guǐ shén yī jié, shuō huà shén zhǎng, dāng yǐ shèng jīng shuō guǐ shén běn yì zuò yī xiàng lùn, yòu yǐ gǔ rén jì sì zuò yī xiàng lùn, yòu yǐ hòu shì yín sì zuò yī xiàng lùn, hún pò fù yòu yǐ hòu shì yāo guài zuò yī xiàng lùn.
鬼神一节,说话甚长,当以圣经说鬼神本意作一项论,又以古人祭祀作一项论,又以后世淫祀作一项论,魂魄附又以后世妖怪作一项论。
chéng zǐ yuē: guǐ shén zhě, zào huà zhī jī yě. zhāng zǐ yuē: guǐ shén zhě, èr qì zhī liáng néng yě. shuō de jiē jīng qiè. zào huà zhī jī, yǐ yīn yáng liú xíng zhe jiàn yú tiān dì jiān zhě yán zhī. liáng néng, yán èr qì zhī wǎng lái, shì zì rán néng rú cǐ. dà dǐ guǐ shén zhǐ shì yīn yáng èr qì zhī qū shēn wǎng lái. zì èr qì yán zhī, shén shì yáng zhī líng, guǐ shì yīn zhī líng. líng yún zhě, zhǐ shì zì rán qū shēn wǎng lái nèn dì huó ěr. zì yī qì yán zhī, zé qì zhī fāng shēn ér lái zhě shǔ yáng, wèi shén qì zhī yǐ qū ér wǎng zhě shǔ yīn, wèi guǐ. rú chūn xià shì qì zhī fāng zhǎng, shǔ yáng, wèi shén qiū dōng shì qì zhī yǐ tuì, shǔ yīn, wèi guǐ qí shí èr qì zhǐ shì yī qì ěr.
程子曰:鬼神者,造化之迹也。张子曰:鬼神者,二气之良能也。说得皆精切。造化之迹,以阴阳流行著见于天地间者言之。良能,言二气之往来,是自然能如此。大抵鬼神只是阴阳二气之屈伸往来。自二气言之,神是阳之灵,鬼是阴之灵。灵云者,只是自然屈伸往来恁地活尔。自一气言之,则气之方伸而来者属阳,为神;气之已屈而往者属阴,为鬼。如春夏是气之方长,属阳,为神;秋冬是气之已退,属阴,为鬼;其实二气只是一气耳。
tiān dì jiān wú wù bù jù yīn yáng, yīn yáng wú suǒ bù zài, zé guǐ shén yì wú suǒ bù yǒu. dà dǐ shén zhī wèi yán shēn yě, shēn shì qì zhī fāng zhǎng zhě yě guǐ zhī wèi yán guī yě, guī shì qì zhī yǐ tuì zhě yě. zì tiān dì yán zhī, tiān shǔ yáng, shén yě dì shǔ yīn, guǐ yě. jiù sì shí yán zhī, chūn xià qì zhī shēn, shǔ shén qiū dōng qì zhī qū, shǔ guǐ. yòu zì zhòu yè fēn zhī, zhòu shǔ shén, yè shǔ guǐ. jiù rì yuè yán zhī, rì shǔ shén, yuè shǔ guǐ. yòu rú gǔ zhī yǐ léi tíng, rùn zhī yǐ fēng yǔ, shì qì zhī shēn, shǔ shén jí zhì shōu liǎn hòu, tiē rán wú zōng jī, shì qì zhī guī, shǔ guǐ. yǐ rì yán, zé rì fāng shēng shǔ shén, wǔ yǐ hòu jiàn tuì, shǔ guǐ. yǐ yuè yán, zé chū sān shēng míng shǔ shén, dào shí wǔ yǐ hòu shǔ guǐ. rú cǎo mù shēng zhī shēng yè shí shǔ shén, shuāi luò shí shǔ guǐ. rú cháo zhī lái shǔ shén, cháo zhī tuì shǔ guǐ. fán qì zhī shēn zhě jiē wèi yáng shǔ shén, fán qì zhī qū zhě jiē wèi yīn shǔ guǐ. gǔ rén lùn guǐ shén, dà gài rú cǐ, gèng zài rén zì tǐ jiū.
天地间无物不具阴阳,阴阳无所不在,则鬼神亦无所不有。大抵神之为言伸也,伸是气之方长者也;鬼之为言归也,归是气之已退者也。自天地言之,天属阳,神也;地属阴,鬼也。就四时言之,春夏气之伸,属神;秋冬气之屈,属鬼。又自昼夜分之,昼属神,夜属鬼。就日月言之,日属神,月属鬼。又如鼓之以雷霆,润之以风雨,是气之伸,属神;及至收敛后,帖然无踪迹,是气之归,属鬼。以日言,则日方升属神,午以后渐退,属鬼。以月言,则初三生明属神,到十五以后属鬼。如草木生枝生叶时属神,衰落时属鬼。如潮之来属神,潮之退属鬼。凡气之伸者皆为阳属神,凡气之屈者皆为阴属鬼。古人论鬼神,大概如此,更在人自体究。
lǐ yùn yán" rén zhě, yīn yáng zhī jiāo, guǐ shén zhī huì," shuō de yì qīn qiè. cǐ zhēn shèng xián zhī yí yán, fēi hàn rú suǒ néng dào yě. gài rén shòu yīn yáng èr qì ér shēng, cǐ shēn mò fēi yīn yáng. rú qì yáng xuè yīn, mài yáng tǐ yīn, tóu yáng zú yīn, shàng tǐ wèi yáng xià tǐ wèi yīn. zhì yú kǒu zhī yǔ mò, mù zhī wù mèi, bí xī zhī hū xī, shǒu zú zhī qū shēn, jiē yǒu yīn yáng fēn shǔ. bù tè rén rú cǐ, fán wàn wù jiē rán. zhōng yōng suǒ wèi" tǐ wù ér bù yí" zhě, yán yīn yáng èr qì wèi wù zhī tǐ, ér wú bù zài ěr. tiān dì jiān wú yī wù bú shì yīn yáng, zé wú yī wù bù jù guǐ shén.
礼运言“人者,阴阳之交,鬼神之会,”说得亦亲切。此真圣贤之遗言,非汉儒所能道也。盖人受阴阳二气而生,此身莫非阴阳。如气阳血阴,脉阳体阴,头阳足阴,上体为阳下体为阴。至于口之语默,目之寤寐,鼻息之呼吸,手足之屈伸,皆有阴阳分属。不特人如此,凡万物皆然。中庸所谓“体物而不遗”者,言阴阳二气为物之体,而无不在耳。天地间无一物不是阴阳,则无一物不具鬼神。
jì yì zǎi wǒ wèn guǐ shén yī duàn shén zhǎng, shuō de jí hǎo. rú yuē" qì yě zhě, shén zhī shèng yě pò yě zhě, guǐ zhī shèng yě" yún yún, zhèng shì zhù wèi: kǒu bí zhī hū xī wèi hún, ěr mù zhī cōng míng wèi pò. yòu jiě dé míng qiè. zǐ chǎn wèi" rén shēng shǐ huà yuē pò, jì shēng pò, yáng yuē hún." sī yán yì zhēn dé shèng xián zhī yí zhǐ. suǒ wèi shǐ huà, shì tāi zhōng lüè chéng xíng shí. rén chū jiān cái shòu de qì, biàn jié chéng gè pēi tāi mú yàng, shì pò. jì chéng pò, biàn jiàn jiàn huì dòng, shǔ yáng, yuē hún. jí xíng jì shēng yǐ, shén fā zhī yǐ, gù rén zhī zhī jué shǔ hún, xíng tǐ shǔ pò. yáng wèi hún, yīn wèi pò. hún zhě, yáng zhī líng ér qì zhī yīng pò zhě, yīn zhī líng ér tǐ zhī jīng. rú kǒu bí hū xī shì qì, nà líng huó chù biàn shì hún ěr mù shì tīng shì tǐ, nà cōng míng chù biàn shì pò.
