shí huò èr
◎食货二
tián zhì
○田制
liàng tián yǐ yíng zào chǐ, wǔ chǐ wèi bù, kuò yī bù, zhǎng èr bǎi sì shí bù wèi mǔ, bǎi mǔ wèi qǐng. mín tián yè gè cóng qí biàn, mài zhì yú rén wú jìn, dàn lìng suí dì shū zū ér yǐ. fán sāng zǎo, mín hù yǐ duō zhí wèi qín, shǎo zhě bì zhí qí dì shí zhī sān, měng ān móu kè hù shǎo zhě bì kè zhǒng qí dì shí zhī yī, chú kū bǔ xīn, shǐ zhī bù quē. fán guān dì, měng ān móu kè jí pín mín qǐng shè zhě, kuān xiāng yī dīng bǎi mǔ, xiá xiāng shí mǔ, zhōng nán bàn zhī. qǐng shè huāng dì zhě, yǐ zuì xià dì wǔ děng jiǎn bàn dìng zū, bā nián shǐ zhēng zhī. zuò jǐ yè zhě yǐ dì qī děng jiǎn bàn wèi shuì, qī nián shǐ zhēng zhī. zì shǒu mào diàn bǐ lín dì zhě, shū guān zū sān fēn zhī èr. diàn huáng hé tuì tān zhě, cì nián nà zū.
量田以营造尺,五尺为步,阔一步,长二百四十步为亩,百亩为顷。民田业各从其便,卖质于人无禁,但令随地输租而已。凡桑枣,民户以多植为勤,少者必植其地十之三,猛安谋克户少者必课种其地十之一,除枯补新,使之不阙。凡官地,猛安谋克及贫民请射者,宽乡一丁百亩,狭乡十亩,中男半之。请射荒地者,以最下第五等减半定租,八年始征之。作己业者以第七等减半为税,七年始征之。自首冒佃比邻地者,输官租三分之二。佃黄河退滩者,次年纳租。
tài zōng tiān huì jiǔ nián wǔ yuè, shǐ fēn qiǎn zhū lù quàn nóng zhī shǐ zhě. xī zōng tiān juàn shí sì nián, bà lái liú hùn tóng jiān hù luó dì, yǐ yǔ mín gēng mù, hǎi líng zhèng lóng yuán nián èr yuè, qiǎn xíng bù shàng shū gē shí liè lóu shì děng shí yī rén, fēn háng dà xīng fǔ shān dōng, zhēn dìng fǔ, jū kuò xì guān huò huāng xián mù dì, jí guān mín zhàn shè táo jué hù dì, shù bīng zhàn diàn gōng jí jiān wài lù guān běn yè wài zēng zhì tǔ tián, jí dà xīng fǔ, píng zhōu lù sēng ní dào shì nǚ guān děng dì, gài yǐ shòu suǒ qiān zhī měng ān móu kè hù, qiě lìng mín qǐng shè, ér guān dé qí zū yě.
太宗天会九年五月,始分遣诸路劝农之使者。熙宗天眷十四年,罢来流、混同间护逻地,以予民耕牧,海陵正隆元年二月,遣刑部尚书纥石烈娄室等十一人,分行大兴府、山东,真定府,拘括系官或荒闲牧地,及官民占射逃绝户地,戍兵占佃宫籍监、外路官本业外增置土田,及大兴府,平州路僧尼道士女冠等地,盖以授所迁之猛安谋克户,且令民请射,而官得其租也。
shì zōng dà dìng wǔ nián shí èr yuè, shàng yǐ jīng jī liǎng měng ān mín hù bù zì gēng kěn, jí fá sāng zǎo wèi xīn yù zhī, mìng dà xīng shǎo yǐn wán yán ràng xún chá. shí nián sì yuè, jìn qīn gēng wéi chǎng dì. shí yī nián, wèi shì chén yuē:" wǎng suì, qīng shǔ shān xī, bàng lù jiē hé jià, dài wú mù dì. cháng xià lìng, shǐ mín wǔ lǐ wài nǎi dé gēng kěn. jīn wén qí mín yǐ cǐ qù zhī tā suǒ, shén kě jīn mǐn. qí lìng yī jiù gēng zhòng, wú zhì shī yè. fán hài mín zhī shì huàn zài bù zhī, zhī zhī zhèn bì bù wéi. zì jīn shì yǒu lèi cǐ, qīng děng jí gào wú yǐn." shí sān nián, chì yǒu sī:" měi suì qiǎn guān quàn měng ān móu kè nóng shì, kǒng yǒu fán rǎo. zì jīn zhǐ lìng gè guǎn zhí guān quàn dū, chí màn zhě jǔ hé yǐ wén." shí qī nián liù yuè, xíng zhōu nán zǐ zhào dí jiǎn yán:" suí lù bù fù jí guān tián jí hé tān dì, jiē wèi háo qiáng suǒ zhàn, ér pín mín tǔ jí shuì zhòng, qǐ qiǎn guān jū jí mào diàn zhě, dìng lì zū kè, fù liàng jiǎn rén hù shuì shù, shù dé qīng zhòng jūn píng." zhào fù yǒu sī, jiāng xíng ér zhǐ. fù yǐ jìn dōu měng ān móu kè suǒ gěi guān dì lǜ jiē báo jí, háo mín zū diàn guān tián suì jiǔ, wǎng wǎng mào wèi jǐ yè, lìng jū jí zhī. yòu wèi shěng chén yuē:" guān dì fēi mín shuí zhǒng, rán nǚ zhí rén hù zì xiāng tǔ sān sì qiān lǐ yí lái, jǐn dé bó dì, ruò bù jū shuā liáng tián gěi zhī, jiǔ bì tān fá, qí qiǎn guān chá zhī." yòu wèi cān zhī zhèng shì zhāng rǔ bì yuē:" xiān cháng qiǎn wèn nǚ zhí tǔ dì, jiē yún liáng tián. jí zhèn chū liè, yīn wèn zhī, zé wèi zì qǐ yí zhì cǐ, bù néng zhǒng shí, zhuó lú wèi xí, huò zhǎn chú yǐ zì jǐ. qīng děng qí yì zhī." shěng chén zòu:" guān dì suǒ yǐ rén duō bì nì dào gēng zhě, yóu qí zuì qīng gù yě." nǎi gèng tiáo yuē, lì xiàn lìng rén zì chén, guò xiàn zé rén néng gào zhě yǒu shǎng. qiǎn tóng zhī zhōng dōu lù zhuǎn yùn shǐ zhāng jiǔ sī wǎng jū jí zhī. shí jiǔ nián èr yuè, shàng rú chūn shuǐ, jiàn mín sāng duō wèi mù chù niè huǐ, zhào qīn wáng gōng zhǔ jí shì yào jiā, mù chù yǒu fàn mín sāng zhě, xǔ suǒ shǔ xiàn guān lì jiā chéng duàn.
世宗大定五年十二月,上以京畿两猛安民户不自耕垦,及伐桑枣为薪鬻之,命大兴少尹完颜让巡察。十年四月,禁侵耕围场地。十一年,谓侍臣曰:“往岁,清暑山西,傍路皆禾稼,殆无牧地。尝下令,使民五里外乃得耕垦。今闻其民以此去之他所,甚可矜悯。其令依旧耕种,毋致失业。凡害民之事患在不知,知之朕必不为。自今事有类此,卿等即告毋隐。”十三年,敕有司:“每岁遣官劝猛安谋克农事,恐有烦扰。自今止令各管职官劝督,弛慢者举劾以闻。”十七年六月,刑州男子赵迪简言:“随路不附籍官田及河滩地,皆为豪强所占,而贫民土瘠税重,乞遣官拘籍冒佃者,定立租课,复量减人户税数,庶得轻重均平。”诏付有司,将行而止。复以近都猛安谋克所给官地率皆薄瘠,豪民租佃官田岁久,往往冒为己业,令拘籍之。又谓省臣曰:“官地非民谁种,然女直人户自乡土三四千里移来,尽得薄地,若不拘刷良田给之,久必贪乏,其遣官察之。”又谓参知政事张汝弼曰:“先尝遣问女直土地,皆云良田。及朕出猎,因问之,则谓自起移至此,不能种莳,斫芦为席,或斩刍以自给。卿等其议之。”省臣奏:“官地所以人多蔽匿盗耕者,由其罪轻故也。”乃更条约,立限令人自陈,过限则人能告者有赏。遣同知中都路转运使张九思往拘籍之。十九年二月,上如春水,见民桑多为牧畜啮毁,诏亲王公主及势要家,牧畜有犯民桑者,许所属县官立加惩断。
shí èr yuè wèi zǎi chén yuē:" wáng liáo shí suǒ bō dì, yǔ běn cháo yuán shuài fǔ, yǐ céng jū jí yǐ. mín huò zhǐ shè wèi wú zhǔ dì, zū diàn jí xīn kāi huāng wèi jǐ yè zhě kě yǐ jū kuò. qí jiān bō zhǒng suì jiǔ, ruò jù duó zhī, kǒng mín shī yè." yīn zhào kuò dì guān zhāng jiǔ sī jiè zhī. fù wèi zǎi chén yuē:" zhèn wén kuò dì shì suǒ xíng jí bù dàng, rú huáng hòu zhuāng tài zǐ wù zhī lèi, zhǐ yǐ míng chēng biàn wèi guān dì, bǎi xìng suǒ zhí píng yàn, yī qiè bù wèn, qí xiāng lín mào zhàn guān dì, fù yǒu xìng miǎn zhě. néng shǐ jūn hù shāo gěi, mín bù shī yè, nǎi zhèn zhī xīn yě." èr shí nián sì yuè, yǐ xíng xìng dào ài, hù cóng rén bù biàn, zhào hù bù yán lù dùn shě cè jìn guān dì, wù zū yǔ mín gēng zhòng. yòu zhào gù tài bǎo a lǐ xiān yú shān dōng lù bō dì bǎi sì shí qǐng, dà dìng chū yòu yú zhōng dōu lù cì tián bǎi qǐng, mìng jū shān dōng zhī dì rù guān. wǔ yuè, yù yǒu sī yuē:" bái shí mén zhì yě hú lǐng, qí jiān diàn luò duō wèi mín gēng zhí zhě, ér guān mín zá chù wǎng lái wú mù fàng zhī suǒ, kě chà guān kuò yuán huāng dì jí mào diàn zhī shù."
