shí huò èr
◎食貨二
tián zhì
○田制
liàng tián yǐ yíng zào chǐ, wǔ chǐ wèi bù, kuò yī bù, zhǎng èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, bǎi mǔ wèi qǐng. mín tián yè gè cóng qí biàn, mài zhì yú rén wú jìn, dàn lìng suí dì shū zū ér yǐ. fán sāng zǎo, mín hù yǐ duō zhí wèi qín, shǎo zhě bì zhí qí dì shí zhī sān, měng ān móu kè hù shǎo zhě bì kè zhǒng qí dì shí zhī yī, chú kū bǔ xīn, shǐ zhī bù què. fán guān dì, měng ān móu kè jí pín mín qǐng shè zhě, kuān xiāng yī dīng bǎi mǔ, xiá xiāng shí mǔ, zhōng nán bàn zhī. qǐng shè huāng dì zhě, yǐ zuì xià dì wǔ děng jiǎn bàn dìng zū, bā nián shǐ zhēng zhī. zuò jǐ yè zhě yǐ dì qī děng jiǎn bàn wèi shuì, qī nián shǐ zhēng zhī. zì shǒu mào diàn bǐ lín dì zhě, shū guān zū sān fēn zhī èr. diàn huáng hé tuì tān zhě, cì nián nà zū.
量田以營造尺,五尺為步,闊一步,長二百四十步為畝,百畝為頃。民田業各從其便,賣質於人無禁,但令隨地輸租而已。凡桑棗,民戶以多植為勤,少者必植其地十之三,猛安謀克戶少者必課種其地十之一,除枯補新,使之不闕。凡官地,猛安謀克及貧民請射者,寬鄉一丁百畝,狹鄉十畝,中男半之。請射荒地者,以最下第五等減半定租,八年始征之。作己業者以第七等減半為稅,七年始征之。自首冒佃比鄰地者,輸官租三分之二。佃黃河退灘者,次年納租。
tài zōng tiān huì jiǔ nián wǔ yuè, shǐ fēn qiǎn zhū lù quàn nóng zhī shǐ zhě. xī zōng tiān juàn shí sì nián, bà lái liú hùn tóng jiān hù luó dì, yǐ yǔ mín gēng mù, hǎi líng zhèng lóng yuán nián èr yuè, qiǎn xíng bù shàng shū hé shí liè lóu shì děng shí yī rén, fēn háng dà xìng fǔ shān dōng, zhēn dìng fǔ, jū kuò xì guān huò huāng xián mù dì, jí guān mín zhàn shè táo jué hù dì, shù bīng zhàn diàn gōng jí jiān wài lù guān běn yè wài zēng zhì tǔ tián, jí dà xìng fǔ, píng zhōu lù sēng ní dào shì nǚ guān děng dì, gài yǐ shòu suǒ qiān zhī měng ān móu kè hù, qiě lìng mín qǐng shè, ér guān dé qí zū yě.
太宗天會九年五月,始分遣諸路勸農之使者。熙宗天眷十四年,罷來流、混同間護邏地,以予民耕牧,海陵正隆元年二月,遣刑部尚書紇石烈婁室等十一人,分行大興府、山東,真定府,拘括系官或荒閒牧地,及官民占射逃絕戶地,戍兵占佃宮籍監、外路官本業外增置土田,及大興府,平州路僧尼道士女冠等地,蓋以授所遷之猛安謀克戶,且令民請射,而官得其租也。
shì zōng dà dìng wǔ nián shí èr yuè, shàng yǐ jīng jī liǎng měng ān mín hù bù zì gēng kěn, jí fá sāng zǎo wèi xīn yù zhī, mìng dà xìng shǎo yǐn wán yán ràng xún chá. shí nián sì yuè, jìn qīn gēng wéi chǎng dì. shí yī nián, wèi shì chén yuē: wǎng suì, qīng shǔ shān xī, bàng lù jiē hé jià, dài wú mù dì. cháng xià lìng, shǐ mín wǔ lǐ wài nǎi dé gēng kěn. jīn wén qí mín yǐ cǐ qù zhī tā suǒ, shén kě jīn mǐn. qí lìng yī jiù gēng zhǒng, wú zhì shī yè. fán hài mín zhī shì huàn zài bù zhī, zhī zhī zhèn bì bù wèi. zì jīn shì yǒu lèi cǐ, qīng děng jí gào wú yǐn. shí sān nián, chì yǒu sī: měi suì qiǎn guān quàn měng ān móu kè nóng shì, kǒng yǒu fán rǎo. zì jīn zhǐ lìng gè guǎn zhí guān quàn dū, chí màn zhě jǔ hé yǐ wén. shí qī nián liù yuè, xíng zhōu nán zǐ zhào dí jiǎn yán: suí lù bù fù jí guān tián jí hé tān dì, jiē wèi háo qiáng suǒ zhàn, ér pín mín tǔ jí shuì zhòng, qǐ qiǎn guān jū jí mào diàn zhě, dìng lì zū kè, fù liàng jiǎn rén hù shuì shù, shù dé qīng zhòng jūn píng. zhào fù yǒu sī, jiāng xíng ér zhǐ. fù yǐ jìn dōu měng ān móu kè suǒ gěi guān dì lǜ jiē báo jí, háo mín zū diàn guān tián suì jiǔ, wǎng wǎng mào wèi jǐ yè, lìng jū jí zhī. yòu wèi shěng chén yuē: guān dì fēi mín shuí zhǒng, rán nǚ zhí rén hù zì xiāng tǔ sān sì qiān lǐ yí lái, jǐn dé bó dì, ruò bù jū shuā liáng tián gěi zhī, jiǔ bì tān fá, qí qiǎn guān chá zhī. yòu wèi cān zhī zhèng shì zhāng rǔ bì yuē: xiān cháng qiǎn wèn nǚ zhí tǔ dì, jiē yún liáng tián. jí zhèn chū liè, yīn wèn zhī, zé wèi zì qǐ yí zhì cǐ, bù néng zhǒng shí, zhuó lú wèi xí, huò zhǎn chú yǐ zì gěi. qīng děng qí yì zhī. shěng chén zòu: guān dì suǒ yǐ rén duō bì nì dào gēng zhě, yóu qí zuì qīng gù yě. nǎi gèng tiáo yuē, lì xiàn lìng rén zì chén, guò xiàn zé rén néng gào zhě yǒu shǎng. qiǎn tóng zhī zhōng dōu lù zhuǎn yùn shǐ zhāng jiǔ sī wǎng jū jí zhī. shí jiǔ nián èr yuè, shàng rú chūn shuǐ, jiàn mín sāng duō wèi mù chù niè huǐ, zhào qīn wáng gōng zhǔ jí shì yào jiā, mù chù yǒu fàn mín sāng zhě, xǔ suǒ shǔ xiàn guān lì jiā chéng duàn.
世宗大定五年十二月,上以京畿兩猛安民戶不自耕墾,及伐桑棗為薪鬻之,命大興少尹完顏讓巡察。十年四月,禁侵耕圍場地。十一年,謂侍臣曰:「往歲,清暑山西,傍路皆禾稼,殆無牧地。嘗下令,使民五里外乃得耕墾。今聞其民以此去之他所,甚可矜憫。其令依舊耕種,毋致失業。凡害民之事患在不知,知之朕必不為。自今事有類此,卿等即告毋隱。」十三年,敕有司:「每歲遣官勸猛安謀克農事,恐有煩擾。自今止令各管職官勸督,弛慢者舉劾以聞。」十七年六月,刑州男子趙迪簡言:「隨路不附籍官田及河灘地,皆為豪強所占,而貧民土瘠稅重,乞遣官拘籍冒佃者,定立租課,復量減人戶稅數,庶得輕重均平。」詔付有司,將行而止。復以近都猛安謀克所給官地率皆薄瘠,豪民租佃官田歲久,往往冒為己業,令拘籍之。又謂省臣曰:「官地非民誰種,然女直人戶自鄉土三四千里移來,盡得薄地,若不拘刷良田給之,久必貪乏,其遣官察之。」又謂參知政事張汝弼曰:「先嘗遣問女直土地,皆雲良田。及朕出獵,因問之,則謂自起移至此,不能種蒔,斫蘆為席,或斬芻以自給。卿等其議之。」省臣奏:「官地所以人多蔽匿盜耕者,由其罪輕故也。」乃更條約,立限令人自陳,過限則人能告者有賞。遣同知中都路轉運使張九思往拘籍之。十九年二月,上如春水,見民桑多為牧畜齧毀,詔親王公主及勢要家,牧畜有犯民桑者,許所屬縣官立加懲斷。
shí èr yuè wèi zǎi chén yuē: wáng liáo shí suǒ bō dì, yǔ běn cháo yuán shuài fǔ, yǐ céng jū jí yǐ. mín huò zhǐ shè wèi wú zhǔ dì, zū diàn jí xīn kāi huāng wèi jǐ yè zhě kě yǐ jū kuò. qí jiān bō zhǒng suì jiǔ, ruò jù duó zhī, kǒng mín shī yè. yīn zhào kuò dì guān zhāng jiǔ sī jiè zhī. fù wèi zǎi chén yuē: zhèn wén kuò dì shì suǒ xíng jí bù dāng, rú huáng hòu zhuāng tài zǐ wù zhī lèi, zhǐ yǐ míng chēng biàn wèi guān dì, bǎi xìng suǒ zhí píng yàn, yī qiè bù wèn, qí xiāng lín mào zhàn guān dì, fù yǒu xìng miǎn zhě. néng shǐ jūn hù shāo gěi, mín bù shī yè, nǎi zhèn zhī xīn yě. èr shí nián sì yuè, yǐ xíng xìng dào ài, hù cóng rén bù biàn, zhào hù bù yán lù dùn shě cè jìn guān dì, wù zū yǔ mín gēng zhǒng. yòu zhào gù tài bǎo a lǐ xiān yú shān dōng lù bō dì bǎi sì shí qǐng, dà dìng chū yòu yú zhōng dōu lù cì tián bǎi qǐng, mìng jū shān dōng zhī dì rù guān. wǔ yuè, yù yǒu sī yuē: bái shí mén zhì yě hú lǐng, qí jiān diàn luò duō wèi mín gēng zhí zhě, ér guān mín zá chù wǎng lái wú mù fàng zhī suǒ, kě chà guān kuò yuán huāng dì jí mào diàn zhī shù.