祭义宰我问鬼神一段甚长,说得极好。如曰“气也者,神之盛也;魄也者,鬼之盛也”云云,郑氏注谓:口鼻之呼吸为魂,耳目之聪明为魄。又解得明切。子产谓“人生始化曰魄,既生魄,阳曰魂。”斯言亦真得圣贤之遗旨。所谓始化,是胎中略成形时。人初间才受得气,便结成个胚胎模样,是魄。既成魄,便渐渐会动,属阳,曰魂。及形既生矣,神发知矣,故人之知觉属魂,形体属魄。阳为魂,阴为魄。魂者,阳之灵而气之英;魄者,阴之灵而体之精。如口鼻呼吸是气,那灵活处便是魂;耳目视听是体,那聪明处便是魄。
zuǒ zhuàn yuē: xīn zhī jīng shuǎng, shì wèi hún pò. huái nán zǐ yuē: yáng shén wèi hún, yīn shén wèi pò. hún pò èr zì, zhèng yóu jīng shén èr zì. shén jí shì hún, jīng jí shì pò. hún shǔ yáng, wèi shén pò shǔ yīn, wèi guǐ.
左传曰:心之精爽,是谓魂魄。淮南子曰:阳神为魂,阴神为魄。魂魄二字,正犹精神二字。神即是魂,精即是魄。魂属阳,为神;魄属阴,为鬼。
jiù rén shēn shàng xì lùn, dà gài yīn yáng èr qì huì zài wú shēn zhōng wèi guǐ shén. yǐ wù mèi yán, zé wù shǔ yáng, mèi shǔ yīn yǐ yǔ mò yán, zé yǔ shǔ yáng, mò shǔ yīn. jí dòng jìng jìn tuì xíng zhǐ děng, fēn shǔ jiē yǒu yīn yáng. fán shǔ yáng zhě jiē wèi hún, wèi shén fán shǔ yīn zhě jiē wèi pò, wèi guǐ.
就人身上细论,大概阴阳二气会在吾身中为鬼神。以寤寐言,则寤属阳,寐属阴;以语默言,则语属阳,默属阴。及动静、进退、行止等,分属皆有阴阳。凡属阳者皆为魂,为神;凡属阴者皆为魄,为鬼。
rén zì hái tí zhì yú zhuàng, shì qì zhī shēn, shǔ shén zhōng nián yǐ hòu, jiàn jiàn shuāi lǎo, shì qì zhī qū, shǔ guǐ. yǐ shēng sǐ lùn, zé shēng zhě, qì zhī shēn sǐ zhě, qì zhī qū. jiù sǐ shàng lùn, zé hún zhī shēng zhě wèi shén, pò zhī jiàng zhě wèi guǐ. hún qì běn hū tiān, gù téng shàng tǐ pò běn hū dì, gù jiàng xià. shū yán" dì nǎi cú luò", zhèng shì cǐ yì. cú shì hún zhī shēng shàng, luò shì pò zhī jiàng xià zhě yě.
人自孩提至于壮,是气之伸,属神;中年以后,渐渐衰老,是气之屈,属鬼。以生死论,则生者,气之伸;死者,气之屈。就死上论,则魂之升者为神,魄之降者为鬼。魂气本乎天,故腾上;体魄本乎地,故降下。书言“帝乃殂落”,正是此意。殂是魂之升上,落是魄之降下者也。
yì yuē: jīng qì wèi wù, yóu hún wèi biàn, gù zhī guǐ shén zhī qíng zhuàng. yán yīn jīng yáng qì jù ér shēng wù, nǎi shén zhī shēn yě, ér shǔ hū yáng. hún yóu pò jiàng, sàn ér wèi biàn, nǎi guǐ zhī guī yě, ér shǔ hū yīn. guǐ shén qíng zhuàng, dà gài bù guò rú cǐ.
易曰:精气为物,游魂为变,故知鬼神之情状。言阴精阳气聚而生物,乃神之伸也,而属乎阳。魂游魄降,散而为变,乃鬼之归也,而属乎阴。鬼神情状,大概不过如此。
yǐ shàng lùn guǐ shén běn yì
以上论鬼神本意
gǔ rén jì sì, yǐ hún qì guī yú tiān, tǐ pò guī yú dì, gù huò qiú zhū yáng, huò qiú zhū yīn. rú jì yì yuē" fán liáo shān xiāng, jiàn yǐ xiāo guāng, yǐ bào qì yě."" jiàn shǔ jì, xiū gān fèi shǒu xīn, jiā yǐ yù chàng, yǐ bào pò yě." jiāo tè shēng yuē" zhōu rén shàng chòu, guàn yòng chàng chòu, yù hé chàng chòu, yīn dá yú yuān quán."" jì guàn, rán hòu yíng shēng, zhì yīn qì yě."" xiāo hé shǔ jì, chòu yáng dá yú qiáng wū, gù jì diàn, rán hòu ruò xiāo hé shān xiāng, fán jì shèn zhū cǐ." yòu yuē" jì shǔ jì jiā fèi, jì qí jiā míng shuǐ, bào yīn yě. qǔ lǜ liáo fán liáo shēng shǒu, bào yáng yě." suǒ yǐ qiú guǐ shén zhī yì, dà gài yì bù guò cǐ.
古人祭祀,以魂气归于天,体魄归于地,故或求诸阳,或求诸阴。如祭义曰“燔燎膻芗,见以萧光,以报气也。”“荐黍稷,羞肝肺首心,加以郁鬯,以报魄也。”郊特牲曰“周人尚臭,灌用鬯臭,郁合鬯臭,阴达于渊泉。”“既灌,然后迎牲,致阴气也。”“萧合黍稷,臭阳达于墙屋,故既奠,然后焫萧合膻芗,凡祭慎诸此。”又曰“祭黍稷加肺,祭齐加明水,报阴也。取膟膋燔燎升首,报阳也。”所以求鬼神之义,大概亦不过此。
lè jì wèi" míng zé yǒu lǐ yuè, yōu zé yǒu guǐ shén", guǐ shén jí shì lǐ yuè dào lǐ. yǐ lè sì shén, yuè shēng fā yáng, shǔ yáng. yǐ lǐ sì guǐ, lǐ shì dìng dǐ wù, shǔ yīn. gù lè jì shuō: lè zhě dūn hé, lǜ shén ér cóng tiān lǐ zhě bié yí, jū guǐ ér cóng dì. jì yì lùn" chūn dì qiū cháng", yǐ" chūn yǔ lù jì rú, jūn zǐ lǚ zhī, bì yǒu chù tì zhī xīn, rú jiāng jiàn zhī". qiū" shuāng lù jì jiàng, jūn zǐ lǚ zhī, bì yǒu qī chuàng zhī xīn, fēi qí hán zhī wèi yě". gù lè yǐ yíng lái, āi yǐ sòng wǎng. gù dì yǒu lè ér cháng wú lè, yì yì rú cǐ.