十二月谓宰臣曰:“亡辽时所拨地,与本朝元帅府,已曾拘籍矣。民或指射为无主地,租佃及新开荒为己业者可以拘括。其间播种岁久,若遽夺之,恐民失业。”因诏括地官张九思戒之。复谓宰臣曰:“朕闻括地事所行极不当,如皇后庄、太子务之类,止以名称便为官地,百姓所执凭验,一切不问,其相邻冒占官地,复有幸免者。能使军户稍给,民不失业,乃朕之心也。”二十年四月,以行幸道隘,扈从人不便,诏户部沿路顿舍侧近官地,勿租与民耕种。又诏故太保阿里先於山东路拨地百四十顷,大定初又于中都路赐田百顷,命拘山东之地入官。五月,谕有司曰:“白石门至野狐岭,其间淀泺多为民耕植者,而官民杂畜往来无牧放之所,可差官括元荒地及冒佃之数。”
èr shí yī nián zhēng yuè, shàng wèi zǎi chén yuē:" shān dōng dà míng děng lù měng ān móu kè hù zhī mín, wǎng wǎng jiāo zòng, bù qīn jià sè, bù lìng jiā rén nóng zuò, jǐn lìng hàn rén diàn shí, qǔ zū ér yǐ. fù jiā jǐn fú wán qǐ, jiǔ shí yóu yàn, pín zhě zhēng mù xiào zhī, yù wàng jiā jǐ rén zú, nán yǐ! jìn yǐ jìn mài nú bì, yuē qí xiōng jí zhī lǐ, gèng dāng wěi guān yuè shí hù shù, jì kǒu shòu dì, bì lìng zì gēng, lì bù shàn zhě, fāng xǔ diàn yú rén. réng jìn qí nóng shí yǐn jiǔ." yòu yuē:" xī rén liù měng ān, yǐ xǐ jū xián píng lín huáng tài zhōu, qí dì féi wò, qiě jīng qín nóng wù, gè ān qí jū. nǚ zhí rén xǐ jū xī dì zhě, shū sù dé shōu huò fǒu?" zuǒ chéng shǒu dào duì yuē:" wén jiē zì gēng, suì yòng yì zú." shàng yuē:" bǐ dì féi měi, yì yú tā chǔ, wéi fù dōu mín yǐ shuǐ hài jià zhě zhèn zhī." sān yuè, chén yán zhě yán, háo qiáng zhī jiā duō zhàn duó tián zhě. shàng yuē:" qián cān zhèng nà hé chūn nián zhàn dì bā bǎi qǐng, yòu wén shān xī tián yì duō wèi quán yào suǒ zhàn, yǒu yī jiā yī kǒu zhì sān shí qǐng zhě, yǐ zhì xiǎo mín wú tián kě gēng, xǐ jū yīn shān zhī è dì, hé yǐ zì cún? qí lìng zhàn guān dì shí qǐng yǐ shàng zhě jiē kuò jí rù guān, jiāng jūn cì pín mín." shěng chén yòu zòu:" chūn nián zi měng ān cān móu hé gù tài shī nòu wǎn wēn dūn sī zhōng sūn cháng shòu děng, qīn shǔ jì qī shí yú jiā, suǒ zhàn dì sān qiān yú qǐng." shàng yuē:" zhì qiū, chú niú tóu dì wài, réng gè gěi shí qǐng, yú jiē jū rù guān. shān hòu zhāo tǎo sī suǒ kuò zhě, yì dāng tóng cǐ yě." yòu wèi zǎi chén yuē:" shān dōng lù suǒ kuò mín tián, yǐ fēn gěi nǚ zhí tún tián rén hù, fù yǒu jí guān xián dì, yī yuán shù hái mín, réng miǎn zū shuì." liù yuè, shàng wèi shěng chén yuē:" jìn zhě dà xīng fǔ píng luán jì tōng shùn děng zhōu, jīng shuǐ zāi zhī dì, miǎn jīn nián shuì zū. bù lí shuǐ zāi zhě gū tíng xià shuì, qí rěn suì zhēng zhī." shí zhōng dōu dà shuǐ, ér bīn, dì děng zhōu jí shān hòu dà shú, mìng xiū zhì huái lái yǐ nán dào lù, yǐ lái tiào zhě. yòu mìng dū chéng jiǎn jià yǐ tiào. yòu yuē:" jìn qiǎn shǐ yuè shì qiū jià, wén měng ān móu kè rén wéi jiǔ shì wù, wǎng wǎng yǐ tián zū rén, ér yù jiè sān èr nián zū kè zhě. huò zhǒng ér bù yún, tīng qí huāng wú zhě. zì jīn jiē lìng yuè shí gè hù rén lì, kě nòu jǐ qǐng mǔ, bì shǐ zì gēng yún zhī, qí lì guǒ bù jí zhě fāng xǔ zū lìn. rú duò nóng yǐn jiǔ, quàn nóng móu kè jí běn guǎn měng ān móu kè bìng dōu guǎn, gè yǐ děng dì kē zuì. shōu huò shù duō zhě, zé yì yǐ děng dì qiān shǎng." qī yuè, shàng wèi zǎi chén yuē:" qián xǐ zōng shì hù yú hé jiān, bō dì chǔ zhī, ér bù huí nà jiù dì, qǐ yǒu liǎng dì jiē zhàn zhī lǐ? zì jīn dāng yǐ yī chù cì zhī. shān dōng shuā mín tián yǐ fēn gěi nǚ zhí tún tián hù, fù yǒu yú dì, dāng yǐ huán mín ér miǎn shì suì zhī zū." bā yuè, shàng shū shěng zòu shān dōng suǒ shuā dì shù, shàng wèi liáng sù yuē:" zhèn cháng yǐ cǐ wèn qīng, qīng bù yǐ yán. cǐ suī chēng mín dì, rán jiē wú míng jù, kuò wèi guān dì yǒu hé bù kě?" yòu yuē:" huáng hé yǐ yí gù dào, liáng shān luò shuǐ tuì, dì shén guǎng, yǐ cháng qiǎn shǐ ān zhì tún tián. mín xī cháng zì yì zhǒng zhī, jīn guān yǐ jí qí dì, ér mín jù zhēng qí zū, táo zhě shén zhòng. ruò zhēng qí zū, ér yǐ mào diàn bù jí chū shǒu zuì lùn zhī, gù yí. rán ruò jù qǔ zhī, kǒng zhì shī suǒ. kě miǎn qí zhēng, shè qí zuì, bié yǐ guān dì gěi zhī." yù shǐ tái zòu:" dà míng jì zhōu yīn shuā liáng shān luò guān dì, huò yǒu yǐ mín dì bèi shuā zhě." shàng fù zhào zǎi chén yuē:" suī céng jīng tōng jiǎn nà shuì, ér wú míng yàn zhě, fù dāng shuā wèn. yǒu gōng jù zhě, suī fù běn rén, réng xū tǐ wèn." shí yuè, fù yǔ zhāng zhòng yù lùn mào zhàn tián shì.
二十一年正月,上谓宰臣曰:“山东、大名等路猛安谋克户之民,往往骄纵,不亲稼穑,不令家人农作,尽令汉人佃莳,取租而已。富家尽服纨绮,酒食游宴,贫者争慕效之,欲望家给人足,难矣!近已禁卖奴婢,约其凶吉之礼,更当委官阅实户数,计口授地,必令自耕,力不赡者,方许佃于人。仍禁其农时饮酒。”又曰:“奚人六猛安,已徙居咸平、临潢、泰州,其地肥沃,且精勤农务,各安其居。女直人徙居奚地者,菽粟得收获否?”左丞守道对曰:“闻皆自耕,岁用亦足。”上曰:“彼地肥美,异于他处,惟附都民以水害稼者赈之。”三月,陈言者言,豪强之家多占夺田者。上曰:“前参政纳合椿年占地八百顷,又闻山西田亦多为权要所占,有一家一口至三十顷者,以致小民无田可耕,徙居阴山之恶地,何以自存?其令占官地十顷以上者皆括籍入官,将均赐贫民。”省臣又奏:“椿年子猛安参谋合、故太师耨碗温敦思忠孙长寿等,亲属计七十余家,所占地三千余顷。”上曰:“至秋,除牛头地外,仍各给十顷,余皆拘入官。山后招讨司所括者,亦当同此也。”又谓宰臣曰:“山东路所括民田,已分给女直屯田人户,复有籍官闲地,依元数还民,仍免租税。”六月,上谓省臣曰:“近者大兴府平、滦、蓟、通、顺等州,经水灾之地,免今年税租。不罹水灾者姑停夏税,俟稔岁征之。”时中都大水,而滨,棣等州及山后大熟,命修治怀来以南道路,以来粜者。又命都城减价以粜。又曰:“近遣使阅视秋稼,闻猛安谋克人惟酒是务,往往以田租人,而预借三二年租课者。或种而不耘,听其荒芜者。自今皆令阅实各户人力,可耨几顷亩,必使自耕耘之,其力果不及者方许租赁。如惰农饮酒,劝农谋克及本管猛安谋克并都管,各以等第科罪。收获数多者,则亦以等第迁赏。”七月,上谓宰臣曰:“前徙宗室户于河间,拨地处之,而不回纳旧地,岂有两地皆占之理?自今当以一处赐之。山东刷民田已分给女直屯田户,复有余地,当以还民而免是岁之租。”八月,尚书省奏山东所刷地数,上谓梁肃曰:“朕尝以此问卿,卿不以言。此虽称民地,然皆无明据,括为官地有何不可?”又曰:“黄河已移故道,梁山泺水退,地甚广,已尝遣使安置屯田。民昔尝恣意种之,今官已籍其地,而民惧征其租,逃者甚众。若征其租,而以冒佃不即出首罪论之,固宜。然若遽取之,恐致失所。可免其征,赦其罪,别以官地给之。”御史台奏:“大名、济州因刷梁山泺官地,或有以民地被刷者。”上复召宰臣曰:“虽曾经通检纳税,而无明验者,复当刷问。有公据者,虽付本人,仍须体问。”十月,复与张仲愈论冒占田事。
èr shí èr nián, yǐ fù dōu měng ān hù bù zì zhǒng, xī zū yǔ mín, yǒu yī jiā bǎi kǒu lǒng wú yī miáo zhě. shàng yuē:" quàn nóng guān, hé quàn yù wèi yě, qí lìng zhì zuì." zǎi chén zòu yuē:" bù zì zhǒng ér zhé yú rén zhě, hé kē wéi lì." shàng yuē:" tài zhòng, yú mín ān zhī." suì cóng dà xīng shǎo yǐn wáng xiū suǒ zòu, yǐ bù zhǒng zhě zhàng liù shí, móu kè sì shí, shòu zū bǎi xìng wú zuì. yòu mìng zhāo fù liáng shān luò liú mín, guān gěi yǐ tián. shí rén hù yǒu zhí qì jù zhǐ fén lǒng wèi yàn zhě, yì jū zài guān, xiān wěi ēn zhōu cì shǐ xī huì zhāo zhī, fù qiǎn ān sù zhōu cì shǐ zhāng guó jī yàn shí gěi zhī, rú yǐ bō xì měng ān, zé cháng yǐ guān tián. shàng yuē:" gōng bù shàng shū zhāng jiǔ sī zhí qiáng bù tōng, xiàng qiǎn shuā guān tián, fán fàn qín hàn yǐ lái míng chēng, rú cháng chéng yàn zǐ chéng zhī lèi zhě, jiē yǐ wéi guān tián. cǐ tián bǎi xìng wèi jǐ yè bù zhī jǐ bǎi nián yǐ, suǒ jiàn rú cǐ, hé bù tōng zhī shén yě." bā yuè, yǐ zhào wáng yǒng zhōng děng sì wáng fǔ mào zhàn guān tián, zuì qí gè fǔ zhǎng shǐ fǔ yuàn, jí ān cì, xīn chéng, wǎn píng chāng píng yǒng qīng huái róu liù xiàn guān, jiē fá shú yǒu chà.
二十二年,以附都猛安户不自种,悉租与民,有一家百口垅无一苗者。上曰:“劝农官,何劝谕为也,其令治罪。”宰臣奏曰:“不自种而辄与人者,合科违例。”上曰:“太重,愚民安知。”遂从大兴少尹王修所奏,以不种者杖六十,谋克四十,受租百姓无罪。又命招复梁山泺流民,官给以田。时人户有执契据指坟垅为验者,亦拘在官,先委恩州刺史奚晦招之,复遣安肃州刺史张国基验实给之,如已拨系猛安,则偿以官田。上曰:“工部尚书张九思执强不通,向遣刷官田,凡犯秦、汉以来名称,如长城、燕子城之类者,皆以为官田。此田百姓为己业不知几百年矣,所见如此,何不通之甚也。”八月,以赵王永中等四王府冒占官田,罪其各府长史府掾,及安次,新城,宛平、昌平、永清、怀柔六县官,皆罚赎有差。
jiǔ yuè, qiǎn xíng bù shàng shū yí lá zào yú shān dōng lù měng ān nèi zhāi bā móu kè mín, xǐ yú hé běi dōng lù chóu wò qīng gǒu ér liǎng měng ān jiù jū zhī dì, wú niú zhě guān gěi zhī. hé jiān zōng shì wèi xǐ zhě lìng jǐn xǐ yú píng zhōu, wú lì zhě guān jīn fā zhī, tǔ báo zhě yì yǐ liáng tián. xiān cháng lìng qí fēng nián zé kuò jí guān dì, zhì shì suì, shěng chén fù yǐ wéi zòu, shàng yuē:" běn wèi xīn xǐ sì měng ān pín qióng, xū shuā guān tián yǔ zhī, ruò zhāng zhòng yù děng suǒ nǐ tiáo yuē tài kè, dàn yǐ mín chū wú de dì zhī yóu, zì fǔ dìng hòu wèi cháng shū shuì, wàng tōng wèi jǐ yè zhě, shuā zhī. rú cǐ, kǒng mín kǔ zhī, kě wèi chóu zhí. qiě xiān lìng měng ān móu kè rén hù, suí yí fēn chǔ, jì qí dīng zhuàng niú jù, hé dé tǔ tián shí shù, gěi zhī. bù zú, zé yǐ qián suǒ shuā dì èr wàn yú qǐng bǔ zhī. fù bù zú, zé xù dāng yì." shí yǒu luò wù zhě yǔ pó sà děng zhēng yì zhōu dì liù wàn qǐng, yǐ jiē wú jù yàn, suì mò rù guān.
