zhōng hé shì jiù xìng qíng shuō. dà dǐ xīn zhī tǐ shì xìng, xìng bú shì gè bié wù, zhǐ shì xīn zhōng suǒ jù zhī lǐ ěr. zhǐ zhè lǐ dòng chū wài lái biàn shì qíng. zhōng shì wèi jiē shì wù, xǐ nù āi yuè wèi fā shí, hún lún zài zhè lǐ, wú suǒ piān yǐ, jí biàn shì xìng. jí fā chū lái, xǐ biàn piān yú xǐ, nù biàn piān yú nù, bù dé wèi zhī zhōng yǐ. rán wèi fā zhī zhōng, zhǐ kě yán bù piān bù yǐ, què xià bù dé guò bù jí zì. jí fā chū lái jiē zhōng jié, fāng wèi zhī hé. hé shì wú suǒ guāi lì, zhǐ lǐ miàn dào lǐ fà chū lái, dāng xǐ ér xǐ, dāng nù ér nù, wú suǒ guāi lì yú lǐ, biàn shì zhōng jié. zhōng jié yì zhǐ shì de qí dāng rán zhī lǐ, wú xiē guò, wú xiē bù jí, yǔ shì lǐ bù xiāng fú lì, gù míng zhī yuē hé ěr.
中和是就性情说。大抵心之体是性,性不是个别物,只是心中所具之理耳。只这理动出外来便是情。中是未接事物,喜怒哀乐未发时,浑沦在这里,无所偏倚,即便是性。及发出来,喜便偏于喜,怒便偏于怒,不得谓之中矣。然未发之中,只可言不偏不倚,却下不得过不及字。及发出来皆中节,方谓之和。和是无所乖戾,只里面道理发出来,当喜而喜,当怒而怒,无所乖戾于理,便是中节。中节亦只是得其当然之理,无些过,无些不及,与是理不相拂戾,故名之曰和耳。
zhōng zhě, tiān xià zhī dà běn, zhǐ shì hún lún zài cǐ, wàn bān dào lǐ dōu cóng zhè lǐ chū, biàn wèi dà běn. hé zhě, tiān xià zhī dá dào, zhǐ shì zhè lǐ dòng chū, wàn bān yìng jiē, wú shǎo guāi lì ér wú suǒ bù tōng, shì wèi dá dào.
中者,天下之大本,只是浑沦在此,万般道理都从这里出,便为大本。和者,天下之达道,只是这里动出,万般应接,无少乖戾而无所不通,是为达道。
zhōng yǒu èr yì: yǒu yǐ fā zhī zhōng, yǒu wèi fā zhī zhōng. wèi fā shì xìng shàng lùn, yǐ fā shì jiù shì shàng lùn. yǐ fā zhī zhōng, dāng xǐ ér xǐ, dāng nù ér nù, nà qià hǎo chù, wú guò bù jí, biàn shì zhōng. cǐ zhōng jí suǒ wèi hé yě. suǒ yǐ zhōu zi tōng shū yì yuē: zhōng zhě, hé yě. shì zhǐ yǐ fā zhī zhōng ér yán yě.
中有二义:有已发之中,有未发之中。未发是性上论,已发是就事上论。已发之中,当喜而喜,当怒而怒,那恰好处,无过不及,便是中。此中即所谓和也。所以周子通书亦曰:中者,和也。是指已发之中而言也。
yáo shùn yǔ" yǔn zhí jué zhōng", jiē shì yǐ fā zhī zhōng. ruò shì lǐ miàn hún lún wèi fā, wèi yǒu xíng yǐng, rú hé zhí dé? jí fā chū lái fāng kě zhí. cǐ shì hé dāng rú cǐ, bǐ shì hé dāng rú bǐ, fāng yǒu gè qià hǎo zhǔn zé, wú tài guò bù jí chù, kě dé ér cāo zhí zhī yě.
尧舜禹“允执厥中”,皆是已发之中。若是里面浑沦未发,未有形影,如何执得?及发出来方可执。此事合当如此,彼事合当如彼,方有个恰好准则,无太过不及处,可得而操执之也。
zhōng yōng piān zhǐ jǔ xǐ nù āi yuè sì zhě, zhǐ shì jǔ gè dà gāng ér yǐ. qí shí cóng lǐ miàn fā chū lái dǐ, dāng rán ér rán, wú suǒ fú yú lǐ zhě, dōu shì hé.
中庸篇只举喜怒哀乐四者,只是举个大纲而已。其实从里面发出来底,当然而然,无所拂于理者,都是和。
shì shì zhī lùn, dà gài yù miè qíng yǐ fù xìng. lǐ áo zuò fù xìng lùn èr piān, jiē shì cǐ yì. áo suī yǔ hán wén gōng yóu, wén gōng xué wú yuān yuán, jiàn lǐ bù míng yíng, suǒ yǐ liú rù shì shì qù. shì shì yào xǐ nù āi yuè bǎi niàn dōu wú, rú hé wú de? zhǐ shì yǒu zhèng yǔ bù zhèng ěr. zhèng dǐ biàn shì tiān lǐ, bù zhèng dǐ biàn shì rén yù.
释氏之论,大概欲灭情以复性。李翱作复性论二篇,皆是此意。翱虽与韩文公游,文公学无渊源,见理不明莹,所以流入释氏去。释氏要喜怒哀乐百念都无,如何无得?只是有正与不正耳。正底便是天理,不正底便是人欲。
dà dǐ zhōng hé zhī zhōng, shì zhuān zhǔ wèi fā ér yán. zhōng yōng zhī zhōng, què yòu shì hán èr yì: yǒu zài xīn zhī zhōng, yǒu zài shì wù zhī zhōng. suǒ yǐ wén gōng jiě zhōng yōng èr zì, bì hé nèi wài ér yán, wèi" bù piān bù yǐ, wú guò bù jí, ér píng cháng zhī lǐ", kě wèi què ér jǐn yǐ.
大抵中和之中,是专主未发而言。中庸之中,却又是含二义:有在心之中,有在事物之中。所以文公解中庸二字,必合内外而言,谓“不偏不倚,无过不及,而平常之理”,可谓确而尽矣。