乐记谓“明则有礼乐,幽则有鬼神”,鬼神即是礼乐道理。以乐祀神,乐声发扬,属阳。以礼祀鬼,礼是定底物,属阴。故乐记说:乐者敦和,率神而从天;礼者别宜,居鬼而从地。祭义论“春禘秋尝”,以“春雨露既濡,君子履之,必有怵惕之心,如将见之”。秋“霜露既降,君子履之,必有凄怆之心,非其寒之谓也”。故乐以迎来,哀以送往。故禘有乐而尝无乐,意亦如此。
fū zǐ wèi" wú bù yǔ jì, rú bù jì". gài yuán chéng yì jì bù jiē, yōu míng biàn bù jiāo.
夫子谓“吾不与祭,如不祭”。盖缘诚意既不接,幽明便不交。
fàn shì wèi: yǒu qí chéng zé yǒu qí shén, wú qí chéng zé wú qí shén. cǐ shuō de zuì hǎo. chéng zhǐ shì zhēn shí wú wàng, suī yǐ lǐ yán, yì yǐ xīn yán. xū shì yǒu cǐ shí lǐ, rán hòu zhì qí chéng jìng, ér fù yǐ shí xīn, qǐ bù xīn xiǎng? qiě rú jì shì, bù dàng jì tài shān ér mào jì, shì wú cǐ shí lǐ yǐ. jiǎ ráo jí jìn qí chéng jìng zhī xīn, yǔ shén yì bù xiāng gān shè, tài shān zhī shén yì bù wú xiǎng. dà gài gǔ rén jì sì, xū shì yǒu cǐ shí lǐ xiāng guān, rán hòu sān rì zhāi, qī rì jiè, yǐ jù wú zhī jīng shén. wú zhī jīng shén jì jù, zé suǒ jì zhě zhī jīng shén yì jù, bì zì yǒu lái gé dǐ dào lǐ.
范氏谓:有其诚则有其神,无其诚则无其神。此说得最好。诚只是真实无妄,虽以理言,亦以心言。须是有此实理,然后致其诚敬,而副以寔心,岂不歆享?且如季氏,不当祭太山而冒祭,是无此实理矣。假饶极尽其诚敬之心,与神亦不相干涉,泰山之神亦不吾享。大概古人祭祀,须是有此实理相关,然后三日斋,七日戒,以聚吾之精神。吾之精神既聚,则所祭者之精神亦聚,必自有来格底道理。
rén yǔ tiān dì wàn wù, jiē shì liǎng jiān gōng gòng yí gè qì. zǐ sūn yǔ zǔ zōng, yòu shì jiù gōng gòng yī qì zhōng yǒu gè mài luò xiāng guān xì, yóu wéi qīn qiè. xiè shàng cài yuē: zǔ kǎo jīng shén, biàn shì zì jiā jīng shén. gù zǐ sūn néng jí jìn qí chéng jìng, zé jǐ zhī jīng shén biàn jù, ér zǔ zōng zhī jīng shén yì jù, biàn zì lái gé. jīn rén yú jì zì jǐ zǔ zōng zhèng hé zhù shí chù, què dōu mǎng lǔ le, zhǐ guǎn hú luàn wài miàn sì tā guǐ shén, bì jí qí chéng jìng. bù zhī guǐ shén yǔ jǐ hé xiāng guān xì! jiǎ rú jí qí chéng jìng, bèi qí shēng láo, ruò shì zhèng shén, bù xīn fēi lèi, bì wú xiāng jiāo jiē zhī lǐ ruò shì yín xié, jì jiǎn qiè shí ér yǐ, yì bì wú jiàng fú zhī lǐ.
人与天地万物,皆是两间公共一个气。子孙与祖宗,又是就公共一气中有个脉络相关系,尤为亲切。谢上蔡曰:祖考精神,便是自家精神。故子孙能极尽其诚敬,则己之精神便聚,而祖宗之精神亦聚,便自来格。今人于祭自己祖宗正合著实处,却都莽卤了,只管胡乱外面祀他鬼神,必极其诚敬。不知鬼神与己何相关系!假如极其诚敬,备其牲牢,若是正神,不歆非类,必无相交接之理;若是淫邪,茍简窃食而已,亦必无降福之理。
gǔ rén zōng fǎ, zǐ sūn yú zǔ xiān, yì zhǐ dí pài fāng chéng jì sì, zài páng zhī bù gǎn zhuān jì. kuàng zǔ xiān zhī wài, qǐ kě yòu zhāo xǔ duō yín sì zhī guǐ rù lái? jīn rén jiā jiā shì shén shì fú, shì duō shǎo yín sì! kǒng zǐ wèi: fēi qí guǐ ér jì zhī, chǎn yě. jīn rén chǎn shì guǐ shén, bù guò zhǐ shì yāo qiú fú ěr, bù zhī hé fú zhī yǒu!
古人宗法,子孙于祖先,亦只嫡派方承祭祀,在旁支不敢专祭。况祖先之外,岂可又招许多淫祀之鬼入来?今人家家事神事佛,是多少淫祀!孔子谓:非其鬼而祭之,谄也。今人谄事鬼神,不过只是要求福耳,不知何福之有!
shén bù xīn fēi lèi, mín bù sì fēi zú. gǔ rén jì sì, dà zōng wú zi, zé yǐ zú rén zhī zǐ xù zhī, qǔ qí yī qì mài xiāng wèi gǎn tōng, kě yǐ sì xù wú jiàn. cǐ yì zhì zhèng dà gōng zhī jǔ, ér shèng rén suǒ bù huì yě. hòu shì lǐ yì bù míng, rén jiā yǐ wú sì wèi huì, bù kěn xiǎn lì tóng zōng zhī zǐ, duō shì qián yǎng yì xìng zhī ér, yáng ruò yǒu jì, ér yīn yǐ jué yǐ. gài zì chūn qiū zēng zi qǔ jǔ gōng zǐ wèi hòu, gù shèng rén shū yuē: jǔ rén miè zēng. fēi jǔ rén miè zhī, yǐ yì xìng zhǔ jì sì, miè wáng zhī dào yě. qín yǐ lǚ zhèng jué, jìn yǐ niú ruì jué, yì jiē yī lèi. zhòng shū fán lù zài hàn yī shì: yǒu rén jiā jì, yòng zhù jiàng shén. jì bì, yǔ rén yuē: shì suǒ jiàn shén guài, yǒu yī guān yuán gōng shang shèng fú, yù jìn ér chóu chú bù gǎn jìn, yǒu yī guǐ péng tóu chǎ tǎn, shǒu tí tú dāo, yǒng ér qián xīn qí jì, shì hé shén yě? zhǔ rén bù xiǎo qí yóu, yǒu zhǎng lǎo shuō: qí jiā jiù rì wú sì, nǎi qǔ yì xìng tú jiā zhī zǐ wèi sì, jí jīn zhǔ jì zhě, suǒ yǐ zhǐ gǎn zhào dé tú jiā fù zǔ ér lái, qí jì lì běn jiā zhī zǔ xiān, fēi qí qì lèi, zì wú jiāo jiē gǎn tōng zhī lǐ. rán zài jīn shì lùn zhī, lì tóng zōng yòu bù kě fàn. gài xìng chū yú shàng shì, shèng rén suǒ zào, zhèng suǒ yǐ bié shēng fēn lèi. zì hòu yǒu cì xìng nì xìng zhě, yòu jiē hùn zá. gù lì zōng zhě, yòu bù kě shì tóng xìng wèi píng, xū shěn zé jìn qīn yǒu lái lì fēn míng zhě lì zhī, zé yī qì suǒ gǎn, fù zǔ bù zhì shī sì. jīn shì duō yǒu qǔ nǚ zǐ zhī zǐ wèi hòu, yǐ xìng suī yì, ér yǒu qì lèi xiāng jìn, shì shèng yú tóng xìng ér shǔ shū zhě. rán jìn jiǎ chōng yǐ wài sūn hán mì wèi hòu, dāng shí tài cháng bó shì qín xiù yǐ yì qí hūn luàn jì dù. shì zé qì lèi suī jìn, ér xìng shì shí yì, cǐ shuō yì duàn bù kě xíng.