九月,遣刑部尚书移剌慥于山东路猛安内摘八谋克民,徙于河北东路酬斡、青狗儿两猛安旧居之地,无牛者官给之。河间宗室未徙者令尽徙于平州,无力者官津发之,土薄者易以良田。先尝令俟丰年则括籍官地,至是岁,省臣复以为奏,上曰:“本为新徙四猛安贫穷,须刷官田与之,若张仲愈等所拟条约太刻,但以民初无得地之由,自抚定后未尝输税,妄通为己业者,刷之。如此,恐民苦之,可为酬直。且先令猛安谋克人户,随宜分处,计其丁壮牛具,合得土田实数,给之。不足,则以前所刷地二万余顷补之。复不足,则续当议。”时有落兀者与婆萨等争懿州地六万顷,以皆无据验,遂没入官。
èr shí qī nián, suí chù guān háo zhī jiā duō qǐng zhàn guān dì, zhuǎn yǔ tā rén zhǒng diàn, guī qǔ kè lì. mìng yǒu sī jū shuā jiàn shù, yǐ yǔ pín nán wú dì zhě, měi dīng shòu wǔ shí mǔ, shù bù zhì shī suǒ, yú diàn bù jìn zhě fāng xǔ háo jiā yàn dīng zū diàn. zhāng zōng dà dìng èr shí jiǔ nián wǔ yuè, nǐ zài lì xiàn, lìng pín mín qǐng diàn guān dì, yuán jīn yǐ guò qī, jì yǐ shù zú, qí zhàn ér yǒu yú zhě, ruò róng gào jié, kǒng zī jiān bì. kuàng xù gào lòu tōng dì, chì zhǐ yǐ gé, jīn xiàn wài gào zhě yí què zhī, zhǐ fù yuán diàn. jiān píng yáng yí lù dì xiá rén chóu, guān dì dāng jìn shù jū jí, yàn dīng yǐ gěi pín mín. shàng yuē:" xiàn wài zhǐ gào duō diàn guān dì zhě, què zhī, dāng yǐ. rú wú zhǔ bù gù chéng diàn, fāng xǔ zhū rén gào qǐng. qí píng yáng lù yí jì dīng xiàn tián, rú yī jiā sān dīng jǐ yè zhǐ sān shí mǔ, zé gèng xǔ cún suǒ diàn guān dì yī qǐng èr shí mǔ, yú zhě jū jí gěi fù pín mín kě yě." qī yuè, lùn zhǐ shàng shū shěng yuē:" táng dèng yǐng cài sù sì děng chù, shuǐ lù gāo yú zhī dì, ruò yàn děng jí, liàng lì suì zū, kuān qí zhēng nà zhī xiàn, mù mín diàn zhī, gōng sī yǒu yì. jīn hé nán yán biān dì duō wèi háo mín mào zhàn, ruò mín huò liú yí zhì bǐ, jiù mù lìng gēng, bù wéi pín mín yǒu shàn, yì zēng xiàn guān zū. qí gěi dīng zhuàng zhě tián jí gēng jù, ér miǎn qí zū shuì." bā yuè, shàng shū shěng zòu:" hé dōng dì xiá, shāo xiōng huāng zé liú wáng xiāng jì. qiè wèi hé nán dì guǎng rén xī, ruò lìng zhāo jí tā lù liú mín, liàng gěi xián tián, zé hé dōng jī mín jiǎn shǎo, hé nán qiě wú kuàng dì yǐ." shàng cóng suǒ qǐng. jiǔ yuè wù yín, yòu zòu:" zài zhì, zhū rén qǐng diàn guān xián dì zhě miǎn wǔ nián zū kè, jīn qǐ miǎn bā nián, zé huò duō kěn." bìng cóng zhī. shí yī yuè, shàng shū shěng zòu:" mín yàn dīng diàn hé nán huāng xián guān dì zhě, rú yuàn zuò guān dì zé miǎn zū bā nián, yuàn wèi jǐ yè zé miǎn shuì sān nián, bìng bù xǔ mào yì diǎn mài. ruò háo qiáng jí gōng lì bèi yǒu mào diàn zhě, xiàn liǎng yuè chén shǒu, miǎn zuì ér quán gěi zhī, qí shuì zé shì qí lín dì dìng zhī, yǐ sān fēn wéi lǜ jiǎn yī fēn, xiàn wài xǔ zhū rén gào yì gěi zhī." zhì kě.
二十七年,随处官豪之家多请占官地,转与它人种佃,规取课利。命有司拘刷见数,以与贫难无地者,每丁授五十亩,庶不至失所,余佃不尽者方许豪家验丁租佃。章宗大定二十九年五月,拟再立限,令贫民请佃官地,缘今已过期,计已数足,其占而有余者,若容告讦,恐滋奸弊。况续告漏通地,敕旨已革,今限外告者宜却之,止付元佃。兼平阳一路地狭人稠,官地当尽数拘籍,验丁以给贫民。上曰:“限外指告多佃官地者,却之,当矣。如无主不顾承佃,方许诸人告请。其平阳路宜计丁限田,如一家三丁己业止三十亩,则更许存所佃官地一顷二十亩,余者拘籍给付贫民可也。”七月,论旨尚书省曰:“唐、邓、颍、蔡、宿、泗等处,水陆膏腴之地,若验等级,量立岁租,宽其征纳之限,募民佃之,公私有益。今河南沿边地多为豪民冒占,若民或流移至彼,就募令耕,不惟贫民有赡,亦增羡官租。其给丁壮者田及耕具,而免其租税。”八月,尚书省奏:“河东地狭,稍凶荒则流亡相继。窃谓河南地广人稀,若令招集他路流民,量给闲田,则河东饥民减少,河南且无旷地矣。”上从所请。九月戊寅,又奏:“在制,诸人请佃官闲地者免五年租课,今乞免八年,则或多垦。”并从之。十一月,尚书省奏:“民验丁佃河南荒闲官地者,如愿作官地则免租八年,愿为己业则免税三年,并不许贸易典卖。若豪强及公吏辈有冒佃者,限两月陈首,免罪而全给之,其税则视其邻地定之,以三分为率减一分,限外许诸人告诣给之。”制可。
míng chāng yuán nián èr yuè, yù zhǐ yǒu sī yuē:" bīn shuǐ mín dì, yǐ zhǒng shí ér wèi shuǐ jìn zhě, kě lìng yǐ suǒ jìn guān tián duì gěi." sān yuè, chì:" dāng jūn rén suǒ shòu tián, zhǐ lìng zì zhǒng, lì bù zú zhě fāng xǔ rén chéng diàn, yì zhǐ suí dì suǒ chǎn nà zū, qí zì yù shé qián shū nà zhě cóng mín suǒ yù, bù yuàn chéng diàn zhě wú qiáng." liù yuè, shàng shū shěng zòu:" jìn zhì yǐ měng ān móu kè hù bù wù zāi zhí sāng guǒ, yǐ lìng měi shí mǔ xū zāi yī mǔ, jīn qǐ zài xià gè lù tí xíng jí suǒ shǔ zhōu xiàn, quàn yù mín hù, rú yǒu bù zāi jí zāi zhī bù jí shí zhī sān zhě, bìng yǐ shì dài màn qīng zhòng zuì kē zhī." zhào kě. bā yuè, chì:" suí chù xì guān xián dì, bǎi xìng yǐ qǐng diàn zhě réng jiù, wèi diàn zhě yǐ fù tún tián měng ān móu kè." sān nián liù yuè, shàng shū shěng zòu:" nán jīng shǎn xī lù tí xíng sī yán, jiù mù mǎ dì jiǔ bù fēn bō, yǐ zhì jūn mín qǐ sòng, bǐ chà guān wǎng gè lù dìng zhī. fán mín hù yǒu píng yàn jǐ yè, jí zhái jǐng fén yuán, yǐ gǎi zhèng gěi fù, ér qí zhōng fù yǒu guān dì zhě, yì yàn shù duì yì zhī yǐ. liǎng lù mù dì, nán jīng lù liù wàn sān qiān wǔ bǎi èr shí yú qǐng, shǎn xī lù sān wàn wǔ qiān liù bǎi bā shí yú qǐng." wǔ nián, yù zhǐ shàng shū shěng:" liáo dōng děng lù nǚ zhí hàn ér bǎi xìng, kě bìng lìng liàng lì wèi cán sāng." èr yuè, chén yán rén qǐ yǐ zhǎng lì quàn nóng lì diàn zuì, suì dìng zhì:" néng quàn nóng tián zhě, měi nián móu kè shǎng yín juàn shí liǎng pǐ, měng ān bèi zhī, xiàn guān yú běn děng shēng wǔ rén. sān nián bù dài zhě měng ān móu kè qiān yī guān, xiàn guān shēng yī děng. tián huāng jí shí zhī yī zhě chī sān shí, fēn shù jiā zhì tú yī nián. sān nián jiē huāng zhě, měng ān móu kè zhuī yī guān, xiàn guān yǐ shēng děng fǎ jiàng zhī." wèi yǒng gé. liù nián èr yuè, zhào bà kuò shǎn xī zhī dì. yòu shǎn xī tí xíng sī yán:" běn lù hù mín ān shuǐ mó yóu fú, suǒ zhàn bù shù zài sī dì yǒu shuì, guān tián zé yǒu zū, ruò gèng shū shuǐ lì qián yín, shì zhòng bìng yě, qǐ chú zhī." shěng chén zòu:" shuǐ lì qián yín yǐ fǔ běn lù zhī yòng, wèi kě chú yě, yí shì shí zhàn dì shù, chú shuì zū." mìng tā lù shì cǐ wèi fǎ.
明昌元年二月,谕旨有司曰:“濒水民地,已种莳而为水浸者,可令以所近官田对给。”三月,敕:“当军人所受田,止令自种,力不足者方许人承佃,亦止随地所产纳租,其自欲折钱输纳者从民所欲,不愿承佃者毋强。”六月,尚书省奏:“近制以猛安谋克户不务栽植桑果,已令每十亩须栽一亩,今乞再下各路提刑及所属州县,劝谕民户,如有不栽及栽之不及十之三者,并以事怠慢轻重罪科之。”诏可。八月,敕:“随处系官闲地,百姓已请佃者仍旧,未佃者以付屯田猛安谋克。”三年六月,尚书省奏:“南京、陕西路提刑司言,旧牧马地久不分拨,以致军民起讼,比差官往各路定之。凡民户有凭验己业,及宅井坟园,已改正给付,而其中复有官地者,亦验数对易之矣。两路牧地,南京路六万三千五百二十余顷,陕西路三万五千六百八十余顷。”五年,谕旨尚书省:“辽东等路女直、汉儿百姓,可并令量力为蚕桑。”二月,陈言人乞以长吏劝农立殿最,遂定制:“能劝农田者,每年谋克赏银绢十两匹,猛安倍之,县官于本等升五人。三年不怠者猛安谋克迁一官,县官升一等。田荒及十之一者笞三十,分数加至徒一年。三年皆荒者,猛安谋克追一官,县官以升等法降之。”为永格。六年二月,诏罢括陕西之地。又陕西提刑司言:“本路户民安水磨、油栿,所占步数在私地有税,官田则有租,若更输水利钱银,是重并也,乞除之。”省臣奏:“水利钱银以辅本路之用,未可除也,宜视实占地数,除税租。”命他路视此为法。
chéng ān èr nián, qiǎn hù bù láng zhōng shàng guān yú wǎng xī jīng bìng yán biān, quàn jǔ jūn mín gēng zhòng. yòu chà hù bù láng zhōng lǐ jìng yì wǎng lín huáng děng lù guī huà nóng shì. jiù lìng, jūn rén suǒ shòu zhī dì bù dé zū lìn yú rén, wéi zhě miáo fù dì zhǔ. tài hé sì nián jiǔ yuè dìng zhì, suǒ bō dì tǔ shí lǐ nèi zì zhǒng zhī shù, měi dīng sì shí mǔ, xù jìn dīng tóng cǐ, yú zhě xǔ lìng pián yí zū lìn jí liǎng hé fēn zhǒng, wéi zhě qián yè hái zhǔ. shàng wén liù lù kuò dì shí, qí jiān tún tián jūn hù duō mào míng zēng kǒu, yǐ qǐng guān dì, jí bāo qǔ mín tián, ér mín yǒu kòng shū shuì fù xū bào wù lì zhě, yìng zhào chén yán rén duō lùn zhī. wǔ nián èr yuè, shàng shū shěng zòu:" ruò fù qiǎn guān fēn wǎng, zhuī zhào àn píng, sòng yán fēn fēn, hé shí yǐ hū?" suì lìng xū bào shuì shí yǐ shū sòng rù guān zhě, mìng yú shuì nèi měi suì xù kè zhī. tài hé qī nián, mù mín zhǒng diàn qīng hé děng chù dì, yǐ qí zū fēn wéi zhū chūn shuǐ chù ěr é yā zhī shí. bā nián bā yuè, hù bù shàng shū gāo rǔ lì yán:" jiù zhì, rén hù qǐng diàn huāng dì zhě, yǐ gè lù zuì xià dì wǔ děng jiǎn bàn dìng zū, réng miǎn bā nián shū nà. ruò zuò jǐ yè, bìng yī dì qī děng shuì qián jiǎn bàn, yì miǎn sān nián shū nà. zì shǒu mào diàn bǐ lín tián, dìng zū sān fēn nà èr. qí qǐng diàn huáng hé tuì tān dì zhě, cì nián nà zū. xiàng zhě xiǎo mín bù wéi jiǔ jì, bǐ zhì nà zū zhī shí duō qiǎo bì nì, huò fù gào tuì, gài yóu yuán xiàn tài yuǎn, qǐng diàn zhī chū wú rén bǎo shí gù ěr. jīn qǐng diàn zhě kě miǎn sān nián, zuò jǐ yè zhě miǎn yī nián, zì shǒu mào diàn bìng qǐng tuì tān dì, bìng lìng dāng nián shū zū, yǐ lín shǒu bǎo shí, wèi zhǎng zhì."