十二月謂宰臣曰:「亡遼時所撥地,與本朝元帥府,已曾拘籍矣。民或指射為無主地,租佃及新開荒為己業者可以拘括。其間播種歲久,若遽奪之,恐民失業。」因詔括地官張九思戒之。復謂宰臣曰:「朕聞括地事所行極不當,如皇后莊、太子務之類,止以名稱便為官地,百姓所執憑驗,一切不問,其相鄰冒占官地,復有倖免者。能使軍戶稍給,民不失業,乃朕之心也。」二十年四月,以行幸道隘,扈從人不便,詔戶部沿路頓舍側近官地,勿租與民耕種。又詔故太保阿里先於山東路撥地百四十頃,大定初又於中都路賜田百頃,命拘山東之地入官。五月,諭有司曰:「白石門至野狐嶺,其間淀濼多為民耕植者,而官民雜畜往來無牧放之所,可差官括元荒地及冒佃之數。」
èr shí yī nián zhēng yuè, shàng wèi zǎi chén yuē: shān dōng dà míng děng lù měng ān móu kè hù zhī mín, wǎng wǎng jiāo zòng, bù qīn jià sè, bù lìng jiā rén nóng zuò, jǐn lìng hàn rén diàn shí, qǔ zū ér yǐ. fù jiā jǐn fú wán qǐ, jiǔ shí yóu yàn, pín zhě zhēng mù xiào zhī, yù wàng jiā gěi rén zú, nán yǐ! jìn yǐ jìn mài nú bì, yuē qí xiōng jí zhī lǐ, gèng dāng wěi guān yuè shí hù shù, jì kǒu shòu dì, bì lìng zì gēng, lì bù shàn zhě, fāng xǔ diàn yú rén. réng jìn qí nóng shí yǐn jiǔ. yòu yuē: xī rén liù měng ān, yǐ xǐ jū xián píng lín huáng tài zhōu, qí dì féi wò, qiě jīng qín nóng wù, gè ān qí jū. nǚ zhí rén xǐ jū xī dì zhě, shū sù dé shōu huò fǒu? zuǒ chéng shǒu dào duì yuē: wén jiē zì gēng, suì yòng yì zú. shàng yuē: bǐ dì féi měi, yì yú tā chù, wéi fù dōu mín yǐ shuǐ hài jià zhě zhèn zhī. sān yuè, chén yán zhě yán, háo qiáng zhī jiā duō zhàn duó tián zhě. shàng yuē: qián cān zhèng nà hé chūn nián zhàn dì bā bǎi qǐng, yòu wén shān xī tián yì duō wèi quán yào suǒ zhàn, yǒu yī jiā yī kǒu zhì sān shí qǐng zhě, yǐ zhì xiǎo mín wú tián kě gēng, xǐ jū yīn shān zhī è dì, hé yǐ zì cún? qí lìng zhàn guān dì shí qǐng yǐ shàng zhě jiē kuò jí rù guān, jiāng jūn cì pín mín. shěng chén yòu zòu: chūn nián zi měng ān cān móu hé gù tài shī nòu wǎn wēn dūn sī zhōng sūn zhǎng shòu děng, qīn shǔ jì qī shí yú jiā, suǒ zhàn dì sān qiān yú qǐng. shàng yuē: zhì qiū, chú niú tóu dì wài, réng gè gěi shí qǐng, yú jiē jū rù guān. shān hòu zhāo tǎo sī suǒ kuò zhě, yì dāng tóng cǐ yě. yòu wèi zǎi chén yuē: shān dōng lù suǒ kuò mín tián, yǐ fēn gěi nǚ zhí tún tián rén hù, fù yǒu jí guān xián dì, yī yuán shù hái mín, réng miǎn zū shuì. liù yuè, shàng wèi shěng chén yuē: jìn zhě dà xìng fǔ píng luán jì tōng shùn děng zhōu, jīng shuǐ zāi zhī dì, miǎn jīn nián shuì zū. bù lí shuǐ zāi zhě gū tíng xià shuì, qí rěn suì zhēng zhī. shí zhōng dōu dà shuǐ, ér bīn, dì děng zhōu jí shān hòu dà shú, mìng xiū zhì huái lái yǐ nán dào lù, yǐ lái tiào zhě. yòu mìng dū chéng jiǎn jià yǐ tiào. yòu yuē: jìn qiǎn shǐ yuè shì qiū jià, wén měng ān móu kè rén wéi jiǔ shì wù, wǎng wǎng yǐ tián zū rén, ér yù jiè sān èr nián zū kè zhě. huò zhǒng ér bù yún, tīng qí huāng wú zhě. zì jīn jiē lìng yuè shí gè hù rén lì, kě nòu jǐ qǐng mǔ, bì shǐ zì gēng yún zhī, qí lì guǒ bù jí zhě fāng xǔ zū lìn. rú duò nóng yǐn jiǔ, quàn nóng móu kè jí běn guǎn měng ān móu kè bìng dōu guǎn, gè yǐ děng dì kē zuì. shōu huò shù duō zhě, zé yì yǐ děng dì qiān shǎng. qī yuè, shàng wèi zǎi chén yuē: qián xǐ zōng shì hù yú hé jiān, bō dì chù zhī, ér bù huí nà jiù dì, qǐ yǒu liǎng dì jiē zhàn zhī lǐ? zì jīn dāng yǐ yī chù cì zhī. shān dōng shuā mín tián yǐ fēn gěi nǚ zhí tún tián hù, fù yǒu yú dì, dāng yǐ hái mín ér miǎn shì suì zhī zū. bā yuè, shàng shū shěng zòu shān dōng suǒ shuā dì shù, shàng wèi liáng sù yuē: zhèn cháng yǐ cǐ wèn qīng, qīng bù yǐ yán. cǐ suī chēng mín dì, rán jiē wú míng jù, kuò wèi guān dì yǒu hé bù kě? yòu yuē: huáng hé yǐ yí gù dào, liáng shān luò shuǐ tuì, dì shén guǎng, yǐ cháng qiǎn shǐ ān zhì tún tián. mín xī cháng zì yì zhǒng zhī, jīn guān yǐ jí qí dì, ér mín jù zhēng qí zū, táo zhě shén zhòng. ruò zhēng qí zū, ér yǐ mào diàn bù jí chū shǒu zuì lùn zhī, gù yí. rán ruò jù qǔ zhī, kǒng zhì shī suǒ. kě miǎn qí zhēng, shè qí zuì, bié yǐ guān dì gěi zhī. yù shǐ tái zòu: dà míng jì zhōu yīn shuā liáng shān luò guān dì, huò yǒu yǐ mín dì bèi shuā zhě. shàng fù zhào zǎi chén yuē: suī céng jīng tōng jiǎn nà shuì, ér wú míng yàn zhě, fù dāng shuā wèn. yǒu gōng jù zhě, suī fù běn rén, réng xū tǐ wèn. shí yuè, fù yǔ zhāng zhòng yù lùn mào zhàn tián shì.
二十一年正月,上謂宰臣曰:「山東、大名等路猛安謀克戶之民,往往驕縱,不親稼穡,不令家人農作,盡令漢人佃蒔,取租而已。富家盡服紈綺,酒食游宴,貧者爭慕效之,欲望家給人足,難矣!近已禁賣奴婢,約其凶吉之禮,更當委官閱實戶數,計口授地,必令自耕,力不贍者,方許佃於人。仍禁其農時飲酒。」又曰:「奚人六猛安,已徙居咸平、臨潢、泰州,其地肥沃,且精勤農務,各安其居。女直人徙居奚地者,菽粟得收穫否?」左丞守道對曰:「聞皆自耕,歲用亦足。」上曰:「彼地肥美,異於他處,惟附都民以水害稼者賑之。」三月,陳言者言,豪強之家多占奪田者。上曰:「前參政納合椿年占地八百頃,又聞山西田亦多為權要所占,有一家一口至三十頃者,以致小民無田可耕,徙居陰山之惡地,何以自存?其令占官地十頃以上者皆括籍入官,將均賜貧民。」省臣又奏:「椿年子猛安參謀合、故太師耨碗溫敦思忠孫長壽等,親屬計七十餘家,所占地三千餘頃。」上曰:「至秋,除牛頭地外,仍各給十頃,余皆拘入官。山後招討司所括者,亦當同此也。」又謂宰臣曰:「山東路所括民田,已分給女直屯田人戶,復有籍官閒地,依元數還民,仍免租稅。」六月,上謂省臣曰:「近者大興府平、灤、薊、通、順等州,經水災之地,免今年稅租。不罹水災者姑停夏稅,俟稔歲征之。」時中都大水,而濱,棣等州及山後大熟,命修治懷來以南道路,以來糶者。又命都城減價以糶。又曰:「近遣使閱視秋稼,聞猛安謀克人惟酒是務,往往以田租人,而預借三二年租課者。或種而不耘,聽其荒蕪者。自今皆令閱實各戶人力,可耨幾頃畝,必使自耕耘之,其力果不及者方許租賃。如惰農飲酒,勸農謀克及本管猛安謀克並都管,各以等第科罪。收穫數多者,則亦以等第遷賞。」七月,上謂宰臣曰:「前徙宗室戶於河間,撥地處之,而不回納舊地,豈有兩地皆占之理?自今當以一處賜之。山東刷民田已分給女直屯田戶,復有餘地,當以還民而免是歲之租。」八月,尚書省奏山東所刷地數,上謂梁肅曰:「朕嘗以此問卿,卿不以言。此雖稱民地,然皆無明據,括為官地有何不可?」又曰:「黃河已移故道,梁山濼水退,地甚廣,已嘗遣使安置屯田。民昔嘗恣意種之,今官已籍其地,而民懼征其租,逃者甚眾。若征其租,而以冒佃不即出首罪論之,固宜。然若遽取之,恐致失所。可免其征,赦其罪,別以官地給之。」御史台奏:「大名、濟州因刷梁山濼官地,或有以民地被刷者。」上復召宰臣曰:「雖曾經通檢納稅,而無明驗者,復當刷問。有公據者,雖付本人,仍須體問。」十月,復與張仲愈論冒占田事。
èr shí èr nián, yǐ fù dōu měng ān hù bù zì zhǒng, xī zū yǔ mín, yǒu yī jiā bǎi kǒu lǒng wú yī miáo zhě. shàng yuē: quàn nóng guān, hé quàn yù wèi yě, qí lìng zhì zuì. zǎi chén zòu yuē: bù zì zhǒng ér zhé yǔ rén zhě, hé kē wéi lì. shàng yuē: tài zhòng, yú mín ān zhī. suì cóng dà xìng shǎo yǐn wáng xiū suǒ zòu, yǐ bù zhǒng zhě zhàng liù shí, móu kè sì shí, shòu zū bǎi xìng wú zuì. yòu mìng zhāo fù liáng shān luò liú mín, guān gěi yǐ tián. shí rén hù yǒu zhí qì jù zhǐ fén lǒng wèi yàn zhě, yì jū zài guān, xiān wěi ēn zhōu cì shǐ xī huì zhāo zhī, fù qiǎn ān sù zhōu cì shǐ zhāng guó jī yàn shí gěi zhī, rú yǐ bō xì měng ān, zé cháng yǐ guān tián. shàng yuē: gōng bù shàng shū zhāng jiǔ sī zhí qiáng bù tōng, xiàng qiǎn shuā guān tián, fán fàn qín hàn yǐ lái míng chēng, rú zhǎng chéng yàn zǐ chéng zhī lèi zhě, jiē yǐ wèi guān tián. cǐ tián bǎi xìng wèi jǐ yè bù zhī jǐ bǎi nián yǐ, suǒ jiàn rú cǐ, hé bù tōng zhī shén yě. bā yuè, yǐ zhào wáng yǒng zhōng děng sì wáng fǔ mào zhàn guān tián, zuì qí gè fǔ zhǎng shǐ fǔ yuàn, jí ān cì, xīn chéng, wǎn píng chāng píng yǒng qīng huái róu liù xiàn guān, jiē fá shú yǒu chà.
二十二年,以附都猛安戶不自種,悉租與民,有一家百口壠無一苗者。上曰:「勸農官,何勸諭為也,其令治罪。」宰臣奏曰:「不自種而輒與人者,合科違例。」上曰:「太重,愚民安知。」遂從大興少尹王修所奏,以不種者杖六十,謀克四十,受租百姓無罪。又命招復梁山濼流民,官給以田。時人戶有執契據指墳壠為驗者,亦拘在官,先委恩州刺史奚晦招之,復遣安肅州刺史張國基驗實給之,如已撥系猛安,則償以官田。上曰:「工部尚書張九思執強不通,向遣刷官田,凡犯秦、漢以來名稱,如長城、燕子城之類者,皆以為官田。此田百姓為己業不知幾百年矣,所見如此,何不通之甚也。」八月,以趙王永中等四王府冒占官田,罪其各府長史府掾,及安次,新城,宛平、昌平、永清、懷柔六縣官,皆罰贖有差。
jiǔ yuè, qiǎn xíng bù shàng shū yí lá zào yú shān dōng lù měng ān nèi zhāi bā móu kè mín, xǐ yú hé běi dōng lù chóu wò qīng gǒu ér liǎng měng ān jiù jū zhī dì, wú niú zhě guān gěi zhī. hé jiān zōng shì wèi xǐ zhě lìng jǐn xǐ yú píng zhōu, wú lì zhě guān jīn fā zhī, tǔ báo zhě yì yǐ liáng tián. xiān cháng lìng qí fēng nián zé kuò jí guān dì, zhì shì suì, shěng chén fù yǐ wèi zòu, shàng yuē: běn wèi xīn xǐ sì měng ān pín qióng, xū shuā guān tián yǔ zhī, ruò zhāng zhòng yù děng suǒ nǐ tiáo yuē tài kè, dàn yǐ mín chū wú de dì zhī yóu, zì fǔ dìng hòu wèi cháng shū shuì, wàng tōng wèi jǐ yè zhě, shuā zhī. rú cǐ, kǒng mín kǔ zhī, kě wèi chóu zhí. qiě xiān lìng měng ān móu kè rén hù, suí yí fēn chù, jì qí dīng zhuàng niú jù, hé dé tǔ tián shí shù, gěi zhī. bù zú, zé yǐ qián suǒ shuā dì èr wàn yú qǐng bǔ zhī. fù bù zú, zé xù dāng yì. shí yǒu luò wù zhě yǔ pó sà děng zhēng yì zhōu dì liù wàn qǐng, yǐ jiē wú jù yàn, suì méi rù guān.