神不歆非类,民不祀非族。古人继嗣,大宗无子,则以族人之子续之,取其一气脉相为感通,可以嗣续无间。此亦至正大公之举,而圣人所不讳也。后世理义不明,人家以无嗣为讳,不肯显立同宗之子,多是潜养异姓之儿,阳若有继,而阴已绝矣。盖自春秋鄫子取莒公子为后,故圣人书曰:莒人灭鄫。非莒人灭之,以异姓主祭祀,灭亡之道也。秦以吕政绝,晋以牛睿绝,亦皆一类。仲舒繁露载汉一事:有人家祭,用祝降神。祭毕,语人曰:适所见甚怪,有一官员公裳盛服,欲进而踌躇不敢进,有一鬼蓬头衩袒,手提屠刀,勇而前歆其祭,是何神也?主人不晓其由,有长老说:其家旧日无嗣,乃取异姓屠家之子为嗣,即今主祭者,所以只感召得屠家父祖而来,其继立本家之祖先,非其气类,自无交接感通之理。然在今世论之,立同宗又不可泛。盖姓出于上世,圣人所造,正所以别生分类。自后有赐姓、匿姓者,又皆混杂。故立宗者,又不可恃同姓为凭,须审择近亲有来历分明者立之,则一气所感,父祖不至失祀。今世多有取女子之子为后,以姓虽异,而有气类相近,似胜于同姓而属疏者。然晋贾充以外孙韩谧为后,当时太常博士秦秀已议其昏乱纪度。是则气类虽近,而姓氏实异,此说亦断不可行。
tiān zǐ jì tiān dì, zhū hóu jì shè jì jí qí jìng nèi zhī míng shān dà chuān, dài fū jì wǔ sì, shì shù jì qí xiān. gǔ rén sì diǎn, pǐn jié yí dìng, bù róng wěn luàn. zài zhū hóu, bù gǎn jiàn tiān zǐ ér jì tiān dì zài dài fū, yì bù gǎn jiàn zhū hóu ér jì shè jì shān chuān. rú jì shì lǚ tài shān biàn bú shì lǐ, qū lǐ wèi: fēi dāng jì ér jì zhī, míng yuē yín sì. yín sì wú fú. yín sì bù bì jiē shì bù zhèng zhī guǐ. jiǎ rú zhèng dāng guǐ shén, zì jiā bù yīng sì ér sì tā, biàn shì yín sì. rú zhū hóu jì tiān dì, dài fū jì shè jì, jì shì lǚ tài shān, biàn shì yín sì le.
天子祭天地,诸侯祭社稷及其境内之名山大川,大夫祭五祀,士庶祭其先。古人祀典,品节一定,不容紊乱。在诸侯,不敢僭天子而祭天地;在大夫,亦不敢僭诸侯而祭社稷山川。如季氏旅泰山便不是礼,曲礼谓:非当祭而祭之,名曰淫祀。淫祀无福。淫祀不必皆是不正之鬼。假如正当鬼神,自家不应祀而祀他,便是淫祀。如诸侯祭天地,大夫祭社稷,季氏旅泰山,便是淫祀了。
gǔ rén jì sì, gè suí qí fēn zhī suǒ zhì. tiān zǐ zhōng tiān dì ér lì, wèi tiān dì rén wù zhī zhǔ, gù kě yǐ jì tiān dì. zhū hóu wèi yī guó zhī zhǔ, gù kě jì yī guó shè jì shān chuān. rú chūn qiū shí chǔ zhuāng wáng bù gǎn jì hé, yǐ fēi chǔ zhī wàng, yuán shì shí lǐ yì shàng míng, gù rú cǐ. rú shì rén, zhǐ de jì qí zǔ xiān. zì zǔ xiān zhī wài, jiē bù xiāng gān shè, wú kě jì zhī lǐ. rán zhī zǐ bù dàng jì zǔ ér jì qí zǔ, bó shū fù zì yǒu hòu ér wú jì zhī, jiē wèi fēi suǒ dāng jì ér jì, yì bù miǎn wèi yín sì.
古人祭祀,各随其分之所至。天子中天地而立,为天地人物之主,故可以祭天地。诸侯为一国之主,故可祭一国社稷山川。如春秋时楚庄王不敢祭河,以非楚之望,缘是时理义尚明,故如此。如士人,只得祭其祖先。自祖先之外,皆不相干涉,无可祭之理。然支子不当祭祖而祭其祖,伯叔父自有后而吾祭之,皆为非所当祭而祭,亦不免为淫祀。
gǔ rén jì tiān dì shān chuān jiē lì shī, chéng yǐ tiān dì shān chuān zhǐ shì yīn yáng èr qì, yòng shī yào de èr qì lái jù zhè shī shàng, bú shì tú rán xīn xiǎng, suǒ yǐ yòng guàn, yòng liáo, yòng shēng, yòng bì, dà yào jǐn wú xīn zhī chéng jìng. wú xīn zhī chéng jìng jì jǐn, zé zhè tiān dì shān chuān zhī qì biàn zì guān jù.
古人祭天地山川皆立尸,诚以天地山川只是阴阳二气,用尸要得二气来聚这尸上,不是徒然歆享,所以用灌,用燎,用牲,用币,大要尽吾心之诚敬。吾心之诚敬既尽,则这天地山川之气便自关聚。
tiān zǐ shì tiān dì zhī zhǔ, tiān dì dà qì guān xì yú yī shēn, jí jìn qí chéng jìng, zé tiān dì zhī qì guān jù, biàn yǒu gǎn yìng chù. zhū hóu zhǐ shì yī guó zhī zhǔ, zhǐ shì jìng nèi zhī míng shān dà chuān, jí jìn qí chéng jìng, zé shān chuān zhī qì biàn jù yú cǐ ér yǒu gǎn zhào. jiē shì gè suí qí fēn xiàn dà xiǎo rú cǐ.
天子是天地之主,天地大气关系于一身,极尽其诚敬,则天地之气关聚,便有感应处。诸侯只是一国之主,只是境内之名山大川,极尽其诚敬,则山川之气便聚于此而有感召。皆是各随其分限大小如此。
shān lín chuān gǔ qiū líng, néng chū qì wèi yún yǔ zhě jiē shì shén. rì yuè xīng chén, mín suǒ zhān yǎng zhě, yì jiē yuē shén. qí zài rén, zé fǎ shī yú rén zé sì zhī, yǐ sǐ qín shì zé sì zhī, yǐ láo dìng guó zé sì zhī, néng yù dà zāi zé sì zhī, néng hàn dà huàn zé sì zhī. gǔ rén fēi cǐ zú yě, bù zài sì diǎn, jiàn jì fǎ piān shén xiáng. ruò hòu shì jì sì, biàn dōu méi lǐ huì le.
山林川谷丘陵,能出气为云雨者皆是神。日月星辰,民所瞻仰者,亦皆曰神。其在人,则法施于人则祀之,以死勤事则祀之,以劳定国则祀之,能御大灾则祀之,能捍大患则祀之。古人非此族也,不在祀典,见祭法篇甚详。若后世祭祀,便都没理会了。
dài fū jì wǔ sì, nǎi shì mén hù zào xíng zhōng liū. zì hàn yǐ lái, yǐ bìng yì xíng. gǔ zhě xué chù, shàng wèi yǒu qǔ míng zhī chù míng yuē zhōng liū, zhǐ shì tǔ shén. shì rén yòu bù de jiān wǔ sì, jiān jǔ yī liǎng jiàn. zài shì sāng lǐ què yǒu" jí bìng dǎo yú wǔ sì" zhī wén, ér wú qí jì.