承安二年,遣户部郎中上官瑜往西京并沿边,劝举军民耕种。又差户部郎中李敬义往临潢等路规画农事。旧令,军人所授之地不得租赁与人,违者苗付地主。泰和四年九月定制,所拨地土十里内自种之数,每丁四十亩,续进丁同此,余者许令便宜租赁及两和分种,违者钱业还主。上闻六路括地时,其间屯田军户多冒名增口,以请官地,及包取民田,而民有空输税赋、虚抱物力者,应诏陈言人多论之。五年二月,尚书省奏:“若复遣官分往,追照案凭,讼言纷纷,何时已乎?”遂令虚抱税石已输送入官者,命于税内每岁续克之。泰和七年,募民种佃清河等处地,以其租分为诸春水处饵鹅鸭之食。八年八月,户部尚书高汝砺言:“旧制,人户请佃荒地者,以各路最下第五等减半定租,仍免八年输纳。若作己业,并依第七等税钱减半,亦免三年输纳。自首冒佃比邻田,定租三分纳二。其请佃黄河退滩地者,次年纳租。向者小民不为久计,比至纳租之时多巧避匿,或复告退,盖由元限太远,请佃之初无人保识故尔。今请佃者可免三年,作己业者免一年,自首冒佃并请退滩地,并令当年输租,以邻首保识,为长制。”
xuān zōng zhēn yòu sān nián qī yuè, yǐ jì xǐ hé běi jūn hù yú hé nán, yì suǒ yǐ chù zhī zhě. zǎi chén yuē:" dāng zhǐ guān tián jí mù dì fēn bì zhī, yǐ wèi mín diàn zhě zé qí qiū huò hòu, réng rì gěi mǐ yī shēng, zhé yǐ fēn chāo." tài cháng chéng shí mǒ shì jī yuē:" huāng tián mù dì gēng pì fèi lì. duó mín sù kěn zé mín shī suǒ. kuàng jūn hù lǜ wú niú, yí lìng jūn hù fēn rén guī shǒu běn yè, zhì chūn fù huán, wèi gù shǒu jì." shàng zú cóng zǎi chén yì, jiāng kuò zhī, shì yù shǐ liú yuán guī shàng shū yuē:" fú jiàn cháo tíng yǒu kuò dì zhī yì, wén zhě wú bù hài è. xiàng zhě hé běi shān dōng yǐ wèi cǐ jǔ, mín zhī yíng mù jǐng zào xī wèi yǒu jūn yǒu, yuàn jiē zhēng sòng zhì jīn wèi jué, ruò fù xíng zhī, zé jiāng dà shī zhòng xīn, huāng tián bù kě gēng, tú yǒu de dì zhī míng, ér wú xiǎng lì zhī shí. zòng dé shú tǔ, bù néng qīn gēng, ér fù lìng mín diàn zhī, suǒ de wú jǐ, ér shǐ fēn fēn jiāo bìng zāi!" shàng dà wù, bà zhī.
宣宗贞祐三年七月,以既徙河北军户于河南,议所以处之者。宰臣曰:“当指官田及牧地分畀之,已为民佃者则俟秋获后,仍日给米一升,折以分钞。”太常丞石抹世绩曰:“荒田牧地耕辟费力。夺民素垦则民失所。况军户率无牛,宜令军户分人归守本业,至春复还,为固守计。”上卒从宰臣议,将括之,侍御史刘元规上书曰:“伏见朝廷有括地之议,闻者无不骇愕。向者河北、山东已为此举,民之茔墓井灶悉为有军有,怨嗟争讼至今未绝,若复行之,则将大失众心,荒田不可耕,徒有得地之名,而无享利之实。纵得熟土,不能亲耕,而复令民佃之,所得无几,而使纷纷交病哉!”上大悟,罢之。
bā yuè, xiān yǐ kuò dì shì wèi yǒu dìng lùn, běi fāng qīn jí hé nán, yóu shì jǐn qǐ zhū lù jūn hù nán lái. gòng tú bǎo shǒu, ér bù néng zhī suǒ yǐ dé jūn liáng zhī shù. zhòng yì wèi kě fēn qiǎn guān jù qí lǎo wèn zhī, qí jiāng yì fù, huò yǔ jūn tián, èr zhě shú biàn. cān zhèng rǔ lì yán:" hé nán guān mín dì xiāng bàn, yòu duō quán diàn guān dì zhī jiā, yī dàn duó zhī, hé yǐ zì huó? xiǎo mín yì dòng nán ān, yī shí bì fù suì yǒu shě tián zhī yán, jí yú rén néng wù huǐ hū, huǐ zé fèn xīn shēng yǐ! rú shān dōng bō dì shí, yú dì jǐn rù fù jiā, jí zhě nǎi fù pín hù, wú yì yú jūn, ér mín yǒu sǔn. wéi dāng bèi yì guān zū, yǐ gěi jūn shí. fù yǐ xì guān huāng tián mù dì liàng shù yǔ zhī, lìng qí zì gēng, zé mín bù shī yè, guān bù lì mín yǐ!" cóng zhī. sān nián shí yuè, gāo rǔ lì yán:" hé běi jūn hù xǐ jū hé nán zhě jǐ bǎi wàn kǒu, rén rì gěi mǐ yī shēng, suì fèi sān bǎi liù shí wàn dàn, bàn yǐ gěi zhí, yóu zhī sù sān bǎi wàn dàn. hé nán zū dì jì èr shí sì wàn qǐng, suì zū cái yī bǎi wǔ shí liù wàn, qǐ yú jīng fèi zhī wài bèi zhēng yǐ gěi zhī." suì mìng yòu sī jiàn féng kāi děng wǔ rén fēn yì zhū jùn, jiù shòu yǐ huāng guān tián jí mù dì kě gēng zhě, rén sān shí mǔ.
八月,先以括地事未有定论,北方侵及河南,由是尽起诸路军户南来。共图保守,而不能知所以得军粮之术。众议谓可分遣官聚耆老问之,其将益赋,或与军田,二者孰便。参政汝砺言:“河南官民地相半,又多全佃官地之家,一旦夺之,何以自活?小民易动难安,一时避赋遂有舍田之言,及与人能勿悔乎,悔则忿心生矣!如山东拨地时,腴地尽入富家,瘠者乃付贫户,无益于军,而民有损。惟当倍益官租,以给军食。复以系官荒田牧地量数与之,令其自耕,则民不失业,官不厉民矣!”从之。三年十月,高汝砺言:“河北军户徙居河南者几百万口,人日给米一升,岁费三百六十万石,半以给直,犹支粟三百万石。河南租地计二十四万顷,岁租才一百五十六万,乞于经费之外倍征以给之。”遂命右司谏冯开等五人分诣诸郡,就授以荒官田及牧地可耕者,人三十亩。
shí yī yuè, yòu yì yǐ kuò huāng tián jí mù mǎ dì gěi jūn. mìng shàng shū yòu chéng gāo rǔ lì zǒng zhī. rǔ lì hái zòu:" jīn qǐng mǔ zhī shù jiào zhī jiù jí shén shǎo, fù jí è bù kě gēng, jūn yǐ kě gēng zhě yǔ zhī, rén dé wú jǐ. yòu pì yuǎn zhī chù bì xǐ jū yǐ jiù zhī, bǐ jiē bù néng zì gēng, bì yǐ yú rén, yòu dāng qǔ zū yú shù bǎi lǐ zhī wài. kuàng jīn nóng tián qiě bù néng jǐn pì, qǐ yǒu yú lì yǐ gēng cóng báo jiāo gù cǎo gēn jiū jié zhī huāng dì zāi! jūn bù kě yǎng cǐ dé shí yě, shěn yǐ. jīn xún zhū jūn hù, jiē yuē:' dé bàn liáng yóu zú zì yǎng, dé tián bù néng gēng, fù bà qí lǐn, jiāng hé suǒ lài?' chén zhī chū jí dì zhī shí, wèi cháng àn yuè qí shí, suǒ yǐ bù rú qí shù, bù dé qí chù yě. ruò fù kǎo jì zhōu xiàn, bì gè wàng chéng fēng zhǐ, zhuī hū jiū jié yǐ yīng mìng. bù zú qí shù, zé wàng zhǐ mín tián yǐ chōng zhī, zé suǒ zài sāo rán yǐ! jīn mín zhī fù yì sān bèi píng shí, fēi wǎn zhuǎn shū, rì bù xiá jǐ, ér fù wèi cǐ jǔ, hé yǐ kān zhī. qiě jūn hù zàn qiān, xíng yǒu hái qī, hé wéi yǐ cǐ bìng mín zāi! bìng mín ér jūn huò lì, yóu bù kě wèi, kuàng wú suǒ lì hū! wéi bì xià jiā chá." suì zhào bà gěi tián, dàn bàn gěi liáng bàn gěi shí zhí yān. sì nián, fù qiǎn guān kuò hé nán mù mǎ dì, jì jí qí shù, shàng mìng shěng yuàn yì suǒ yǐ gěi jūn zhě, zǎi chén yuē:" jīn jūn hù dāng gěi liáng zhě sì shí sì wàn bā qiān yú kǒu, jì dāng kǒu zhàn liù mǔ yǒu qí, jì lái zhě bù yǔ yān. dàn xiāng qù shù bǎi lǐ zhě, qǐ néng yǐ liù mǔ zhī gù ér yuǎn lái zāi! jiān yuè zhī kǒu liáng bù kě jù bà, chén děng qiè wèi jūn hù yuàn diàn zhě jí dāng jì kǒu gěi zhī. zì yú pì yuǎn bù yuàn zhě, yí zhǔn jìn zhì, xì guān huāng dì xǔ jūn mín gēng pì lì, lìng jūn mín dé zhàn shí zhī." yuàn guān yuē:" mù mǎ dì shǎo, qiě jiǔ huāng nán gēng, jūn hù fù fá nóng qì, rán bù gěi zhī, zé bǐ zì zhī liáng wài, gèng wú cóng dé shí, fēi xù ruì dài dí zhī jì. gěi zhī zé yì wèi néng jù jiǎn qí liáng, ruò dé chí yǐ suì yuè, qí pō chéng lún cì, jiàn kě yǐ shěng guān lǐn ěr. jīn duó yú yǒu lì zhě, jí yǐ shòu qí wú lì zhě, kǒng wú yǐ gēng. qǐ lìng sī xiàn guān quàn lǜ mín hù, jiè niú pò huāng, zhì lái chūn rán hòu gěi zhī. sī xiàn guān néng lǜ mín hù yǐ zhù gēng ér wú sāo dòng zhě, liàng jiā guān shǎng, shù jī yǒu suǒ jī quàn." zǎi chén fù yuē:" ruò rú suǒ yán, zé sī xiàn guān tān mù guān shǎng, bì jiāng yì pèi, yǐ zhì rǎo mín. jīn mín jiā zhī niú, liàng dì ér chù zhī. kuàng bǐ nián yǐ lái, nóng gōng fǔ bì zé bìng lì zhuǎn shū yóu kǒng bù jí, qǐ yǒu xiá gēng tā rén zhī tián yě. wéi rú chén děng qián zòu wèi biàn." zhào zài yì zhī. nǎi nǐ mín yǒu néng kāi mù mǎ dì jí guān huāng dì zuò shú tián zhě, yǐ bàn gěi zhī wèi yǒng yè, bàn gěi jūn hù. zòu kě. sì nián, shěng zòu:" zì gǔ yòng bīng, qiě gēng qiě zhàn, shì yǐ bīng shí jiāo zú. jīn zhū shuài fēn bīng bù chì bǎi wàn, yī chōng jūn wǔ xián yǎng yú guān, zhì yú fù zi jū jiā ān zuò dài bǔ, gài bù zhī tún tián wèi jīng jiǔ zhī jì yě. yuàn xià míng zhào, lìng zhū shuài fǔ gè yǐ qí jūn gēng nòu, yì yǐ yì dài láo zhī cè yě." zhào cóng zhī.
