, jìn èr děng qīng chē dū wèi. xīn sì, mìng yīn chāng chōng chū shǐ dé guó dà chén. rén wǔ, qiǎn yù qián dà chén bó dí sū wǎng bǎo dìng yíng láo dá lài lǎ ma.
　　八月甲寅朔，宪政编查馆、资政院上宪法、议院、选举各纲要，暨逐年筹备事宜。诏颁行京、外官署，依限举办，每六阅月，胪列成绩以闻。辛未，命姜桂题总统武卫左军。戊寅，见俄使廓索维慈、荷使希特斯等於仁寿殿。己卯，命荫昌、端方校阅秋操。庚辰，马玉昆卒，晋二等轻车都尉。辛巳，命荫昌充出使德国大臣。壬午，遣御前大臣博迪苏往保定迎劳达赖喇嘛。

jiǔ yuè guǐ wèi shuò, yǔ xiān rú gù yán wǔ wáng fū zhī huáng zōng xī cóng sì wén miào. yǐ yǒu, měi jūn jiàn yóu lì zhì xià mén, qiǎn bèi lè yù lǎng liáng dūn yàn wǎng láo wèn. jǐ chǒu, kāi níng xià qú kěn tián. gēng yín, dá lài lǎ ma zhì jīng, xún yú rén shòu diàn jìn jiàn. guǐ sì, bān huà yī bì zhì. bǐng shēn, yǔn yóu chuán bù qǐng, shì bàn běn guó gōng zhài. wù xū, yǔ jìn shì guǎn bì yè chén yún gào děng xù jìn yǒu chà. gēng zǐ, jiàn yīng shǐ zhū ěr diǎn děng yú rén shòu diàn. guǐ mǎo, yǔ yóu xué bì yè chén zhèn xiān děng chū shēn, jìn shì guǎn bì yè yè guāng qí děng xù jìn gè yǒu chà. jǐ yǒu, cái sì chuān chéng jiào lóng mào dào, zēng zhì xún jǐng quàn yè liǎng dào. xīn hài, zhào yǐ qián chóu bèi xiàn zhèng shì yí shàng yǒu wèi jǐn, yù gè bù yuàn yī qián gé shì, gè jiù zhí sī suǒ xì, fēn qī lú liè zòu míng, jiāo biān chá guǎn fù hé, qǔ zhǐ zūn xíng.
　　九月癸未朔，予先儒顾炎武、王夫之、黄宗羲从祀文庙。乙酉，美军舰游历至厦门，遣贝勒毓朗、梁敦彦往劳问。己丑，开宁夏渠垦田。庚寅，达赖喇嘛至京，寻於仁寿殿觐见。癸巳，颁画一币制。丙申，允邮传部请，试办本国公债。戊戌，予进士馆毕业陈云诰等叙进有差。庚子，见英使朱迩典等於仁寿殿。癸卯，予游学毕业陈振先等出身，进士馆毕业叶光圻等叙进各有差。己酉，裁四川成釂龙茂道，增置巡警、劝业两道。辛亥，诏以前筹备宪政事宜尚有未尽，谕各部院依前格式，各就职司所系，分期胪列奏明，交编查馆覆核，取旨遵行。

shì qiū, miǎn yún nán huì zé bèi shuǐ bū fù, chǔ xióng děng xiàn jí hú nán xù pǔ bèi shuǐ é liáng. fā tǎng shí wàn zhèn hú běi hú nán zāi mín. fù zhèn gān sù zāi, guǎng dōng fēng zāi shuǐ zāi, guǎng xī zhè jiāng hēi lóng jiāng fú jiàn shuǐ zāi.
　　是秋，免云南会泽被水逋赋，楚雄等县及湖南溆浦被水额粮。发帑十万赈湖北、湖南灾民。复赈甘肃灾，广东风灾水灾，广西、浙江、黑龙江、福建水灾。