九月,遣刑部尚書移剌慥於山東路猛安內摘八謀克民,徙於河北東路酬斡、青狗兒兩猛安舊居之地,無牛者官給之。河間宗室未徙者令盡徙於平州,無力者官津發之,土薄者易以良田。先嘗令俟豐年則括籍官地,至是歲,省臣復以為奏,上曰:「本為新徙四猛安貧窮,須刷官田與之,若張仲愈等所擬條約太刻,但以民初無得地之由,自撫定後未嘗輸稅,妄通為己業者,刷之。如此,恐民苦之,可為酬直。且先令猛安謀克人戶,隨宜分處,計其丁壯牛具,合得土田實數,給之。不足,則以前所刷地二萬餘頃補之。復不足,則續當議。」時有落兀者與婆薩等爭懿州地六萬頃,以皆無據驗,遂沒入官。
èr shí qī nián, suí chù guān háo zhī jiā duō qǐng zhàn guān dì, zhuǎn yǔ tā rén zhǒng diàn, guī qǔ kè lì. mìng yǒu sī jū shuā jiàn shù, yǐ yǔ pín nán wú dì zhě, měi dīng shòu wǔ shí mǔ, shù bù zhì shī suǒ, yú diàn bù jǐn zhě fāng xǔ háo jiā yàn dīng zū diàn. zhāng zōng dà dìng èr shí jiǔ nián wǔ yuè, nǐ zài lì xiàn, lìng pín mín qǐng diàn guān dì, yuán jīn yǐ guò qī, jì yǐ shù zú, qí zhàn ér yǒu yú zhě, ruò róng gào jié, kǒng zī jiān bì. kuàng xù gào lòu tōng dì, chì zhǐ yǐ gé, jīn xiàn wài gào zhě yí què zhī, zhǐ fù yuán diàn. jiān píng yáng yí lù dì xiá rén chóu, guān dì dāng jǐn shù jū jí, yàn dīng yǐ gěi pín mín. shàng yuē: xiàn wài zhǐ gào duō diàn guān dì zhě, què zhī, dāng yǐ. rú wú zhǔ bù gù chéng diàn, fāng xǔ zhū rén gào qǐng. qí píng yáng lù yí jì dīng xiàn tián, rú yī jiā sān dīng jǐ yè zhǐ sān shí mǔ, zé gèng xǔ cún suǒ diàn guān dì yī qǐng èr shí mǔ, yú zhě jū jí gěi fù pín mín kě yě. qī yuè, lùn zhǐ shàng shū shěng yuē: táng dèng yǐng cài sù sì děng chù, shuǐ lù gāo yú zhī dì, ruò yàn děng jí, liàng lì suì zū, kuān qí zhēng nà zhī xiàn, mù mín diàn zhī, gōng sī yǒu yì. jīn hé nán yán biān dì duō wèi háo mín mào zhàn, ruò mín huò liú yí zhì bǐ, jiù mù lìng gēng, bù wéi pín mín yǒu shàn, yì zēng xiàn guān zū. qí gěi dīng zhuàng zhě tián jí gēng jù, ér miǎn qí zū shuì. bā yuè, shàng shū shěng zòu: hé dōng dì xiá, shāo xiōng huāng zé liú wáng xiāng jì. qiè wèi hé nán dì guǎng rén xī, ruò lìng zhāo jí tā lù liú mín, liàng gěi xián tián, zé hé dōng jī mín jiǎn shǎo, hé nán qiě wú kuàng dì yǐ. shàng cóng suǒ qǐng. jiǔ yuè wù yín, yòu zòu: zài zhì, zhū rén qǐng diàn guān xián dì zhě miǎn wǔ nián zū kè, jīn qǐ miǎn bā nián, zé huò duō kěn. bìng cóng zhī. shí yī yuè, shàng shū shěng zòu: mín yàn dīng diàn hé nán huāng xián guān dì zhě, rú yuàn zuò guān dì zé miǎn zū bā nián, yuàn wèi jǐ yè zé miǎn shuì sān nián, bìng bù xǔ mào yì diǎn mài. ruò háo qiáng jí gōng lì bèi yǒu mào diàn zhě, xiàn liǎng yuè chén shǒu, miǎn zuì ér quán gěi zhī, qí shuì zé shì qí lín dì dìng zhī, yǐ sān fēn wèi lǜ jiǎn yī fēn, xiàn wài xǔ zhū rén gào yì gěi zhī. zhì kě.
二十七年,隨處官豪之家多請占官地,轉與它人種佃,規取課利。命有司拘刷見數,以與貧難無地者,每丁授五十畝,庶不至失所,余佃不盡者方許豪家驗丁租佃。章宗大定二十九年五月,擬再立限,令貧民請佃官地,緣今已過期,計已數足,其占而有餘者,若容告訐,恐滋奸弊。況續告漏通地,敕旨已革,今限外告者宜卻之,止付元佃。兼平陽一路地狹人稠,官地當盡數拘籍,驗丁以給貧民。上曰:「限外指告多佃官地者,卻之,當矣。如無主不顧承佃,方許諸人告請。其平陽路宜計丁限田,如一家三丁己業止三十畝,則更許存所佃官地一頃二十畝,余者拘籍給付貧民可也。」七月,論旨尚書省曰:「唐、鄧、潁、蔡、宿、泗等處,水陸膏腴之地,若驗等級,量立歲租,寬其征納之限,募民佃之,公私有益。今河南沿邊地多為豪民冒占,若民或流移至彼,就募令耕,不惟貧民有贍,亦增羨官租。其給丁壯者田及耕具,而免其租稅。」八月,尚書省奏:「河東地狹,稍凶荒則流亡相繼。竊謂河南地廣人稀,若令招集他路流民,量給閒田,則河東饑民減少,河南且無曠地矣。」上從所請。九月戊寅,又奏:「在制,諸人請佃官閒地者免五年租課,今乞免八年,則或多墾。」並從之。十一月,尚書省奏:「民驗丁佃河南荒閒官地者,如願作官地則免租八年,願為己業則免稅三年,並不許貿易典賣。若豪強及公吏輩有冒佃者,限兩月陳首,免罪而全給之,其稅則視其鄰地定之,以三分為率減一分,限外許諸人告詣給之。」制可。
míng chāng yuán nián èr yuè, yù zhǐ yǒu sī yuē: bīn shuǐ mín dì, yǐ zhǒng shí ér wèi shuǐ jìn zhě, kě lìng yǐ suǒ jìn guān tián duì gěi. sān yuè, chì: dāng jūn rén suǒ shòu tián, zhǐ lìng zì zhǒng, lì bù zú zhě fāng xǔ rén chéng diàn, yì zhǐ suí dì suǒ chǎn nà zū, qí zì yù zhé qián shū nà zhě cóng mín suǒ yù, bù yuàn chéng diàn zhě wú qiáng. liù yuè, shàng shū shěng zòu: jìn zhì yǐ měng ān móu kè hù bù wù zāi zhí sāng guǒ, yǐ lìng měi shí mǔ xū zāi yī mǔ, jīn qǐ zài xià gè lù tí xíng jí suǒ shǔ zhōu xiàn, quàn yù mín hù, rú yǒu bù zāi jí zāi zhī bù jí shí zhī sān zhě, bìng yǐ shì dài màn qīng zhòng zuì kē zhī. zhào kě. bā yuè, chì: suí chù xì guān xián dì, bǎi xìng yǐ qǐng diàn zhě réng jiù, wèi diàn zhě yǐ fù tún tián měng ān móu kè. sān nián liù yuè, shàng shū shěng zòu: nán jīng shǎn xī lù tí xíng sī yán, jiù mù mǎ dì jiǔ bù fēn bō, yǐ zhì jūn mín qǐ sòng, bǐ chà guān wǎng gè lù dìng zhī. fán mín hù yǒu píng yàn jǐ yè, jí zhái jǐng fén yuán, yǐ gǎi zhèng gěi fù, ér qí zhōng fù yǒu guān dì zhě, yì yàn shù duì yì zhī yǐ. liǎng lù mù dì, nán jīng lù liù wàn sān qiān wǔ bǎi èr shí yú qǐng, shǎn xī lù sān wàn wǔ qiān liù bǎi bā shí yú qǐng. wǔ nián, yù zhǐ shàng shū shěng: liáo dōng děng lù nǚ zhí hàn ér bǎi xìng, kě bìng lìng liàng lì wèi cán sāng. èr yuè, chén yán rén qǐ yǐ zhǎng lì quàn nóng lì diàn zuì, suì dìng zhì: néng quàn nóng tián zhě, měi nián móu kè shǎng yín juàn shí liǎng pǐ, měng ān bèi zhī, xiàn guān yú běn děng shēng wǔ rén. sān nián bù dài zhě měng ān móu kè qiān yī guān, xiàn guān shēng yī děng. tián huāng jí shí zhī yī zhě chī sān shí, fēn shù jiā zhì tú yī nián. sān nián jiē huāng zhě, měng ān móu kè zhuī yī guān, xiàn guān yǐ shēng děng fǎ jiàng zhī. wèi yǒng gé. liù nián èr yuè, zhào bà kuò shǎn xī zhī dì. yòu shǎn xī tí xíng sī yán: běn lù hù mín ān shuǐ mó yóu fú, suǒ zhàn bù shù zài sī dì yǒu shuì, guān tián zé yǒu zū, ruò gèng shū shuǐ lì qián yín, shì zhòng bìng yě, qǐ chú zhī. shěng chén zòu: shuǐ lì qián yín yǐ fǔ běn lù zhī yòng, wèi kě chú yě, yí shì shí zhàn dì shù, chú shuì zū. mìng tā lù shì cǐ wèi fǎ.
明昌元年二月,諭旨有司曰:「瀕水民地,已種蒔而為水浸者,可令以所近官田對給。」三月,敕:「當軍人所受田,止令自種,力不足者方許人承佃,亦止隨地所產納租,其自欲折錢輸納者從民所欲,不願承佃者毋強。」六月,尚書省奏:「近制以猛安謀克戶不務栽植桑果,已令每十畝須栽一畝,今乞再下各路提刑及所屬州縣,勸諭民戶,如有不栽及栽之不及十之三者,並以事怠慢輕重罪科之。」詔可。八月,敕:「隨處系官閒地,百姓已請佃者仍舊,未佃者以付屯田猛安謀克。」三年六月,尚書省奏:「南京、陝西路提刑司言,舊牧馬地久不分撥,以致軍民起訟,比差官往各路定之。凡民戶有憑驗己業,及宅井墳園,已改正給付,而其中復有官地者,亦驗數對易之矣。兩路牧地,南京路六萬三千五百二十餘頃,陝西路三萬五千六百八十餘頃。」五年,諭旨尚書省:「遼東等路女直、漢兒百姓,可並令量力為蠶桑。」二月,陳言人乞以長吏勸農立殿最,遂定製:「能勸農田者,每年謀克賞銀絹十兩匹,猛安倍之,縣官於本等升五人。三年不怠者猛安謀克遷一官,縣官升一等。田荒及十之一者笞三十,分數加至徒一年。三年皆荒者,猛安謀克追一官,縣官以升等法降之。」為永格。六年二月,詔罷括陝西之地。又陝西提刑司言:「本路戶民安水磨、油栿,所占步數在私地有稅,官田則有租,若更輸水利錢銀,是重並也,乞除之。」省臣奏:「水利錢銀以輔本路之用,未可除也,宜視實占地數,除稅租。」命他路視此為法。
chéng ān èr nián, qiǎn hù bù láng zhōng shàng guān yú wǎng xī jīng bìng yán biān, quàn jǔ jūn mín gēng zhǒng. yòu chà hù bù láng zhōng lǐ jìng yì wǎng lín huáng děng lù guī huà nóng shì. jiù lìng, jūn rén suǒ shòu zhī dì bù dé zū lìn yǔ rén, wéi zhě miáo fù dì zhǔ. tài hé sì nián jiǔ yuè dìng zhì, suǒ bō dì tǔ shí lǐ nèi zì zhǒng zhī shù, měi dīng sì shí mǔ, xù jìn dīng tóng cǐ, yú zhě xǔ lìng pián yí zū lìn jí liǎng hé fēn zhǒng, wéi zhě qián yè hái zhǔ. shàng wén liù lù kuò dì shí, qí jiān tún tián jūn hù duō mào míng zēng kǒu, yǐ qǐng guān dì, jí bāo qǔ mín tián, ér mín yǒu kòng shū shuì fù xū bào wù lì zhě, yīng zhào chén yán rén duō lùn zhī. wǔ nián èr yuè, shàng shū shěng zòu: ruò fù qiǎn guān fēn wǎng, zhuī zhào àn píng, sòng yán fēn fēn, hé shí yǐ hū? suì lìng xū bào shuì shí yǐ shū sòng rù guān zhě, mìng yú shuì nèi měi suì xù kè zhī. tài hé qī nián, mù mín zhǒng diàn qīng hé děng chù dì, yǐ qí zū fēn wèi zhū chūn shuǐ chù ěr é yā zhī shí. bā nián bā yuè, hù bù shàng shū gāo rǔ lì yán: jiù zhì, rén hù qǐng diàn huāng dì zhě, yǐ gè lù zuì xià dì wǔ děng jiǎn bàn dìng zū, réng miǎn bā nián shū nà. ruò zuò jǐ yè, bìng yī dì qī děng shuì qián jiǎn bàn, yì miǎn sān nián shū nà. zì shǒu mào diàn bǐ lín tián, dìng zū sān fēn nà èr. qí qǐng diàn huáng hé tuì tān dì zhě, cì nián nà zū. xiàng zhě xiǎo mín bù wèi jiǔ jì, bǐ zhì nà zū zhī shí duō qiǎo bì nì, huò fù gào tuì, gài yóu yuán xiàn tài yuǎn, qǐng diàn zhī chū wú rén bǎo shí gù ěr. jīn qǐng diàn zhě kě miǎn sān nián, zuò jǐ yè zhě miǎn yī nián, zì shǒu mào diàn bìng qǐng tuì tān dì, bìng lìng dāng nián shū zū, yǐ lín shǒu bǎo shí, wèi zhǎng zhì.