大夫祭五祀,乃是门、户、灶、行、中溜。自汉以来,以并易行。古者穴处,上为牖取明之处名曰中溜,只是土神。士人又不得兼五祀,间举一两件。在士丧礼却有“疾病祷于五祀”之文,而无其祭。
zhèng kāng chéng zhù yuè lìng chūn sì hù wèi: yáng qì chū, sì zhī yú hù nèi, yáng yě. xià sì zào wèi: yáng qì shèng rè yú wài, sì zhī yú zào, cóng rè lèi yě. qiū sì mén wèi: yīn qì chū, sì zhī yú mén wài, yīn yě. dōng sì xíng wèi: yīn shèng hán yú shuǐ, sì zhī yú xíng, cóng pì chú zhī lèi yě. zhōng yāng sì zhōng liū wèi: tǔ zhǔ zhōng yāng ér shén zài shì. yú cǐ yì jiàn hàn shí lǐ xué yóu míng, lùn guǐ shén yóu zhǔ yú yīn yáng wèi yán, yóu wèi shī xiān wáng zhī yí yì yě.
郑康成注月令春祀户谓:阳气出,祀之于户内,阳也。夏祀灶谓:阳气盛热于外,祀之于灶,从热类也。秋祀门谓:阴气出,祀之于门外,阴也。冬祀行谓:阴盛寒于水,祀之于行,从辟除之类也。中央祀中溜谓:土主中央而神在室。于此亦见汉时礼学犹明,论鬼神犹主于阴阳为言,犹未失先王之遗意也。
gǔ rén sì diǎn, zì jì fǎ suǒ liè zhī wài, yòu yǒu yǒu dào yǒu dé zhě sǐ, zé jì yú gǔ zōng, yǐ wéi lè zǔ. cǐ děng jiē shì zhèng cí. hòu shì rú zhōng chén yì shì dǎo bái rèn wèi huàn nàn, rú zhāng xún xǔ yuǎn sǐ yú suī yáng, lì shuāng miào. sū zhōng yǒng gōng yú yōng zhōu sǐ jié shén wěi, hé lì miào yú yōng. jīn gòng hóu lì cí yú běn zhōu, yì yí. rú zhāng zhōu líng zhe wáng yǐ sǐ wèi bāng rén, ér zhāng rén lì miào sì zhī. fán cǐ zhōng chén yì shì zhī cí, jiē shì zhèng dāng. rán qí cí yǔ, xū guān sī wèi yán qí shǎng yào, kāi bì yǒu shí, bù yǔ mín jiān xiè dú, nǎi wèi hé lǐ. zài mín jiān zhǐ de fén xiāng zhì jìng ér yǐ, yì bù kě yuè fēn ér jì.
古人祀典,自祭法所列之外,又有有道有德者死,则祭于瞽宗,以为乐祖。此等皆是正祠。后世如忠臣义士蹈白刃卫患难,如张巡许远死于睢阳,立双庙。苏忠勇公于邕州死节甚伟,合立庙于邕。今贡侯立祠于本州,亦宜。如漳州灵著王以死卫邦人,而漳人立庙祀之。凡此忠臣义士之祠,皆是正当。然其祠宇,须官司为严其扄钥,开闭有时,不与民间亵渎,乃为合礼。在民间只得焚香致敬而已,亦不可越分而祭。
yǐ shàng lùn jì sì sì diǎn
以上论祭祀祀典
dà fán bù dàng jì ér jì, jiē yuē yín sì. yín sì wú fú, yóu mài luò bù xiāng guān zhī gù. hòu shì sì diǎn, zhī yuán fó lǎo lái, dōu luàn le. rú lǎo shì shè jiào, yǐ shù rén jì tiān, yǒu shèn guān xì? rú shì jiā yì shì hú shén, yǔ zhōng guó rén hé xiāng guān? jiǎ rú zhōng chén yì shì pèi xiǎng yuán xūn, ruò shì jǐ bù dàng jì, jiē wèi wài shén, jiē yǔ wǒ wú xiāng gān shè. zì shèng xué bù míng yú shì, guǐ shén qíng zhuàng dōu bù xiǎo, rú huà xīng chén dōu huà gè rén, yǐ xīng jūn mù zhī, rú tài shān yuē tiān qí rén shèng dì, zài táng fēng wèi tiān qí wáng, dào běn cháo yǐ dōng fāng zhǔ shēng, jiā rén shèng èr zì fēng dì. dì zhǐ shì yī shàng dì ér yǐ, ān yǒu wǔ dì? qǐ bù jiàn luàn! kuàng tài shān zhǐ shì gè shān, ān yǒu rén xíng ní? jīn lì miào, yǎn rán chuí liú duān miǎn, yī shang ér zuò, yòu lì hòu diàn yú qí hòu, bù zhī yòu shì hé shān kě yǐ dāng qí pèi, ér wèi fū fù yé? rén xīn mí huò, yī zhì yú cǐ. jù tài shān zài lǔ fēng nèi, wéi lǔ gōng kě yǐ jì, jīn gé yī jiāng yī huái, yǔ nán fāng dì mài quán bù xiāng jiāo shè, ér zài zài zhū zhōu xiàn jiē yǒu dōng yuè xíng cí. cǐ yì cháo tíng lǐ guān shī jiǎng míng, ér wèi zhōu xiàn zhě bù zhī jìn. chī chī yú mín, běn bù míng lǐ, yì hé zú guài.
大凡不当祭而祭,皆曰淫祀。淫祀无福,由脉络不相关之故。后世祀典,只缘佛老来,都乱了。如老氏设醮,以庶人祭天,有甚关系?如释迦亦是胡神,与中国人何相关?假如忠臣义士、配享元勋,若是己不当祭,皆为外神,皆与我无相干涉。自圣学不明于世,鬼神情状都不晓,如画星辰都画个人,以星君目之,如泰山曰天齐仁圣帝,在唐封为天齐王,到本朝以东方主生,加仁圣二字封帝。帝只是一上帝而已,安有五帝?岂不僭乱!况泰山只是个山,安有人形猊?今立庙,俨然垂旒端冕,衣裳而坐,又立后殿于其后,不知又是何山可以当其配,而为夫妇耶?人心迷惑,一至于此。据泰山在鲁封内,惟鲁公可以祭,今隔一江一淮,与南方地脉全不相交涉,而在在诸州县皆有东岳行祠。此亦朝廷礼官失讲明,而为州县者不之禁。蚩蚩愚民,本不明理,亦何足怪。
nán yuè miào xiàng zhě huí lù, tài wèi yù zài zào, wèn yú wǔ fēng xiān shēng. xiān shēng dá yǐ:" tiān dì yú rén shì běn yī lǐ, zài tiān wèi huáng tiān shàng dì, zài rén wéi dà jūn. dà jūn yǒu èr, zé rén shì luàn yǐ. wǔ yuè shì sān gōng, yǔ huáng tiān shàng dì bìng wèi dì, zé tiān dào luàn yǐ. ér shì sú wèi sù xiàng, wèi lì pèi, wèi zhì nán nǚ, wū ér zhù zhī, xiè dú shén shì zhī shén." hòu nán xuān yòu xiáng zhī yuē:" chuān liú shān zhì, shì qí xíng yě, ér rén zhī yě, hé jū? qí qì zhī liú tōng kě yǐ xiāng jiē yě, ér zì zhī yě, hé jū?" jiē kě wèi zhèng dà zhī lùn, shén fā yú méng, pò lóng gǔ.
