chéng yǔ jìng zì bù xiāng guān, gōng yǔ jìng zì què xiāng guān.
诚与敬字不相关,恭与敬字却相关。
chéng zǐ wèi" zhǔ yī zhī wèi jìng, wú shì zhī wèi yī", wén gōng hé ér yán zhī, yuē" zhǔ yī wú shì zhī wèi jìng", yóu fēn xiǎo. jìng yī zì, cóng qián jīng shū shuō chù jǐn duō, zhǐ bǎ zuò xián màn shuō guò, dào èr chéng fāng niān chū lái, jiù xué zhě zuò gōng fu chù shuō, jiàn de zhè dào lǐ yóu jǐn qiè, suǒ guān zuì dà. jìng zì běn shì gè xū zì, yǔ wèi jù děng zì xiāng sì, jīn bǎ zuò shí gōng fū, zhǔ yì zhòng le, shì gè shí wù shì yì bān.
程子谓“主一之谓敬,无适之谓一”,文公合而言之,曰“主一无适之谓敬”,尤分晓。敬一字,从前经书说处尽多,只把做闲慢说过,到二程方拈出来,就学者做工夫处说,见得这道理尤紧切,所关最大。敬字本是个虚字,与畏惧等字相似,今把做实工夫,主意重了,似个实物事一般。
rén xīn miào bù kě cè, chū rù wú shí, mò zhī qí xiāng. jìng suǒ yǐ zhǔ zǎi tǒng shè. ruò wú gè jìng, biàn dōu bú jiàn le. wéi jìng, biàn cún zài zhè lǐ. suǒ wèi jìng zhě wú tā, zhǐ shì cǐ xīn cháng cún zài zhè lǐ, bù zǒu zuò, bù sàn màn, cháng nèn dì xīng xīng, biàn shì jìng.
人心妙不可测,出入无时,莫知其乡。敬所以主宰统摄。若无个敬,便都不见了。惟敬,便存在这里。所谓敬者无他,只是此心常存在这里,不走作,不散慢,常恁地惺惺,便是敬。
zhǔ yī zhě zhǐ shì xīn zhǔ zhè gè shì, gèng bù bié bǎ gè shì lái cān chā. ruò zuò yī jiàn shì, yòu chā dì èr jiàn shì, yòu cān dì sān jiàn shì, biàn bú shì zhǔ yī, biàn shì bù jìng. wén gōng wèi" wù èr yǐ èr, wù cān yǐ sān", zhèng rú cǐ.
主一者只是心主这个事,更不别把个事来参插。若做一件事,又插第二件事,又参第三件事,便不是主一,便是不敬。文公谓“勿贰以二,勿参以三”,正如此。
wú shì shí, xīn cháng zài zhè lǐ, bù zǒu zuò, gù shì zhǔ yī. yǒu shì shí, xīn yīng zhè shì, gèng bù jiāng dì èr dì sān shì lái chā, yě shì zhǔ yī.
无事时,心常在这里,不走作,固是主一。有事时,心应这事,更不将第二第三事来插,也是主一。
wú shì zhě, xīn cháng zài zhè lǐ, bù zǒu dōng, bù zǒu xī, bù zhī nán, bù zhī běi.
无适者,心常在这里,不走东,不走西,不之南,不之北。
chéng zǐ jiù rén xīn zuò gōng fu chù, tè zhù yì cǐ zì. gài yǐ cǐ dào lǐ guàn dòng jìng, chè biǎo lǐ, yī shǐ zhōng, běn wú jiè xiàn. xián jìng wú shì shí yě yòng jìng, yīng shì jiē wù shí yě yòng jìng. xīn zài lǐ miàn yě rú cǐ, dòng chū yú wài lái zuò shì yě rú cǐ. chū tóu zuò shì yě rú cǐ, zuò dào mò shāo yě rú cǐ. cǐ xīn cháng wú jiàn duàn, cái jiàn duàn biàn bù jìng.