承安二年,遣戶部郎中上官瑜往西京並沿邊,勸舉軍民耕種。又差戶部郎中李敬義往臨潢等路規畫農事。舊令,軍人所授之地不得租賃與人,違者苗付地主。泰和四年九月定製,所撥地土十里內自種之數,每丁四十畝,續進丁同此,余者許令便宜租賃及兩和分種,違者錢業還主。上聞六路括地時,其間屯田軍戶多冒名增口,以請官地,及包取民田,而民有空輸稅賦、虛抱物力者,應詔陳言人多論之。五年二月,尚書省奏:「若復遣官分往,追照案憑,訟言紛紛,何時已乎?」遂令虛抱稅石已輸送入官者,命於稅內每歲續克之。泰和七年,募民種佃清河等處地,以其租分為諸春水處餌鵝鴨之食。八年八月,戶部尚書高汝礪言:「舊制,人戶請佃荒地者,以各路最下第五等減半定租,仍免八年輸納。若作己業,並依第七等稅錢減半,亦免三年輸納。自首冒佃比鄰田,定租三分納二。其請佃黃河退灘地者,次年納租。向者小民不為久計,比至納租之時多巧避匿,或復告退,蓋由元限太遠,請佃之初無人保識故爾。今請佃者可免三年,作己業者免一年,自首冒佃並請退灘地,並令當年輸租,以鄰首保識,為長制。」
xuān zōng zhēn yòu sān nián qī yuè, yǐ jì xǐ hé běi jūn hù yú hé nán, yì suǒ yǐ chù zhī zhě. zǎi chén yuē: dāng zhǐ guān tián jí mù dì fēn bì zhī, yǐ wèi mín diàn zhě zé qí qiū huò hòu, réng rì gěi mǐ yī shēng, zhé yǐ fēn chāo. tài cháng chéng shí mǒ shì jī yuē: huāng tián mù dì gēng pì fèi lì. duó mín sù kěn zé mín shī suǒ. kuàng jūn hù lǜ wú niú, yí lìng jūn hù fēn rén guī shǒu běn yè, zhì chūn fù hái, wèi gù shǒu jì. shàng zú cóng zǎi chén yì, jiāng kuò zhī, shì yù shǐ liú yuán guī shàng shū yuē: fú jiàn cháo tíng yǒu kuò dì zhī yì, wén zhě wú bù hài è. xiàng zhě hé běi shān dōng yǐ wèi cǐ jǔ, mín zhī yíng mù jǐng zào xī wèi yǒu jūn yǒu, yuàn jiē zhēng sòng zhì jīn wèi jué, ruò fù xíng zhī, zé jiāng dà shī zhòng xīn, huāng tián bù kě gēng, tú yǒu de dì zhī míng, ér wú xiǎng lì zhī shí. zòng dé shú tǔ, bù néng qīn gēng, ér fù lìng mín diàn zhī, suǒ de wú jǐ, ér shǐ fēn fēn jiāo bìng zāi! shàng dà wù, bà zhī.
宣宗貞祐三年七月,以既徙河北軍戶於河南,議所以處之者。宰臣曰:「當指官田及牧地分畀之,已為民佃者則俟秋獲後,仍日給米一升,折以分鈔。」太常丞石抹世績曰:「荒田牧地耕辟費力。奪民素墾則民失所。況軍戶率無牛,宜令軍戶分人歸守本業,至春復還,為固守計。」上卒從宰臣議,將括之,侍御史劉元規上書曰:「伏見朝廷有括地之議,聞者無不駭愕。向者河北、山東已為此舉,民之塋墓井灶悉為有軍有,怨嗟爭訟至今未絕,若復行之,則將大失眾心,荒田不可耕,徒有得地之名,而無享利之實。縱得熟土,不能親耕,而復令民佃之,所得無幾,而使紛紛交病哉!」上大悟,罷之。
bā yuè, xiān yǐ kuò dì shì wèi yǒu dìng lùn, běi fāng qīn jí hé nán, yóu shì jǐn qǐ zhū lù jūn hù nán lái. gòng tú bǎo shǒu, ér bù néng zhī suǒ yǐ dé jūn liáng zhī shù. zhòng yì wèi kě fēn qiǎn guān jù qí lǎo wèn zhī, qí jiāng yì fù, huò yǔ jūn tián, èr zhě shú biàn. cān zhèng rǔ lì yán: hé nán guān mín dì xiāng bàn, yòu duō quán diàn guān dì zhī jiā, yī dàn duó zhī, hé yǐ zì huó? xiǎo mín yì dòng nán ān, yī shí bì fù suì yǒu shě tián zhī yán, jí yǔ rén néng wù huǐ hū, huǐ zé fèn xīn shēng yǐ! rú shān dōng bō dì shí, yú dì jǐn rù fù jiā, jí zhě nǎi fù pín hù, wú yì yú jūn, ér mín yǒu sǔn. wéi dāng bèi yì guān zū, yǐ gěi jūn shí. fù yǐ xì guān huāng tián mù dì liàng shù yǔ zhī, lìng qí zì gēng, zé mín bù shī yè, guān bù lì mín yǐ! cóng zhī. sān nián shí yuè, gāo rǔ lì yán: hé běi jūn hù xǐ jū hé nán zhě jǐ bǎi wàn kǒu, rén rì gěi mǐ yī shēng, suì fèi sān bǎi liù shí wàn shí, bàn yǐ gěi zhí, yóu zhī sù sān bǎi wàn shí. hé nán zū dì jì èr shí sì wàn qǐng, suì zū cái yī bǎi wǔ shí liù wàn, qǐ yú jīng fèi zhī wài bèi zhēng yǐ gěi zhī. suì mìng yòu sī jiàn féng kāi děng wǔ rén fēn yì zhū jùn, jiù shòu yǐ huāng guān tián jí mù dì kě gēng zhě, rén sān shí mǔ.
八月,先以括地事未有定論,北方侵及河南,由是盡起諸路軍戶南來。共圖保守,而不能知所以得軍糧之術。眾議謂可分遣官聚耆老問之,其將益賦,或與軍田,二者孰便。參政汝礪言:「河南官民地相半,又多全佃官地之家,一旦奪之,何以自活?小民易動難安,一時避賦遂有舍田之言,及與人能勿悔乎,悔則忿心生矣!如山東撥地時,腴地盡入富家,瘠者乃付貧戶,無益於軍,而民有損。惟當倍益官租,以給軍食。復以系官荒田牧地量數與之,令其自耕,則民不失業,官不厲民矣!」從之。三年十月,高汝礪言:「河北軍戶徙居河南者幾百萬口,人日給米一升,歲費三百六十萬石,半以給直,猶支粟三百萬石。河南租地計二十四萬頃,歲租才一百五十六萬,乞於經費之外倍征以給之。」遂命右司諫馮開等五人分詣諸郡,就授以荒官田及牧地可耕者,人三十畝。
shí yī yuè, yòu yì yǐ kuò huāng tián jí mù mǎ dì gěi jūn. mìng shàng shū yòu chéng gāo rǔ lì zǒng zhī. rǔ lì hái zòu: jīn qǐng mǔ zhī shù jiào zhī jiù jí shén shǎo, fù jí è bù kě gēng, jūn yǐ kě gēng zhě yǔ zhī, rén dé wú jǐ. yòu pì yuǎn zhī chù bì xǐ jū yǐ jiù zhī, bǐ jiē bù néng zì gēng, bì yǐ yǔ rén, yòu dāng qǔ zū yú shù bǎi lǐ zhī wài. kuàng jīn nóng tián qiě bù néng jǐn pì, qǐ yǒu yú lì yǐ gēng cóng báo jiāo gù cǎo gēn jiū jié zhī huāng dì zāi! jūn bù kě yǎng cǐ dé shí yě, shěn yǐ. jīn xún zhū jūn hù, jiē yuē: dé bàn liáng yóu zú zì yǎng, dé tián bù néng gēng, fù bà qí lǐn, jiāng hé suǒ lài? chén zhī chū jí dì zhī shí, wèi cháng àn yuè qí shí, suǒ yǐ bù rú qí shù, bù dé qí chù yě. ruò fù kǎo jì zhōu xiàn, bì gè wàng chéng fēng zhǐ, zhuī hū jiū jié yǐ yīng mìng. bù zú qí shù, zé wàng zhǐ mín tián yǐ chōng zhī, zé suǒ zài sāo rán yǐ! jīn mín zhī fù yì sān bèi píng shí, fēi wǎn zhuǎn shū, rì bù xiá gěi, ér fù wèi cǐ jǔ, hé yǐ kān zhī. qiě jūn hù zàn qiān, xíng yǒu hái qī, hé wèi yǐ cǐ bìng mín zāi! bìng mín ér jūn huò lì, yóu bù kě wèi, kuàng wú suǒ lì hū! wéi bì xià jiā chá. suì zhào bà gěi tián, dàn bàn gěi liáng bàn gěi shí zhí yān. sì nián, fù qiǎn guān kuò hé nán mù mǎ dì, jì jí qí shù, shàng mìng shěng yuàn yì suǒ yǐ gěi jūn zhě, zǎi chén yuē: jīn jūn hù dāng gěi liáng zhě sì shí sì wàn bā qiān yú kǒu, jì dāng kǒu zhàn liù mǔ yǒu qí, jì lái zhě bù yǔ yān. dàn xiāng qù shù bǎi lǐ zhě, qǐ néng yǐ liù mǔ zhī gù ér yuǎn lái zāi! jiān yuè zhī kǒu liáng bù kě jù bà, chén děng qiè wèi jūn hù yuàn diàn zhě jí dāng jì kǒu gěi zhī. zì yú pì yuǎn bù yuàn zhě, yí zhǔn jìn zhì, xì guān huāng dì xǔ jūn mín gēng pì lì, lìng jūn mín dé zhàn shí zhī. yuàn guān yuē: mù mǎ dì shǎo, qiě jiǔ huāng nán gēng, jūn hù fù fá nóng qì, rán bù gěi zhī, zé bǐ zì zhī liáng wài, gèng wú cóng dé shí, fēi xù ruì dài dí zhī jì. gěi zhī zé yì wèi néng jù jiǎn qí liáng, ruò dé chí yǐ suì yuè, qí pō chéng lún cì, jiàn kě yǐ shěng guān lǐn ěr. jīn duó yú yǒu lì zhě, jí yǐ shòu qí wú lì zhě, kǒng wú yǐ gēng. qǐ lìng sī xiàn guān quàn lǜ mín hù, jiè niú pò huāng, zhì lái chūn rán hòu gěi zhī. sī xiàn guān néng lǜ mín hù yǐ zhù gēng ér wú sāo dòng zhě, liàng jiā guān shǎng, shù jǐ yǒu suǒ jī quàn. zǎi chén fù yuē: ruò rú suǒ yán, zé sī xiàn guān tān mù guān shǎng, bì jiāng yì pèi, yǐ zhì rǎo mín. jīn mín jiā zhī niú, liàng dì ér chù zhī. kuàng bǐ nián yǐ lái, nóng gōng fǔ bì zé bìng lì zhuǎn shū yóu kǒng bù jí, qǐ yǒu xiá gēng tā rén zhī tián yě. wéi rú chén děng qián zòu wèi biàn. zhào zài yì zhī. nǎi nǐ mín yǒu néng kāi mù mǎ dì jí guān huāng dì zuò shú tián zhě, yǐ bàn gěi zhī wèi yǒng yè, bàn gěi jūn hù. zòu kě. sì nián, shěng zòu: zì gǔ yòng bīng, qiě gēng qiě zhàn, shì yǐ bīng shí jiāo zú. jīn zhū shuài fēn bīng bù chì bǎi wàn, yī chōng jūn wǔ xián yǎng yú guān, zhì yú fù zi jū jiā ān zuò dài bǔ, gài bù zhī tún tián wèi jīng jiǔ zhī jì yě. yuàn xià míng zhào, lìng zhū shuài fǔ gè yǐ qí jūn gēng nòu, yì yǐ yì dài láo zhī cè yě. zhào cóng zhī.