十一月,又议以括荒田及牧马地给军。命尚书右丞高汝砺总之。汝砺还奏:“今顷亩之数较之旧籍甚少,复瘠恶不可耕,均以可耕者与之,人得无几。又僻远之处必徙居以就之,彼皆不能自耕,必以与人,又当取租于数百里之外。况今农田且不能尽辟,岂有余力以耕丛薄交固、草根纠结之荒地哉!军不可仰此得食也,审矣。今询诸军户,皆曰:‘得半粮犹足自养,得田不能耕,复罢其廪,将何所赖?’臣知初籍地之时,未尝按阅其实,所以不如其数,不得其处也。若复考计州县,必各妄承风旨,追呼究结以应命。不足其数,则妄指民田以充之,则所在骚然矣!今民之赋役三倍平时,飞挽转输,日不暇给,而复为此举,何以堪之。且军户暂迁,行有还期,何为以此病民哉!病民而军获利,犹不可为,况无所利乎!惟陛下加察。”遂诏罢给田,但半给粮、半给实直焉。四年,复遣官括河南牧马地,既籍其数,上命省院议所以给军者,宰臣曰:“今军户当给粮者四十四万八千余口,计当口占六亩有奇,继来者不与焉。但相去数百里者,岂能以六亩之故而远来哉!兼月支口粮不可遽罢,臣等窃谓军户愿佃者即当计口给之。自余僻远不愿者,宜准近制,系官荒地许军民耕辟例,令军民得占莳之。”院官曰:“牧马地少,且久荒难耕,军户复乏农器,然不给之,则彼自支粮外,更无从得食,非蓄锐待敌之计。给之则亦未能遽减其粮,若得迟以岁月,俟颇成伦次,渐可以省官廪耳。今夺於有力者,即以授其无力者,恐无以耕。乞令司县官劝率民户,借牛破荒,至来春然后给之。司县官能率民户以助耕而无骚动者,量加官赏,庶几有所激劝。”宰臣复曰:“若如所言,则司县官贪慕官赏,必将抑配,以至扰民。今民家之牛,量地而畜之。况比年以来,农功甫毕则并力转输犹恐不及,岂有暇耕它人之田也。惟如臣等前奏为便。”诏再议之。乃拟民有能开牧马地及官荒地作熟田者,以半给之为永业,半给军户。奏可。四年,省奏:“自古用兵,且耕且战,是以兵食交足。今诸帅分兵不啻百万,一充军伍咸仰于官,至于妇子居家安坐待哺,盖不知屯田为经久之计也。愿下明诏,令诸帅府各以其军耕耨,亦以逸待劳之策也。”诏从之。
xìng dìng sān nián zhēng yuè, shàng shū yòu chéng lǐng sān sī shì hóu zhì yán:" àn hé nán jūn mín tián zǒng yī bǎi jiǔ shí qī wàn qǐng yǒu qí, jiàn gēng zhòng zhě jiǔ shí liù wàn yú qǐng, shàng tián kě shōu yī shí èr dòu, zhōng tián yī shí, xià tián bā dǒu, shí yī qǔ zhī, suì dé jiǔ bǎi liù shí wàn dàn, zì kě yōu gěi suì zhī, qiě shǐ pín fù jūn, dà xiǎo gè dé qí suǒ. chén zài dōng píng cháng shì xíng èr sān nián, mín bù pí ér jūn yòng zú." zhào yǒu sī yì xíng zhī. sì nián shí yuè, yí lá bù yán:" jūn hù zì xǐ yú hé nán, shù suì shàng wèi gěi tián, jiān yǐ yí xǐ bù cháng, mò de ān jū, gù pín zhě shén zhòng. qǐng kuò zhū tún chù guān tián, rén gěi sān shí mǔ, réng bù yí tún tā suǒ, rú cǐ zé jūn hù kě yǐ dé suǒ, guān liáng kě yǐ jiàn shěng." zǎi chén zòu:" qián cǐ yì yǒu yán shòu dì zhě, shū mì yuàn yǐ wèi qí shì huǎn ér xíng zhī. jīn hé nán lí shuǐ zāi, liú wáng zhě zhòng, suǒ zhǒng mài bù jí wǔ wàn qǐng, dài jiǎn wǎng nián tài bàn, suì suǒ rù dài bù néng zú. ruò bō shòu zhī wèi yǒng yè, qí yǒu huò jí bà qí jiā liáng, yì shěng fèi zhī yī duān yě." shàng cóng zhī. yòu hé nán shuǐ zāi, bū hù tài bàn, tián yě huāng wú, kǒng fù rù shǎo ér guó yòng fá, suì mìng táng dèng yù chá xī shòu yǐng bó jí guī dé fǔ bèi shuǐ tián, yǐ zào zhě bù zhǒng, wèi shèn zhě zhǒng dào, fù yè zhī hù miǎn běn zū jí yī qiè chà fā, néng dài gēng zhě rú zhī, yǒu sī shàn kē zhě yǐ wéi zhì lùn, quē niú jí shí zhě lǜ fù zhě jiù dài. wǔ nián zhēng yuè, jīng nán xíng sān sī shí mǒ wò lǔ yán:" jīng nán dōng xī sān lù, tún jūn lǎo yòu sì shí wàn kǒu, suì fèi liáng bǎi sì shí yú wàn dàn, jiē zuò shí mín zū, shén fēi shàn jì. yí kuò bū hù jiù gēng tián, nán jīng yí lù jiù kěn tián sān shí jiǔ wàn bā qiān wǔ bǎi yú qǐng, nèi guān tián mín gēng zhě jiǔ wàn jiǔ qiān qǐng yǒu qí. jīn jī mín liú lí zhě tài bàn, dōng xī nán lù jì yì rú zhī, cháo tíng suī zhāo shǐ fù yè, mín kǒng jì fù zhī hòu shēng jì wèi dìng ér fù liǎn suí zhī, wǎng wǎng nì ér bù chū. ruò fēn gěi jūn hù rén sān shí mǔ, shǐ zhī zì gēng, huò zhào rén diàn zhǒng, kě shǔ suì zhī hòu chù jī jiàn ráo, guān liáng kě bà." lìng shěng chén yì zhī, gèng bù néng xíng.
兴定三年正月,尚书右丞领三司事侯挚言:“按河南军民田总一百九十七万顷有奇,见耕种者九十六万余顷,上田可收一石二斗,中田一石,下田八斗,十一取之,岁得九百六十万石,自可优给岁支,且使贫富均,大小各得其所。臣在东平尝试行二三年,民不疲而军用足。”诏有司议行之。四年十月,移剌不言:“军户自徙于河南,数岁尚未给田,兼以移徙不常,莫得安居,故贫者甚众。请括诸屯处官田,人给三十亩,仍不移屯它所,如此则军户可以得所,官粮可以渐省。”宰臣奏:“前此亦有言授地者,枢密院以谓俟事缓而行之。今河南罹水灾,流亡者众,所种麦不及五万顷,殆减往年太半,岁所入殆不能足。若拨授之为永业,俟有获即罢其家粮,亦省费之一端也。”上从之。又河南水灾,逋户太半,田野荒芜,恐赋入少而国用乏,遂命唐、邓、裕、察、息、寿、颍、亳及归德府被水田,已燥者布种,未渗者种稻,复业之户免本租及一切差发,能代耕者如之,有司擅科者以违制论,阙牛及食者率富者就贷。五年正月,京南行三司石抹斡鲁言:“京南、东、西三路,屯军老幼四十万口,岁费粮百四十余万石,皆坐食民租,甚非善计。宜括逋户旧耕田,南京一路旧垦田三十九万八千五百余顷,内官田民耕者九万九千顷有奇。今饥民流离者太半,东、西、南路计亦如之,朝廷虽招使复业,民恐既复之后生计未定而赋敛随之,往往匿而不出。若分给军户人三十亩,使之自耕,或召人佃种,可数岁之后畜积渐饶,官粮可罢。”令省臣议之,更不能行。
zū fù
租赋
jīn zhì, guān dì shū zū, sī tián shū shuì. zū zhī zhì bù chuán, dà shuài fēn tián zhī děng wéi jiǔ ér chà cì zhī. xià shuì mǔ qǔ sān hé, qiū shuì mǔ qǔ wǔ shēng, yòu nà jiē yī shù, shù shí yǒu wǔ jīn. xià shuì liù yuè zhǐ bā yuè, qiū shuì shí yuè zhǐ shí èr yuè, wèi chū zhōng mò sān xiàn, zhōu sān bǎi lǐ wài, shū qí qī yī yuè. tún tián hù diàn guān dì zhě, yǒu sī yí měng ān móu kè dū zhī. tài hé wǔ nián, zhāng zōng yù zǎi chén yuē:" shí yuè mín huò wèi bì, jù lìng nà shuì kě hū?" gǎi qiū shuì xiàn shí yī yuè wèi chū. zhōng dōu xī jīng běi jīng shàng jīng liáo dōng lín huáng shǎn xī dì hán, jià sè chí shú, xià shuì xiàn yǐ qī yuè wèi chū. fán shū sòng sù mài, sān bǎi lǐ wài shí jiǎn wǔ shēng, yǐ shàng měi sān bǎi lǐ dì jiǎn wǔ shēng. sù zhé jiē bǎi chēng zhě, bǎi lǐ nèi jiǎn sān chēng, èr bǎi lǐ jiǎn wǔ chēng, bù jí sān bǎi lǐ jiǎn bā chēng, sān bǎi lǐ jí shū běn shǎi gǎo cǎo, gè jiǎn shí chēng. jì mín tián yuán dǐ shě chē chéng mù chù zhòng zhí zhī zī, cáng qiāng zhī shù, zhēng qián yǒu chà, wèi zhī wù lì qián. yù chà kē, bì àn bǎn jí, xiān jí fù zhě, shì jūn zé yǐ dīng duō guǎ dìng jiǎ yǐ. yǒu héng kē, zé shì wù lì, xún dà zhì xiǎo jūn kē. qí huò bù kě fēn zhāi zhě, lǜ yǐ cì hù jì zhī. fán mín zhī wù lì, suǒ jū zhī zhái bù yù. měng ān móu kè hù jiān hù guān hù suǒ jū wài, zì zhì mín tián zhái, zé yù qí shù. mù tián xué tián, zū shuì wù lì jiē miǎn.