南岳庙向者回禄,太尉欲再造,问于五峰先生。先生答以:“天地与人事本一理,在天为皇天上帝,在人为大君。大君有二,则人事乱矣。五岳视三公,与皇天上帝并为帝,则天道乱矣。而世俗为塑像,为立配,为置男女,屋而贮之,亵渎神示之甚。”后南轩又详之曰:“川流山峙,是其形也,而人之也,何居?其气之流通可以相接也,而字之也,何居?”皆可为正大之论,甚发愚蒙,破聋瞽。
shàng duàn yún gǔ rén jì tiān dì shān chuān jiē lì shī, yào de qì lái jù zhè shī shàng. jù cǐ shuō, zé jì shān chuān ér rén qí xíng, yí yì gǔ rén lì shī zhī yì. xī bù jí zhì zhī xiān shēng.
(上段云古人祭天地山川皆立尸,要得气来聚这尸上。据此说,则祭山川而人其形,疑亦古人立尸之意。惜不及质之先生。)
shì sú bǐ lǐ, yǐ sān yuè èr shí bā rì wèi dōng yuè shèng dì shēng cháo, hé jùn nán nǚ yú qián qī, chè zhòu yè jiù tōng qú lǐ bài, huì yú yuè miào wèi zhī cháo yuè, wèi fù mǔ wáng rén bá zuì. jí zhì shì rì, bì xiàn xiāng zhú shàng shòu. bù tè cǐ ěr, fán zhū miào jiē yǒu shēng cháo zhī lǐ, dāng qí rì, zé shì fū mín sú jiē xiàn xiāng zhú, yīn qín zhì jiǔ shàng shòu. àn gǔ jīng shū běn wú shēng rì zhī lǐ, yī chuān xiān shēng yǐ shuō pò: rén wú fù mǔ, shēng rì dāng bèi bēi tòng, ān rěn zhì jiǔ zhāng lè yǐ wéi lè? ruò jù qìng zhě kě yě. yǐ lǐ shì mín zhī rěn, yóu néng yú shì rì gǎn qì, sī mù qí qīn, yì yǐ tiān lǐ zhī bù róng mǐn chù. gù zài rén jiǎng cǐ lǐ, yǐ wéi fēi lǐ zhī lǐ. rán yú rén zhī shēng cún ér zhù qí shòu, yóu yǒu shuō guǐ yǐ sǐ yǐ, ér yuē shēng cháo xiàn shòu zhě, hé wéi hū?
世俗鄙俚,以三月二十八日为东岳圣帝生朝,阖郡男女于前期,彻昼夜就通衢礼拜,会于岳庙谓之朝岳,为父母亡人拔罪。及至是日,必献香烛上寿。不特此尔,凡诸庙皆有生朝之礼,当其日,则士夫民俗皆献香烛,殷勤致酒上寿。按古经书本无生日之礼,伊川先生已说破:人无父母,生日当倍悲痛,安忍置酒张乐以为乐?若具庆者可也。以李世民之忍,犹能于是日感泣,思慕其亲,亦以天理之不容泯处。故在人讲此礼,以为非礼之礼。然于人之生存而祝其寿,犹有说;鬼已死矣,而曰生朝、献寿者,何为乎?
yī chuān pò héng qú dìng lóng nǚ yì guān cóng fū rén pǐn zhì shì, wèi: lóng, shòu yě, qǐ kě bèi fū rén yì guān? qiě dà hé zhī sāi, nǎi tiān dì zǔ zōng shè jì zhī yòu, jí lì zú zhī lì, lóng hé gōng zhī yǒu? qí yán kě wèi shén zhèng dà, yòu yǐ jiàn zhāng chéng xué shí qiǎn shēn zhī bù tóng. shì sú shì zhēn wǔ, hū wéi zhēn shèng, zhǐ shì běi fāng xuán wǔ shén. zhēn zōng shàng dào jiào, bì shèng zǔ huì, gǎi xuán wéi zhēn. běi fāng xuán wǔ nǎi guī shé zhī shǔ, hòu rén bù xiǎo qí yì, huà zhēn wǔ zuò yī rén sàn fà wò jiàn, zú tà guī shé, jìng chuán dào jiào zhōng mǒu dài mǒu rén xiū xíng rú cǐ.
伊川破横渠定龙女衣冠从夫人品秩事,谓:龙,兽也,岂可被夫人衣冠?且大河之塞,乃天地祖宗社稷之佑,及吏卒之力,龙何功之有?其言可谓甚正大,又以见张程学识浅深之不同。世俗事真武,呼为真圣,只是北方玄武神。真宗尚道教,避圣祖讳,改玄为真。北方玄武乃龟蛇之属,后人不晓其义,画真武作一人散发握剑,足踏龟蛇,竞传道教中某代某人修行如此。
jiāng huái yǐ nán, zì gǔ duō yín sì. yǐ qí zài mán yí zhī yù, bù zhān zhōng huá lǐ yì. dí rén jié huǐ jiāng huái yín cí yī qiān qī bǎi qū, suǒ cún zhě wéi xià yǔ wǔ zǐ xū èr miào, yī chuān xiān shēng yóu yǐ wéi cún wǔ zǐ xū miào wèi wèi shì, wǔ zǐ xū kě xuè shí yú wú, bù kě xuè shí yú chǔ. jīn qù dí gōng wèi jiǔ, ér yín sì jí duō, jiē yuán shì jiào bù míng, mín sú hǎo guài. shǐ zhě tǔ jū zūn zhì wú shí zhě chàng zhī, jì ér qún xiǎo yǐ cái háo xiāng lǐ zhě fǔ zhī, xià yān zé lǐ zhōng pò dàng wú shēng chǎn zhě, jiǎ tuō cǐ póu liǎn mín cái, wèi yī shí zhī jì, shì yǐ shàng ér zhōu xiàn, xià zhì lǘ xiàng cūn luò, wú bù gè yǒu shén cí. cháo tíng lǐ guān yòu wú shí yōng fū, duō yǔ zhī jì jiào fēng hào, shì yǐ wú lái lì zhě jiē kě dé fēng hào, yǒu fēng hào zhě jiē kě suì suì jiā dà. ruò yù kǎo lùn xié zhèng, zé dōu wú lǐ huì le.