十一月,又議以括荒田及牧馬地給軍。命尚書右丞高汝礪總之。汝礪還奏:「今頃畝之數較之舊籍甚少,復瘠惡不可耕,均以可耕者與之,人得無幾。又僻遠之處必徙居以就之,彼皆不能自耕,必以與人,又當取租於數百里之外。況今農田且不能盡辟,豈有餘力以耕叢薄交固、草根糾結之荒地哉!軍不可仰此得食也,審矣。今詢諸軍戶,皆曰:『得半糧猶足自養,得田不能耕,復罷其廩,將何所賴?』臣知初籍地之時,未嘗按閱其實,所以不如其數,不得其處也。若復考計州縣,必各妄承風旨,追呼究結以應命。不足其數,則妄指民田以充之,則所在騷然矣!今民之賦役三倍平時,飛挽轉輸,日不暇給,而復為此舉,何以堪之。且軍戶暫遷,行有還期,何為以此病民哉!病民而軍獲利,猶不可為,況無所利乎!惟陛下加察。」遂詔罷給田,但半給糧、半給實直焉。四年,復遣官括河南牧馬地,既籍其數,上命省院議所以給軍者,宰臣曰:「今軍戶當給糧者四十四萬八千餘口,計當口占六畝有奇,繼來者不與焉。但相去數百里者,豈能以六畝之故而遠來哉!兼月支口糧不可遽罷,臣等竊謂軍戶願佃者即當計口給之。自余僻遠不願者,宜准近制,系官荒地許軍民耕辟例,令軍民得占蒔之。」院官曰:「牧馬地少,且久荒難耕,軍戶復乏農器,然不給之,則彼自支糧外,更無從得食,非蓄銳待敵之計。給之則亦未能遽減其糧,若得遲以歲月,俟頗成倫次,漸可以省官廩耳。今奪於有力者,即以授其無力者,恐無以耕。乞令司縣官勸率民戶,借牛破荒,至來春然後給之。司縣官能率民戶以助耕而無騷動者,量加官賞,庶幾有所激勸。」宰臣復曰:「若如所言,則司縣官貪慕官賞,必將抑配,以至擾民。今民家之牛,量地而畜之。況比年以來,農功甫畢則併力轉輸猶恐不及,豈有暇耕它人之田也。惟如臣等前奏為便。」詔再議之。乃擬民有能開牧馬地及官荒地作熟田者,以半給之為永業,半給軍戶。奏可。四年,省奏:「自古用兵,且耕且戰,是以兵食交足。今諸帥分兵不啻百萬,一充軍伍咸仰於官,至於婦子居家安坐待哺,蓋不知屯田為經久之計也。願下明詔,令諸帥府各以其軍耕耨,亦以逸待勞之策也。」詔從之。
xìng dìng sān nián zhēng yuè, shàng shū yòu chéng lǐng sān sī shì hóu zhì yán: àn hé nán jūn mín tián zǒng yī bǎi jiǔ shí qī wàn qǐng yǒu qí, jiàn gēng zhǒng zhě jiǔ shí liù wàn yú qǐng, shàng tián kě shōu yī shí èr dòu, zhōng tián yī shí, xià tián bā dǒu, shí yī qǔ zhī, suì dé jiǔ bǎi liù shí wàn shí, zì kě yōu gěi suì zhī, qiě shǐ pín fù jūn, dà xiǎo gè dé qí suǒ. chén zài dōng píng cháng shì xíng èr sān nián, mín bù pí ér jūn yòng zú. zhào yǒu sī yì xíng zhī. sì nián shí yuè, yí lá bù yán: jūn hù zì xǐ yú hé nán, shù suì shàng wèi gěi tián, jiān yǐ yí xǐ bù cháng, mò de ān jū, gù pín zhě shén zhòng. qǐng kuò zhū tún chù guān tián, rén gěi sān shí mǔ, réng bù yí tún tā suǒ, rú cǐ zé jūn hù kě yǐ dé suǒ, guān liáng kě yǐ jiàn shěng. zǎi chén zòu: qián cǐ yì yǒu yán shòu dì zhě, shū mì yuàn yǐ wèi qí shì huǎn ér xíng zhī. jīn hé nán lí shuǐ zāi, liú wáng zhě zhòng, suǒ zhǒng mài bù jí wǔ wàn qǐng, dài jiǎn wǎng nián tài bàn, suì suǒ rù dài bù néng zú. ruò bō shòu zhī wèi yǒng yè, qí yǒu huò jí bà qí jiā liáng, yì shěng fèi zhī yī duān yě. shàng cóng zhī. yòu hé nán shuǐ zāi, bū hù tài bàn, tián yě huāng wú, kǒng fù rù shǎo ér guó yòng fá, suì mìng táng dèng yù chá xī shòu yǐng bó jí guī dé fǔ bèi shuǐ tián, yǐ zào zhě bù zhǒng, wèi shèn zhě zhǒng dào, fù yè zhī hù miǎn běn zū jí yī qiè chà fā, néng dài gēng zhě rú zhī, yǒu sī shàn kē zhě yǐ wéi zhì lùn, què niú jí shí zhě lǜ fù zhě jiù dài. wǔ nián zhēng yuè, jīng nán xíng sān sī shí mǒ wò lǔ yán: jīng nán dōng xī sān lù, tún jūn lǎo yòu sì shí wàn kǒu, suì fèi liáng bǎi sì shí yú wàn shí, jiē zuò shí mín zū, shén fēi shàn jì. yí kuò bū hù jiù gēng tián, nán jīng yí lù jiù kěn tián sān shí jiǔ wàn bā qiān wǔ bǎi yú qǐng, nèi guān tián mín gēng zhě jiǔ wàn jiǔ qiān qǐng yǒu qí. jīn jī mín liú lí zhě tài bàn, dōng xī nán lù jì yì rú zhī, cháo tíng suī zhāo shǐ fù yè, mín kǒng jì fù zhī hòu shēng jì wèi dìng ér fù liǎn suí zhī, wǎng wǎng nì ér bù chū. ruò fēn gěi jūn hù rén sān shí mǔ, shǐ zhī zì gēng, huò zhào rén diàn zhǒng, kě shù suì zhī hòu chù jī jiàn ráo, guān liáng kě bà. lìng shěng chén yì zhī, gèng bù néng xíng.
興定三年正月,尚書右丞領三司事侯摯言:「按河南軍民田總一百九十七萬頃有奇,見耕種者九十六萬餘頃,上田可收一石二斗,中田一石,下田八斗,十一取之,歲得九百六十萬石,自可優給歲支,且使貧富均,大小各得其所。臣在東平嘗試行二三年,民不疲而軍用足。」詔有司議行之。四年十月,移剌不言:「軍戶自徙於河南,數歲尚未給田,兼以移徙不常,莫得安居,故貧者甚眾。請括諸屯處官田,人給三十畝,仍不移屯它所,如此則軍戶可以得所,官糧可以漸省。」宰臣奏:「前此亦有言授地者,樞密院以謂俟事緩而行之。今河南罹水災,流亡者眾,所種麥不及五萬頃,殆減往年太半,歲所入殆不能足。若撥授之為永業,俟有獲即罷其家糧,亦省費之一端也。」上從之。又河南水災,逋戶太半,田野荒蕪,恐賦入少而國用乏,遂命唐、鄧、裕、察、息、壽、潁、亳及歸德府被水田,已燥者布種,未滲者種稻,復業之戶免本租及一切差發,能代耕者如之,有司擅科者以違制論,闕牛及食者率富者就貸。五年正月,京南行三司石抹斡魯言:「京南、東、西三路,屯軍老幼四十萬口,歲費糧百四十餘萬石,皆坐食民租,甚非善計。宜括逋戶舊耕田,南京一路舊墾田三十九萬八千五百餘頃,內官田民耕者九萬九千頃有奇。今饑民流離者太半,東、西、南路計亦如之,朝廷雖招使復業,民恐既復之後生計未定而賦斂隨之,往往匿而不出。若分給軍戶人三十畝,使之自耕,或召人佃種,可數歲之後畜積漸饒,官糧可罷。」令省臣議之,更不能行。
zū fù
租賦
jīn zhì, guān dì shū zū, sī tián shū shuì. zū zhī zhì bù chuán, dà shuài fēn tián zhī děng wèi jiǔ ér chà cì zhī. xià shuì mǔ qǔ sān hé, qiū shuì mǔ qǔ wǔ shēng, yòu nà jiē yī shù, shù shí yǒu wǔ jīn. xià shuì liù yuè zhǐ bā yuè, qiū shuì shí yuè zhǐ shí èr yuè, wèi chū zhōng mò sān xiàn, zhōu sān bǎi lǐ wài, shū qí qī yī yuè. tún tián hù diàn guān dì zhě, yǒu sī yí měng ān móu kè dū zhī. tài hé wǔ nián, zhāng zōng yù zǎi chén yuē: shí yuè mín huò wèi bì, jù lìng nà shuì kě hū? gǎi qiū shuì xiàn shí yī yuè wèi chū. zhōng dōu xī jīng běi jīng shàng jīng liáo dōng lín huáng shǎn xī dì hán, jià sè chí shú, xià shuì xiàn yǐ qī yuè wèi chū. fán shū sòng sù mài, sān bǎi lǐ wài shí jiǎn wǔ shēng, yǐ shàng měi sān bǎi lǐ dì jiǎn wǔ shēng. sù zhé jiē bǎi chēng zhě, bǎi lǐ nèi jiǎn sān chēng, èr bǎi lǐ jiǎn wǔ chēng, bù jí sān bǎi lǐ jiǎn bā chēng, sān bǎi lǐ jí shū běn shǎi gǎo cǎo, gè jiǎn shí chēng. jì mín tián yuán dǐ shě chē chéng mù chù zhǒng zhí zhī zī, cáng qiǎng zhī shù, zhēng qián yǒu chà, wèi zhī wù lì qián. yù chà kē, bì àn bǎn jí, xiān jí fù zhě, shì jūn zé yǐ dīng duō guǎ dìng jiǎ yǐ. yǒu héng kē, zé shì wù lì, xún dà zhì xiǎo jūn kē. qí huò bù kě fēn zhāi zhě, lǜ yǐ cì hù jì zhī. fán mín zhī wù lì, suǒ jū zhī zhái bù yù. měng ān móu kè hù jiān hù guān hù suǒ jū wài, zì zhì mín tián zhái, zé yù qí shù. mù tián xué tián, zū shuì wù lì jiē miǎn.
