yì zhě, xīn zhī suǒ fā yě, yǒu sī liang yùn yòng zhī yì. dà dǐ qíng zhě xìng zhī dòng, yì zhě xīn zhī fā, qíng shì jiù xīn lǐ miàn zì rán fā dòng, gǎi tóu huàn miàn chū lái dǐ, zhèng yǔ xìng xiāng duì. yì shì xīn shàng bō qǐ yī niàn, sī liang yùn yòng yào nèn dì dǐ. qíng dòng shì quán tǐ shàng lùn, yì shì jiù qǐ yī niàn chù lùn. hé shù zhě ér guān, cái yìng jiē shì wù shí, biàn dōu chéng lù zài miàn qián. qiě rú yī jiàn shì wù lái jiē zhe, zài nèi zhǔ zǎi zhě shì xīn dòng chū lái huò xǐ huò nù shì qíng lǐ miàn yǒu gè wù, néng dòng chū lái dǐ shì xìng yùn yòng shāng liáng, yào xǐ nà rén yào nù nà rén shì yì xīn xiàng nà suǒ xǐ suǒ nù zhī rén shì zhì xǐ nù zhī zhōng jié chù yòu shì xìng zhōng dào lǐ liú chū lái, jí qí dāng rán zhī zé chù shì lǐ qí suǒ yǐ dāng rán zhī gēn yuán chǔ shì mìng. yī xià xǔ duō wù shì dōu zài miàn qián, wèi cháng xiāng lí, yì càn rán bù xiāng wěn luàn.
意者，心之所发也，有思量运用之义。大抵情者性之动，意者心之发，情是就心里面自然发动，改头换面出来底，正与性相对。意是心上拨起一念，思量运用要恁地底。情动是全体上论，意是就起一念处论。合数者而观，才应接事物时，便都呈露在面前。且如一件事物来接著，在内主宰者是心；动出来或喜或怒是情；里面有个物，能动出来底是性；运用商量，要喜那人要怒那人是意；心向那所喜所怒之人是志；喜怒之中节处又是性中道理流出来，即其当然之则处是理；其所以当然之根原处是命。一下许多物事都在面前，未尝相离，亦灿然不相紊乱。

yǐ yì bǐ xīn, zé xīn dà yì xiǎo. xīn yǐ quán tǐ yán, yì zhǐ shì jiù quán tǐ shàng fā qǐ yī niàn lǜ chù.
以意比心，则心大意小。心以全体言，意只是就全体上发起一念虑处。

wú yì zhī yì, shì jiù sī yì shuō chéng yì zhī yì, shì jiù hǎo dǐ yì sī shuō.
毋意之意，是就私意说；诚意之意，是就好底意思说。

rén cháng yán yì sī qù shēng. sī zhě sī yě píng shēng, sī lǜ niàn lǜ zhī lèi, jiē yì zhī shǔ.
人常言意思（去声）。思者思也（平声），思虑、念虑之类，皆意之属。