金制,官地输租,私田输税。租之制不传,大率分田之等为九而差次之。夏税亩取三合,秋税亩取五升,又纳秸一束,束十有五斤。夏税六月止八月,秋税十月止十二月,为初、中、末三限,州三百里外,纾其期一月。屯田户佃官地者,有司移猛安谋克督之。泰和五年,章宗谕宰臣曰:“十月民获未毕,遽令纳税可乎?”改秋税限十一月为初。中都、西京、北京、上京、辽东、临潢、陕西地寒,稼穑迟熟,夏税限以七月为初。凡输送粟麦,三百里外石减五升,以上每三百里递减五升。粟折秸百称者,百里内减三称,二百里减五称,不及三百里减八称,三百里及输本色槁草,各减十称。计民田园、邸舍、车乘、牧畜、种植之资,藏镪之数,征钱有差,谓之物力钱。遇差科,必按版籍,先及富者,势均则以丁多寡定甲乙。有横科,则视物力,循大至小均科。其或不可分摘者,率以次户济之。凡民之物力,所居之宅不预。猛安谋克户、监户、官户所居外,自置民田宅,则预其数。墓田、学田,租税、物力皆免。
mín sù shuǐ hàn yīng miǎn zhě, hé nán shān dōng hé dōng dà míng jīng zhào fèng xiáng zhāng dé bù nèi zhī jùn, xià tián sì yuè, qiū tián qī yuè, yú lù xià yǐ wǔ yuè, qiū yǐ bā yuè, shuǐ tián zé tōng yǐ bā yuè wéi xiàn, yù rùn yuè zé zhǎn qī bàn yuè, xiàn wài sù zhě bù lǐ. fēi shí zhī zāi zé wú xiàn. sǔn shí zhī bā zhě quán miǎn, qī fēn miǎn suǒ sǔn zhī shù, liù fēn zé quán zhēng. sāng bèi zāi bù néng cán, zé miǎn sī mián juàn shuì. zhū lù yǔ xuě jí hé jià shōu huò zhī shù, yuè yǐ jié bù shēn hù bù. fán xù shǐ pǐn guān zhī jiā, bìng miǎn zá yì, yàn wù lì suǒ dāng shū zhě zhǐ chū gù qián. jìn nà bǔ guān wèi zhì yīn zǐ sūn jí fán yǒu chū shēn zhě wèi sī lì yì rén děng. chū zhí dài guān xù dāng shēn zhě zá bān xù shǐ wǔ pǐn yǐ xià jí zhèng pǐn chéng yìng yǐ dài sàn guān wèi chū zhí zhě, zǐ sūn yǔ qí tóng jū xiōng dì, xià dǎi zhōng chǎng jǔ rén, xì jí xué shēng yī xué shēng, jiē miǎn yī shēn zhī yì. sān dài tóng jū, yǐ jīng mén zé miǎn chà fā, sān nián hòu miǎn zá yì.
民诉水旱应免者,河南、山东、河东、大名、京兆、凤翔、彰德部内支郡,夏田四月,秋田七月,余路夏以五月,秋以八月,水田则通以八月为限,遇闰月则展期半月,限外诉者不理。非时之灾则无限。损十之八者全免,七分免所损之数,六分则全征。桑被灾不能蚕,则免丝绵绢税。诸路雨雪及禾稼收获之数,月以捷步申户部。凡叙使品官之家,并免杂役,验物力所当输者、止出雇钱。进纳补官未至荫子孙、及凡有出身者、(谓司吏、译人等。)出职带官叙当身者、杂班叙使五品以下、及正品承应已带散官未出职者,子孙与其同居兄弟,下逮终场举人,系籍学生、医学生,皆免一身之役。三代同居,已旌门则免差发,三年后免杂役。
tài zōng tiān huì yuán nián, chì yǒu sī qīng yáo fù, quàn jià sè. shí nián, yǐ liáo rén shì shù zhī zú fù yì děng chà bù yī, zhào yǒu sī mìng xī jūn zhī. xī zōng tiān juàn wǔ nián shí èr yuè, zhào miǎn mín hù cán qiàn zū shuì. huáng tǒng sān nián, juān mín shuì zhī wèi zú zhě. shì zōng dà dìng èr nián wǔ yuè, wèi zǎi chén yuē:" fán yǒu yáo yì, jūn kē qiáng hù, bù dé yì pèi pín mín." yǒu yán yǐ yòng dù bù zú, zòu yù jiè hé běi dōng xī lù zhōng dōu zū shuì, shàng yǐ guó yòng suī fá, mín lì yóu jiān, suì bù yǔn. sān nián, yǐ suì qiàn, zhào miǎn èr nián zū shuì. yòu zhào yuē:" zhèn bǐ yǐ yuán shuài fǔ cóng yí xíng shì, jīn wén hé nán shǎn xī shān dōng běi jīng yǐ dōng jí běi biān zhōu jùn, diào fā shén duō, ér shěng bù yòu yǔ tā zhōu yī lì zhēng qǔ fù yì, shì zhòng rǎo yě. kě píng yuán shuài fǔ yǐ qǔ zhě lì, juān chú zhī." wǔ nián, mìng yǒu sī:" fán lí huáng hàn shuǐ yì zhī dì, juān qí fù shuì." liù nián, yǐ hé běi shān dōng shuǐ, miǎn qí zū. bā nián shí yuè, zhāng dé jūn jié dù shǐ gāo chāng fú shàng shū yán shuì zū shén zhòng, shàng yù hàn lín xué shì zhāng jǐng rén yuē:" jīn zū shuì fǎ bǐ jìn dài shén qīng, ér yǐ wéi zhòng, hé yě?" jǐng rén yuē:" jīn zhī shuì liǎn shū qīng, fēi shuì liǎn zé guó yòng hé cóng ér chū?" èr nián èr yuè, shàng shū shěng zòu:" tiān xià cāng lǐn zhù sù èr qiān qī shí jiǔ wàn yú shí." shàng yuē:" zhèn wén guó wú jiǔ nián zhī xù zé guó fēi qí guó, zhèn shì yǐ kuò tiān xià zhī tián yǐ jūn qí fù, suì qǔ jiǔ bǎi wàn dàn, zì jīng fèi qī bǎi wàn dàn wài, èr bǎi wàn dàn yòu wèi shuǐ hàn zhī suǒ juān miǎn jí zhèn dài zhī yòng, yú cái bǎi wàn dàn ér yǐ. zhèn guǎng xù jī, bèi jī jǐn yě. xiǎo mín yǐ wéi shuì zhòng, xiǎo chén gū mín yù, yì duō yì zhī. gài bù lǜ guó jiā huǎn jí zhī bèi yě."
太宗天会元年,敕有司轻徭赋,劝稼穑。十年,以辽人士庶之族赋役等差不一,诏有司命悉均之。熙宗天眷五年十二月,诏免民户残欠租税。皇统三年,蠲民税之未足者。世宗大定二年五月,谓宰臣曰:“凡有徭役,均科强户,不得抑配贫民。”有言以用度不足,奏预借河北东西路、中都租税,上以国用虽乏,民力尤艰,遂不允。三年,以岁歉,诏免二年租税。又诏曰:“朕比以元帅府从宜行事,今闻河南、陕西、山东、北京以东、及北边州郡,调发甚多,而省部又与他州一例征取赋役,是重扰也。可凭元帅府已取者例,蠲除之。”五年,命有司:“凡罹蝗旱水溢之地,蠲其赋税。”六年,以河北、山东水,免其租。八年十月,彰德军节度使高昌福上书言税租甚重,上谕翰林学士张景仁曰:“今租税法比近代甚轻,而以为重,何也?”景仁曰:“今之税敛殊轻,非税敛则国用何从而出?”二年二月,尚书省奏:“天下仓廪贮粟二千七十九万余石。”上曰:“朕闻国无九年之蓄则国非其国,朕是以括天下之田以均其赋,岁取九百万石,自经费七百万石外,二百万石又为水旱之所蠲免及赈贷之用,余才百万石而已。朕广蓄积,备饥谨也。小民以为税重,小臣沽民誉,亦多议之。盖不虑国家缓急之备也。”
shí èr nián zhēng yuè, yǐ shuǐ hàn miǎn zhōng dōu xī jīng nán jīng hé běi hé dōng shān dōng shǎn xī qù nián zū shuì. shí sān nián, wèi zǎi chén yuē:" mín jiān kē chà, jì suǒ miǎn yǐ guò bàn yǐ. lǜ xiǎo mín bù néng xiáng zhī, lì yuán wèi jiān, réng jiù zhēng qǔ, qí lìng suǒ zài jiē bǎng yù zhī." shí yuè, chì zhōu xiàn guān bù jìn lì cuī dū shuì zū, yǐ zhì bū xuán zhě, kě zhǐ qí fèng, shǐ zhī zhēng zú, rán hòu gěi zhī. shí liù nián zhēng yuè, zhào miǎn qù nián bèi shuǐ hàn lù fēn zū shuì. shí qī nián, shàng wèn zǎi chén yuē:" liáo dōng fù shuì jiù liù wàn yú shí, tōng jiǎn hòu jǐ èr shí wàn. liù wàn shí hé yǐ yǎng jǐ, èr shí wàn hòu suǒ jī jǐ hé?" hù bù qì kān, wèi:" xiān yǐ guān lì shù shǎo gù néng gěi, jīn guān lì bīng zú jí gū lǎo shù duō, yǐ cǐ fèi dà." shàng yuē:" dāng chá qí shí, wú lìng wàng fèi yě." shí qī nián sān yuè, zhào miǎn hé běi shān dōng shǎn xī hé dōng xī jīng liáo dōng děng shí lù qù nián bèi hàn huáng zū shuì. shí bā nián zhēng yuè. miǎn zhōng dōu hé běi hé dōng shān dōng hé nán shǎn xī děng lù qián nián bèi zāi zū shuì. shí jiǔ nián qiū, zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī yǐ shuǐ hàn shāng mín tián shí sān wàn qī qiān qī bǎi yú qǐng, zhào juān qí zū. èr shí nián sān yuè, yǐ zhōng dōu xī jīng hé běi shān dōng hé dōng shǎn xī lù qián suì bèi zāi, zhào miǎn qí zū shuì. yǐ hù bù shàng shū cáo wàng zhī zhī yán, zhào jiǎn fū yán jí hé dōng nán lù shuì wǔ shí èr wàn yú shí, zēng hé běi xī lù shuì bā wàn bā qiān dàn. yòu zhào zhū shuì sù fēi guān biān yào zhī dì zhě, chú dāng chǔ shù wài, tīng mín cóng biàn zhé nà. èr shí yī nián jiǔ yuè, yǐ zhōng dōu shuǐ zāi, miǎn zū. qián shí jìn guān lù bǎi xìng yǐ niú fū chōng dì yùn zhě, fù yú tā chù wèi cháng jiù yì zhī jiā zhēng qián cháng zhī. èr shí sān nián, zōng zhōu mín wáng zhòng guī gào qǐ zhēng hái suǒ yì niú fū qián, shěng chén yǐ zòu, shàng yuē:" cǐ jì jiù yì, fù zhēng qián yú bǐ, qián suī rú cǐ xíng zhī, fù kǒng suǒ gěi qián wèi bì néng dào běn hù, shì liǎng bù biàn yě. bù ruò zhǐ jì suǒ yì, miǎn zū shuì jí pù mǎ qián wèi biàn. qí yù jì shí shù yǐ wén. ruò hé gù jià zhí yì xū cái dìng yě." yǒu sī shàng qí shù, suì yuē gěi liù wàn sì qiān yú guàn, jì zhé sù bā wàn liù qiān yú shí. shàng fù mìng, zì jīn yì niú fū zhī jiā, yǐ qù dào sān shí lǐ nèi jū zhě chōng yì. èr shí liù nián, jūn mín dì lí shuǐ hàn zhī zāi zhě, èr shí yī wàn qǐng miǎn shuì fán sì shí jiǔ wàn yú shí. èr shí qī nián liù yuè, miǎn zhōng dōu hé běi děng lù cháng bèi hé jué shuǐ zāi jūn mín zū shuì. shí yī yuè, zhào hé shuǐ fàn yì, nóng tián bèi zāi zhě, yǔ miǎn chà shuì yī nián. huái wèi mèng zhèng sì zhōu sāi hé láo yì, bìng miǎn jīn nián chà shuì. zhāng zōng dà dìng èr shí jiǔ nián, shè mín zū shí zhī yī. hé dōng nán běi lù zé liàng jiǎn zhī. shàng shū shěng zòu, liǎng lù tián duō jùn bǎn, qiāo jí zhě wǎng wǎng zài suì yī yì, ruò bù yǐ dì děng jí juān chú, zé yǒu bù jūn. suì chì yǐ shè shū tè miǎn yī fèn wài, zhōng tián fù jiǎn yī fēn, xià tián jiǎn èr fēn. jiù zhì, xià qiū shuì nà mài sù cǎo sān sè, yǐ gè chù suǒ xū zhī wù bù yī, hù bù fù lìng yǐ zhū suǒ yòng wù zhé nà. shàng fēng shì zhě yán qí bù kě, hù bù wèi rú cǐ zé zhū lù suǒ xū zhī wù yào dāng hé shì, zhuǎn rǎo mín yǐ. suì mìng tài fǔ jiān, yīng zhé nà zhī wù wèi zhī chéng gōng jìn zhě, zhì huáng hé xīn chú zēng zhí èr qián zhé nà, rú huáng hé àn suǒ yòng mù shí gù fēi tǔ chǎn, nǎi lìng suǒ shǔ jì zhì, ér bà tā yīng zhé nà zhě.