金制,官地輸租,私田輸稅。租之制不傳,大率分田之等為九而差次之。夏稅畝取三合,秋稅畝取五升,又納秸一束,束十有五斤。夏稅六月止八月,秋稅十月止十二月,為初、中、末三限,州三百里外,紓其期一月。屯田戶佃官地者,有司移猛安謀克督之。泰和五年,章宗諭宰臣曰:「十月民獲未畢,遽令納稅可乎?」改秋稅限十一月為初。中都、西京、北京、上京、遼東、臨潢、陝西地寒,稼穡遲熟,夏稅限以七月為初。凡輸送粟麥,三百里外石減五升,以上每三百里遞減五升。粟折秸百稱者,百里內減三稱,二百里減五稱,不及三百里減八稱,三百里及輸本色槁草,各減十稱。計民田園、邸舍、車乘、牧畜、種植之資,藏鏹之數,征錢有差,謂之物力錢。遇差科,必按版籍,先及富者,勢均則以丁多寡定甲乙。有橫科,則視物力,循大至小均科。其或不可分摘者,率以次戶濟之。凡民之物力,所居之宅不預。猛安謀克戶、監戶、官戶所居外,自置民田宅,則預其數。墓田、學田,租稅、物力皆免。
mín sù shuǐ hàn yīng miǎn zhě, hé nán shān dōng hé dōng dà míng jīng zhào fèng xiáng zhāng dé bù nèi zhī jùn, xià tián sì yuè, qiū tián qī yuè, yú lù xià yǐ wǔ yuè, qiū yǐ bā yuè, shuǐ tián zé tōng yǐ bā yuè wèi xiàn, yù rùn yuè zé zhǎn qī bàn yuè, xiàn wài sù zhě bù lǐ. fēi shí zhī zāi zé wú xiàn. sǔn shí zhī bā zhě quán miǎn, qī fēn miǎn suǒ sǔn zhī shù, liù fēn zé quán zhēng. sāng bèi zāi bù néng cán, zé miǎn sī mián juàn shuì. zhū lù yǔ xuě jí hé jià shōu huò zhī shù, yuè yǐ jié bù shēn hù bù. fán xù shǐ pǐn guān zhī jiā, bìng miǎn zá yì, yàn wù lì suǒ dāng shū zhě zhǐ chū gù qián. jìn nà bǔ guān wèi zhì yīn zi sūn jí fán yǒu chū shēn zhě wèi sī lì yì rén děng. chū zhí dài guān xù dāng shēn zhě zá bān xù shǐ wǔ pǐn yǐ xià jí zhèng pǐn chéng yīng yǐ dài sàn guān wèi chū zhí zhě, zi sūn yǔ qí tóng jū xiōng dì, xià dǎi zhōng chǎng jǔ rén, xì jí xué shēng yī xué shēng, jiē miǎn yī shēn zhī yì. sān dài tóng jū, yǐ jīng mén zé miǎn chà fā, sān nián hòu miǎn zá yì.
民訴水旱應免者,河南、山東、河東、大名、京兆、鳳翔、彰德部內支郡,夏田四月,秋田七月,余路夏以五月,秋以八月,水田則通以八月為限,遇閏月則展期半月,限外訴者不理。非時之災則無限。損十之八者全免,七分免所損之數,六分則全征。桑被災不能蠶,則免絲綿絹稅。諸路雨雪及禾稼收穫之數,月以捷步申戶部。凡敘使品官之家,並免雜役,驗物力所當輸者、止出雇錢。進納補官未至蔭子孫、及凡有出身者、(謂司吏、譯人等。)出職帶官敘當身者、雜班敘使五品以下、及正品承應已帶散官未出職者,子孫與其同居兄弟,下逮終場舉人,系籍學生、醫學生,皆免一身之役。三代同居,已旌門則免差發,三年後免雜役。
tài zōng tiān huì yuán nián, chì yǒu sī qīng yáo fù, quàn jià sè. shí nián, yǐ liáo rén shì shù zhī zú fù yì děng chà bù yī, zhào yǒu sī mìng xī jūn zhī. xī zōng tiān juàn wǔ nián shí èr yuè, zhào miǎn mín hù cán qiàn zū shuì. huáng tǒng sān nián, juān mín shuì zhī wèi zú zhě. shì zōng dà dìng èr nián wǔ yuè, wèi zǎi chén yuē: fán yǒu yáo yì, jūn kē qiáng hù, bù dé yì pèi pín mín. yǒu yán yǐ yòng dù bù zú, zòu yù jiè hé běi dōng xī lù zhōng dōu zū shuì, shàng yǐ guó yòng suī fá, mín lì yóu jiān, suì bù yǔn. sān nián, yǐ suì qiàn, zhào miǎn èr nián zū shuì. yòu zhào yuē: zhèn bǐ yǐ yuán shuài fǔ cóng yí xíng shì, jīn wén hé nán shǎn xī shān dōng běi jīng yǐ dōng jí běi biān zhōu jùn, diào fā shén duō, ér shěng bù yòu yǔ tā zhōu yī lì zhēng qǔ fù yì, shì zhòng rǎo yě. kě píng yuán shuài fǔ yǐ qǔ zhě lì, juān chú zhī. wǔ nián, mìng yǒu sī: fán lí huáng hàn shuǐ yì zhī dì, juān qí fù shuì. liù nián, yǐ hé běi shān dōng shuǐ, miǎn qí zū. bā nián shí yuè, zhāng dé jūn jié dù shǐ gāo chāng fú shàng shū yán shuì zū shén zhòng, shàng yù hàn lín xué shì zhāng jǐng rén yuē: jīn zū shuì fǎ bǐ jìn dài shén qīng, ér yǐ wèi zhòng, hé yě? jǐng rén yuē: jīn zhī shuì liǎn shū qīng, fēi shuì liǎn zé guó yòng hé cóng ér chū? èr nián èr yuè, shàng shū shěng zòu: tiān xià cāng lǐn zhù sù èr qiān qī shí jiǔ wàn yú shí. shàng yuē: zhèn wén guó wú jiǔ nián zhī xù zé guó fēi qí guó, zhèn shì yǐ kuò tiān xià zhī tián yǐ jūn qí fù, suì qǔ jiǔ bǎi wàn shí, zì jīng fèi qī bǎi wàn shí wài, èr bǎi wàn shí yòu wèi shuǐ hàn zhī suǒ juān miǎn jí zhèn dài zhī yòng, yú cái bǎi wàn shí ér yǐ. zhèn guǎng xù jī, bèi jī jǐn yě. xiǎo mín yǐ wèi shuì zhòng, xiǎo chén gū mín yù, yì duō yì zhī. gài bù lǜ guó jiā huǎn jí zhī bèi yě.
太宗天會元年,敕有司輕徭賦,勸稼穡。十年,以遼人士庶之族賦役等差不一,詔有司命悉均之。熙宗天眷五年十二月,詔免民戶殘欠租稅。皇統三年,蠲民稅之未足者。世宗大定二年五月,謂宰臣曰:「凡有徭役,均科強戶,不得抑配貧民。」有言以用度不足,奏預借河北東西路、中都租稅,上以國用雖乏,民力尤艱,遂不允。三年,以歲歉,詔免二年租稅。又詔曰:「朕比以元帥府從宜行事,今聞河南、陝西、山東、北京以東、及北邊州郡,調發甚多,而省部又與他州一例征取賦役,是重擾也。可憑元帥府已取者例,蠲除之。」五年,命有司:「凡罹蝗旱水溢之地,蠲其賦稅。」六年,以河北、山東水,免其租。八年十月,彰德軍節度使高昌福上書言稅租甚重,上諭翰林學士張景仁曰:「今租稅法比近代甚輕,而以為重,何也?」景仁曰:「今之稅斂殊輕,非稅斂則國用何從而出?」二年二月,尚書省奏:「天下倉廩貯粟二千七十九萬餘石。」上曰:「朕聞國無九年之蓄則國非其國,朕是以括天下之田以均其賦,歲取九百萬石,自經費七百萬石外,二百萬石又為水旱之所蠲免及賑貸之用,余才百萬石而已。朕廣蓄積,備飢謹也。小民以為稅重,小臣沽民譽,亦多議之。蓋不慮國家緩急之備也。」
shí èr nián zhēng yuè, yǐ shuǐ hàn miǎn zhōng dōu xī jīng nán jīng hé běi hé dōng shān dōng shǎn xī qù nián zū shuì. shí sān nián, wèi zǎi chén yuē: mín jiān kē chà, jì suǒ miǎn yǐ guò bàn yǐ. lǜ xiǎo mín bù néng xiáng zhī, lì yuán wèi jiān, réng jiù zhēng qǔ, qí lìng suǒ zài jiē bǎng yù zhī. shí yuè, chì zhōu xiàn guān bù jǐn lì cuī dū shuì zū, yǐ zhì bū xuán zhě, kě zhǐ qí fèng, shǐ zhī zhēng zú, rán hòu gěi zhī. shí liù nián zhēng yuè, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn lù fēn zū shuì. shí qī nián, shàng wèn zǎi chén yuē: liáo dōng fù shuì jiù liù wàn yú shí, tōng jiǎn hòu jǐ èr shí wàn. liù wàn shí hé yǐ yǎng gěi, èr shí wàn hòu suǒ jī jǐ hé? hù bù qì kān, wèi: xiān yǐ guān lì shù shǎo gù néng gěi, jīn guān lì bīng zú jí gū lǎo shù duō, yǐ cǐ fèi dà. shàng yuē: dāng chá qí shí, wú lìng wàng fèi yě. shí qī nián sān yuè, zhào miǎn hé běi shān dōng shǎn xī hé dōng xī jīng liáo dōng děng shí lù qù nián bèi hàn huáng zū shuì. shí bā nián zhēng yuè. miǎn zhōng dōu hé běi hé dōng shān dōng hé nán shǎn xī děng lù qián nián bèi zāi zū shuì. shí jiǔ nián qiū, zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī yǐ shuǐ hàn shāng mín tián shí sān wàn qī qiān qī bǎi yú qǐng, zhào juān qí zū. èr shí nián sān yuè, yǐ zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī lù qián suì bèi zāi, zhào miǎn qí zū shuì. yǐ hù bù shàng shū cáo wàng zhī zhī yán, zhào jiǎn fū yán jí hé dōng nán lù shuì wǔ shí èr wàn yú shí, zēng hé běi xī lù shuì bā wàn bā qiān dàn. yòu zhào zhū shuì sù fēi guān biān yào zhī dì zhě, chú dāng chǔ shù wài, tīng mín cóng biàn zhé nà. èr shí yī nián jiǔ yuè, yǐ zhōng dōu shuǐ zāi, miǎn zū. qián shí jìn guān lù bǎi xìng yǐ niú fū chōng dì yùn zhě, fù yú tā chù wèi cháng jiù yì zhī jiā zhēng qián cháng zhī. èr shí sān nián, zōng zhōu mín wáng zhòng guī gào qǐ zhēng hái suǒ yì niú fū qián, shěng chén yǐ zòu, shàng yuē: cǐ jì jiù yì, fù zhēng qián yú bǐ, qián suī rú cǐ xíng zhī, fù kǒng suǒ gěi qián wèi bì néng dào běn hù, shì liǎng bù biàn yě. bù ruò zhǐ jì suǒ yì, miǎn zū shuì jí pù mǎ qián wèi biàn. qí yù jì shí shù yǐ wén. ruò hé gù jià zhí yì xū cái dìng yě. yǒu sī shàng qí shù, suì yuē gěi liù wàn sì qiān yú guàn, jì zhé sù bā wàn liù qiān yú shí. shàng fù mìng, zì jīn yì niú fū zhī jiā, yǐ qù dào sān shí lǐ nèi jū zhě chōng yì. èr shí liù nián, jūn mín dì lí shuǐ hàn zhī zāi zhě, èr shí yī wàn qǐng miǎn shuì fán sì shí jiǔ wàn yú shí. èr shí qī nián liù yuè, miǎn zhōng dōu hé běi děng lù cháng bèi hé jué shuǐ zāi jūn mín zū shuì. shí yī yuè, zhào hé shuǐ fàn yì, nóng tián bèi zāi zhě, yǔ miǎn chà shuì yī nián. huái wèi mèng zhèng sì zhōu sāi hé láo yì, bìng miǎn jīn nián chà shuì. zhāng zōng dà dìng èr shí jiǔ nián, shè mín zū shí zhī yī. hé dōng nán běi lù zé liàng jiǎn zhī. shàng shū shěng zòu, liǎng lù tián duō jùn bǎn, qiāo jí zhě wǎng wǎng zài suì yī yì, ruò bù yǐ dì děng jí juān chú, zé yǒu bù jūn. suì chì yǐ shè shū tè miǎn yī fèn wài, zhōng tián fù jiǎn yī fēn, xià tián jiǎn èr fēn. jiù zhì, xià qiū shuì nà mài sù cǎo sān sè, yǐ gè chù suǒ xū zhī wù bù yī, hù bù fù lìng yǐ zhū suǒ yòng wù zhé nà. shàng fēng shì zhě yán qí bù kě, hù bù wèi rú cǐ zé zhū lù suǒ xū zhī wù yào dāng hé shì, zhuǎn rǎo mín yǐ. suì mìng tài fǔ jiān, yīng zhé nà zhī wù wèi zhī chéng gōng jìn zhě, zhì huáng hé xīn chú zēng zhí èr qián zhé nà, rú huáng hé àn suǒ yòng mù shí gù fēi tǔ chǎn, nǎi lìng suǒ shǔ jì zhì, ér bà tā yīng zhé nà zhě.