江淮以南,自古多淫祀。以其在蛮夷之域,不沾中华礼义。狄仁杰毁江淮淫祠一千七百区,所存者惟夏禹伍子胥二庙,伊川先生犹以为存伍子胥庙为未是,伍子胥可血食于吴,不可血食于楚。今去狄公未久,而淫祀极多,皆缘世教不明,民俗好怪。始者土居尊秩无识者唱之,继而群小以财豪乡里者辅之,下焉则里中破荡无生产者,假托此裒敛民财,为衣食之计,是以上而州县,下至闾巷村落,无不各有神祠。朝廷礼官又无识庸夫,多与之计较封号,是以无来历者皆可得封号,有封号者皆可岁岁加大。若欲考论邪正,则都无理会了。
hòu shì kàn lǐ bù míng, jiàn zhū shén miào yǒu líng gǎn xiǎng yìng zhě, zé yǐ wéi yīng líng shén shèng zhī cí, zài shēng bì cōng míng zhèng zhí zhī rén yě. shū bù zhī cǐ lèi qí jiān shà yǒu qū zhé: yí yàng shì fù guì quán shì děng rén, rú bó yǒu wéi lì, zǐ chǎn suǒ wèi" yòng wù jīng duō zé hún pò qiáng" zhī lèi yí yàng shì zhuàng nián dǎo bái rèn ér sǐ, yīng hún bù sàn dǐ rén yí yàng shì shēng bǐng qì hòu jīng shuǎng qiáng dǐ rén, sǐ hòu wèi biàn xiāo sàn yí yàng shì rén sù rén xiàng shí, zhuō gè shēng qín zhī měng zhì zhě, rú hóu wū zhī shǔ, shēng cáng yú fù zhōng. cǐ wù bèi shēng jié ér sǐ, hún pò bù sàn, zhòng rén zhāo xī fén xiāng dǎo zhù, biàn huì yǒu líng. qí líng nǎi cǐ wù zhī líng, fēi guān nà guǐ shén shì yí yàng shì rén xīn yǐ wéi líng, zhòng rén jīng shén dōu jù zài nà shàng, biàn zì huì líng, rú bái xiǎng dài wáng zhī lèi yí yàng shì lì yǐ wéi cí, biàn yǒu yī cǎo fù mù dǐ chén hún zhì pò lái, qiè fù yú qí shàng yí yàng yòu shì shān chuān zhī líng, miào yǔ zuò jù shān chuān xióng měng chù, qì zuò zhī líng. yòu yǒu běn miào zhèng diàn bù shèn líng, ér piān páng shě yǒu líng zhě, shì piān páng zuò dé shān chuān zhèng mài chù gù yě. yòu yǒu dōu bù guān zhè shì, zhǐ shì suí běn rén xīn zì líng, rén xīn zì jí qí chéng jìng zé jīng shén jù, suǒ zhàn zhī shì zì yǒu mài luò xiāng guān, biàn zì rán gǎn yìng, jí xiōng háo fà bù chà, zhī yuán dōu shì yī lǐ yī qì gù ěr. suǒ wèi" qí jiè yǐ shén míng qí dé fū", jí cǐ yì.
后世看理不明,见诸神庙有灵感响应者,则以为英灵神圣之祠,在生必聪明正直之人也。殊不知此类其间煞有曲折:一样是富贵权势等人,如伯有为厉,子产所谓“用物精多则魂魄强”之类;一样是壮年蹈白刃而死,英魂不散底人;一样是生禀气厚精爽强底人,死后未便消散;一样是人塑人像时,捉个生禽之猛鸷者,如猴乌之属,生藏于腹中。此物被生劫而死,魂魄不散,众人朝夕焚香祷祝,便会有灵。其灵乃此物之灵,非关那鬼神事;一样是人心以为灵,众人精神都聚在那上,便自会灵,如白鲞大王之类;一样是立以为祠,便有依草附木底沉魂滞魄来,窃附于其上;一样又是山川之灵,庙宇坐据山川雄猛处,气作之灵。又有本庙正殿不甚灵,而偏旁舍有灵者,是偏旁坐得山川正脉处故也。又有都不关这事,只是随本人心自灵,人心自极其诚敬则精神聚,所占之事自有脉络相关,便自然感应,吉凶毫发不差,只缘都是一理一气故耳。所谓“齐戒以神明其德夫”,即此意。
hú nán fēng sú, yín sì yóu chì, duō yòng rén jì guǐ, huò cūn mín póu qián mǎi rén yǐ jì, huò zhuō xíng lù rén yǐ jì. wén shuō yǒu yī hán shì bèi zhuō, juàn zhū miào zhù, bàn yè yǒu dà shé zhāng kǒu yù shí zhī, qí rén shí yī zhòu, zhǐ guǎn niàn zhòu, shé bù gǎn shí, jiàn jiàn tuì suō ér qù. míng zǎo shì rén dé tuō, sù zhū guān rén, yǐ wéi zhòu zhī líng suǒ zhì, shì bù rán. fán hǔ shòu děng shí rén zhě, duō shì tiāo zhī shǐ shén sè biàn dòng fāng shí, shén sè bù dòng zé bù gǎn shí. ruò cǐ rén zhě, xīn zì yǐ wéi bì sǐ, wú kě táo, gèng bù fù yǒu jù sǐ zhī niàn yǐ. zhǐ yī wèi kào zhòu, kǒu zhǐ guǎn niàn zhòu, xīn quán zài zhòu shàng, gèng wú fù yǒu biàn dòng zhī sè, gù shé wú yóu shí zhī, yì yóu hǔ bù shí jiàn biān yīng ér zhī lèi, fēi guān zhòu líng zhī wèi yě.
湖南风俗,淫祀尤炽,多用人祭鬼,或村民裒钱买人以祭,或捉行路人以祭。闻说有一寒士被捉,縳诸庙柱,半夜有大蛇张口欲食之,其人识一咒,只管念咒,蛇不敢食,渐渐退缩而去。明早士人得脱,诉诸官人,以为咒之灵所致,是不然。凡虎兽等食人者,多是挑之使神色变动方食,神色不动则不敢食。若此人者,心自以为必死,无可逃,更不复有惧死之念矣。只一味靠咒,口只管念咒,心全在咒上,更无复有变动之色,故蛇无由食之,亦犹虎不食涧边婴儿之类,非关咒灵之谓也。
wén shuō nán xuān céng chà yī sī hù pò yī dài wáng miào, cái dé dié jí liǎng jiǎo jù ruǎn, qí rén wò shèng yú ér wǎng. dào miào zhōng qǔ dài wáng xiàng, pōu qí fù, yǒu pán shù zhòng, zhōng yǒu xiǎo hé, shèng yī dà bái chóng, huó zǒu, jí tóu zhū yóu jiān zhī. cái pò hé jiàn chóng, jiǎo biàn lì yù. tuī cǐ, qí tā kě yǐ lèi jiàn.
闻说南轩曾差一司户破一大王庙,才得牒即两脚俱软,其人卧乘舆而往。到庙中取大王像,剖其腹,有盘数重,中有小合,盛一大白虫,活走,急投诸油煎之。才破合见虫,脚便立愈。推此,其他可以类见。
yǐ shàng lùn yín sì
以上论淫祀
tiān dì jiān yì yǒu chén hún zhì pò bù dé zhèng mìng ér sǐ zhě, wèi néng xiāo sàn, yǒu shí huò néng zuò guài, dàn jiǔ hòu dāng zì xiāo. yì yǒu bào yuān wèi jí xuě zhě, lǚ zuò guài, cái jué fā biàn tiē rán. rú hòu hàn wáng chún yì zhōng nǚ guǐ, jí zhū wén gōng duàn lóng yán qī shā fū shì.
天地间亦有沉魂滞魄不得正命而死者,未能消散,有时或能作怪,但久后当自消。亦有抱冤未及雪者,屡作怪,才觉发便帖然。如后汉王纯驿中女鬼,及朱文公断龙岩妻杀夫事。
dà dǐ yāo yóu rén xīng, fán zhū bān guǐ shén zhī wàng, dōu shì yóu rén xīn xìng zhī. rén yǐ wéi líng zé líng, bù yǐ wéi líng zé bù líng. rén yǐ wéi guài zé guài, bù yǐ wéi guài zé bù guài. yī chuān zūn rén guān xiè duō yāo, huò bào yuē: guǐ jī gǔ. qí mǔ yuē: bǎ chuí yǔ zhī. huò bào yuē: guǐ yáo shàn. qí mǔ yuē: tā rè gù ěr. hòu suì wú yāo. zhǐ shì zhǔ zhě bù wéi zhī dòng, biàn zì wú le. xì guān zuǒ shì suǒ wèi" yāo yóu rén xīng" yī yǔ, jí shuō de chū. míng dào shí fú fàng guāng zhī shì yì rán.