dōng shí yuè jiǎ yín, jiàn rì shǐ yī jí yuàn yàn jí yú qín zhèng diàn. guǎng zhōu zhào qìng děng shǔ jù fēng wèi zāi, yù shī jí zhèn. wù wǔ, cì dá lài yàn yú zǐ guāng gé. rén xū, huáng tài hòu shèng shòu jié, tíng yán yàn. dá lài zhù gǔ, jìn fāng wù, yì zhǐ jiā fēng chéng shùn zàn huà xī tiān dà shàn zì zài fú, suì cì lǐn xì wàn jīn, qiǎn guī cáng.
　　冬十月甲寅，见日使伊集院彦吉於勤政殿。广州、肇庆等属飓风为灾，谕施急赈。戊午，赐达赖宴於紫光阁。壬戌，皇太后圣寿节，停筵宴。达赖祝嘏，进方物，懿旨加封诚顺赞化西天大善自在佛，岁赐廪饩万金，遣归藏。

rén shēn, shàng jí shén. yì zhǐ, chún qīn wáng zài fēng zhī zǐ pǔ yí zài gōng zhōng jiào yǎng, fù mìng zài fēng jiān guó wèi shè zhèng wáng. guǐ yǒu, shàng jí dà jiàn, bēng yú yíng tái hán yuán diàn, nián sān shí yǒu bā. yí zhào shè zhèng wáng zài fēng zi pǔ yí rù chéng dà tǒng, wèi sì huáng dì. huáng tài hòu yì zhǐ, mìng sì huáng dì chéng jì mù zōng wèi sì, jiān chéng dà xíng huáng dì zhī tiāo. xuān tǒng yuán nián zhēng yuè jǐ yǒu, shàng zūn shì yuē tóng tiān chóng yùn dà zhōng zhì zhèng jīng wén wěi wǔ rén xiào ruì zhì duān jiǎn kuān qín jǐng huáng dì, miào hào dé zōng, zàng chóng líng.
　　壬申，上疾甚。懿旨，醇亲王载沣之子溥仪在宫中教养，复命载沣监国为摄政王。癸酉，上疾大渐，崩於瀛台涵元殿，年三十有八。遗诏摄政王载沣子溥仪入承大统，为嗣皇帝。皇太后懿旨，命嗣皇帝承继穆宗为嗣，兼承大行皇帝之祧。宣统元年正月己酉，上尊谥曰同天崇运大中至正经文纬武仁孝睿智端俭宽勤景皇帝，庙号德宗，葬崇陵。

lùn yuē: dé zōng qīn zhèng zhī shí, chūn qiū fāng fù, bào dà yǒu wéi zhī zhì, yù zhāng tà fá, yǐ jiān guó chǐ. yǐ ér shī tú náo bài, gē dì shū píng, suì yǐn xīn jìn xiǎo chén, ruì yì gēng zhāng, wèi fā fèn zì qiáng zhī jì. rán gōng míng zhī shì, xiǎn zào zì jīn, wàng tóu shǔ zhī jì, ér fú xù qí wǎng jì, yán zhī kě wèi yú yì. jì chuí lián zài chū, tāo huì yíng tái. wài wǔ zhī lái, xìn zì nèi zuò. zú shǐ bā guó lián bīng, liù lóng xī shòu. gēng zǐ yǐ hòu, fú yù cuī shāng, yǎn zhì cú luò, ér guó yùn yì yīn cǐ ér qīng yǐ. wū hū, qǐ fēi tiān zāi!
　　论曰：德宗亲政之时，春秋方富，抱大有为之志，欲张挞伐，以湔国耻。已而师徒挠败，割地输平，遂引新进小臣，锐意更张，为发奋自强之计。然功名之士，险躁自矜，忘投鼠之忌，而弗恤其罔济，言之可为於邑。洎垂廉再出，韬晦瀛台。外侮之来，衅自内作。卒使八国连兵，六龙西狩。庚子以后，怫郁摧伤，奄致殂落，而国运亦因此而倾矣。呜呼，岂非天哉！