程子就人心做工夫处,特注意此字。盖以此道理贯动静,彻表里,一始终,本无界限。闲静无事时也用敬,应事接物时也用敬。心在里面也如此,动出于外来做事也如此。初头做事也如此,做到末稍也如此。此心常无间断,才间断便不敬。
gé wù zhì zhī yě xū jìng, chéng yì zhèng xīn xiū shēn yě xū jìng, qí jiā zhì guó píng tiān xià yě xū jìng. jìng zhě, yī xīn zhī zhǔ zǎi, wàn shì zhī gēn běn.
格物致知也须敬,诚意正心修身也须敬,齐家治国平天下也须敬。敬者,一心之主宰,万事之根本。
lǐ wèi" zhí xū rú zhí yíng, rù xū rú yǒu rén", zhǐ jiù cǐ èr jù tǐ rèn chí jìng dǐ gōng fū, yì xiàng zuì qīn qiè. qiě rú rén pěng gè zhì yíng dǐ wù, xīn ruò bù zài zhè shàng, cái yí yī bù biàn qīng le. wéi zhí zhī quán quán, xīn cháng cháng zài zhè shàng, suī xíng dào nà lǐ yě bù qīng dǎo. rù xū rú yǒu rén, suī wú rén jìng jiè, cǐ xīn cháng yán sù, rú duì dà bīn rán, cǐ biàn shì zhǔ yī wú shì yì. yòu rú rén rù shén cí zhōng, cǐ xīn quán guī xiàng nà shén míng shàng, jué bù gǎn shēng xiē tā niàn, zhuān zhuān yī yī, biàn shì bù èr bù sān, jiù cǐ shí tǐ rèn, yì jiàn de zhǔ yī wú shì yì fēn xiǎo.
礼谓“执虚如执盈,入虚如有人”,只就此二句体认持敬底工夫,意象最亲切。且如人捧个至盈底物,心若不在这上,才移一步便倾了。惟执之拳拳,心常常在这上,虽行到那里也不倾倒。入虚如有人,虽无人境界,此心常严肃,如对大宾然,此便是主一无适意。又如人入神祠中,此心全归向那神明上,绝不敢生些他念,专专一一,便是不二不三,就此时体认,亦见得主一无适意分晓。
zhěng qí yán sù, jìng zhī róng. rú zuò ér qīng diē, yì guān luò tuò, biàn shì bù jìng.
整齐严肃,敬之容。如坐而倾跌,衣冠落魄,便是不敬。
shàng cài suǒ wèi cháng xīng xīng fǎ, shì jiù xīn dì shàng zuò gōng fu chù, shuō de yì qīn qiè. gài xīn cháng xǐng zài zhè lǐ, biàn cháng xīng xīng, nèn dì huó. ruò bù zài, biàn sǐ le. xīn cái zài zhè lǐ, zé wàn lǐ sēn rán yú qí zhōng. gǔ rén wèi" jìng, dé zhī jù", zhèng rú cǐ. xū shí xià chí jìng gōng fū, biàn zì jiàn. zhōng guó gǔ jí quán lù
上蔡所谓常惺惺法,是就心地上做工夫处,说得亦亲切。盖心常醒在这里,便常惺惺,恁地活。若不在,便死了。心才在这里,则万理森然于其中。古人谓“敬,德之聚”,正如此。须实下持敬工夫,便自见。 中国古籍全录
wén gōng jìng zhāi zhēn, zhèng shì pū xù rì yòng chí jìng gōng fū jié mù, zuì qīn qiè, yí liè zhū zuǒ yòu, cháng mù zài zhī, àn wéi zhǔn zé zuò gōng fu, jiǔ jiǔ zì bié.
文公敬斋箴,正是铺叙日用持敬工夫节目,最亲切,宜列诸左右,常目在之,按为准则做工夫,久久自别。