十二年正月,以水旱免中都、西京、南京、河北、河東、山東、陝西去年租稅。十三年,謂宰臣曰:「民間科差,計所免已過半矣。慮小民不能詳知,吏緣為奸,仍舊征取,其令所在揭榜諭之。」十月,敕州縣官不盡力催督稅租,以致逋懸者,可止其俸,使之徵足,然後給之。十六年正月,詔免去年被水旱路分租稅。十七年,上問宰臣曰:「遼東賦稅舊六萬餘石,通檢後幾二十萬。六萬時何以仰給,二十萬後所積幾何?」戶部契勘,謂:「先以官吏數少故能給,今官吏兵卒及孤老數多,以此費大。」上曰:「當察其實,毋令妄費也。」十七年三月,詔免河北、山東、陝西、河東、西京、遼東等十路去年被旱蝗租稅。十八年正月。免中都、河北、河東、山東、河南、陝西等路前年被災租稅。十九年秋,中都、西京、河北、山東、河東、陝西以水旱傷民田十三萬七千七百餘頃,詔蠲其租。二十年三月,以中都、西京、河北、山東、河東、陝西路前歲被災,詔免其租稅。以戶部尚書曹望之之言,詔減鄜延及河東南路稅五十二萬餘石,增河北西路稅八萬八千石。又詔諸稅粟非關邊要之地者,除當儲數外,聽民從便折納。二十一年九月,以中都水災,免租。前時近官路百姓以牛夫充遞運者,復於它處未嘗就役之家征錢償之。二十三年,宗州民王仲規告乞征還所役牛夫錢,省臣以奏,上曰:「此既就役,復征錢於彼,前雖如此行之,復恐所給錢未必能到本戶,是兩不便也。不若止計所役,免租稅及鋪馬錢為便。其預計實數以聞。若和雇價直亦須裁定也。」有司上其數,歲約給六萬四千餘貫,計折粟八萬六千餘石。上復命,自今役牛夫之家,以去道三十里內居者充役。二十六年,軍民地罹水旱之災者,二十一萬頃免稅凡四十九萬餘石。二十七年六月,免中都、河北等路嘗被河決水災軍民租稅。十一月,詔河水泛溢,農田被災者,與免差稅一年。懷、衛、孟、鄭四州塞河勞役,並免今年差稅。章宗大定二十九年,赦民租十之一。河東南北路則量減之。尚書省奏,兩路田多峻阪,磽瘠者往往再歲一易,若不以地等級蠲除,則有不均。遂敕以赦書特免一分外,中田復減一分,下田減二分。舊制,夏、秋稅納麥、粟、草三色,以各處所須之物不一,戶部復令以諸所用物折納。上封事者言其不可,戶部謂如此則諸路所須之物要當和市,轉擾民矣。遂命太府監,應折納之物為祗承宮禁者,治黃河薪芻增直二錢折納,如黃河岸所用木石固非土產,乃令所屬計置,而罷它應折納者。
míng chāng yuán nián sì yuè, shàng fēng shì zhě qǐ báo mín zhī zū shuì, kǒng lǐn sù jī jiǔ fǔ bài. shěng chén zòu yuē: chén děng yì, dà dìng shí bā nián hù bù shàng shū cáo wàng zhī zòu, hé dōng jí fū yán liǎng lù shuì pō zhòng, suì jiǎn wǔ shí èr wàn yú shí. qù nián shè shí zhī yī, ér hé dōng jí dì yòu jiǎn zhī. jīn yǐ suì rù dù zhī suǒ yú wú jǐ, wàn yī yǒu shuǐ hàn zhī zāi, jì juān miǎn qí suǒ rù, fù chū sù yǐ zhèn zhī, fēi yǒu bèi bù kě. ruò fù yù jiǎn, jiāng hé yǐ dài zhī. rú lǜ fǔ bài, lìng zhū lù yǐ shí pù liàng, wú lìng zhì huài, wéi zhě lùn rú lǜ. zhì kě.
明昌元年四月,上封事者乞薄民之租稅,恐廩粟積久腐敗。省臣奏曰:「臣等議,大定十八年戶部尚書曹望之奏,河東及鄜延兩路稅頗重,遂減五十二萬餘石。去年赦十之一,而河東瘠地又減之。今以歲入度支所余無幾,萬一有水旱之災,既蠲免其所入,復出粟以賑之,非有備不可。若復欲減,將何以待之。如慮腐敗,令諸路以時曝晾,毋令致壞,違者論如律。」制可。
shí yī yuè, shàng shū shěng zòu: hé nán huāng xián guān dì, xǔ rén jì dīng qǐng diàn, yuàn réng wèi guān zhě miǎn zū bā nián, yuàn wèi jǐ yè zhě miǎn shuì sān nián. zhào cóng zhī. míng chāng èr nián èr yuè, chì zì jīn mín yǒu sù shuǐ hàn zāi shāng zhě, jí wěi guān àn shì qí shí, shēn suǒ shǔ zhōu fǔ, yí bào tí xíng sī, tóng suǒ shǔ jiǎn bì, shǐ lìng fān gēng. sān nián liù yuè, yǒu sī yán hé zhōu zāi shāng, què shí zhī mín yóu yǒu wèi shū zū zhě, zhào juān zhī. jiǔ yuè, yǐ shān dōng hé běi sān lù bèi zāi, qí quán gé zhī zū jí jiè dài zhī sù, lìng qí suì fēng rì xù zhēng. shàng rú qiū shān, miǎn wéi chǎng jīng guò rén hù jīn suì xià qiū zū shuì zhī bàn. sì nián dōng shí yuè, shàng xíng xìng, yù zhǐ shàng shū shěng yuē: hǎi ruán shí chéng děng xiàn, dì jí mín kùn, suǒ zhǒng wéi shǔ bài ér yǐ. jí fù yú guān, bì yǐ yì sù shū zhī. huò lìng zhǐ kè suǒ chǎn, huò yī hé dōng lù jiǎn shuì, zhì hái jīng dāng dìng yì yǐ wén. wǔ nián, chì miǎn hé jué bèi zāi zhī mín qiū zū. tài hé sì nián sì yuè, yǐ jiǔ hàn xià zhào zé gōng, miǎn suǒ hàn zhōu xiàn jīn nián xià shuì. jiǔ yuè, chén yán zhě wèi: hé jiān cāng zhōu táo hù, wù lì qián zhì shù qiān guàn, ér qí chà fā, yǒu sī zhǐ qǔ bàn yú jiàn hù, mín bù néng kān yǐ! zhào lìng àn chá sī, chú dì tǔ wù lì mìng suí qí yè, ér quán zhǐ qí fú cái wù lì. wǔ nián zhēng yuè, zhào yǒu sī: zì tài hé sān nián cháng suǒ xíng xìng zhì sān cì zhě, bèi kē zhī mín tè miǎn bàn nián zū shuì. bā nián wǔ yuè, yǐ sòng móu hé, zhào tiān xià, miǎn hé nán shān dōng shǎn xī liù lù jīn nián xià shuì, hé dōng hé běi dà míng děng wǔ lù bàn zhī. bā yuè, zhào zhū lù nóng mín qǐng diàn huāng tián zhě, yǔ miǎn zū fù sān nián, zuò jǐ yè zhě yī nián, zì shǒu mào diàn jí qǐng diàn huáng hé tuì tān dì zhě, bù zài miǎn lì.
十一月,尚書省奏:「河南荒閒官地,許人計丁請佃,願仍為官者免租八年,願為己業者免稅三年。」詔從之。明昌二年二月,敕自今民有訴水旱災傷者,即委官按視其實,申所屬州府,移報提刑司,同所屬檢畢,始令翻耕。三年六月,有司言河州災傷,闕食之民猶有未輸租者,詔蠲之。九月,以山東、河北三路被災,其權閣之租及借貸之粟,令俟歲豐日續征。上如秋山,免圍場經過人戶今歲夏秋租稅之半。四年冬十月,上行幸,諭旨尚書省曰:「海壖石城等縣,地瘠民困,所種惟黍稗而已。及賦於官,必以易粟輸之。或令止課所產,或依河東路減稅,至還京當定議以聞。」五年,敕免河決被災之民秋租。泰和四年四月,以久旱下詔責躬,免所旱州縣今年夏稅。九月,陳言者謂:「河間、滄州逃戶,物力錢至數千貫,而其差發,有司止取辦於見戶,民不能堪矣!」詔令按察司,除地土物力命隨其業,而權止其浮財物力。五年正月,詔有司:「自泰和三年嘗所行幸至三次者,被科之民特免半年租稅。」八年五月,以宋謀和,詔天下,免河南、山東、陝西六路今年夏稅,河東、河北、大名等五路半之。八月,詔諸路農民請佃荒田者,與免租賦三年,作己業者一年,自首冒佃、及請佃黃河退灘地者,不在免例。
xuān zōng zhēn yòu sān nián shí yuè, yù shǐ tián jiǒng xiù yán: fāng jīn jūn guó suǒ xū, yī qiè zé zhī hé nán. yǒu sī bù xī mín lì, zhēng diào tài jí, cù qí qī xiàn, tòng qí chuí chǔ. mín jì qìng qí suǒ yǒu ér bù zú, suì shǐ bēn zǒu bàng qiú yú tā jìng, lì jié cái dān, xiāng zhǒng sàn wáng, jìn zhī bù néng zhǐ yě, qǐ zì jīn fán kē zhēng bì xiān qī gào zhī, bù jí zhě jiē bà, shù mín lì kuān ér bū zhě kě fù. zhào xíng zhī. shí èr yuè, zhào miǎn táo hù zū shuì. sì nián sān yuè, miǎn shǎn xī táo hù zū. wǔ yuè, shān dōng xíng shěng pū sàn ān zhēn yán: sì zhōu bèi zāi, dào jìn xiāng wàng, suǒ shí zhě cǎo gēn mù pí ér yǐ. ér pī zhōu shù bīng shù wàn, jí zhēng zhòng yì, xī chū sān xiàn, guān lì kù bào, shàn kuò sù cáng, yǐ yīng yī qiè zhī mìng. mín jiē bū cuàn, yòu bié qiǎn jìn nà xián guān yǐ xiāng pò dū. jiē hù shì yíng sī, shí dào guān zhě cái shí zhī yī, ér tú shǐ guó jiā yǒu hòu liǎn zhī míng. qǐ mìng xìn chén gé cǐ bì yǐ ān bǎi xìng. zhào cóng zhī. xìng dìng yuán nián èr yuè, miǎn zhōng jīng sōng rǔ děng bū zū shí liù wàn shí. sì nián, yù shǐ zhōng chéng wán yán bó jiā zòu: bó zhōu dà shuǐ, jì dāng miǎn zū sān shí wàn shí, ér sān sī guān bù yǐ shí bào, zhǐ miǎn shí wàn ér yǐ. zhào mìng zhì sān sī guān xū wàng zhī zuì. qī yuè, yǐ hé nán dà shuǐ, xià zhào miǎn zū quàn zhǒng, qiě mìng cān zhī zhèng shì lǐ fù hēng wèi xuān wèi shǐ, zhōng chéng wán yán bó jiā fù zhī. shí yuè, yǐ jiǔ yǔ, lìng kuān mín shū shuì zhī xiàn. shí yī yuè, shàng yuē: wén bǎi xìng duō táo, ér bū fù jiē yì pèi jiàn hù, rén hé yǐ kān? jūn chǔ jì zú, yí xī chú miǎn. jīn yòu tiān jūn xū qián tài duō, wáng zhě jù kěn fù yè hū? suì mìng xíng bù guān yuè shí miǎn zhī, yǐ dài nà zhě gěi yǐ ēn lì, huò chú tā yì, réng jiǎn sāng pí gù zhǐ qián sì zhī yī. sān nián, lìng táo hù fù yè zhě dàn shū běn zū, yú chāi yì yī qiè jiē miǎn. néng dài gēng zhě, miǎn rú fù hù. yǒu sī shī xìn shàn kē zhě, yǐ wéi zhì lùn.