大抵妖由人兴,凡诸般鬼神之旺,都是由人心兴之。人以为灵则灵,不以为灵则不灵。人以为怪则怪,不以为怪则不怪。伊川尊人官廨多妖,或报曰:鬼击鼓。其母曰:把捶与之。或报曰:鬼摇扇。其母曰:他热故耳。后遂无妖。只是主者不为之动,便自无了。细观左氏所谓“妖由人兴”一语,极说得出。明道石佛放光之事亦然。
xī yǒu sēng rù fáng jiāng shuì, àn zhōng wù tà pò yī shēng jiā, xīn yí wèi chán chú zhī shǔ, wò zhōng shén huǐ qí wǎng hài xìng mìng. dào zhōng xiāo hū yǒu kòu mén mì mìng zhě, sēng yuē míng rì wèi jiàn bá, jí tiān míng jiàn zhī, nǎi jiā yě. cǐ zhǐ shì zì jiā xīn yí, biàn gǎn zhào dé yóu hún zhì pò fù huì ér lái. yòu rú yí shū zài: yī guān yuán yú jīn shān sì jiàn bá wáng qī zhī nì shuǐ zhě, hū bì qiè zuò wáng hún hú yǔ, yán sǐ zhī shén yuān. shù rì hòu yǒu yú zhě jiù dé qī, sòng hái zhī. cǐ lèi shén duō, jiē shì yāo yóu rén xīng. rén wú xìn yān, yāo bù zì zuò.
昔有僧入房将睡,暗中误踏破一生茄,心疑为蟾蜍之属,卧中甚悔其枉害性命。到中宵忽有扣门觅命者,僧约明日为荐拔,及天明见之,乃茄也。此只是自家心疑,便感召得游魂滞魄附会而来。又如遗书载:一官员于金山寺荐拔亡妻之溺水者,忽婢妾作亡魂胡语,言死之甚冤。数日后有渔者救得妻,送还之。此类甚多,皆是妖由人兴。人无衅焉,妖不自作。
lài shěng gàn zhàn fǎ yǒu guǐ fù ěr yǔ. rén lái zhàn zhě, wèn xìng jǐ huà, míng jǐ huà, qí rén duì miàn mò shù, qú biàn dào dé. huò yù jì dìng qí huà, lín shí gèng bù diǎn shù, zhǐ wèn jí biàn dá, qú biàn dào bù dé. zé" sī lǜ wèi qǐ, guǐ shén mò zhī", kāng jié zhī yán, yì jiàn pò cǐ jīng wēi chù.
赖省干占法有鬼附耳语。人来占者,问姓几画,名几画,其人对面默数,渠便道得。或预记定其画,临时更不点数,只问及便答,渠便道不得。则“思虑未起,鬼神莫知”,康节之言,亦见破此精微处。
zhāng yuán jùn jūn sǐ hòu, cháng lái yǔ yǔ, shuō qú xīn xià shì. yī dào shì yǔ wéi qí ér qī lái, dào shì zhuō yī bǎ qí zǐ, bāo yǐ zhǐ, lìng chí qù wèn, zhāng bù zhī shù biàn dào bù dé. yuē: wǒ hòu bù lái yǐ. cǐ wèi bì zhēn shì qí qī, nǎi chén hún zhì pò suí zhāng xīn gǎn zhào ér lái, bèi dào shì kuī pò cǐ jī, gèng shǐ bù dé. shì zhī fú hè xià xiān zhě yì rú cǐ, shí zì rén fú dé, bù shí zì rén fú bù dé. néng wén rén fú, zé shī yǔ qīng xīn bù néng wén rén fú, zé shī yǔ zhuō nèn. wèn shì ér fú hè rén zhī shì yì, zé xiě dé chū bù zhī shì yì zé xiě bù chū. yǔ yín yǒng zuò wén zhāng, zé wú bù tōng wèn wèi lái shì zé quán bù yīng. yì kě zì jiàn. cǐ fēi yīn běn rén zhī zhī ér yǒu jiǎ tuō, gài guǐ shén yōu yīn, nǎi jí rén zhī jīng shén fā huī, suí rén zhī shí suǒ zhì ěr. biàn jiàn yāo fēi yóu rén bù kě.
张元郡君死后,常来与语,说渠心下事。一道士与围棋而妻来,道士捉一把棋子,包以纸,令持去问,张不知数便道不得。曰:我后不来矣。此未必真是其妻,乃沉魂滞魄随张心感召而来,被道士窥破此机,更使不得。世之扶鹤下仙者亦如此,识字人扶得,不识字人扶不得。能文人扶,则诗语清新;不能文人扶,则诗语拙嫩。问事而扶鹤人知事意,则写得出;不知事意则写不出。与吟咏作文章,则无不通;问未来事则全不应。亦可自见。此非因本人之知而有假托,盖鬼神幽阴,乃藉人之精神发挥,随人知识所至耳。便见妖非由人不可。
xī wǔ sān sī zhì yī qiè jué sè, shì fū jiē fǎng guān. dí liáng gōng yì wǎng yān, qiè dùn bú jiàn, wǔ sān sī sōu zhī, zài bì xì zhōng yǔ yuē: wǒ nǎi huā yuè zhī yāo, tiān qiǎn wǒ fèng jūn tán xiào. liáng gōng shí zhī zhèng rén, wǒ bù kě yǐ jiàn. gài duān rén zhèng shì yǒu jīng shuǎng qīng míng, guǐ shén chī mèi zì bù gǎn jìn, suǒ wèi" dé zhòng guǐ shén qīn". guǐ shén zhī suǒ yǐ néng jìn rén zhě, jiē yóu rén zhī jīng shén zì bù zú gù ěr.
昔武三思置一妾绝色,士夫皆访观。狄梁公亦往焉,妾遁不见,武三思搜之,在壁隙中语曰:我乃花月之妖,天遣我奉君谈笑。梁公时之正人,我不可以见。盖端人正士有精爽清明,鬼神魑魅自不敢近,所谓“德重鬼神钦”。鬼神之所以能近人者,皆由人之精神自不足故耳。
yǐ shàng lùn yāo guài
以上论妖怪
" jìng guǐ shén ér yuǎn zhī", cǐ yī yǔ jí shuō de yuán ér jǐn. rú zhèng shén, néng zhī jìng yǐ, yòu yì shī zhī bù néng yuǎn xié shén, néng zhī yuǎn yǐ, yòu yì shī zhī bù néng jìng. xū shì dōu yào jìng ér yuǎn, yuǎn ér jìng, shǐ liǎng jǐn yōu míng zhī yì. wén gōng yǔ jiě shuō: zhuān yòng lì yú rén dào zhī suǒ yí, ér bù huò yú guǐ shén zhī bù kě zhī. cǐ yǔ shì rén jí wéi qīn qiè." wèi néng shì rén, yān néng shì guǐ", xū shì jǐn shì rén zhī dào, zé jǐn shì guǐ zhī dào duàn wú èr zhì. suǒ yǐ fā zǐ lù zhě shēn yǐ.
“敬鬼神而远之”,此一语极说得圆而尽。如正神,能知敬矣,又易失之不能远;邪神,能知远矣,又易失之不能敬。须是都要敬而远,远而敬,始两尽幽明之义。文公语解说:专用力于人道之所宜,而不惑于鬼神之不可知。此语示人极为亲切。“未能事人,焉能事鬼”,须是尽事人之道,则尽事鬼之道断无二致。所以发子路者深矣。