十二年正月,以水旱免中都、西京、南京、河北、河东、山东、陕西去年租税。十三年,谓宰臣曰:“民间科差,计所免已过半矣。虑小民不能详知,吏缘为奸,仍旧征取,其令所在揭榜谕之。”十月,敕州县官不尽力催督税租,以致逋悬者,可止其俸,使之征足,然后给之。十六年正月,诏免去年被水旱路分租税。十七年,上问宰臣曰:“辽东赋税旧六万余石,通检后几二十万。六万时何以仰给,二十万后所积几何?”户部契勘,谓:“先以官吏数少故能给,今官吏兵卒及孤老数多,以此费大。”上曰:“当察其实,毋令妄费也。”十七年三月,诏免河北、山东、陕西、河东、西京、辽东等十路去年被旱蝗租税。十八年正月。免中都、河北、河东、山东、河南、陕西等路前年被灾租税。十九年秋,中都、西京、河北、山东、河东、陕西以水旱伤民田十三万七千七百余顷,诏蠲其租。二十年三月,以中都、西京、河北、山东、河东、陕西路前岁被灾,诏免其租税。以户部尚书曹望之之言,诏减鄜延及河东南路税五十二万余石,增河北西路税八万八千石。又诏诸税粟非关边要之地者,除当储数外,听民从便折纳。二十一年九月,以中都水灾,免租。前时近官路百姓以牛夫充递运者,复于它处未尝就役之家征钱偿之。二十三年,宗州民王仲规告乞征还所役牛夫钱,省臣以奏,上曰:“此既就役,复征钱于彼,前虽如此行之,复恐所给钱未必能到本户,是两不便也。不若止计所役,免租税及铺马钱为便。其预计实数以闻。若和雇价直亦须裁定也。”有司上其数,岁约给六万四千余贯,计折粟八万六千余石。上复命,自今役牛夫之家,以去道三十里内居者充役。二十六年,军民地罹水旱之灾者,二十一万顷免税凡四十九万余石。二十七年六月,免中都、河北等路尝被河决水灾军民租税。十一月,诏河水泛溢,农田被灾者,与免差税一年。怀、卫、孟、郑四州塞河劳役,并免今年差税。章宗大定二十九年,赦民租十之一。河东南北路则量减之。尚书省奏,两路田多峻阪,硗瘠者往往再岁一易,若不以地等级蠲除,则有不均。遂敕以赦书特免一分外,中田复减一分,下田减二分。旧制,夏、秋税纳麦、粟、草三色,以各处所须之物不一,户部复令以诸所用物折纳。上封事者言其不可,户部谓如此则诸路所须之物要当和市,转扰民矣。遂命太府监,应折纳之物为祗承宫禁者,治黄河薪刍增直二钱折纳,如黄河岸所用木石固非土产,乃令所属计置,而罢它应折纳者。
míng chāng yuán nián sì yuè, shàng fēng shì zhě qǐ báo mín zhī zū shuì, kǒng lǐn sù jī jiǔ fǔ bài. shěng chén zòu yuē:" chén děng yì, dà dìng shí bā nián hù bù shàng shū cáo wàng zhī zòu, hé dōng jí fū yán liǎng lù shuì pō zhòng, suì jiǎn wǔ shí èr wàn yú shí. qù nián shè shí zhī yī, ér hé dōng jí dì yòu jiǎn zhī. jīn yǐ suì rù dù zhī suǒ yú wú jǐ, wàn yī yǒu shuǐ hàn zhī zāi, jì juān miǎn qí suǒ rù, fù chū sù yǐ zhèn zhī, fēi yǒu bèi bù kě. ruò fù yù jiǎn, jiāng hé yǐ dài zhī. rú lǜ fǔ bài, lìng zhū lù yǐ shí pù liàng, wú lìng zhì huài, wéi zhě lùn rú lǜ." zhì kě.
明昌元年四月,上封事者乞薄民之租税,恐廪粟积久腐败。省臣奏曰:“臣等议,大定十八年户部尚书曹望之奏,河东及鄜延两路税颇重,遂减五十二万余石。去年赦十之一,而河东瘠地又减之。今以岁入度支所余无几,万一有水旱之灾,既蠲免其所入,复出粟以赈之,非有备不可。若复欲减,将何以待之。如虑腐败,令诸路以时曝晾,毋令致坏,违者论如律。”制可。
shí yī yuè, shàng shū shěng zòu:" hé nán huāng xián guān dì, xǔ rén jì dīng qǐng diàn, yuàn réng wèi guān zhě miǎn zū bā nián, yuàn wèi jǐ yè zhě miǎn shuì sān nián." zhào cóng zhī. míng chāng èr nián èr yuè, chì zì jīn mín yǒu sù shuǐ hàn zāi shāng zhě, jí wěi guān àn shì qí shí, shēn suǒ shǔ zhōu fǔ, yí bào tí xíng sī, tóng suǒ shǔ jiǎn bì, shǐ lìng fān gēng. sān nián liù yuè, yǒu sī yán hé zhōu zāi shāng, quē shí zhī mín yóu yǒu wèi shū zū zhě, zhào juān zhī. jiǔ yuè, yǐ shān dōng hé běi sān lù bèi zāi, qí quán gé zhī zū jí jiè dài zhī sù, lìng qí suì fēng rì xù zhēng. shàng rú qiū shān, miǎn wéi chǎng jīng guò rén hù jīn suì xià qiū zū shuì zhī bàn. sì nián dōng shí yuè, shàng xíng xìng, yù zhǐ shàng shū shěng yuē:" hǎi ruán shí chéng děng xiàn, dì jí mín kùn, suǒ zhǒng wéi shǔ bài ér yǐ. jí fù yú guān, bì yǐ yì sù shū zhī. huò lìng zhǐ kè suǒ chǎn, huò yī hé dōng lù jiǎn shuì, zhì hái jīng dāng dìng yì yǐ wén." wǔ nián, chì miǎn hé jué bèi zāi zhī mín qiū zū. tài hé sì nián sì yuè, yǐ jiǔ hàn xià zhào zé gōng, miǎn suǒ hàn zhōu xiàn jīn nián xià shuì. jiǔ yuè, chén yán zhě wèi:" hé jiān cāng zhōu táo hù, wù lì qián zhì shù qiān guàn, ér qí chà fā, yǒu sī zhǐ qǔ bàn yú jiàn hù, mín bù néng kān yǐ!" zhào lìng àn chá sī, chú dì tǔ wù lì mìng suí qí yè, ér quán zhǐ qí fú cái wù lì. wǔ nián zhēng yuè, zhào yǒu sī:" zì tài hé sān nián cháng suǒ xíng xìng zhì sān cì zhě, bèi kē zhī mín tè miǎn bàn nián zū shuì." bā nián wǔ yuè, yǐ sòng móu hé, zhào tiān xià, miǎn hé nán shān dōng shǎn xī liù lù jīn nián xià shuì, hé dōng hé běi dà míng děng wǔ lù bàn zhī. bā yuè, zhào zhū lù nóng mín qǐng diàn huāng tián zhě, yǔ miǎn zū fù sān nián, zuò jǐ yè zhě yī nián, zì shǒu mào diàn jí qǐng diàn huáng hé tuì tān dì zhě, bù zài miǎn lì.
十一月,尚书省奏:“河南荒闲官地,许人计丁请佃,愿仍为官者免租八年,愿为己业者免税三年。”诏从之。明昌二年二月,敕自今民有诉水旱灾伤者,即委官按视其实,申所属州府,移报提刑司,同所属检毕,始令翻耕。三年六月,有司言河州灾伤,阙食之民犹有未输租者,诏蠲之。九月,以山东、河北三路被灾,其权阁之租及借贷之粟,令俟岁丰日续征。上如秋山,免围场经过人户今岁夏秋租税之半。四年冬十月,上行幸,谕旨尚书省曰:“海壖石城等县,地瘠民困,所种惟黍稗而已。及赋於官,必以易粟输之。或令止课所产,或依河东路减税,至还京当定议以闻。”五年,敕免河决被灾之民秋租。泰和四年四月,以久旱下诏责躬,免所旱州县今年夏税。九月,陈言者谓:“河间、沧州逃户,物力钱至数千贯,而其差发,有司止取办于见户,民不能堪矣!”诏令按察司,除地土物力命随其业,而权止其浮财物力。五年正月,诏有司:“自泰和三年尝所行幸至三次者,被科之民特免半年租税。”八年五月,以宋谋和,诏天下,免河南、山东、陕西六路今年夏税,河东、河北、大名等五路半之。八月,诏诸路农民请佃荒田者,与免租赋三年,作己业者一年,自首冒佃、及请佃黄河退滩地者,不在免例。
xuān zōng zhēn yòu sān nián shí yuè, yù shǐ tián jiǒng xiù yán:" fāng jīn jūn guó suǒ xū, yī qiè zé zhī hé nán. yǒu sī bù xī mín lì, zhēng diào tài jí, cù qí qī xiàn, tòng qí chuí chǔ. mín jì qìng qí suǒ yǒu ér bù zú, suì shǐ bēn zǒu bàng qiú yú tā jìng, lì jié cái dān, xiāng zhǒng sàn wáng, jìn zhī bù néng zhǐ yě, qǐ zì jīn fán kē zhēng bì xiān qī gào zhī, bù jí zhě jiē bà, shù mín lì kuān ér bū zhě kě fù." zhào xíng zhī. shí èr yuè, zhào miǎn táo hù zū shuì. sì nián sān yuè, miǎn shǎn xī táo hù zū. wǔ yuè, shān dōng xíng shěng pū sàn ān zhēn yán:" sì zhōu bèi zāi, dào jìn xiāng wàng, suǒ shí zhě cǎo gēn mù pí ér yǐ. ér pī zhōu shù bīng shù wàn, jí zhēng zhòng yì, xī chū sān xiàn, guān lì kù bào, shàn kuò sù cáng, yǐ yīng yī qiè zhī mìng. mín jiē bū cuàn, yòu bié qiǎn jìn nà xián guān yǐ xiāng pò dū. jiē hù shì yíng sī, shí dào guān zhě cái shí zhī yī, ér tú shǐ guó jiā yǒu hòu liǎn zhī míng. qǐ mìng xìn chén gé cǐ bì yǐ ān bǎi xìng." zhào cóng zhī. xìng dìng yuán nián èr yuè, miǎn zhōng jīng sōng rǔ děng bū zū shí liù wàn dàn. sì nián, yù shǐ zhōng chéng wán yán bó jiā zòu:" bó zhōu dà shuǐ, jì dāng miǎn zū sān shí wàn dàn, ér sān sī guān bù yǐ shí bào, zhǐ miǎn shí wàn ér yǐ." zhào mìng zhì sān sī guān xū wàng zhī zuì. qī yuè, yǐ hé nán dà shuǐ, xià zhào miǎn zū quàn zhǒng, qiě mìng cān zhī zhèng shì lǐ fù hēng wèi xuān wèi shǐ, zhōng chéng wán yán bó jiā fù zhī. shí yuè, yǐ jiǔ yǔ, lìng kuān mín shū shuì zhī xiàn. shí yī yuè, shàng yuē:" wén bǎi xìng duō táo, ér bū fù jiē yì pèi jiàn hù, rén hé yǐ kān? jūn chǔ jì zú, yí xī chú miǎn. jīn yòu tiān jūn xū qián tài duō, wáng zhě jù kěn fù yè hū?" suì mìng xíng bù guān yuè shí miǎn zhī, yǐ dài nà zhě gěi yǐ ēn lì, huò chú tā yì, réng jiǎn sāng pí gù zhǐ qián sì zhī yī. sān nián, lìng táo hù fù yè zhě dàn shū běn zū, yú chāi yì yī qiè jiē miǎn. néng dài gēng zhě, miǎn rú fù hù. yǒu sī shī xìn shàn kē zhě, yǐ wéi zhì lùn.