宣宗貞祐三年十月,御史田迥秀言:「方今軍國所需,一切責之河南。有司不惜民力,徵調太急,促其期限,痛其棰楚。民既罄其所有而不足,遂使奔走傍求於它境,力竭財殫,相踵散亡,禁之不能止也,乞自今凡科征必先期告之,不急者皆罷,庶民力寬而逋者可復。」詔行之。十二月,詔免逃戶租稅。四年三月,免陝西逃戶租。五月,山東行省仆散安貞言:「泗州被災,道殣相望,所食者草根木皮而已。而邳州戍兵數萬,急征重役,悉出三縣,官吏酷暴,擅括宿藏,以應一切之命。民皆逋竄,又別遣進納閒官以相迫督。皆怙勢營私,實到官者才十之一,而徒使國家有厚斂之名。乞命信臣革此弊以安百姓。」詔從之。興定元年二月,免中京、嵩、汝等逋租十六萬石。四年,御史中丞完顏伯嘉奏:「亳州大水,計當免租三十萬石,而三司官不以實報,止免十萬而已。」詔命治三司官虛妄之罪。七月,以河南大水,下詔免租勸種,且命參知政事李復亨為宣慰使,中丞完顏伯嘉副之。十月,以久雨,令寬民輸稅之限。十一月,上曰:「聞百姓多逃,而逋賦皆抑配見戶,人何以堪?軍儲既足,宜悉除免。今又添軍須錢太多,亡者詎肯復業乎?」遂命行部官閱實免之,已代納者給以恩例,或除它役,仍減桑皮故紙錢四之一。三年,令逃戶復業者但輸本租,余差役一切皆免。能代耕者,免如復戶。有司失信擅科者,以違制論。
sì nián shí èr yuè, zhèn nán jūn jié dù shǐ wēn dí hǎn sī jìng shàng shū yán: jīn mín shū shuì, qí fǎ dà dǐ yǒu sān, shàng hù shū yuǎn cāng, zhōng hù cì zhī, xià hù zuì jìn. rán jìn zhě bù xià bǎi lǐ, yuǎn zhě shù bǎi lǐ, dào lù zhī fèi bèi yú suǒ shū, ér yǔ xuě yǒu jī wéi zhī zé. yù zéi yǒu sǐ shāng zhī huàn. bù ruò zhǐ shū běn jùn, lìng yǒu sī jiǎn suàn cāng zhī suǒ jī, chēng tún bīng zhī shù, shǐ jiù shí zhī. ruò yǒu bù zú, zé zēng liǎn yú mín, mín jì suǒ liǎn bù jí dào lǐ zhī fèi, jiāng xīn rán cóng zhī yǐ! wǔ nián shí yuè, shàng yù zǎi chén yuē: bǐ yù mín duō zhǒng mài, gù lìng suǒ zài guān dài yì mài zhǒng. jīn wén shí bù dài yǔ, ér xū lì àn bù, fǎn shōu qí shù yǐ bǔ bù zú zhī zū. qí qiǎn shǐ jiū zhì.
四年十二月,鎮南軍節度使溫迪罕思敬上書言:「今民輸稅,其法大抵有三,上戶輸遠倉,中戶次之,下戶最近。然近者不下百里,遠者數百里,道路之費倍於所輸,而雨雪有稽違之責。遇賊有死傷之患。不若止輸本郡,令有司檢算倉之所積,稱屯兵之數,使就食之。若有不足,則增斂於民,民計所斂不及道里之費,將忻然從之矣!」五年十月,上諭宰臣曰:「比欲民多種麥,故令所在官貸易麥種。今聞實不貸與,而虛立案簿,反收其數以補不足之租。其遣使究治。」
yuán guāng yuán nián, shàng wén xiàng zhě yǒu sī yǐ zhēng shuì zū zhī jí, mín bù dài shú ér yì zhī, yǐ yīng xiàn. jīn mài jiāng shú yǐ, qí yù zhōu xiàn, yǒu fàn zhě yǐ màn jūn chǔ zhì zuì. jiǔ yuè, quán lì zhí guān yǒu tián bù nà zū zuì. jīng nán sī nóng qīng lǐ qī yán: àn qí mín yào shù, mài wǎn zhǒng zé lì xiǎo ér bù shí, gù bì bā yuè zhǒng zhī. jīn nán lù dāng shū qiū shuì bǎi sì shí yú wàn shí, cǎo sì bǎi wǔ shí yú wàn shù, jiē yǐ bā yuè wèi zhōng xiàn. ruò shū yuǎn cāng jí ní nào, wǎng fǎn bù xià èr shí rì, shǐ mín bù xiá qū shí, shì fáng lái suì zhī shí yě. qǐ kuān zhēng liǎn zhī xiàn. shǐ xiān jǐn lì yú èr mài. cháo tíng bù cóng. yuán guāng èr nián, zǎi chén zòu: qù suì zhēng yuè jīng shī jiàn liáng cái liù shí yú wàn shí, jīn sān bèi yǐ, jì guó yòng pō zú, ér mín jiān zū shuì zhēng zhī bù jué, kǒng pín mín wú suǒ shū ér bū wáng yě. suì yǐ zhōng zhǐ biàn yù zhǐ zhī.
元光元年,上聞向者有司以徵稅租之急,民不待熟而刈之,以應限。今麥將熟矣,其諭州縣,有犯者以慢軍儲治罪。九月,權立職官有田不納租罪。京南司農卿李蹊言:「按《齊民要術》,麥晚種則粒小而不實,故必八月種之。今南路當輸秋稅百四十餘萬石,草四百五十餘萬束,皆以八月為終限。若輸遠倉及泥淖,往返不下二十日,使民不暇趨時,是妨來歲之食也。乞寬征斂之限。使先盡力於二麥。」朝廷不從。元光二年,宰臣奏:「去歲正月京師見糧才六十餘萬石,今三倍矣,計國用頗足,而民間租稅征之不絕,恐貧民無所輸而逋亡也。」遂以中旨遍諭止之。
niú tóu shuì
牛頭稅
jí niú jù shuì, měng ān móu kè bù nǚ zhí hù suǒ shū zhī shuì yě. qí zhì měi lěi niú sān tóu wèi yī jù, xiàn mín kǒu èr shí wǔ shòu tián sì qǐng sì mǔ yǒu qí, suì shū sù dà yuē bù guò yī shí, guān mín zhàn tián wú guò sì shí jù. tiān huì sān nián, tài zōng yǐ suì rěn, guān wú chǔ jī wú yǐ bèi jī jǐn, zhào lìng yī lěi fù sù yī shí, měi móu kè bié wèi yī lǐn zhù zhī. sì nián, zhào nèi dì zhū lù, měi niú yī jù fù sù wǔ dǒu, wèi dìng zhì.
即牛具稅,猛安謀克部女直戶所輸之稅也。其制每耒牛三頭為一具,限民口二十五受田四頃四畝有奇,歲輸粟大約不過一石,官民占田無過四十具。天會三年,太宗以歲稔,官無儲積無以備飢謹,詔令一耒賦粟一石,每謀克別為一廩貯之。四年,詔內地諸路,每牛一具賦粟五斗,為定製。
shì zōng dà dìng yuán nián, zhào zhū měng ān bù jīng qiān yí zhě, zhēng niú jù shuì sù, jiù mìng móu kè jiān qí cāng, kuī sǔn zé zuò zhī. shí èr nián, shàng shū shěng zòu: táng gǔ bù mín jiù tóng měng ān móu kè dìng shuì, qí hòu gǎi tóng zhōu xiàn, lǚ mǔ lì shuì, pō yǐ wèi zhòng. suì mìng cóng jiù zhì. èr shí nián, dìng gōng shòu shì xí móu kè, xǔ yǐ qīn zú cóng xíng, dāng gěi yǐ dì zhě, chú niú jiǔ jù yǐ xià quán gěi, shí jù yǐ shàng sì shí jù yǐ xià zhě, zé yú guān háo zhī jiā liàng bō dì liù jù yǔ zhī. èr shí yī nián, shì zōng wèi zǎi chén yuē: qián shí yī suì suǒ shōu kě zhī sān nián, bǐ wén jīn suì shān xī fēng rěn, suǒ huò kě zhī sān nián. cǐ jiān dì yī suì suǒ huò bù néng zhī bàn suì, ér yòu niú tóu shuì sù, měi niú yī tóu zhǐ lìng gè shū sān dòu, yòu duō bū xuán, cǐ jiē dì hù yǐn nì suǒ zhì, dāng lìng jǐn shí shū zhī. èr shí sān nián, yǒu sī zòu qí shì, shì zōng wèi zuǒ chéng wán yán xiāng yuē: qīng jiā jiù zhǐ qī jù, jīn dìng wèi sì shí jù, zhèn shǐ lìng qīng děng yì cǐ, ér qīng jiē bù yù, gài gè gù qí sī ěr. shì hòu xiàn mín kǒu èr shí wǔ, suàn niú yī jù. qī yuè, shàng shū shěng fù zòu qí shì, shàng lǜ bǎn jí suì jiǔ pín fù bù tóng, měng ān móu kè yòu jiē nián shào, bù liàn shí shì, yī dàn jūn xìng, àn jí zhēng zhī bì yǒu bù jūn zhī huàn. nǎi lìng yàn shí tuī pái. yuè qí hù kǒu chù chǎn zhī shù, qí yǐ shàng jīng èr shí èr lù lái shàng. bā yuè, shàng shū shěng zòu, tuī pái dìng měng ān móu kè hù kǒu tián mǔ niú jù zhī shù. měng ān èr bǎi èr, móu kè qiān bā bǎi qī shí bā, hù liù shí yī wàn wǔ qiān liù bǎi èr shí sì, kǒu liù bǎi yī shí wǔ wàn bā qiān liù bǎi sān shí liù, nèi zhèng kǒu sì bǎi bā shí yī wàn èr qiān liù bǎi liù shí jiǔ, nú bì kǒu yī bǎi sān shí sì wàn wǔ qiān jiǔ bǎi liù shí qī, tián yī bǎi liù shí jiǔ wàn sān bǎi bā shí qǐng yǒu qí, niú jù sān shí bā wàn sì qiān qī bǎi qī shí yī. zài dōu zōng shì jiāng jūn sī, hù yī bǎi qī shí, kǒu èr wàn bā qiān qī bǎi jiǔ shí, nèi zhèng kǒu jiǔ bǎi bā shí èr, nú bì kǒu èr wàn qī qiān bā bǎi bā, tián sān qiān liù bǎi bā shí sān qǐng qī shí wǔ mǔ yǒu qí, niú jù sān bǎi sì. dié lá táng gǔ èr bù wǔ zhǎn, hù wǔ qiān wǔ bǎi bā shí wǔ, kǒu yī shí sān wàn qī qiān wǔ bǎi sì shí sì, nèi zhèng kǒu shí yī wàn jiǔ qiān sì bǎi liù shí sān, nú bì kǒu yī wàn bā qiān bā shí yī, tián sì wàn liù qiān èr shí sì qǐng yī shí qī mǔ, niú jù wǔ qiān liù shí liù. hòu èr shí liù nián, shàng shū shěng zòu bìng zhēng niú tóu shuì sù, shàng yuē: jī yā wǔ nián, yī jiàn bìng zhēng, mín hé yǐ kān? qí lìng mín suí nián shū nà. bèi zāi zhě juān zhī, dài zhě qí fēng nián zhēng hái.
世宗大定元年,詔諸猛安不經遷移者,征牛具稅粟,就命謀克監其倉,虧損則坐之。十二年,尚書省奏:「唐古部民舊同猛安謀克定稅,其後改同州縣,履畝立稅,頗以為重。」遂命從舊制。二十年,定功授世襲謀克,許以親族從行,當給以地者,除牛九具以下全給,十具以上四十具以下者,則於官豪之家量撥地六具與之。二十一年,世宗謂宰臣曰:「前時一歲所收可支三年,比聞今歲山西豐稔,所獲可支三年。此間地一歲所獲不能支半歲,而又牛頭稅粟,每牛一頭止令各輸三斗,又多逋懸,此皆遞互隱匿所致,當令盡實輸之。」二十三年,有司奏其事,世宗謂左丞完顏襄曰:「卿家舊止七具,今定為四十具,朕始令卿等議此,而卿皆不欲,蓋各顧其私爾。是後限民口二十五,算牛一具。」七月,尚書省復奏其事,上慮版籍歲久貧富不同,猛安謀克又皆年少,不練時事,一旦軍興,按籍征之必有不均之患。乃令驗實推排。閱其戶口、畜產之數,其以上京二十二路來上。八月,尚書省奏,推排定猛安謀克戶口、田畝、牛具之數。猛安二百二,謀克千八百七十八,戶六十一萬五千六百二十四,口六百一十五萬八千六百三十六,內正口四百八十一萬二千六百六十九,奴婢口一百三十四萬五千九百六十七,田一百六十九萬三百八十頃有奇,牛具三十八萬四千七百七十一。在都宗室將軍司,戶一百七十,口二萬八千七百九十,內正口九百八十二,奴婢口二萬七千八百八,田三千六百八十三頃七十五畝有奇,牛具三百四。迭剌、唐古二部五颭,戶五千五百八十五,口一十三萬七千五百四十四,內正口十一萬九千四百六十三,奴婢口一萬八千八十一,田四萬六千二十四頃一十七畝,牛具五千六十六。後二十六年,尚書省奏並征牛頭稅粟,上曰:「積壓五年,一見並征,民何以堪?其令民隨年輸納。被災者蠲之,貸者俟豐年征還。」