宣宗贞祐三年十月,御史田迥秀言:“方今军国所需,一切责之河南。有司不惜民力,征调太急,促其期限,痛其棰楚。民既罄其所有而不足,遂使奔走傍求于它境,力竭财殚,相踵散亡,禁之不能止也,乞自今凡科征必先期告之,不急者皆罢,庶民力宽而逋者可复。”诏行之。十二月,诏免逃户租税。四年三月,免陕西逃户租。五月,山东行省仆散安贞言:“泗州被灾,道殣相望,所食者草根木皮而已。而邳州戍兵数万,急征重役,悉出三县,官吏酷暴,擅括宿藏,以应一切之命。民皆逋窜,又别遣进纳闲官以相迫督。皆怙势营私,实到官者才十之一,而徒使国家有厚敛之名。乞命信臣革此弊以安百姓。”诏从之。兴定元年二月,免中京、嵩、汝等逋租十六万石。四年,御史中丞完颜伯嘉奏:“亳州大水,计当免租三十万石,而三司官不以实报,止免十万而已。”诏命治三司官虚妄之罪。七月,以河南大水,下诏免租劝种,且命参知政事李复亨为宣慰使,中丞完颜伯嘉副之。十月,以久雨,令宽民输税之限。十一月,上曰:“闻百姓多逃,而逋赋皆抑配见户,人何以堪?军储既足,宜悉除免。今又添军须钱太多,亡者讵肯复业乎?”遂命行部官阅实免之,已代纳者给以恩例,或除它役,仍减桑皮故纸钱四之一。三年,令逃户复业者但输本租,余差役一切皆免。能代耕者,免如复户。有司失信擅科者,以违制论。
sì nián shí èr yuè, zhèn nán jūn jié dù shǐ wēn dí hǎn sī jìng shàng shū yán:" jīn mín shū shuì, qí fǎ dà dǐ yǒu sān, shàng hù shū yuǎn cāng, zhōng hù cì zhī, xià hù zuì jìn. rán jìn zhě bù xià bǎi lǐ, yuǎn zhě shù bǎi lǐ, dào lù zhī fèi bèi yú suǒ shū, ér yǔ xuě yǒu jī wéi zhī zé. yù zéi yǒu sǐ shāng zhī huàn. bù ruò zhǐ shū běn jùn, lìng yǒu sī jiǎn suàn cāng zhī suǒ jī, chēng tún bīng zhī shù, shǐ jiù shí zhī. ruò yǒu bù zú, zé zēng liǎn yú mín, mín jì suǒ liǎn bù jí dào lǐ zhī fèi, jiāng xīn rán cóng zhī yǐ!" wǔ nián shí yuè, shàng yù zǎi chén yuē:" bǐ yù mín duō zhǒng mài, gù lìng suǒ zài guān dài yì mài zhǒng. jīn wén shí bù dài yǔ, ér xū lì àn bù, fǎn shōu qí shù yǐ bǔ bù zú zhī zū. qí qiǎn shǐ jiū zhì."
四年十二月,镇南军节度使温迪罕思敬上书言:“今民输税,其法大抵有三,上户输远仓,中户次之,下户最近。然近者不下百里,远者数百里,道路之费倍于所输,而雨雪有稽违之责。遇贼有死伤之患。不若止输本郡,令有司检算仓之所积,称屯兵之数,使就食之。若有不足,则增敛于民,民计所敛不及道里之费,将忻然从之矣!”五年十月,上谕宰臣曰:“比欲民多种麦,故令所在官贷易麦种。今闻实不贷与,而虚立案簿,反收其数以补不足之租。其遣使究治。”
yuán guāng yuán nián, shàng wén xiàng zhě yǒu sī yǐ zhēng shuì zū zhī jí, mín bù dài shú ér yì zhī, yǐ yīng xiàn. jīn mài jiāng shú yǐ, qí yù zhōu xiàn, yǒu fàn zhě yǐ màn jūn chǔ zhì zuì. jiǔ yuè, quán lì zhí guān yǒu tián bù nà zū zuì. jīng nán sī nóng qīng lǐ qī yán:" àn qí mín yào shù, mài wǎn zhǒng zé lì xiǎo ér bù shí, gù bì bā yuè zhǒng zhī. jīn nán lù dāng shū qiū shuì bǎi sì shí yú wàn dàn, cǎo sì bǎi wǔ shí yú wàn shù, jiē yǐ bā yuè wèi zhōng xiàn. ruò shū yuǎn cāng jí ní nào, wǎng fǎn bù xià èr shí rì, shǐ mín bù xiá qū shí, shì fáng lái suì zhī shí yě. qǐ kuān zhēng liǎn zhī xiàn. shǐ xiān jìn lì yú èr mài." cháo tíng bù cóng. yuán guāng èr nián, zǎi chén zòu:" qù suì zhēng yuè jīng shī jiàn liáng cái liù shí yú wàn dàn, jīn sān bèi yǐ, jì guó yòng pō zú, ér mín jiān zū shuì zhēng zhī bù jué, kǒng pín mín wú suǒ shū ér bū wáng yě." suì yǐ zhōng zhǐ biàn yù zhǐ zhī.
元光元年,上闻向者有司以征税租之急,民不待熟而刈之,以应限。今麦将熟矣,其谕州县,有犯者以慢军储治罪。九月,权立职官有田不纳租罪。京南司农卿李蹊言:“按《齐民要术》,麦晚种则粒小而不实,故必八月种之。今南路当输秋税百四十余万石,草四百五十余万束,皆以八月为终限。若输远仓及泥淖,往返不下二十日,使民不暇趋时,是妨来岁之食也。乞宽征敛之限。使先尽力于二麦。”朝廷不从。元光二年,宰臣奏:“去岁正月京师见粮才六十余万石,今三倍矣,计国用颇足,而民间租税征之不绝,恐贫民无所输而逋亡也。”遂以中旨遍谕止之。
niú tóu shuì
牛头税
jí niú jù shuì, měng ān móu kè bù nǚ zhí hù suǒ shū zhī shuì yě. qí zhì měi lěi niú sān tóu wèi yī jù, xiàn mín kǒu èr shí wǔ shòu tián sì qǐng sì mǔ yǒu qí, suì shū sù dà yuē bù guò yī shí, guān mín zhàn tián wú guò sì shí jù. tiān huì sān nián, tài zōng yǐ suì rěn, guān wú chǔ jī wú yǐ bèi jī jǐn, zhào lìng yī lěi fù sù yī shí, měi móu kè bié wèi yī lǐn zhù zhī. sì nián, zhào nèi dì zhū lù, měi niú yī jù fù sù wǔ dǒu, wèi dìng zhì.
即牛具税,猛安谋克部女直户所输之税也。其制每耒牛三头为一具,限民口二十五受田四顷四亩有奇,岁输粟大约不过一石,官民占田无过四十具。天会三年,太宗以岁稔,官无储积无以备饥谨,诏令一耒赋粟一石,每谋克别为一廪贮之。四年,诏内地诸路,每牛一具赋粟五斗,为定制。
shì zōng dà dìng yuán nián, zhào zhū měng ān bù jīng qiān yí zhě, zhēng niú jù shuì sù, jiù mìng móu kè jiān qí cāng, kuī sǔn zé zuò zhī. shí èr nián, shàng shū shěng zòu:" táng gǔ bù mín jiù tóng měng ān móu kè dìng shuì, qí hòu gǎi tóng zhōu xiàn, lǚ mǔ lì shuì, pō yǐ wéi zhòng." suì mìng cóng jiù zhì. èr shí nián, dìng gōng shòu shì xí móu kè, xǔ yǐ qīn zú cóng xíng, dāng gěi yǐ dì zhě, chú niú jiǔ jù yǐ xià quán gěi, shí jù yǐ shàng sì shí jù yǐ xià zhě, zé yú guān háo zhī jiā liàng bō dì liù jù yǔ zhī. èr shí yī nián, shì zōng wèi zǎi chén yuē:" qián shí yī suì suǒ shōu kě zhī sān nián, bǐ wén jīn suì shān xī fēng rěn, suǒ huò kě zhī sān nián. cǐ jiān dì yī suì suǒ huò bù néng zhī bàn suì, ér yòu niú tóu shuì sù, měi niú yī tóu zhǐ lìng gè shū sān dòu, yòu duō bū xuán, cǐ jiē dì hù yǐn nì suǒ zhì, dāng lìng jǐn shí shū zhī." èr shí sān nián, yǒu sī zòu qí shì, shì zōng wèi zuǒ chéng wán yán xiāng yuē:" qīng jiā jiù zhǐ qī jù, jīn dìng wèi sì shí jù, zhèn shǐ lìng qīng děng yì cǐ, ér qīng jiē bù yù, gài gè gù qí sī ěr. shì hòu xiàn mín kǒu èr shí wǔ, suàn niú yī jù." qī yuè, shàng shū shěng fù zòu qí shì, shàng lǜ bǎn jí suì jiǔ pín fù bù tóng, měng ān móu kè yòu jiē nián shào, bù liàn shí shì, yī dàn jūn xìng, àn jí zhēng zhī bì yǒu bù jūn zhī huàn. nǎi lìng yàn shí tuī pái. yuè qí hù kǒu xù chǎn zhī shù, qí yǐ shàng jīng èr shí èr lù lái shàng. bā yuè, shàng shū shěng zòu, tuī pái dìng měng ān móu kè hù kǒu tián mǔ niú jù zhī shù. měng ān èr bǎi èr, móu kè qiān bā bǎi qī shí bā, hù liù shí yī wàn wǔ qiān liù bǎi èr shí sì, kǒu liù bǎi yī shí wǔ wàn bā qiān liù bǎi sān shí liù, nèi zhèng kǒu sì bǎi bā shí yī wàn èr qiān liù bǎi liù shí jiǔ, nú bì kǒu yī bǎi sān shí sì wàn wǔ qiān jiǔ bǎi liù shí qī, tián yī bǎi liù shí jiǔ wàn sān bǎi bā shí qǐng yǒu qí, niú jù sān shí bā wàn sì qiān qī bǎi qī shí yī. zài dōu zōng shì jiāng jūn sī, hù yī bǎi qī shí, kǒu èr wàn bā qiān qī bǎi jiǔ shí, nèi zhèng kǒu jiǔ bǎi bā shí èr, nú bì kǒu èr wàn qī qiān bā bǎi bā, tián sān qiān liù bǎi bā shí sān qǐng qī shí wǔ mǔ yǒu qí, niú jù sān bǎi sì. dié lá táng gǔ èr bù wǔ zhǎn, hù wǔ qiān wǔ bǎi bā shí wǔ, kǒu yī shí sān wàn qī qiān wǔ bǎi sì shí sì, nèi zhèng kǒu shí yī wàn jiǔ qiān sì bǎi liù shí sān, nú bì kǒu yī wàn bā qiān bā shí yī, tián sì wàn liù qiān èr shí sì qǐng yī shí qī mǔ, niú jù wǔ qiān liù shí liù. hòu èr shí liù nián, shàng shū shěng zòu bìng zhēng niú tóu shuì sù, shàng yuē:" jī yā wǔ nián, yī jiàn bìng zhēng, mín hé yǐ kān? qí lìng mín suí nián shū nà. bèi zāi zhě juān zhī, dài zhě qí fēng nián zhēng hái."
世宗大定元年,诏诸猛安不经迁移者,征牛具税粟,就命谋克监其仓,亏损则坐之。十二年,尚书省奏:“唐古部民旧同猛安谋克定税,其后改同州县,履亩立税,颇以为重。”遂命从旧制。二十年,定功授世袭谋克,许以亲族从行,当给以地者,除牛九具以下全给,十具以上四十具以下者,则于官豪之家量拨地六具与之。二十一年,世宗谓宰臣曰:“前时一岁所收可支三年,比闻今岁山西丰稔,所获可支三年。此间地一岁所获不能支半岁,而又牛头税粟,每牛一头止令各输三斗,又多逋悬,此皆递互隐匿所致,当令尽实输之。”二十三年,有司奏其事,世宗谓左丞完颜襄曰:“卿家旧止七具,今定为四十具,朕始令卿等议此,而卿皆不欲,盖各顾其私尔。是后限民口二十五,算牛一具。”七月,尚书省复奏其事,上虑版籍岁久贫富不同,猛安谋克又皆年少,不练时事,一旦军兴,按籍征之必有不均之患。乃令验实推排。阅其户口、畜产之数,其以上京二十二路来上。八月,尚书省奏,推排定猛安谋克户口、田亩、牛具之数。猛安二百二,谋克千八百七十八,户六十一万五千六百二十四,口六百一十五万八千六百三十六,内正口四百八十一万二千六百六十九,奴婢口一百三十四万五千九百六十七,田一百六十九万三百八十顷有奇,牛具三十八万四千七百七十一。在都宗室将军司,户一百七十,口二万八千七百九十,内正口九百八十二,奴婢口二万七千八百八,田三千六百八十三顷七十五亩有奇,牛具三百四。迭剌、唐古二部五飐,户五千五百八十五,口一十三万七千五百四十四,内正口十一万九千四百六十三,奴婢口一万八千八十一,田四万六千二十四顷一十七亩,牛具五千六十六。后二十六年,尚书省奏并征牛头税粟,上曰:“积压五年,一见并征,民何以堪?其令民随年输纳。被灾者蠲之,贷者俟丰年征还。”